Beleidsregels Hulp bij humanitaire rampen.
Inhudspgave 1. Inleiding 3 2. De eerste dagen na een ramp: riëntatie en besluitvrming 4 3. Een hulpkanaal kiezen 5 3.1 Hulpkanaal A: Ndhulp via de SHO 6 3.2 Hulpkanaal B: Particulier initiatief uit eigen gemeente 6 3.3 Hulpkanaal C: Gemeentelijk wederpbuwprject 7 4. Bepalende verwegingen 8 5. Beleidsregels Hulp bij humanitaire rampen gemeente Eemsmnd 9 6. Geen humanitaire ramp, dan ntwikkelingshulp 11 2
1. Inleiding De afgelpen jaren hebben zich een aantal humanitaire rampen vrgedaan, zals de burgerrlg in Syrië en de aardbeving in Haïti. Dergelijke rampen kenmerken zich in de eerste dagen dr hectiek. Gemeenten kmen nder druk te staan bij dergelijke rampen, wat gaat de gemeente den? Welke vrm van hulp er gekzen wrdt, de besteding van gemeentelijke bijdragen is niet znder kritiek. Dr de gemeenteraad van Eemsmnd is aangegeven dat er behefte is aan een vraf vastgesteld kader waaraan kan wrden getetst en p basis waarvan besluitvrming kan plaatsvinden in de hectische dagen na een internatinale ramp. Deze ntitie biedt handvatten vr z n beleidskader. Het zet mgelijke vrmen van hulp p een rijtje en draagt criteria aan p basis waarvan keuzes kunnen wrden gemaakt. De ntitie baseert zich p de Beleidsregels Humanitaire Hulp 2008 en p de ntitie 'Een ramp in het buitenland, en dan?' van de VNG als leidraad vr gemeentelijke besluitvrming. 3
2. De eerste dagen na een ramp: riëntatie en besluitvrming De eerste dagen na een ramp zijn vaak hectisch en van verscheidene kanten kan druk wrden uitgeefend m 'iets' te den. Het cllege en de gemeenteraad krijgen te maken met vragen vanuit de bevlking, hulprganisaties en (lkale) media. Grfweg zijn er drie mgelijkheden vr het bieden van hulp. Hulpkanaal A: ndhulp via SHO Een belangrijk richtpunt is de penstelling van gir 555 dr de samenwerkende hulprganisaties (SHO). De SHO gebruiken een aantal criteria m dit te den: mvang van de ramp ntbreken van capaciteit m hier mee m te kunnen gaan in het betreffende land bestaan van gede kanalen vr hulp draagvlak Nederlandse samenleving Hulpkanaal B: Particulier initiatief uit eigen gemeente Bij een ingrijpende ramp zullen zich de eerste dagen al snel particulieren initiatieven melden bij de gemeente. Het is van belang deze initiatieven te inventariseren en na te gaan f er p reële hulpvragen wrdt ingespeeld. Ok met de betruwbaarheid van de cntacten in het rampgebied aan de rde gesteld wrden. Hulpkanaal C: Gemeentelijk wederpbuwprject Uiterlijk drie dagen na de start van een natinale actie dr de SHO verschaft de VNG inzicht in een aantal zaken: Welke gemeenten hebben banden met gemeenten in het getrffen gebied Wat denken andere Nederlandse (en buitenlandse) gemeenten te gaan den Welke mgelijkheden zijn er vr een wederpbuwprject vr lkale publieke infrastructuur en lkaal bestuur 4
3. Een hulpkanaal kiezen De VNG heeft in de ntitie 'Een ramp in het buitenland, en dan?' een strmschema pgesteld die de mgelijke keuzen vr de verschillende hulpkanalen samenvat, zie figuur 1. De vragen in dit schema zijn tegelijk criteria die gehanteerd kunnen wrden m te bepalen f er wel f geen hulp gegeven dient te wrden en kunnen daarmee als basis fungeren vr gemeentelijk beleid. Figuur 1 5
3.1 Hulpkanaal A: Ndhulp via de SHO Een gemeente zal bijna nit zelf ndhulp rganiseren. Wel kan er sprake zijn van lkaal particulier initiatief, maar het nadeel hiervan is dat deze beslag leggen p de uitermate schaarse lgistieke middelen. Vr gerichte, grtschalige ndhulp bieden de Samenwerkende Hulprganisaties het beste alternatief. Er zijn 8 hulprganisaties lid van de SHO: Kerk in Actie Crdaid Mensen in Nd Nederlandse Rde Kruis Oxfam Nvib Stichting Vluchteling Tear Terre des Hmmes Unicef Nederland Deze rganisaties werven samen fndsen en besteden deze individueel p basis van een vaste verdeling, elk via een eigen partners/ kanalen in het getrffen gebied, sms via gastrganisaties. Gir 555 is een gede manier m snel iets te kunnen betekenen en het is niet belastend vr de gemeentelijke rganisatie. Nadelen zij dat er geen directe cntrle is p de besteding en er vr de herkenbaarheid van de individuele gemeente geen plaats is. De SHO werken met het geld vral aan hun eigen zichtbaarheid. 