Ontwerprapport Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep E.M. Jansen, drs Aardrijkskunde De brug naar de bovenbouw Sturen op zelfvertrouwen bij het onderscheiden van hoofd- en bijzaken bij beginnende 4 e klassers Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam 4 vwo Sleuteltermen zelfvertrouwen / inductieve benadering / begin bovenbouw / belevingswereld / constructivisme Links Bibliografische referentie Jansen, E.M. (2012). Sturen op zelfvertrouwen bij de start van de bovenbouw. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA. Studentnummer 10306331 Begeleider(s) onderwijskunde/onderzoek: M. van Riessen; vakdidactiek: G. Kalsbeek Beoordelaar(s) indien bekend Datum 16-12-2012
Uitvoering ontwerp 1. Samenvatting ontwerpplan De ontwerphypothese luidt, dat wanneer 4 e klassers die nog onvoldoende de geografische vaardigheid van het uit elkaar houden van hoofd- en bijzaken beheersen zelf voorbeelden kunnen inbrengen die beter aansluiten bij hun eigen belevingswereld én daarmee kunnen oefenen in het springen tussen het algemene en het bijzondere, zij beter en met meer self-efficacy, hoofd- en bijzaken leren te onderscheiden. Ik wil in één van mijn twee 4 e klassen deze aanpak testen, terwijl ik in zowel de onderzoeksklas als in de controleklas uitga van dezelfde leerdoelen, lesplannen, lesopzet, werkvormen en opdrachten. Door punten uit het lesprogramma tijdens de lessen te turven, zal ik dit bewaken. Om het leerresultaat te meten zal ik een samenvattingsopdracht kwalitatief analyseren om te kijken of de onderzoeksklas deze beter uitvoert en zal ik de scores op toetsvragen die direct met deze vaardigheid te maken hebben tussen beide klassen vergelijken. Met betrekking tot het leergedrag wil ik door analyse van af te nemen interviews aantonen, dat deze leerlingen ook meer self-efficacy hebben bij de vaardigheid, dan vóór de interventie. 2. Beschrijving uitvoering twee klassen Tijdens de ontwerpperiode heb ik 2 x 4 = 8 lessen gegeven: vier echte interventielessen in de onderzoeksklas en vier parallelle lessen in de controleklas (zie ontwerpregels paper 2). controleklas Het schoolrooster werd ten tijde van de start van de ontwerpperiode ingrijpend veranderd. Van één van beide clusterklassen werden de twee uren aardrijkskunde per week voortaan ingepland in één blokuur. Dit maakte klas 4-3 ongeschikt voor de uitvoering van mijn ontwerp; dit werd de controleklas. Tijdens de blokuren heb ik een presentatie van Hoofdstuk 3 paragraaf 1 van De Geo gebruikt. Opdrachten heb ik deels klassikaal, deels als huiswerk behandeld. Daarnaast heb ik de leerlingen gevraagd het actuele NRC-artikel China snapt Gaza niet (zie bijlage) samen te vatten door de belangrijkste zinnen te onderstrepen. Het tweede blokuur heb ik de brug geslagen vanuit deze samenvatting (voorbeeld) naar de Hoofdvragen (leerdoelen, algemene regels, zie bijlage) uit het boek. Hoewel ik vier bronnen heb gebruikt: boek-theorie, theorie over schaliegaswinning, het artikel en opdrachten, vonden de leerlingen het wel een lange zit. Voor de afwisseling had ik heel graag meer externe bronnen willen gebruiken, maar mijn ontwerpregels lieten dat niet toe. onderzoeksklas Ook in de onderzoeksklas had ik te maken met wijzigingen. Doordat een toetsbespreking een les langer vergde, kon ik pas een week later dan gepland starten. In verband met de schoolbrede roosterwijziging werden bovendien de beide clustergroepen door elkaar gehusseld. Zo hield ik slechts 9 leerlingen over die mijn gehele ontwerplessenreeks hebben gevolgd. In grote lijnen ben ik er zeer goed in geslaagd de vier vooraf opgestelde MDA s uit te voeren. 1. Eerst heb ik het doel van mijn interventie uitgelegd. Aandachtsrichters waren het actuele China snapt Gaza niet -artikel en een grote foto (zie bijlage). Uit het artikel dienden de belangrijkste zaken te worden onderstreept. Daarna een klassegesprek over de foto ( Wie zijn die heren? ). Uitleg gegeven over het staande comité van het Politbureau en hun mogelijke visie op olie. De leerlingen kwamen opmerkelijk snel met de juiste feedback. De meesten herkenden correct één van de drie belangrijkste zinnen uit het artikel. De les
mondde uit in de algemene regel: de Chinese regering wil rust => consumptie => welvaart (olie) en dan pas vrijheid. Verbinding gelegd met de Hoofdvragen (zie bijlage). Opdracht uitgelegd: vanuit nieuwsfeiten, ideeën en artikelen hoofdzaken halen, die we gaan koppelen aan de Hoofdvragen om zo het leerdoel te bereiken. Huiswerk: TV kijken en met voorbeeld nieuwsfeit over olie komen. 2. Zeven leerlingen hadden artikelen of internetlinks meegebracht. Eerst gesproken over hoofdzaken versus bijzaken en herinnerd aan de samenvatting van hoofdstuk 1, die destijds zo lastig/veel werk was geweest. A.d.h.v. een door een leerling meegebracht artikel vervolgens in tweetallen op een flipboard hoofdzaken genoteerd. Die haalden ze er redelijk feilloos uit. Ten behoeve van de eigen belevingswereld zelf laten verzinnen: waar ter wereld hebben locals ook weinig profijt van wereldhandel? Zoals locale boeren in Nigeria niet profiteren van de olie? Eén van de antwoorden: kinderarbeid (mooi gevonden). 