Op weg naar een D66-visi~

FR GR DR NH FL DV UT GLD ZL NB LI

Wie in een vliegtuig ver Nederland vliegt zal het belang van een bepaalde vrm van rdening van de ruimte meteen helder zijn. De veelheid aan functies die een plek zeken p een beperkt ppervlak maakt sturing ndzakelijk. De vraag p welke manier we m meten gaan met ruimte en mbiliteit is langzaam van de plitieke agenda afgegleden. Maar keuzes die we nu in de ruimtelijke rdening maken bestrijken een lange termijn en bepalen he het land waar we in de tekmst in rndlpen er uit kmt te zien. dr Rei ter Brugge & Jeren Niemans Op weg naar een D66-visi~ Vrijheid in gebndenheid als ideaal Vanuit verschillende heken klinkt de rep m de ruimtelijke rdening weer p de plitieke agenda te plaatsen en ruimtelijke knpen dr te hakken. Te beginnen de prvinciale verkiezingen. Prvincie en ruimtelijke rdening zijn sterk met elkaar verbnden, ndanks dat de rl van de prvincie verandert met de nieuw vastgestelde Wet p de ruimtelijke rdening. He dat uitpakt vr de invled van prvinciale staten is ng de vraag. Deze nduidelijkheid ver de veranderende rl van de prvincie is één van de redenen m ruimtelijke ntwikkelingen te plaatsen in een grtere cntext, k mdat milieu, ruimtelijke rdening en verkeer terreinen zijn waar een reginaal bestuur als de prvincie richting kan aangeven vanuit een hernieuwde regierl. Bvendien meten we vr plssingen van ruimtelijke prblematiek steeds vaker ver de prvinciale grenzen kijken. Tijd dus vr D66 m te kmen met een visie die grenzen verstijgt en bestendig is p de lange termijn. De hfdlijnen van ruimtelijke rdening wrden sinds eind jaren '50 uitgezet in nta's. De twee laatste verschenen natinale nta's ver de inrichting van Nederland laten meer dan it een verschuiving zien in de gewenste benadering. De nit gedgekeurde Vijfde Nta Ruimtelijke Ordening van PvdA minister Jan Prnk is te karakteriseren als een typisch prduct van een sciaal demcratische visie. In karikatuur is de Vijfde Nta een Nta van een verheid die ng vlp gelft in het maakbaarheidsideaal. De Nta Ruimte en de Nta Mbiliteit zijn de liberale reacties p het vrgaande. Kenmerk van deze liberale nta's is vertruwen in de markt en in de kansen die het lkale bestuur p zal pakken. Deze mslag staat niet p zichzelf maar is in lijn met de pkmst van de ntwikkelingsplanlgie, als innvatie in de ruimtelijke rdening. De huidige situatie in Nederland is nch het resultaat van een decennialang liberaal beleid, nch van een krachtig ingrijpen van sciaal demcratische leiders. Beide richtingen hebben hun vr- en nadelen. Bvendien is de werkelijkheid vaak resistent tegen beleid, hetgeen blijkt wanneer we de ntwikkelingen in Nederland plaatsen in een internatinaal perspectief.

p ruimte en mbiliteit +' ~ :c E c: 4> 2l E '2 c 4> 'U;.~ '" c:... al!ti!ti c: f c O Grensstellende thema's Op zek naar richting lir een sciaal-liberale kers Het platfrm Ruimte en Mbiliteit van D66 heeft zichzelf achter de ren gekrabd en de vraag gesteld: 'Op welke manier nderscheidt de visie van D66 p ruimte zich van de visie van andere partijen?' Op zek naar een sciaal-liberale RO en mbiliteitsbeleid dus! Overigens denken wij niet dat het hierbij gaat m een nieuwe visie, maar m de weergave van een visie p deze nderwerpen die dr D66 al decennia lang cnsequent wrdt uitgedragen. Uitgangspunt is de vrijheid en ruimte van het liberale mdel, dat ged past bij de liberale grndhuding van D66-ers. De pgave ligt in het aangeven van mgelijkheden m vrijheid van de verheden en andere belanghebbenden zwel richting als grenzen te geven. Centraal staan een sciaal-liberale visie en een radicale demcratisering. Het lijkt p een zeilbt, waarvan de kers mede bepaald wrdt dr de richting van de wind, maar k dr de grenzen gesteld dr de evers en ndiepten. D66 ziet daarbij p dit mment vr de ruimtelijke rdening en het mbiliteitsbeleid vier belangrijke richtinggevende thema's die centraal zuden meten staan en de grenzen van de kers meten bepalen. 1. Ecnmische cncurrentiepsitie en glbalisering Ruimtelijke rdening en mbiliteit fbereikbaarheid vrmen een belangrijke randvrwaarde vr de ecnmische cncurrentiepsitie. Een sciaal-liberale visie p een gemndialiseerde ecnmische ntwikkeling betekent niet dat we zndermeer kiezen vr grei p alle vlakken. Vereist zijn evenwichtige plssingen ver welvaart, welzijn, milieu en gezndheid p wereldschaal. Hier meten dus heldere keuzes gemaakt wrden ver he en waar we investeren in nze cncurrentiepsitie. Eén van de prblemen hierbij is dat we grei ng steeds verkeerd meten; de discussie vr een meer duurzaam BNP is vr D66 ng lang niet,... 8 N t:!ti!ti E 4> 4> :E

afgernd. Sterke en duurzame regi's vanuit het idee van de glbalisering lijken een keuze die vr ruimte, mbiliteit, maar k vanwege de duurzaamheid gewenst zijn. Cncurrentie tussen steden en regi' s zrgt vr subptimaal grndgebruik als iedereen inzet p dezelfde kaarten en weigert ver de eigen grens heen te kijken. Bijzndere aandacht hierbij vraagt de Eurpese dimensie. De binnengrenzen van de EU zijn weggevallen, maar in het ruimtelijk beleid wrd gehandeld alsf deze ng bestaan. Er is te weinig aandacht vr Eurpees beleid en de ruimtelijke plannen van grensprvincies. Grensgemeenten huden veel te weinig rekening met grensverschrijdende effecten en kansen. Hier met de verheid een regierl p zich nemen. Bvendien met mwille van cncurrentieverhudingen p ten minste de schaal van Eurpa wrden gekzen vr minder vervuiling. 2. Duurzaamheid Het duurzaamheidbegrip verbindt de zrg vr ns milieu en de ecsystemen met de mgelijkheden en kansen vr de generaties na de nze. D66 legt daarbij de pririteit p de milieueffecten van de mndiale, grtschalige vervuiling, die mgelijk leidt tt klimaatveranderingen en grtschalige effecten p gezndheid en veiligheid. 'Ruimtelijke rdening en mbiliteit vrmen een belangrijke randvrwaarde vr de ecnmische..., cncurrentiepsi tie Deze pririteitsstelling wil niet zeggen dat verige milieueffecten dr D66 verwaarlsd wrden. Het ingewikkelde is dat het gaat m cllectieve prblemen, die p de lange termijn en p internatinaal niveau spelen. Er is dan een natuurlijke neiging de eigen bijdrage te bagatelliseren en niet zelf verantwrdelijkheid te nemen. Een sciaal-liberale visie vereist dat duurzaam-