3.2 Hulpkanaal B: Particulier initiatief uit eigen gemeente Er zijn veel verschillende srten lkaal initiatief. Het is aantrekkelijk m dit te steunen, het is gedkp en genereert in ptentie zwel draagvlak in de eigen gemeente als resultaten in het rampgebied. Enkele manieren zijn: Stimuleren met infrmatie, cntacten, publiciteit, ruimtes, diensten Cördinatievergaderingen beleggen Financieren Deskundigheid beschikbaar stellen De gemeente kan hierin de vlgende criteria hanteren: De betruwbaarheid van de initiatieven en van de cntacten in het rampgebied meten expliciet aan de rde kmen Het initiatief met kunnen aangeven waaraan in het rampgebied behefte is en wat het wil gaan den. Steun van de gezaghebbende instanties f persnen in het rampgebied is een pre Het initiatief met de capaciteit hebben m elke schakel van het prject p tijd uit te veren Het initiatief richt zich p lkale publieke vrzieningen en lkaal bestuur. 6
Een particulier initiatief kan een aantal nadelen hebben. Het kan weinig deltreffend zijn en kan sms meer aanbd- dan vraag gericht zijn. Ok bestaat er het risic p neptisme (begunstigen van eigen familie f vrienden) f crruptie. Ok bestaat het risic p wrijving wanneer er meerdere lkale initiatieven m een subsidie vragen. 3.3 Hulpkanaal C: Gemeentelijk wederpbuwprject Gemeentelijke wederpbuwprjecten den in de regel het vlgende: pbuwen van lkale publieke vrzieningen functineren van lkale en gedecncentreerde verheden verbeteren lkale ramphulpverlening pzetten f verbeteren Hieraan kan met geld f deskundigheid wrden bijgedragen. Prjecten p het gebied van de deskundigheid wrden in de praktij getrkken dr VNG Internatinaal, dr de G4 f dr gemeenten met stedenbanden in het rampgebied. Overigens kmt er niet vr elke ramp een gemeentelijk wederpbuwprject. Enkele dagen na de ramp geeft de VNG aan he grt de kans is dat het er kmt. Vrdelen van een gemeentelijk wederpbuwprject zijn de cntrle, duurzaamheid en herkenbaarheid. Nadelen zijn vrnamelijk de hge verheadksten en belasting van de eigen rganisatie. 7
4. Bepalende verwegingen Bvenstaande geeft inzicht in de keuzes die gemaakt kunnen wrden. De bvengenemde keuzes geven echter geen inzicht in he m te gaan met de aanwezigheid van een dictatr f andere specifieke mstandigheden. Het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking heeft hierte beleidsregels vr subsidiëring van humanitaire hulp pgesteld. Nederland baseert haar ndhulpbeleid p de vlgende internatinale humanitaire hulpprincipes: De humanitaire respns p crises is uitsluitend gemtiveerd dr het streven m het menselijk lijden van de meest kwetsbaren in het getrffen gebied te verlichten (het humanitair imperatief); Het humanitaire hulpaanbd dient altijd aangepast en afgestemd te zijn p plaatselijke mstandigheden en gebruiken, waar mgelijk de bestaande capaciteit en de zelfredzaamheid te bevrderen en dnrafhankelijkheid te vrkmen; Humanitaire hulp is npartijdig. Hulp wrdt niet verstrekt ter bevrdering van plitieke f andere externe agenda s en dient te wrden verleend znder nderscheid p basis van bijvrbeeld ras, religie, plitieke vertuiging, sekse, etcetera; Humanitaire hulp functineert nafhankelijk van plitieke invleden (zwel vanuit Nederland als vanuit de getrffen landen); In een cnflictsituatie is severeiniteit van het desbetreffende land ndergeschikt aan de ndzaak tt verlening van nbelemmerde en npartijdige humanitaire hulp. Vrije tegang tt de getrffen bevlking is vereist; Humanitaire hulp is evenredig aan de behefte (demand driven) en is dus niet aanbdgestuurd (supply-driven). Deze bvenstaande principes maken een heldere afweging mgelijk in het wel f niet verstrekken van hulp. 8
