Titel In drie fasen de inkomstenbelastingen berekenen: P2. Loon- en inkomstenbelasting. Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam

Transcriptie

1 Auteur: Hofstee, Rémon (R.H.) Vakgebied Algemene Economie Titel In drie fasen de inkomstenbelastingen berekenen: P2. Onderwerp Opleiding Loon- en inkomstenbelasting Doelgroep VMBO- GTL, leerjaar 4 Sleuteltermen Bibliografische referentie Studentnummer Begeleider(s) Beoordelaar(s) indien bekend Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam inkomstenbelasting, driefasenmodel, economie, vmbo Hofstee, R.H. (2013). In drie fasen de inkomstenbelasting berekenen: ontwerp. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA. J. Fortuin & P. van der Veen T. Janssen P. van der Veen Datum 4 april 2013 Paper 2

2 1. Samenvatting paper Ontwerphypothese Als de leerlingen van 4VMBO de waarde van de specifieke kennis over de systematiek van de loonen inkomstenbelasting uitgelegd krijgen op de manieren van Marzano en Miedema en daarbij de lesstof wordt aangeleerd volgens het driefasenmodel van Marzano en Miedema, Zullen de resultaten op de toets zo zijn dat er gemiddeld meer dan 66% van het maximum aantal te behalen scorepunten op de relevante vragen worden behaald. Voelen de leerlingen zich beter toegerust om economische vraagstukken over de inkomstenbelasting te maken. Ervaren de leerlingen de leertaak als meer waardevol en meer relevant Ontwerpregels Praktische ontwerpregels De lessenserie kan plaatsvinden in 4 lessen van 50 minuten. De lessenserie vindt plaats in de relevantie SE-periode, dan wel als onderdeel van de examentraining. De lessenserie kan plaatsvinden in een regulier klaslokaal met een klas van circa 24 leerlingen Didactische ontwerpregels De lessenserie maakt gebruik van het driefasenmodel voor denken bij het aanleren van nieuwe inhoudelijke kennis over de loon- en inkomstenbelasting. De lessenserie maakt gebruik van het driefasenmodel voor doen bij het aanleren van nieuwe vaardigheden om een vraagstuk op te lossen betreffende de loon-en inkomstenbelasting. De lessenserie besteedt aandacht aan de vier manier die helpen om leerlingen in te laten zien wat de waarde is van specifieke kennis Globaal onderzoeksplan De effectiviteit van het onderzoek wordt geëvalueerd door middel van: Gescoorde punten op diagnostische toets na afloop van de lessenserie. Gesloten vragenlijst vóór (indien sprake van examentraining) en na de lessenserie over de mate waarop leerlingen zich toegerust voelen voor het oplossen van economische problemen betreffende de inkomstenbelasting. Learner-report om te meten wat de lessenserie in het leren van de leerlingen heeft bereikt.