heid drspeelt in beslissingen van èn de wereldleiders èn de demcratische besturen p (inter)natinaal en lkaal niveau én de bedrijven én de burgers. Multinatinale bedrijven en hg ntwikkelde landen als Nederland dienen daarin vrp te lpen. Afspraken p internatinale schaal zullen immers altijd achterlpen. Wij beginnen zelf en kiezen nu alvast vr het stimuleren van het duurzame maatregelen dr de verheid als het aanleggen van znnepanelen p daken, en het gebruik van duurzame materialen in de buw. 3. Decentralisatie D66 pleit al decennia lang vr decentralisatie, vr zelfsturing, vr deling van macht langs een demcratische weg m dat te vrkmen. Ruimtelijke rdening biedt de mgelijkheid bij uitstek m mensen zelf verantwrdelijk te laten zijn vr hun leefmgeving en hen daarbij te betrekken. We vertruwen erp dat de lkale demcratie er geen ztje van maakt. Zelfsturing bevrdert riginaliteit, variëteit en levert draagvlak. Vastlpen in strperigheid kan daarmee vrkmen wrden, hewel het k kan leiden tt nimby-gedrag en behudzucht. De rl van de landelijke verheid in de sciaalliberale visie is het faciliteren van, en regie veren ver een maatschappelijk prces van samenwerking ('cllabrative planning') tussen bestuurders, bureaucraten, bedrijven en burgers. Om dit principe te illustreren kijken we naar het bedrijfsleven. Het huidige bedrijfsleven pereert in netwerken van vaak relatief kleine eenheden, die dankzij een gede en transparante infrmatieuitwisseling functineren als nderdeel van een grter geheel. Z werkt in de "internetmaatschappij" het zelfregulerende prces van de ecnmie. In het bedrijfsleven resulteerde dat in een ntwikkeling van aanbdsturing naar vraagsturing binnen flexibele rganisaties in plaats van centraal geleide bedrijfstakken. Verrassend geneg zijn de wensen van cnsumenten via dit prces van vraagsturing in belang tegenmen: Stemmen met de veten en met prtemnnee wrden steeds meer een belangrijk demcratisch middel. Daar kan p twee manieren gebruik van gemaakt wrden. f we veranderen het kpgedrag vanuit een plitieke beweging die mensen aanspreekt (Pstbus 51-achtige agendavrming van het publieke debat die tt gedragsverandering leidt) en/f we veranderen het kpgedrag dr de maatschappelijke schade in de prijs te verrekenen (bijvrbeeld dr de externe effecten van de bi-industrie in de prijs van het vlees nder te brengen). Dit principe van 'cllabrative planning' is k van tepassing p de ruimtelijke rdening bij decentralisatie. Bijvrbeeld in het prces van leeglp van achterstandsgebieden. Het wegtrekken van bevlking is een vrm van stemmen met de veten en met de prtemnnee. Het is een gedeeld belang van bestuurders en bewners m een aantrekkelijk wnklimaat te vrmen. Daardr ntstaat een impuls vr vernieuwing en verbetering die ruimte gelaten met wrden. Z ntstaat een schijnbaar chatisch prces van zelfrdening met een enrme dynamiek. De rl van de plitiek is daar p in te spelen zwel dr stimuleren als waar ndig k dr crrigeren. 4. Kwaliteit, creativiteit en innvatie Dit laatste richtinggevende thema is cruciaal en heeft eveneens te maken met begrippen als leiderschap en macht. Ok in dit geval is er een "sciale" crrectie vereist p de liberale vrijheden, ndanks dat de brn van innvatie, creativiteit, wel uit individuele vrijheid vrtkmt. Belangrijk is dat de variëteit die daaruit vrtkmt tlerant wrdt benaderd en k gewaardeerd wrdt. Ieder van ns steekt energie in de inrichting van zijn f haar huis en de nmiddellijke leefmgeving. Dat leidt tt rganische verschillen. Vr ns eigen huis is dat vanzelfsprekend. Waarm zuden we deze mgelijkheden en eisen dan laten vallen bij de inrichting van nze wijk, nze regi, ns land en nze wereld? Vr D66 ligt de plitieke pgave in het behud van eenzelfde energie en ambitie bij het werken in samenwerkingsverbanden. Dat zijn dan de deels infrmele en snel wisselende samenwerkingsverbanden, die in de 21e eeuw een grte rl spelen en waar de nieuwe plitiek ng mee met leren mgaan.... ïii!5 :E E c: QJ $ E '2 Q. QJ ïii.~ 1.0 1.0 c: $... 10 10 c: Cl ~ Q. V> c: 10 E QJ Z c: QJ ~ Q) Ol Ol 2 ca... Q)... Q) cr: Ol c: c: Q) "0 Q).:,t. :=- Qj... E ':; cr:... N 1: 10 10 E QJ QJ :E

