Basisndersteuning implementatie en brging HGW Prjectplan vr schlen Januari 2014
Inhudspgave 1. Intrductie... 3 2. Indicatren... 4 3. Delen... 6 4. Werkwijze... 8 stap 1 - Intake... 8 stap 2 - Verzamelen... 8 stap 3 - Analyse... 9 stap 4 - Reflectie met het team van de schl... 9 stap 5 - Ambitie bepalen... 9 stap 6 - Plan van aanpak...10 stap 7 - Uitveren...10 Passend Onderwijs Almere...11 Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 2
1. Intrductie Passend nderwijs det een ander berep p leerkrachten dan we gewend zijn. De nieuwe situatie betekent dat er p de schlen een meer gerichte aanpak dient te zijn m leerlingen met specifieke nderwijsbeheften p te vangen. De schlen in Almere staan allemaal p hun eigen wijze en vanuit hun eigen achtergrnd vr de delstelling alle leerlingen te bedienen. Het handelingsrepertire van de schlen en daarmee de leerkrachten, zal mgelijk meten wrden uitgebreid. De versterking van de basisndersteuning is bij passend nderwijs de centrale pdracht. Uitgangspunt is het versterken van het pedaggisch/ didactisch handelen, zdat er zveel mgelijk leerlingen nderwijs kunnen (blijven) vlgen p een reguliere schl. We zmen in p de wijze van handelen van de schl als het gaat m handelingsgericht werken: het afstemmen van het nderwijs p de nderwijsbeheften van leerlingen. Uitgangspunt hierbij is: de leerkracht det er te! Richting de tekmst zal elke schl keuzes meten maken als het gaat ver vrm en inhud van het nderwijsaanbd met name vr leerlingen met specifieke nderwijsbeheften. Elke schl wil een gede afweging maken. Dat betekent zrgvuldig werken en van iedereen de bereidheid hebben m met elkaar een lerende gemeenschap te zijn; je kwetsbaar willen, durven en kunnen pstellen. Cultuuraspecten van elke individuele schl zijn belangrijk m in dat prces mee te nemen. Cultuur betekent daarbij k dat vr het ttale prces ruim de tijd genmen met wrden m dit binnen de schl ged te brgen, zdat het eigenaarschap bij iedereen kmt te liggen. Het spreekt vanzelf m daar tegelijkertijd adequaat ver te cmmuniceren met de mgeving. Binnen dit kader wil Passend Onderwijs Almere de schlen ndersteunen, waarbij mgelijk cmpetentientwikkeling van leerkrachten een grte rl kan gaan spelen. Het del is m het team, dat uitval en verwijzing van leerlingen p grnd van specifieke nderwijsbeheften van leerlingen vermindert, verder te prfessinaliseren. Het gaat hierbij niet m een kant-en-klaar cncept dat ver de schlen wrdt uitgerld. Maatwerk is daarbij de basis, gekppeld aan de eisen die vanuit de maatschappij aan de schlen wrden gesteld. Maatwerk k gefcust p de verschillende ambitieniveaus van de schlen. Dit levert een ntwikkelprgramma p dat veel mgelijkheden biedt tt nderscheidend vermgen, waar telkens het belang van afstemming van het nderwijs vr alle leerlingen vrp staat. Uitgangspunt hierbij is dat schlen zich in de implementatie- f brgingsfase van HGW bevinden. In dit dcument wrden de mgelijkheden m te kmen tt een ntwikkelprgramma verder uitgewerkt. Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 3
2. Indicatren Waar baseren we ns p? Passend Onderwijs Almere wil niet het wiel pnieuw uitvinden, maar wel met dezelfde taal spreken. Dat betekent dat we een aantal uitgangspunten zals deze in Almere gangbaar zijn, meenemen in elk traject. Als het gaat m de indicatren die we hanteren m een afgestemd nderwijsaanbd te kenschetsen, gaan we uit van de indicatren zals deze zijn pgenmen in het dcument basisndersteuning van Passend Onderwijs Almere. De schl vert een helder beleid p het terrein van leerlingenndersteuning dat is gebaseerd p de zeven uitgangspunten van Handelingsgericht Werken. IJkpunt 1 Indicatren inspectie De schl biedt gedcumenteerde nderwijszrg. eisen De schl weet wat de nderwijsbeheften van haar leerlingen zijn. referentie kader De schl