3 2. Globale lesopzet 2.1. Les 1 In de eerste les van de lessenserie is het hoofddoel het laten begrijpen van het verschil tussen het reguliere inkomen en het belastbaar inkomen. De les begint met een aandacht richter in de vorm van een YouTube-filmpje over de Belastingdienst en het invullen van de aangifte voor de inkomstenbelasting. De kring begint met de vraag op welke manier dit filmpje te maken heeft met het dagelijks leven van de leerlingen zelf en hun gezin. In de kring vindt vervolgens een onderwijsleergesprek plaats over belasting in het algemeen en door de docent gestuurd eindigend bij het betalen van belasting over je inkomen. De docent vervolgt met een stuk uitleg over het verschil tussen je inkomen en het belastbaar inkomen. De leerlingen maken zittend in carré kring hierbij hun eigen aantekeningen. Na de uitleg geeft de docent de instructie om de opgaven uit het leerling materiaal te maken behorend bij les. De opgaven zijn erop gericht om verder betekenis op te bouwen bij de begrippen uit de uitleg en om door middel van samenwerking deze betekenis stap voor stap te schematiseren. Aan het einde van les vullen de leerlingen een exit-card in om te laten zien wat zij geleerd hebben Les 2 Het doel van de tweede les is de introductie van het schijvenstelsel bij de inkomstenbelasting en het bijbehorende stappenplan. De les begint echter met het activeren van de voorkennis over het belastbaar inkomen door middel van een envelop vol begrippen. Nadat de leerlingen het begrip belastbaar inkomen hebben onthouden, introduceert de docent het stappenplan voor het berekenen van de inkomstenbelasting met het schijvenstelsel. De docent legt het stappenplan uit en vraagt de leerlingen aan elkaar uit te leggen waarom ze dit moeten weten en kunnen. Vervolgens doet de docent het stappenplan voor. De leerlingen gaan het stappenplan daarna zelf uitproberen en corrigeren elkaar in de uitvoering. Zowel het stappenplan zelf als het schema over het schijvenstelsel en oefenopgaven zijn voor de leerling te vinden in het leerling materiaal. Aan het einde van de les gaan de leerlingen in hun hoofd nog eens de stappen na en worden de moeilijkheden van het stappenplan in de kring besproken Les 3 Waar de vorige les in het teken stond van de eerste fases van het driefasenmodel bij doen, staat deze les vooral in het teken van de laatste fase: inslijpen van de vaardigheid. In de kring aan het begin van de les is er aandacht voor op welke wijze de kennis over de inkomstenbelasting later van pas komt. De leerlingen maken in carré eerst zelf een schema over het belastbaar inkomen en het schijventarief en

4 leggen het daarna aan elkaar uit. Het grootste deel van de les is daarna bedoeld om te oefenen met het berekenen van het belastbaar inkomen en het toepassen van het schijvenstelsel Les 4 Net zoals bij les 1 begint ook deze vierde les met een YouTube-filmpje: hetzelfde filmpje als in les 1. De docent focus op de slogan van de Belastingdienst om de heffingskorting uit te leggen. Dit gebeurt in de kring. Voor de laatste keer vraagt de docent naar het nut van deze kennis: wat is het belang van de leerstof buiten school? Na de uitleg gaan de leerlingen de laatste opgaven van het leerling materiaal maken om verder betekenis op te bouwen bij het begrip heffingskorting. Ook zijn er een aantal opgaven om het gebruik van de heffingskorting en het berekenen van de te betalen belasting uit te proberen. Na de werkfase is de tweede helft van de les bedoeld om het Learner-report inclusief vragenlijst in te vullen. Resterende tijd kunnen de leerlingen gebruiken om de diagnostische toets voor te bereiden over het berekenen van de loon- en inkomstenbelasting. 3. Onderbouwing De lessen uit de lessenserie zijn gestoeld op drie hoofdkeuzes: de OSB-werkwijze (Open Schoolgemeenschap Bijlmer), het gebruik van strategieën om leertaken als waardevol en relevant te ervaren (uit Marzano Dimensie 1) en het driefasenmodel bij denken en doen (uit Marzano dimensie 2) 3.1. OSB werkwijze De lessenserie is bedoeld om gegeven te worden op de Open Schoolgemeenschap Bijlmer. Van Helvoort et al. (2008) beschrijven in hun publicatie over de OSB werkwijze de zeven pijlers van onderwijs geven van de OSB. Dit is niet de plaats om over alle zeven uit te wijden, maar één van de onderdelen van de OSB werkwijze is het gebruik maken van de kring als werk- en organisatievorm. Het gebruik maken van de kring heeft zowel pedagogische als didactische doelen. Pedagogische gezien is de kring een ontmoetingsplek op basis van gelijkwaardigheid en openheid, nodigt uit tot een actieve bijdrage aan de les, geeft vorm aan de ontmoeting en heeft invloed op de algemene, leer-, én werksfeer in de klas. Op didactisch gebied zijn er ook tal van mogelijkheden om te gebruiken in de kring: een onderwijsleergesprek, bespreken van gemaakte opdrachten, brainstorm of discussie over een onderwerp, het geven van instructie, een presentatie geven, evaluatie van de les(sen), (mondeling) getoetst worden of spelletjes worden gedaan. In de lessenserie begint iedere les daarom met een kring, waarin in ieder geval ruimte is voor instructie. Een kringopstelling met tafels (carré) wordt gebruikt bij het maken van aantekeningen.