c Vriiheid in gebndenheid Kersr;'epaling vr een sciaal-liberale D66 aanpak in de ruimtelijke rdening He huden we de zeilbt p kers binnen deze richtinggevende thema's? De kers die wij vr gen hebben heeft als kern een beleid dat met leiden tt vrijheid in gebndenheid. Een kers waarin de verheid zwel stuurt als lslaat. Waarin er ruimte is vr een initiatief van nderaf maar waarin de zwakste functies wrden beschermd. Het is duidelijk dat achter de prblematiek van mndialisering en duurzaamheid een enrme urgentie zit. Stel eens dat binnen 50 jaar de Nrdpl een bevaarbare zee is gewrden. Dan is er geen tijd vr meer vr de strperigheid en traagheid die z kenmerkend lijkt vr de ruimtelijke rdening. Vele nderzeken hebben aangetnd dat deze strperigheid niet het gevlg is van inspraak en/f van lastige milieuactivisten. De strperigheid zit in de regelgeving en in de bestaande publieke machtblkken, zals de departementen en uitveringsrganisaties. Ok de plitiek met haar drang m alles te cntrleren en te scren met hier de hand in eigen bezem steken. Om p kers te raken is een cultuurmslag ndig. Radicale demcratisering blijft een "handelsmerk" van D66. De ruimtelijke rdening is ng drtrkken van een structuur die randvrwaarden schept vr ver elkaar struikelende departementen. Mmenteel wrd structuurvernieuwing vaak gezien als plssing. D66 zu een cultuurmslag meten verkiezen bven een structuurvernieuwing. De nadruk met liggen p de nieuwe rl en werkwijze van de verheid, in plaats van p structuurvragen. Bijvrbeeld een Randstadprvincie lst het prbleem van een strperige verheid niet p. We stellen vr te gaan werken aan een nieuwe, lerende verheid. We meten aan de slag. De te vlgen kers zetten we uit aan de hand van drie kernpunten. Het eerste kernpunt waar D66 naar met streven is het stimuleren van integrale planntwikkeling die visinair en kaderstellend is, maar k vldende ruimte geeft vr een uitwerking. Onderwerpen zijn het prcedureel in elkaar vervlechten van besluitvrming ver RO en infrastructuur, rekening hudend met water, natuur, landschap en ruimtelijk ecnmisch beleid. Er zijn wel aanzetten in deze richting, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Z was de Rijksverheid vrnemens één Nta Ruimte uit te brengen. In een vrij laat stadium van vrbereiding is tch beslten k de nta Mbiliteit, de nta Vitaal platteland en Pieken in de Delta uit te brengen. Haagse bestuurlijke versnippering lijkt de belangrijkste rzaak vr het mislpen van de pgingen m te kmen tt één ruimtelijke beleidsnta. Op prvinciaal niveau zijn er de ndige initiatieven m tt een integrale planntwikkeling te kmen. Het belangrijkste initiatief is in deze de ntwikkeling van Prvinciale Omgevingsplannen. Wat dat betreft kan de prvincie een vrbeeld vrmen vr andere verheden. Aart Karssen zal in zijn bijdrage een vrbeeld geven van he een prvincie hierin een inspirerende rl kan spelen. Tweede kernpunt is een gebiedsgerichte, dus decentrale, uitwerking in samenwerking met meer partijen. Veel te veel verheidsrganisaties huden zich nu alleen maar bezig met elkaar 'Een strperige uitvering kmt niet dr inspraak f dr lastige milieuactivisten, maar dr publieke machtblkken en een verdaad aan regelgeving'

en niet met de burger en het ruimtelijke beleid. De sleutel tt een beter beleid is gelegen in besluitvrming dicht bij sterke belangengrepen zals burgers en bedrijven met zrg vr de demcratische legitimatie. Hiervr is het ndig dat de publieke rganisatie gaat werken als een faciliterende verheid. De verheid met mensen faciliteren hun eigen keuzes te maken en hen verleiden 'sciaal wenselijk gedrag' te vertnen. Publieke dienstverlening dient bij vrkeur gegrafisch gezien z dicht mgelijk bij de burger plaats te vinden: van inspreken naar meedenken en samenwerken. Daadwerkelijk van nderp plannen maken met burgers en betrkkenen vraagt een cmpleet andere huding en andere technieken van planvrming. Dat leidt tt het vergrten van helderheid van besluitvrming en verbetering van de rl van de burgers. Aansluiting kan wrden gevnden bij een aantal inspirerende aanzetten hierte. Het derde kernpunt betreft investeringen vral bij de aanvan9 van prjecten. Enerzijds zijn dat financiele investeringen vanwege de cmplexiteit van het buwen in hge dichtheden met g vr zuinig grndgebruik, kwaliteit en duurzaamheid. Binnen een dergelijk ambitieniveau zal een uitwerking per gebuwencmplex, per wijk en per regi steeds nieuw vrm gegeven meten wrden. Het resultaat is variëteit. Anderzijds vraagt deze werkwijze het investeren in samenwerking. Vermedelijk is die investering ng veel belangrijker en vral k meer cmplex. Ok investeren in samenwerken is juist ndzakelijk in de startfase van prjecten, een fase waarin er meestal geen geld beschikbaar is. Daar ligt een pgave met een belangrijke rl vr de plitiek: visie, geld en regie. He nu verder? De uitwerkin9 van deze ideeën Vr de prvinciale verkiezingen gaan we de kernpunten van wat we vr gen hebben met een sciaal-liberaal ruimtelijk beleid verder uitdiepen. Onze artikelen dienen vr een cncretisering en vr inspiratie. Wut Smits gaat in p een vrbeeld van een cncrete uitwerking van het principe van vrijheid in gebndenheid: verdichting en marktwerking binnen een dr de verheid gegeven kader. Hij plaatst dit in een binnenstedelijke cntext. Henk-Peter Kster zal ditzelfde principe uitdiepen vr een bedrijventerrein, maar daar waar we in de stad kiezen vr meer vrijheid kiezen we bij bedrijf terreinen juist vr meer gebndenheid. Aart Karssen gaat vanuit de prvinciale praktijk in p mgelijkheden vr integrale planvrming. Tevens licht Rianne Zandee de relatie tussen stedelijke verdichting en mbiliteit nader te.... ~ :c E c: cv $ E '2 Q. cv ïii j <.0 C c: cv cv " Ol Ol c: 0'1 ~ Q. '" c: Ol E <IJ Z c: CII ~ "" CII Ol Ol 2 c... CII... ~ 0:: Rei ter Brugge is zelfstandig adviseur verversplanlgie en dcent verversplanlgie aan de Universiteit van Amsterdam en aan de Universiteit Utrecht. Tevens is hij lid van het platfrm Ruimte en mbiliteit van D66. Jeren Niemans werkt als adviseur/planlg bij Metafr Ruimtelijke Ontwikkeling en Advies te Almere. Daarnaast zit hij in het bestuur van het platfrm Ruimte en mbiliteit.,... 8 N 1:: Ol Ol E cv cv :E