5. Beleidsregels Hulp bij humanitaire rampen gemeente Eemsmnd Op basis van bvenstaande wrden de vlgende beleidsregels vrgesteld. De afwegingen hierin zijn afgeleid van het dr de VNG pgestelde strmschema, aangevuld met de landelijke beleidsregels Humanitaire rampen 2008, zals hierbven uiteengezet. 1. Heeft de gemeente Eemsmnd een stedenband f andere (vriendschaps)band met het getrffen gebied f land? De gemeente Eemsmnd heeft bijvrbeeld een nauwe band met de gemeente Brkum. 2. Wat is het draagvlak bij deze humanitaire ramp? Hierbij dienen de lkale mstandigheden in te wrden gewgen, zals rlg f bepaalde vertuigingen, het heersende regime. Ok dient te wrden bekeken in heverre het getrffen gebied een herkmstland is f p welke wijze er een andere relatie mee is. De vlgende principes zijn daarbij leidend: De humanitaire respns p crises is uitsluitend gemtiveerd dr het streven m het menselijk lijden van de meest kwetsbaren in het getrffen gebied te verlichten (het humanitair imperatief); Het humanitaire hulpaanbd dient altijd aangepast en afgestemd te zijn p plaatselijke mstandigheden en gebruiken, waar mgelijk de bestaande capaciteit en de zelfredzaamheid te bevrderen en dnrafhankelijkheid te vrkmen; Humanitaire hulp is npartijdig. Hulp wrdt niet verstrekt ter bevrdering van plitieke f andere externe agenda s en dient te wrden verleend znder nderscheid p basis van bijvrbeeld ras, religie, plitieke vertuiging, sekse, etcetera; Humanitaire hulp functineert nafhankelijk van plitieke invleden (zwel vanuit Nederland als vanuit de getrffen landen); In een cnflictsituatie is severeiniteit van het desbetreffende land ndergeschikt aan de ndzaak tt verlening van nbelemmerde en npartijdige humanitaire hulp. Vrije tegang tt de getrffen bevlking is vereist; Humanitaire hulp is evenredig aan de behefte (demand driven) en is dus niet aanbdgestuurd (supply-driven). 3. Welke vrmen van hulp wil de gemeente bieden? a. De eerste keus betreft de vraag f de gemeente ndhulp wil bieden. Daarin kan de keus gemaakt wrden tussen lkale initiatieven f een dnatie aan de SHO via gir 555. Wanneer het m lkale initiatieven gaat dienen daarbij ng de vlgende punten inzichtelijk gemaakt te wrden dr het initiatief: De betruwbaarheid van de initiatieven en van de cntacten in het rampgebied meten expliciet aan de rde kmen Het initiatief met kunnen aangeven waaraan in het rampgebied behefte is en wat het wil gaan den. Steun van de gezaghebbende instanties f persnen in het rampgebied is een pre Het initiatief met de capaciteit hebben m elke schakel van het prject p tijd uit te veren Het initiatief richt zich p lkale publieke vrzieningen en lkaal bestuur. 9
b. De tweede vraag betreft f de gemeente een bijdrage wil leveren aan de wederpbuw van het getrffen gebied. De VNG is trekker in dit srt prjecten en zal enkele dagen na de ramp aangeven he grt de kans is dat een dergelijk prject er kmt. 4. Wat is de financiële reikwijdte van de bijdrage die de gemeente leveren? Het budget vr ntwikkelingssamenwerking is jaarlijks 5.000,-. Wanneer de vastgestelde hulp (ndhulp f lkaal initiatief) binnen dit bedrag blijft, kan het cllege besluiten tt een bijdrage en de gemeenteraad hiervan p de hgte brengen. Betreft de financiële bijdrage meer dan de begrte 5.000,- dan zal de gemeenteraad wrden gevraagd m hierver een besluit te nemen, ingegeven dr bvenstaande beleidsregels. 10
6. Geen humanitaire ramp, dan ntwikkelingshulp Wanneer er in bepaald jaar vr 1 december zich geen humanitaire rampen vltrekken die een berep den p de begrte 5.000,- wrden de middelen ingezet vr de aankp van Oikcredit. Met de aankp van Oikcredit wrden micrkredietinstellingen en fairtrade-cöperaties, kleine en middelgrte ndernemingen in ntwikkelingsgebieden gefinancierd met als del armen de kans te bieden zelfredzaam te wrden, armede te verlichten en z te werken aan een rechtvaardiger maatschappij. 11