heeft een expliciete visie p leerlingenndersteuning. Deze visie wrdt gedragen dr het hele team. De schl heeft vastgelegd wat een leerling met extra nderwijsbeheften is De prcedures en afspraken ver leerlingenndersteuning zijn duidelijk. De inzet van ndersteuningsmiddelen is duidelijk. Afspraken Stichting Leerlingzrg Almere De schl werkt vlgens de zeven uitgangspunten van HGW. HGW begt de kwaliteit van het nderwijs en de begeleiding vr alle leerlingen te verbeteren. Het cncretiseert adaptief nderwijs en deltreffende leerlingbegeleiding, zdat een schlteam effectief kan mgaan met verschillen tussen leerlingen. HGW is een planmatige en cyclische werkwijze waarbij nderwijsprfessinals (leerkracht, interne begeleider en leidinggevende) de vlgende zeven uitgangspunten tepassen. 1. Delgericht werken: het team frmuleert krte en lange termijn delen vr het leren, de werkhuding en het sciaal-emtineel functineren van alle leerlingen en evalueert deze in een cyclus van planmatig handelen. 2. De nderwijsbeheften van leerlingen staan centraal. Wat heeft een leerling ndig m een bepaald del te behalen? Denk aan instructie p een andere manier, extra leertijd f uitdaging. He kan de leerkracht de leerling hierbij z ged mgelijk ndersteunen? 3. Afstemming en wisselwerking: het gaat niet alleen m het kind, maar m het kind in wisselwerking met zijn mgeving. Het gaat m deze leerling in deze grep, bij deze leerkracht, p deze schl en van deze uders. He ged is de mgeving afgestemd p wat dit kind ndig heeft? 4. Leerkrachten realiseren passend nderwijs en leveren daarmee een cruciale bijdrage aan een psitieve ntwikkeling van leerlingen p het gebied van leren, werkhuding en sciaal-emtineel functineren. Met andere wrden: het is de leerkracht die t det. Maar wat heeft zij hiervr ndig, wat zijn haar ndersteuningsbeheften? 5. Psitieve aspecten van het kind, de leerkracht, de grep, de schl en uders zijn van grt belang. Naast prblematische aspecten zijn deze Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 4
psitieve aspecten ndig m de situatie te begrijpen, ambitieuze delen te stellen en m een succesvl plan van aanpak te maken en uit te veren. 6. Samenwerking tussen leerkrachten, leerlingen, uders, interne en externe begeleiders is ndzakelijk m een effectieve aanpak te realiseren. Dit vergt cnstructieve cmmunicatie tussen betrkkenen. Samen analyseren zij de situatie en zeken ze naar plssingen. 7. De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant. het is betrkkenen duidelijk de de schl wil werken en waarm. Er zijn heldere afspraken ver wie wat det, waarm, he en wanneer. Frmulieren en checklists ndersteunen dit streven. Teamleden zijn pen ver hun manier van werken en ver hun plannen en mtieven. 8. De schl heeft de leerlingenndersteuning ingericht vlgens de cyclus van Handelingsgericht Werken (HGW). Schematisch is deze als vlgt weer te geven. signaleren risic Leerkrachten kunnen geen praktische vertaling maken van het begrip nderwijsbehefte. Leerkrachten praten pvallend vaak in negatieve termen en medische labels ver hun leerlingen ( defect-denken, niet plssingsgericht, geen pedaggisch ptimisme). Leerkrachten geven aan het beleid van de leerlingenndersteuning in hun schl niet te kennen, niet te ndersteunen f nduidelijk te vinden. Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 5