Bundeling van verstedelijking heeft de afgelpen veertig jaar een psitieve bijdrage geleverd aan de ruimte, de natuur, de mbiliteit, het milieu en de ecnmie. De meest succesvlle strategie is verdichting: het buwen in hge dichtheden, p krte afstand van het centrum van de stedelijke gebieden en met een flankerend mbiliteitsbeleid.... dr Rianne Zandee Het rer met m: tijd vr bundeling van ruimte en mbiliteit Het beleid in de afgelpen kabinetsperide betekent een trendbreuk met deze strategie. De Nta's Ruimte en Mbiliteit sturen p prces (decentralisatie) in plaats van p inhud (visie). Onderzek van de ruimtelijke plannen tt 2015 tnt aan dat de spreiding van de verstedelijking teneemt en de verdichtingspgave in gevaar kmt. Een samenhangende visie p ruimte en mbiliteit is ndig, die gericht is p het creëren van schaarste, selectiviteit en differentiatie, en die de erfenis van veertig jaar bundeling veilig stelt. Bundeling als centraal paradigma in het ruimtelijke beleid Sinds de tweede Nta Ruimtelijke Ordening uit 1966 is bundeling van verstedelijking niet meer weg te denken uit het ruimtelijke beleid. Met als belangrijkste delen zuinig mgaan met de schaarse ruimte, het beschermen van pen en waardevlle gebieden (zals het Grene Hart) en het reduceren van autmbiliteit en daaraan gerelateerde milieubelasting, wisselden in de afgelpen veertig jaar verschillende cncepten elkaar af. Achtereenvlgens passeerden de greikernen en greisteden uit de jaren '70 (Tweede en Derde Nta Ruimtelijke Ordening), de cmpacte stad uit de jaren '80 (Derde Nta Ruimtelijke Ordening), de Vinex-wijken uit de jaren '90 (Vierde Nta Extra) en tensltte de bundelingsgebieden binnen de Stedelijke Netwerken ann nu (Nta Ruimte, 2005), de revue. Behalve van wisselende cncepten is er in de lp van de jaren k sprake van een slingerbeweging van centrumzekende krachten (cncentratie) naar centrumvliedende krachten (spreiding). De ene keer verheersen centrumzekende krachten (Vierde Nta en Vinex), dan weer hebben centrumvliedende krachten de verhand (Tweede en Derde Nta, Nta Ruimte). Verdichting succesvl De afgelpen decennia was het bundelingsbeleid succesvl. Uit natinaal en internatinaal nderzek blijkt dat bundeling ged uitpakt vr ruimte, natuur, mbiliteit en milieu, vral p lange termijn. Uit nderzek van Karst Geurs blijkt dat zn-... ~ :c E c: cv $ E '2 c: ~ Cl.S: Qj "Cl c: ::l.cl 15 g "Cl i= cv cv -0 c: f1l N cv C C f1l ii: Ol C C cv -0 cv.>l :=- " N 1:: f1l E '" cv cv 3!

der het geverde beleid verstedelijkingspatrnen veel verspreider zijn zuden geweest. De mvang van het autgebruik was circa vijf tt tien prcent hger geweest met als gevlg een hgere uitstt van emissies en geluid in stedelijke gebieden en natuurgebieden. Cngestie zu zijn tegenmen en de ptentiële bereikbaarheid van werk en bevlking was vijf tt enkele tientallen prcenten lager geweest. Daarnaast zuden natuurgebieden sterker versnipperd zijn geweest dr een tename van verstedelijking en autverkeer. 'Buwen in hge dichtheden leidt tt draagvlak vr vrzieningen, zals winkels, schlen etc.' Niet alle vrmen van bundeling zijn even effectief. Als het gaat m het bereiken van de begde delen. Succesvl beleid bestaat uit een mix van drie factren: buwen in hge dichtheden, p krte afstand tt het centrum en flankerend mbiliteitsbeleid, gericht p schaarste. Z zijn duurzame vrmen van verver (lpen, fietsen en penbaar verver) aantrekkelijker in gebieden met hge dichtheden, krte afstanden tt het centrum en de juiste aanvullende verkeer- en ververmaatregelen, zals het aanbieden van ged penbaar verver, in cmbinatie met een f andere vrm van prijsbeleid (parkeren, rekening rijden). Bvendien leidt buwen in hge dichtheden tt draagvlak vr vrzieningen, zals winkels, schlen etc. De cnclusie is dat verdichting veruit te prefereren valt bven uitbreiding van verstedelijking, zwel qua ruimtegebruik als qua beperking van de autmbiliteit. Onderzek van het Ruimtelijk Planbureau in 2005 naar evaluatie van het Vinexbeleid tnt aan dat de zgenaamde Vinex- inbreidingswijken (nieuwbuw binnen de verstedelijkingscntur van 1971) het laagste scren qua autgebruik en het hgste qua penbaar verver gebruik. De Vinex uitbreidingslcaties

daarentegen scren het slechtst als het gaat m het aantal autkilmeters en het gebruik van tch al zwaar belaste wegen. Nta Ruimte: versnippering en spreiding In de Nta Ruimte speelt bundeling van verstedelijking en infrastructuur ng steeds een belangrijke rl. Z zijn er bundelingsgebieden aangewezen waarbinnen activiteiten ruimtelijk meten wrden gecncentreerd. En er blijft sprake van een verdichtingspgave van veertig prcent binnenstedelijk. Daarnaast geeft de Nta Ruimte echter de mgelijkheid aan gemeenten m te buwen vr de eigen bevlking (migratiesald nul). Decentrale verheden gebruiken dit ambivalente beleid dr enerzijds binnenstedelijke verdichting en verdichting rnd statins te prclameren, maar anderzijds landelijk buwen mgelijk te maken. Het gevlg: versnippering en spreiding. Een grte heveelheid kleine buwplannen, verder weg van stedelijke centra en met een matige penbaar ververntsluiting. En juist dit type lcaties genereren de hgste autmbiliteit, k p wegen die dat qua capaciteit niet z ged meer kunnen hebben. Een andere trend die analyse van de nieuwbuwplannen uit de Nieuwe kaart van Nederland laat zien is dat de cncentratie van bedrijventerreinen bij p- en afritten van autsnelwegen nverminderd drgaat. Daarentegen neemt bundeling van alle activiteiten (zwel wnen als werken) rnd statins juist af. 2015: Verdichtingspgave nder druk. Diezelfde analyse van plannen tt 2015 uit de Nieuwe kaart van Nederland geeft aan dat slechts dertig prcent van alle plannen binnenstedelijk gerealiseerd zal wrden in plaats van de begde veertig prcent. Bvendien gaat het hier m plannen. Iedereen weet dat er verschil bestaat tussen plannen en uitvering. Juist (her)ntwikkeling van binnenstedelijke lcaties is meizaam, duur en kmt daarm slechts langzaam van de grnd. Onlangs gaf minister Winsemius aan dat de Vinex delstelling van een p de drie wningen binnen bestaand stedelijk gebied niet is gehaald; slechts een p de vier wning werd binnenstedelijk gerealiseerd. In hun visie p de inrichting van Nederland "Laten we Nederland mier maken", stellen een aantal ndernemers het als vlgt. "Z zrgt Definitie bundeling Bundeling wrdt hier pgevat als ruimtelijke cncentratie van stedelijke en ecnmische functies (wnen, werken, vrzieningen) en infrastructuur binnen een bepaald gebied. Ruimtelijke cncentratie van activiteiten kan p verschillende manieren plaatsvinden:. mnfunctineel (vrnamelijk één functie, bijvrbeeld wnen f werken) en multifunctineel (meerdere functies wnen, werken en vrzieningen gemengd);. in hge dichtheden en in lage dichtheden. Tt slt kan ng nderscheid gemaakt wrden naar de lcatie waar bundeling plaatsvindt, namelijk binnen bestaande verstedelijking (inbreiding), direct aan de bestaande verstedelijking f daarbuiten (uitbreiding). rti...... ~ :ë E t: Qj Qj Ë '2 t: ~ Cl.E: Qj -0 t: :s.l:i > :!2.. j:: Qj Qj -0 C til N