3. Kon geen huiswerk opgeven vanwege Sinterklaas. Dus het bronnen-artikel Nigeria-Shell in de les zelf behandeld. Individuele opdracht: welke van de Deelvragen (zie bijlage) worden in dit stuk gecoverd en hoe kun je daartussen een brug slaan? Vier van de zes vragen werden beargumenteerd in het stuk teruggevonden. Volgens mijn SPD sloot het artikel zeer goed aan bij de belangstelling van de leerlingen. De les kenmerkte zich door rust en een veilige omgeving. Zelfs een normaal vrij timide leerling deed actief mee door het stellen van vragen. 4. Tenslotte de vaardigheidsopdracht in groepjes van drie/vier leerlingen. Dit was een zeer geslaagde en ook volgens de leerlingen leuke les. Ik heb alle drie groepen vier artikelen uit de krantenbronnen gegeven en ze gevraagd daaruit het meest aansprekende te kiezen. Per groepje op een flipover-vel een samenvatting maken. Deze werden aan de rest van de klas gepresenteerd, waarbij de opdracht was, in de presentatie de brug te slaan naar één van de Deelvragen. Alle groepjes kozen een ander artikel. De flipover-vellen waren kernachtig, origineel en bevatten beslist de belangrijkste punten, gelinkt aan de juiste Deelvraag. Quote van een leerling, op het compliment dat ze zo trefzeker waren geweest: Dat had u niet van ons gedacht, hè. tot besluit De vier lessen hebben rechtstreeks zonder veel afwijkingen geleid tot het uitvoeren van mijn ontwerp. Het PTA speelde wel een grotere rol dan voorzien. Mijn SPD spoorde mij aan iedere les te controleren of we niet teveel zouden uitlopen op de planning. Maar ook om na te denken over een aanpassing van de PTA-toets zo, dat ook recht wordt gedaan aan de in de les behandelde artikelen. Ook heb ik omwille van flexibiliteit op kleine punten de lessen wat bijgestuurd. Zo heb ik de MDA s van les 3 en les 4 enigszins in elkaar geschoven omdat het bespreken van de opdrachten uit het boek niet zoveel waarde bleek te hebben. Dit leverde meer tijd op om, na de samenvattingsopdracht, de brug terug naar de theorie te slaan, door de opdracht direct met de klas te bespreken. Mijn SPD vond met name de vaardigheidsopdrachten heel inspirerend. 3. Beschrijving uitvoering onderzoek Direct na afloop van de interventie heb ik aan beide klassen ten behoeve van de meting van het leerresultaat (zie paper 3) de samenvattingsopdracht uitgedeeld. Alle leerlingen hebben deze muisstil geconcentreerd gemaakt in circa 30 minuten. De ingevulde opdrachten heb ik geoormerkt (leerlingen die alle interventielessen hebben meegemaakt, leerlingen die een deel van de interventielessen hebben meegemaakt en leerlingen uit de controleklas). Vanwege de al beschreven rooster- en clustergroepenwijzigingen, heb ik in de onderzoeksklas uiteindelijk negen leerlingen overgehouden die alle interventielessen hebben gevolgd. Door nauwkeurig bij te houden wie ook niet op enig moment afwezig was geweest door ziekte of andere absentie, hield ik uiteindelijk zes leerlingen over, precies het aantal dat ik mij had voorgenomen als steekproef te trekken voor de interviews en het invullen van de self-efficacy scorevragenlijst. Enig minpunt is, dat ik de selectie niet op die wijze heb kunnen uitvoeren als ik mij in het ontwerp had voorgenomen. De betreffende leerlingen hebben alle een self-efficacy scorevragenlijst ingevuld in een leeg klaslokaal. Daarna heb ik een aantal van hen geïnterviewd. De geluidsopname daarvan is van goede kwaliteit en zal ik benutten voor de meting van het leergedrag.
Literatuur Bulthuis, J.H. en I.G. Hendriks et.al (2010), De Geo, Wereld Arm en Rijk, Leer/opdrachtenboek vwo. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Bijlage 1 leerlingenmateriaal Artikel: China snapt Gaza niet, Artikel NRC Handelsblad 24 november 2012
Aandachtsrichter bij dit artikel: Hoofdvragen De Geo deel Arm en Rijk Hoofdstuk 3 (p.114) HOOFDVRAAG: Wat zijn de gevolgen van de toenemende olieschaarste voor bijvoorbeeld Irak, Europa en de wereld? DEELVRAGEN: 1. Hoe ontstaat aardolie, hoe vervoerd en welk gebruik? 2. Waar en van wie zijn de olievoorraden? 3. Wie verbruikt, waar,en waarvoor? 4. Wat zijn de geopolitieke gevolgen van het slinken en de ongelijke spreiding van de oliereserves? 5. In hoeverre kan oliewinning de welvaart van een land bepalen en op welke manier? 6. Welke rol kan olie spelen voor de economie en de toekomst van een land? Overige gebruikte leerlingbronnen: Angolese elite steunt Portugal ; Artikel NRC Handelsblad 6 september 2012 Ali met de pet is weer de klos ; Artikel NRC Handelsblad 8 oktober 2012 Shell: lekkage Nigeria gevolg van sabotage ; Artikel NRC Handelsblad 12 oktober 2012 Onbetaalbaar voor Angolezen ; Artikel NRC Handelsblad 16 oktober 2012 Schotten mogen stemmen over onafhankelijkheid ; Artikel NRC Handelsblad 16 oktober 2012