Landelijk gezien is de inspectie kritisch ver deze aspecten: In het grepsverzicht (in de grepsmap) ntbreekt een gede analyse van de ntwikkeling en vrderingen van de leerlingen. Het grepsverzicht is de basis vr het pstellen van het grepsplan. Vr de Inspectie is de relatie tussen grepsverzicht en grepsplan niet altijd eenduidig. De delen in het grepsplan zijn niet cncreet en SMART gefrmuleerd, waardr de resultaten en pbrengsten van het grepsplan meilijk bepaald kunnen wrden. In het grepsplan is niet altijd transparant welke leerlingen extra instructie, verwerking en leertijd ntvangen hebben en/f wat de resultaten zijn van deze extra begeleiding. In de lessen ziet men het grepsplan nvldende terug. Er is geen dag- f weekplanning afgeleid uit het grepsplan. Het grepsplan dient een werkdcument vr de lessen te zijn. Dikwijls ntbreekt een (vlledige) evaluatie van het grepsplan: Is het geplande aanbd gerealiseerd? Zijn de gestelde delen bereikt? Wat zijn de resultaten van de leerlingen die extra zrg ntvangen hebben? Als leerlingen herhaald nvldende prfiteren van de verlengde instructie en extra zrg in het grepsplan en je besluit te gaan dispenseren in het aanbd, wrdt in bijzndere gevallen een ntwikkelingsperspectief (vreger handelingsplan) pgesteld. Het is njuist, zals schlen sms beweren, dat met een grepsplan nit meer een individueel handelingsplan pgesteld heft te wrden. 3. Delen Vanuit de werkgrep drntwikkelen van HGW en de delstellingen vanuit het versterken van de basisndersteuning zijn de vlgende delen gesteld binnen het prjectplan implementeren en brgen HGW. Onderwijs-beheften staan centraal in het grepsplan, de leerlingbespreking, het greidcument, handelingsplannen en in cntacten met uders en externen. In iedere stap van de cyclus wrdt afgestemd p nderwijs-beheften. Afstemming en wisselwerking tussen leerkracht en leerling en tussen leerlingen nderling, kmen in iedere stap van de cyclus aan de rde. Grepsbezeken zijn een vast nderdeel van de jaarplanning. Aspecten als instructie, feedback en klassen-management zijn nderwerp van gesprek, bservatie en schl-ntwikkeling. De ndersteunings-beheften van de leerkrachten zijn in kaart gebracht: wat hebben zij verder ndig m het nderwijs passend te maken vr alle leerlingen in hun grep? Vrtdurend en systematisch is men p zek naar mgelijkheden en kansen (psitieve aspecten). Deze zijn beschreven en wrden in het nderwijs benut. Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 6
Leerkrachten, interne specialisten, externe specialisten, leerlingen en uders werken cnstructief samen. vlgens de richtlijnen gesprekken met leerlingen en cnstructief cmmuniceren met uders. Er wrdt delgericht gewerkt met SMARTI delen. Deze delen zijn sturend en wrden benut bij het geven van gerichte feedback. Alle delen wrden systematisch geëvalueerd. De uitkmsten hiervan wrden benut m de kwaliteit van het nderwijs verder te verbeteren. De stappen van de HGW-cyclus wrden gevlgd. De inhud en vlgrde van deze stappen zijn vr alle betrkkenen glashelder. De schlinterne en externe stappen zijn ged p elkaar afgestemd. Verbreden van de basisndersteuning (secndaire preventie) p schl- c.q. wijkniveau: Experts p het gebied van HGW zijn beschikbaar Passend nderwijs heeft een aanvullend aanbd Intervisie en supervisie is p elk niveau mgelijk (naast elkaar en met elkaar) Aanvullende bservaties en ndersteuning zijn mgelijk p wijk- c.q. schl/grepsniveau Passend nderwijs stelt zich p als de spreekwrdelijke spin in het web die zrgt dat een passende rute kan wrden gelpen. Daarbij is de hulpvraag van de schl leidend. Een centrale rl (en daarbij tevens een belangrijk del in dit traject) is weggelegd vr de directeur van de schl. Van hem/haar wrdt verwacht dat er : adequate kennis is van de vrwaarden van Passend Onderwijs binnen de schl, een relatie gelegd kan wrden tussen Passend nderwijs en HGW visie is mtrent de ambities die de schl heeft en deze kan verbinden met de uitgangspunten van HGW een actieve mnitring van het prces is, zdat het traject blijft aansluiten bij de maatschappelijke- en schl-specifieke ambitie. Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 7