de Nta Ruimte, met een fcus p decentralisatie, vr ngewenste versnippering van ntwikkelingslcaties en vr langzaam vrtschrijdende ntwikkeling van pprtunistische en relatief gedkpe bebuwing, met uiteindelijk een rmmelige inrichting als gevlg. Lagere verheden hebben krte termijn prikkels met betrekking tt de uitgifte van nieuwe grnd, wat tt gevlg heeft dat er nvldende duurzaam wrdt gebuwd". Prgramma Ruimte & Mbiliteit Het Prgramma Ruimte & Mbiliteit (2004-2007) heeft als del decentrale verheden te ndersteunen bij het effectief vrmgeven en uitveren van een samenhangend beleid vr ruimtelijke rdening en mbiliteit. Het Prgramma is ndergebracht bij het Kennisplatfrm Verkeer en Verver (KpW). Om de verschillende delgrepen in het veld te bereiken wrdt samengewerkt met het Nirv (Nederlands Instituut vr Ruimtelijke Ordening en Vlkshuisvesting), het CROW (kennisplatfrm vr infrastructuur, verkeer, verver en penbare ruimte) en Vereniging Stadswerk Nederland. Vr meer infrmatie ver het Prgramma: www.ruimte-mbiliteit.nl Rianne Zandee is prgrammanager KpVV bij het Prgramma Ruimte & Mbiliteit Uitdagingen vr de tekmst: schaarste, selectiviteit en differentiatie Om de verdichtingspgave met succes in te vullen is het vlgende ndig: Visie p de ruimtelijke inrichting van ns land. Kiezen we vr duurzaamheid dan betekent dat heel andere keuzes dan we nu maken; Schaarste creëren vanuit die visie. Schaarste van buwlcaties en mbiliteit (prijsbeleid). Selectiviteit in ruimtelijke ntwikkeling en het verversaanbd. Maak keuzes! Lcaties herverwegen; den we wel de gede dingen p de gede plek f is het slimmer m p die plek te kiezen vr een ander prgramma? Bij hge dichtheden hren gede penbaar verver vrzieningen en vice versa. Tensltte is er behefte aan creatieve (wn)cncepten die uitgaan van selectiviteit in het autbezit (blik p straat) en het autgebruik (geluidhinder, uitstt, cngestie). Meer differentiatie in wnmilieus en functiemix. Dit betekent een trendbreuk met de (Vinex) wningbuwprductie van de afgelpen jaren die vr het vergrte deel kan wrden getypeerd als buitencentrum milieu (huisje-bmpje-beestje) met weinig tt geen vrzieningen, lage dichtheden en zeer beperkte variatie in dichtheden. Investeren in een kwalitatief hgwaardig (internatinaal, landelijk, reginaal en lkaal) penbaar verversysteem, met als kenmerken gede verbindingen, hge frequenties, gede verstapmgelijkheden (fietsenstallingen, P&R), gede infrmatievrziening en een ged cmfrt (schn, veilig) Sterke regie. Een verheid die kaders stelt, grenzen vastlegt, randvrwaarden stelt. Een reginale verheid die stuurt, stimuleert en regie vert en bewaakt dat niet veral alles kmt. Om tt die visie en keuzes te kmen zijn bestuurders ndig die weer p inhud willen sturen, zals de Vlaamse Minister van transprt Kathleen van Brempt. Alleen dan kunnen we de trend tt spreiding keren en nze erfenis van veertig jaar bundeling veilig stellen. Als niet partijgebnden burger steun ik het D66 Platfrm Ruimte en Mbiliteit dan k van harte met het ntwikkelen en uitdragen van een samenhangende visie p Ruimte en Mbiliteit. Dank vr de uitndiging met dit artikel een buwsteen te mgen leveren.

Dat ude bedrijven terreinen pgeknapt meten wrden is evident. Maar aan de planning en aanleg van nieuwe terreinen kan k ng veel verbeterd wrden. Samenwerking tussen gemeente en prvincie en verankering in duidelijke plannen is van grt belang. dr Henk-Peter Kster Ontwil<l<eling van nieuwe bedrijventerreinen: gemeente, prvincie... fbeide? Met de verschuiving van arbeidskracht van de industriële naar de dienstensectr, zul je in N e derland p het bedrijventerrein van tegenwrdig vral kantren, grthandel en verslagplaatsen aantreffen. Ten beheve van dit zgenaamde 'gemengd bedrijven terrein' wrdt drgaans méér nieuwe grnd beschikbaar gesteld dan de grei van de werkgelegenheid rechtvaardigt. Dit nieuwe 'Gemeenten hebben in het decentrale tijdperk teveel macht gekregen ten pzichte van de prvincie' srt terrein verlangt namelijk een inrichting die niet ieder ud terrein vr dezelfde prijs kan bieden. De resulterende leegstand p ude bedrijventerreinen en de ndzaak deze terreinen te revitaliseren is evident; in dit artikel wrdt bekeken wat er gedaan kan wrden m juist de vrege planntwikkeling van nieuwe bedrijfsterreinen te verbeteren. Hierte wrdt de prblematiek rnd bedrijventerreinen vanuit bestuurlijk gpunt in kaart gebracht. Vervlgens wrdt een handreiking gebden m deze prblematiek effectief aan te kunnen pakken. Maar eerst wrdt krt aandacht besteed aan het prbleem waar andere publicaties zich meestal te beperken. Het zichtbare prbleem... Wie de afgelpen 40 jaar regelmatig dr het grene hart heeft gependeld, zal niet ntgaan zijn he snel vral de laatste 15 jaar het landschap is vlgebuwd. Meest pvallend is dat ene plmpverlren bedrijventerrein midden tussen de weilanden. Waar gaat dit ver? Is dit een vrlper van ng meer bebuwing, f dacht men bij de eerste uitgepakte blkkends: 'tt hier en niet verder!' Wie zal het zeggen. Het meest gehrde argument tegen het ntwikkelen van nieuwe bedrijventerreinen is dr het gehele land deze zichtbaarheid langs autsnelwegen en sprlijnen: landschap- en hriznvervuiling. Men meent