5 3.2. Strategieën om leertaken als waardevol en relevant te ervaren Marzano en Miedema (2008) benoemen in dimensie één betreffende motivatie tal van manieren om leerlingen een positieve houding ten aanzien van school en leren te laten hebben. In deze lessenserie wordt specifiek gebruik gemaakt van manieren om de leerlingen te helpen begrijpen wat de waarde is van de kennis over de systematiek van de loon-en inkomstenbelasting in box één. Iedere les komt er één manier aan bod in de kring aan het begin van de les Het driefasenmodel bij denken en doen De belangrijkste didactische keuze is om zeer bewust gebruik te maken bij het aanleren van de kennis over de systematiek van de loonen inkomstenbelasting van het driefasenmodel Figuur 1 Driefasenmodel Marzano bij denken en doen zoals beschreven in dimensie twee van Marzano en Miedema (2008). Bij het aanleren van inhoudelijke kennis gaat het om weten, kennen en/of begrijpen. De fases zijn te zien aan de linkerkant van de figuur. Eerst moeten de leerlingen zelf betekenis opbouwen bij de kennis of het begrip, vervolgens moet dit beklijven door de kennis op te nemen in verschillende soorten schema s, zodat de leerling vervolgens met een geschikte geheugenstrategie het geleerde kan onthouden (Marzano & Miedema, 2008). In deze lessenserie gebruik ik het driefasenmodel bij denken voornamelijk voor het aanleren van begrippen en hun betekenis: belastbaar inkomen, bijtelling, aftrekpost, progressief tarief, schijvenstelsel, heffingskorting en te betalen belasting. Bij al deze genoemde begrippen is het dus belangrijk om op een goede manier te beginnen met het opbouwen van betekenis. Het uitrekenen van de loon-en inkomstenbelasting is echter vooral ook een vaardigheid: het uitvoeren van een aantal handelingen om te komen tot een antwoord. Het inzicht om te komen tot de handelingen of stappen die uitgevoerd moeten worden, kan (soms) door de leerling zelf ontdekt worden, maar wordt vaak ook door de docent gegeven. Ook in deze lessenserie wordt het grootste gedeelte van de te zetten stappen in de les aangereikt. Vervolgens is er de fase van het samen uitproberen van het stappenplan en moeilijkheden ontdekken om vervolgens door veel te oefenen de vaardigheid in te slijpen (Marzano & Miedema, 2008). Bij de loon-en inkomstenbelasting komt het

6 doen vooral tot uiting bij de volgende zaken: berekenen van het belastbaar inkomen, toepassing van het schijvenstelsel en tarieven, uitrekenen van de uiteindelijk te betalen belasting.

7 4. Bijlagen A. Lesplannen De lesplannen zijn te vinden in het document P2 Bijlage A B. Leerling materiaal Het leerling materiaal is te vinden in het document P2 Bijlage B C. Docentenhandleiding

8 5. Literatuurlijst Duin, van, R. (2009). Competentiewaaier. ILO UvA Amsterdam. Ebbens, S. & Ettekoven, S. (2009). Effectief Leren Basisboek. Noordhoff Uitgevers Groningen Houten. Van Helvoort, J., Huisman, A. en Verhagen, M. (2008). De OSB Werkwijze. Amsterdam Kleef, van, W. (2010). Vakdidactiek Economie/M&O 8 (handout). ILO Uva Amsterdam Kleef, van, W. (2010). Workshop Rekenvaardigheden (handout). ILO UvA Amsterdam. Marzano, R. & Miedema, W. (2008). Leren in vijf dimensies. Koninklijke van Gorcum, Assen. Pincode 4 e editie (2007). Wolters-Noordhoff bv, Groningen-Houten. Vernooij, F. (2003). Probleemoplossen als vaardigheid. Tijdschrift voor economisch onderwijs, pp ,