4. Werkwijze Start bijeenkmst In HGW is het de leerkracht die er te det. Het is immers de leerkracht die het nderwijs zal meten afstemmen p de nderwijsbeheften van leerlingen. Preventief in plaats van curatief. Daarm is het van belang dat elke leerkracht ver vldende cmpetenties beschikt m dit te kunnen waarmaken. Punten die van belang zijn: Wat is de visie van de schl? He praten leerkrachten ver kinderen? He is het gesteld met het klassenmanagement? Welke afspraken zijn er rnd HGW en he wrdt daar mee mgegaan? De gevlgen van het starten van een traject met vr alle betrkkenen helder zijn en het zal gedragen meten wrden dr degene die eindverantwrdelijk is: de directeur. Plan van aanpak stap 1 - Intake Vrdat een schl kan starten zal er een intake plaatsvinden. Deze intake is cruciaal vr het helder krijgen van de vraag die bij de schl ligt. Dit gesprek vindt plaats met de directeur. Hij f zij is dr zijn/haar psitie straks de primaire kracht. Het gesprek vindt plaats aan de hand van een lijst met aandachtspunten (zie bijlage 1 ), maar is vral een pen gesprek ver waar de directeur vindt dat de schl staat en he zich dat verhudt met de ambitie van de schl en de eisen die passend nderwijs stelt. De vraag die vanuit dit gesprek kmt, vrmt de pmaat vr verdere activiteiten zals hiernder beschreven. Het resultaat van stap 1: De directeur is in staat, daarbij ndersteund dr medewerkers van Passend nderwijs, een gede inschatting te maken van de cncrete vraag van de schl als startpunt vr verdere ntwikkeling. stap 2 - Verzamelen Medewerkers van Passend nderwijs kmen p schl en inventariseren de stand van zaken. Deze medewerkers kunnen: Grepsbezeken den Gesprekken veren met leerlingen, leerkrachten, intern begeleider en uders Vr HGW relevante dcumenten bekijken (grepsverzicht, grepsplan, analyses, weekplanning) Passend Onderwijs Almere brengt hierbij vanuit haar rl als externe partner de belemmerende en stimulerende factren binnen de schl in beeld. En bekijken vervlgens: Het zrgplan Het nderwijsndersteuningsprfiel Het inspectierapprt Het dcument basisndersteuning Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 8
De medewerkers bekijken f de basale pedaggisch/didactische aanpak en de samenwerking met uders p rde is. Vr deze bservaties maken zij gebruik van instrumenten in bijlage 2a en 2b. Het resultaat van stap 2: de belemmerende en de stimulerende factren zijn in beeld gebracht. stap 3 - Analyse De medewerkers van Passend Onderwijs Almere maken met behulp van de gegevens uit stap 2 een analyse van de belemmerende en stimulerende factren p schl- en grepsniveau. Delstelling van deze analyse is, dat de schl in de gelegenheid is, gefundeerd een tekmststrategie uit te zetten. Deze analyse dient te leiden tt aanbevelingen die: de schlen versterken in hun basisndersteuning het handelingsgericht werken repertire van de medewerkers vergrt de ambitie (en daarmee de strategie) naar de tekmst cncretiseert de leerlingen met meer plezier naar schl laat gaan de medewerkers met meer plezier laat werken de schlleiding practief kan laten sturen het verwijzen terugdringt De medewerkers van Passend Onderwijs Almere maken de analyse vlgens het frmat in bijlage 3. Het resultaat van stap 3: Medewerkers van Passend Onderwijs Almere maken in nauwe samenwerking met de directeur en de intern begeleider een analyse van de schl en geven dit weer in het frmat van de bijlage. stap 4 - Reflectie met het team van de schl Nadat de medewerkers van Passend Onderwijs Almere de analyse hebben gedaan vlgt er een terugkppeling aan het team. In deze terugkppeling geven de medewerkers weer wat zij gezien hebben aan belemmerende en stimulerende aspecten. Zij geven terug wat uders, leerlingen en leerkrachten hebben aangegeven. Naar aanleiding van de presentatie krijgt het team een reflectieve vraag waarbij zij samen gaan bepalen welke aspecten men wil gaan ntwikkelen p het gebied van de basisndersteuning p het gebied van HGW. Het