dat er sprake is van wildgrei; sms is dit terecht, zals in het hierbven beschreven geval. Vaker echter wrdt dit gevel versterkt dr juist de zichtbaarheid, en rijst de vraag fhet wel allemaal echt z erg is. De intentie van gemeenten m vrnamelijk gedkpe landbuwgrnd middels een nieuw bestemmingsplan m te zetten in een bedrijventerrein, is aanzienlijk. In smmige middelgrte gemeenten in Nederland is verhudingsgewijs bijna evenveel grnd bestemd vr wnen als vr bedrijventerrein. Bij elkaar pgeteld verstijgt de grnd die mmenteel direct uitgegeven kan wrden plus de plannen die er liggen m grnd de bestemming bedrijventerrein te geven, de meest ptimistische vrspellingen van de behefte tt 2020. In 2005 is in Nederland ruim 700 hectare nett bedrijventerrein uitgegeven. Mmenteel is 12.238 hectare nett bedrijventerrein uitgeefbaar, waarvan 5.991 ha direct. In 2005 kwamen bij de prvincies plannen binnen vr 394 nieuwe bedrijven terreinen; iets minder dan het jaar ervr. In Nrd-Brabant en Gelderland staan de meeste plannen p de rl: 106 en 65. Het minst aantal in de prvincies Utrecht en Zeeland: 9 en 3. Wat zeggen deze cijfers? Ze zeggen bijvrbeeld dat er meer grnd wrdt uitgegeven dan de grei van werkgelegenheid f ecnmie rechtvaardigt (nauwelijks tename in 2005). Ze zeggen k dat er geneg grnd beschikbaar is vr uitgifte m te vlden aan de meest ptimistische vrspellingen in de behefte tt 2020. Echter, deze uitgeefbare vrraad van ca. 12.000 ha is al jaren ngeveer gelijk en dat is dus p zich niet z schkkend. Belangrijker is de cnstatering wat deze cijfers niet zeggen: he grt de leegstand is p bestaande terreinen en evenmin heveel hectare grnd in 2005 in vrege planvrming naar de prullenbak verwezen.... en wat minder zichtbaar is Om het aantal plannen dat in vrege fasen sneuvelt terug te dringen, dient een creatieve plssingsrichting te wrden gekzen die erte leidt dat het minder gemakkelijk wrdt m een plan te ntwikkelen vr het in gebruik te nemen van nieuwe grnd als bedrijvengrnd. He dat kan? Nauwelijks... En dat is het nzichtbare prbleem. Gemeenten hebben in het decentrale tijdperk teveel macht gekregen ten pzichte van de prvincie en de laatste vlgt daarm te gemakkelijk wat een gemeente vrstelt: k vr een prvincie is het van belang dat een gemeente zijn lkale ecnmie kan steunen dr het beschikbaar stellen van gedkpe nieuwe grnd. Bvendien heft de uitwerking van een plan aan weinig samenwerkingseisen tussen beide verheden te vlden. Men is het er ver eens dat vral daarin de mgelijkheden liggen ter verbetering, als men de macht decentraal wil huden, maar de prvincie tch de invled wil geven die haar tekmt. De Raad van State cnstateerde in haar 'Niet ged uitgewerkte plannen leggen een nevenredig zware druk p het juridische en bestuurlijke apparaat' 2-jaarlijkse mnitr nlangs wederm dat er niet een vldende wettelijk kader is, m gemeente en prvincie hun ruimtelijke plannen te laten tetsen. En k de wetenschap kmt al vaker tt dezelfde cnclusie: 'Prvincies meten gemeentelijke ambities aan banden leggen'. Vanuit bestaande plansrten die de prvincie ter beschikking heeft ver de vlle breedte van de Ruimtelijke Ordening kan dit p één manier gebeuren: Streekplan. Dit is een tetsingskader en dient daarte te wrden gebruikt. Is dat niet vldende gebeurd, dan is de enige vergebleven mgelijkheid een prcedure bij de Raad van State: daar kan het dr de prvincie gedgekeurde plan alsng wrden tegengehuden. De staatsraden kunnen daarbij verigens wel putten uit vele wetten, zals luchtkwaliteit f MER, als nderdeel van het bestemmingsplan, aan de hand waarvan mmenteel menig bedrijventerreinplan wrdt afgeschten. Onder druk van Eurpese wetgeving. Eurpa is z gek ng niet; nu nze eigen wetgeving ng. Dus he kan wrden bereikt dat niet zveel plannen in de mlen kmen m,... N t: 10 10 E Cl> Cl> ~

na jaren werk en inspanning in de prullenbak te verdwijnen? Dat is tensltte de grtste verbrgen ergernis, een brn van frustratie en bvenal: geldverspilling. De meest genemde plssing (die past in het sciaal-liberaal beginsel) is het ntwikkelen van een bedrijfsterreinvisie. Dus net als de wnvisie die vrijwel iedere gemeente nu heeft, wrdt een bedrijfsterreinvisie pgesteld als nderlegger vr de vrege planvrming van een eventueel nieuw te ntwikkelen terrein. Maar dat is niet geneg. Om een dergelijke visie niet te laten verzanden in een verplicht nummer dat het mi det in de nderste bureaula, dient het een praktisch instrument vr de vrege planvrming verplicht te stellen vr gebiedsntwikkeling: een ntwikkelend Prgramma van Eisen. 'Het bstakel dat iedere vrm van innvatie tegenhudt is de lbby van buwend Nederland' Bedrijfsterreinvisie met een ntwikkelkader vr het Prgramma van Eisen Al bij een civiel technisch prject van nrmale mvang zals het ntwerpen van een brug, kantr f pslaglds, is het gebruikelijk m van tevren nder andere de wensen van de klant en hetgeen technisch mgelijk is te vertalen in een Prgramma van Eisen (PvE). Dit instrument wrdt uiteindelijk gebruikt in een grt deel van het ntwerpprces. Bij grte ruimtelijke prjecten is de rl van het PvE drgaans uitgebreider. Het ntwikkelt mee vanaf de startntitie en wrdt grter naarmate het ntwerp gedetailleerder met wrden in een vlgende ntwerpfase. De effectiviteit wrdt echter dikwijls betwist: er is geen standaard vr en er bestaat in de praktijk

geen vastgelegd raamwerk, aan de hand waarvan deze ntwikkeling van grf naar fijn plaatsheeft. Er is dus al helemaal geen wet die een en ander vrschrijft; eventuele invulling en ttstandkming van het PvE wrdt dikwijls vergelaten aan het management van een ntwerpteam. De vraag fhet vr cmplexe buwprjecten ndzakelijk is m een kader vr PvE ntwikkeling te hanteren wrdt terecht gesteld, want de ervaringen in andere branches zijn niet altijd even ged geweest. Vr kleinere prjecten met een PvE acht men het zwiez niet ndzakelijk m de ttstandkming ervan k ng eens vast te leggen. Maar vr een grt prject als bijvrbeeld een geheel nieuw bedrijventerrein is het ged m middels een prgramma meer inzicht te krijgen in de daadwerkelijke mgelijkheden die het (eventuele) tekmstige terrein kan bieden. Wanneer in het initiërende wettelijke kader wrdt vastgelegd he dit prgramma tt stand met kmen en wat vr srt eisen erin meten staan, dan is de klk rnd, want de belangrijkste eis bij de ttstandkming van ieder cmplex prject is: "alle partijen vanaf het begin erbij". Deze initiële eis is een ndzakelijke vrwaarde tt succes. In de jaren negentig is een aantal prima studies pgesteld dr de Stichting Buw Research, waarin nder andere beschreven wrdt he vr een wningbuwprject het PvE zich ntwikkelt van glbaal naar specifiek, zdat het uiteindelijk kan dienen als nderlegger vr de bestekken. Waarm niet hetzelfde vr een bedrijventerrein, is dan de vraag. Echter ng grter is de vraag waarm de markt het in de jaren negentig niet massaal heeft pgepikt. Ik de een vrzichtige pging: de buwwereld is traag en behudend. En nu na vele jaren aarzelen lijkt het er p dat een andere stap gezet met wrden, m samenwerking tussen verheden te bevrderen. Het bstakel dat k daarbij met wrden verwnnen, is de lbby die iedere vrm van innvatie - k p het rganisatrische vlak - tegenhudt: de lbby van buwend Nederland. Daar ligt een prachtige pgave vr de plitiek. He nu verder? Uiteindelijk meten gemeenten minder gemakkelijk plannen in de bestuurlijke mlen kunnen brengen. Z wrdt vrkmen dat niet ged uitgewerkte plannen een nevenredig zware druk leggen p het juridisch en bestuurlijke apparaat. De vrege planvrming zelf met daarte vlden aan een breder kader van eisen p het rganisat- 'Wie regelmatig dr het grene hart pendelt zal niet ntgaan he snel het landschap is vlgebuwd' rische vlak: dus niet alleen eisen met betrekking tt bijvrbeeld het ter inzage leggen, maar k eisen waarin samenwerking is vastgelegd tussen lkale plitiek en mwnenden, bedrijven, waterschap, reginaal samenwerkingsverband en vral: de prvincie. Krtm alle partijen p tijd betrekken bij het planprces; k als het slechts gaat m de fase waarin een wijziging van een bestemmingsplan wrdt vrgesteld. Deze werkwijze verlangt bvendien het investeren in samenwerking. Dit is juist ndzakelijk in de startfase van prjecten, een fase waarin er meestal geen geld beschikbaar is. Daar ligt een prachtige pgave. Vr de landelijke plitiek. Henk-Peter Kster ('71) is vrzitter van het D66 platfrm Ruimte en Mbiliteit en in het dagelijks leven actief als zelfstandig adviseur ruimtelijke rdening en verkeer. Hij studeerde Civiele Techniek aan de TU Delft, afstudeerrichti n g I nfrastructu u rpla nni ng 0\... Ol c '1: Q) "0 (; Q) -'" :=-... g N t::: n:s n:s E Q) Q) :2

Prvincies e Gemeenten hebben er bij het pstellen van hun bestemmingsplannen rekening mee te huden dat ze passen in het prvinciale streekplan, anders kunnen ze wrden teruggeflten dr Gedeputeerde Staten. Dat geeft het prvinciebestuur een belangrijke stem in de ruimtelijke rdening van Nederland. Tt zver wat ik er als bestuurskundige tt nu te van had begrepen. Natuurlijk weet ik dat met de Nta Ruimte en de nieuwe Wet ruimtelijke rdening alles anders gaat wrden: prvincies en gemeenten gaan lekker practief van alles ntwikkelen, de tijd van het passief en reactief ptreden is vrbij. Het past bij het type mensen dat zich met ruimtelijk beleid bezighudt m altijd met de tekmst bezig te zijn, een tekmst waarin alles mier en beter wrdt. Maar ik wil tch graag even terugkijken, als u het ged vindt. Vr mijn bek ver de rl van prvincies in ns bestuurlijk stelsel zcht ik de afgelpen jaren naar antwrd p de vraag he die belangrijke rl van de prvincies vrm krijgt in de praktijk. Wat weten we ver de invled van prvincies p de ruimtelijke rdening in ns land? Waaruit blijkt

Van udsher behrt de ruimtelijke rdening tt de kern van het prvinciale takenpakket. In het stelsel van ruimtelijke planning zals we dat tt nu te kenden speelt het prvinciale streekplan een belangrijke rl: in het streekplan wrden de landelijke beleidskaders vertaald naar het prvinciale grndgebied, en wrden de tekmstige ntwikkelingen p hfdlijnen vastgelegd.... N dr Klaart je Peters imtelijke rdening dat de prvincies een belangrijke vinger hebben in de 'ruimtelijke pap'? Of, breder gesteld, welke partijen bepalen eigenlijk he de ruimtelijke rdening uitpakt? Het is misschien nnzel, maar ik dacht dat dit juist in het ruimtelijk dmein makkelijk te nderzeken zu zijn. Daar krijgt alle beleid uiteindelijk een keiharde vertaling in steen, asfalt f aantallen vierkante meters gren en water. Dit in tegenstelling tt sciaal beleid, dat erp is gericht m mensen geznder te maken, beter te schlen, tt betere pveders te maken en in uiteindelijk gelukkiger te maken. Prbeer dat maar eens te nderzeken. Maar in de ruimtelijke rdening kun je een deel van het Nederlands grndgebied nder de lep nemen en kijken wie de invulling f de rdening daarvan heeft weten te beïnvleden, en wie niet. Tch? Het bleek een verkeerde vraag. Overal waar ik 'm stelde, kreeg ik glazige blikken en geïrriteerde reacties: waarm zu je dat willen weten? Ik had duidelijk geen verstand van zaken. Geen vraag die zmaar even beantwrd kan wrden. Bij het Interprvinciaal Overleg, prvinciale en gemeentelijke ambtenaren, het Ruimtelijk Planbureau, prefschriften ver ruimtelijke rdening, urenlang p internet gezcht, veral geprbeerd, maar geen antwrden gevnden. En dus resteren veel vragen: he grt is die rl van de prvincies nu eigenlijk? He is het mgelijk dat iedereen vindt dat er teveel bedrijventerreinen zijn in Nederland, terwijl dat tch typisch iets is dat je in een streekplan vastlegt en vervlgens gebruikt m gemeenten aan te huden? He kan het dat het Grene Hart al die jaren in rijksnta's en streekplannen met dikke lijnen was mkaderd, en gemeenten het tch langzaam maar zeker vlbuwden? Is het vrkmen daarvan niet een typische taak van prvincies, in het ruimtelijk stelsel zals we dat kenden? Lag het aan een gebrek aan machtsmiddelen van prvincies, f waren er andere rzaken? In de sectr is men inmiddels met heel andere zaken bezig. De tijd van het restrictieve ruimtelijk beleid is vrbij, leve de nieuwe rl van de verheid als actieve ntwikkelaar. Klaart je Peters is nderzeker en publicist. Begin februari verscheen van haar hand Het pgeblazen bestuur. Een kritische kijk p de prvincies bij uitgeverij Bm. " N 1:: ra ra E Qj Qj :2