resultaat van stap 4: De resultaten van de analyses wrden teruggekppeld aan de directeur. De directeur presenteert de resultaten van de analyse aan het team, waardr het inzicht heeft in de mate waarin HGW geïmplementeerd is in de schl. stap 5 - Ambitie bepalen De directeur van de schl stelt, mgelijk met ndersteuning van medewerkers van Passend Onderwijs Almere, de ambitie van de schl vast, na deze getetst te hebben bij de medewerkers binnen de schl. Binnen dit kader wrdt gekeken f: de ambitie van de schlleiding past bij het ptentieel van de schl de ambitie van de schl past binnen passend nderwijs Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 9
Het resultaat van stap 5: De directeur beschrijft de ambitie van de schl gericht p het versterken van de basisndersteuning p het gebied van HGW. stap 6 - Plan van aanpak De directeur maakt met het team een plan van aanpak met wat ze wil bereiken en welke stappen ze daarvr wil nemen. Dit plan van aanpak staat vanzelfsprekend niet p zichzelf maar heeft raakvlakken en aanknpingspunten p alle andere terreinen van ntwikkeling waar de schl mee bezig is. De eisen die de schl zichzelf stelt zijn he dan k gekppeld aan de eisen die de leerlingen, uders, de besturen en de verdere mgeving aan de schl stelt. Aangezien de vrwaarden hiervr reeds zijn genemd en de individuele keuze vrijheid binnen de hierbven gestelde kaders ruim is, kan hier niet vlstaan wrden met een unifrm mdel, maar zullen er in beschrijvende en delgerichte vrm keuzes gemaakt meten wrden. De directeur stelt samen met het team en mgelijk de medewerkers van Passend Onderwijs Almere een plan van aanpak p. (Zie bijlage 4). Het resultaat van stap 6: De directeur heeft samen met zijn team een plan van aanpak geschreven waarin er een gerichte aanpak is beschreven vr het versterken van de basisndersteuning p het gebied van HGW. stap 7 - Uitveren De medewerkers van Passend Onderwijs Almere huden cntact met de directeur ver de vrtgang van het plan van aanpak. Deze medewerkers kppelen de vrtgang van het traject terug aan de teamleider en de medewerker Passend Onderwijs die dit traject binnen de wijk cördineert. Waar ndig kan het plan gedurende de uitveringsfase bijstelling beheven. Regelmatig vindt terugkppeling plaats tussen begeleider en directeur. Daarm zullen de vlgende vragen p de achtergrnd blijven meedraaien: He verlpt de planning tt zver? Is het traject ng in vereenstemming met de verwachtingen? Zijn er veranderingen die de relevantie van de ndersteuning beïnvleden? Zijn er nieuwe risic s bekend, die effect hebben p de uitkmsten? Is de verhuding tussen inzet en pbrengst van vldende kwaliteit? De vrtgang van het prces wrdt bijgehuden in het plan van aanpak. Het resultaat van stap 7: De schl vldet aan de dr haarzelf gefrmuleerde delen betreffende handelingsgericht werken binnen en in de directe invledssfeer van de schl, waarbij zij deze delen heeft gerelateerd aan de eisen die haar mgeving in de ruimste zin van het wrd aan haar stelt. Tevens is zij in staat znder f met hulp van buitenaf deze delen te blijven ptimaliseren richting de tekmst. Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 10
Passend Onderwijs Almere Wanneer schlen aangeven te willen starten met het traject, zal Passend Onderwijs Almere de start en de analyse verzrgen. Na de terugkppeling aan het team is het aan de schl welke inzet zij wil vanuit Passend Onderwijs Almere. Binnen de rganisatie Passend Onderwijs Almere is er veel kennis en expertise aanwezig waar schlen een berep p kunnen den. In verleg zal er gekeken wrden he deze uren weggezet wrden binnen het huidige budget. Tijdens het traject blijft er een medewerker van Passend Onderwijs in het traject meekijken met het g p de vrtgang. Basisndersteuning implementatie en brging HGW (Passend nderwijs Almere) 11