N N Als eerste kernpunt vr een kersbepaling vr een D66-aanpak in de ruimtelijke rdening nemen ReI ten Brugge en Jeren Niemans het stimuleren van integrale planntwikkeling, die visinair en kaderstellend is, maar k vldende ruimte geeft vr een uitwerking. Dit artikel beschrijft een vrbeeld p prvinciaal niveau. dr Aart Karssen De IJsseldelta: Een praktijkvrbeeld van integrale planvrming p reginaal niveau Iedere prvincie heeft een prefgebied in een landelijk prgramma ntwikkelingsplanlgie f gebiedsntwikkeling. Het del hiervan is m in een vregtijdig stadium zaken, die in een bepaald gebied gaan spelen p elkaar af te stemmen en veel meer als verheden en particulieren te gaan samen werken. In de uderwetse ruimtelijke rdening werd er ngal eens langs elkaar heen gewerkt. Ok hrde je vaak de kreet: "Als we dat geweten hadden, hadden we het anders gedaan". Dat prbeert men met ntwikkelingsplanlgie te vrkmen. Uiteraard is dit een ntwikkeling die wij als Statenfractie van D66 sterk willen bevrderen. Het plan IJsseldelta-zuid is het Overijsselse prefgebied. Men prbeert de vlgende ntwikkelingen p elkaar af te stemmen:. De aanleg van de Hanzesprlijn dr Prrail, die nlangs is gestart;. De verbreding van Rijksweg 50 dr Rijkswaterstaat Wegen tt drie en in de tekmst misschien wel tt vier rijstrken. Krt geleden is het eerste deel van het werk uitgeverd; Een IJsselarm ten westen van Kampen. Hiermee kan het tekmstig extra water tengevlge van klimaatveranderingen znder verstrmingen wrden afgeverd. Deze zgenaamde bypass is pas ver 15 à 30 jaar gepland. Uitvering zal wrden gedaan dr Rijkswaterstaat Rivieren; Wningbuwuitbreiding van Kampen met 4.000 tt 6.000 wningen; Aanleg van nieuwe natuur langs de Veluwerandmeren; Nieuwe recreatievrzieningen en Verbetering van de agrarische structuur. Het belang m deze zaken vregtijdig p elkaar af te stemmen kan ik met het vlgende vrbeeld illustreren. De plannen vr de Hanzelijn en de Rijksweg 50 behefden p geen enkele wijze rekening te huden met een bypass. In het kader van dit prject ntwikkelingsplanlgie heeft de bevlking van Kampen zich uitgesprken vr een bevaarbare bypass. Nu al wrden er in de sprlijn en de weg bruggen aangelegd, zdat later deze wens meegenmen kan wrden en men

k daadwerkelijk p de bypass kan varen. Ok met de geplande wningbuw kan een veel leuker wnmilieu wrden gecreëerd dr nu al met alle tekmstige plannen rekening te huden. Er zijn prachtige ideeën vr waterwningen en wnen p terpen. He reageren wij als D66 Statenfractie, vanuit een sciaal-liberale visie p deze integrale gebiedsntwikkeling? Ik ga hierp in aan de hand van vier thema's: integrale gebiedsntwikkeling, bevlkingsparticipatie, ruimtelijke kwaliteit en grndbeleid. Integrale gebiedsntwikkeling Wij hebben veel waardering vr het feit dat de prvincie Overijssel haar nek heeft uitgestken m de vele huidige en tekmstige plannen p elkaar af te stemmen. Ok de Adviescmmissie Gebiedsntwikkeling (Cmmissie Bakker) en vrmalig minister Dekker hebben veel lf ver dit plan geuit. Aan twee belangrijke vrwaarden m tt succes te kmen was in dit prject vldaan:. Een ambitieuze en sterke gedeputeerde in de persn van The Rietkerk wilde de kar trekken;. Alle deelnemers waren in principe bereid mee te den. De vele rijksinstanties met hun eigen agenda vrmden een cmplicerende factr. Z wil VROM graag integrale planvrming, maar is Rijkswaterstaat niet bereid uitspraken te den ver financiering p lange termijn. Meer cördinatie p rijksniveau is een vrwaarde vr het slagen van dergelijke prjecten. Op dit mment is er een prachtig masterplan gemaakt, maar dat is in nze gen ng geen garantie dat het k z prachtig wrdt gerealiseerd. Bij een aantal andere prefprjecten ntwikkelingsplanlgie blijkt dat als het p de knikkers aankmt, het gevaar bestaat dat ieder weer het eigen belang laat vrgaan bven het gemeenschappelijke belang. Wij hebben daarm samen met het CDA gepleit vr een gezamenlijke uitveringsrganisatie met een gemeenschappelijke explitatie. Er zullen ng heel wat barrières meten wrden verwnnen, vrdat dat is gerealiseerd. " N t: IQ IQ E 3l ~

Vr het vertruwen van de bevlking in dit srt langlpende prjecten is cntinuïteit in beleid een vrwaarde. Tt nu te zijn ng geen marktpartijen bij het prject betrkken. Dat is k de gede vlgrde: eerst publiek-publiek en daarna publiek-privaat. Het masterplan biedt gede aanknpingspunten vr samenwerking met marktpartijen. Bevlkingsparticipatie De prvincie Overijssel heeft serieus werk gemaakt van het betrekken van de bevlking bij de planvrming. Er zijn in de verschillende fasen van planvrming veel infrmatieavnden ver de gebiedsntwikkeling geweest. Dit gebeurde echter wel p de traditinele wijze: bestuurders, ambtenaren en adviseurs maken plannen en leggen deze (met de beste intenties) aan de bevlking vr. Vlgens D66 is het beter in een eerder stadium met de bevlking rnd tafel te gaan zitten en samen plannen te ntwikkelen. Dit vraagt een andere huding en andere technieken. In een vreg stadium kst het meer tijd en geld, maar dat wrdt later ruimschts terugverdiend dr meer draagvlak. Een duidelijk vrbeeld waar dat bij dit plan had gekund betreft de bevlking van het drp Nrdeinde, net ver de grens met Gelderland. Ten de bevlking van dit drp r kreeg van dit plan mest "er brand wrden geblust." Er is ten vr een halfslachtige plssing gekzen: het 'Vlgens D66 is het beter in een eerder stadium met de bevlking rnd tafel te gaan zitten en samen plannen te ntwikkelen'. hele plan p Overijssels grndgebied uitveren. Ik ben ervan vertuigd, dat als de bevlking van Nrdeinde, de gemeente Oldebrek-Wezep en de Prvincie Gelderland eerder waren geraadpleegd, de plannen ng mier en beter waren geweest dan ze nu zijn.

Ok is het kenmerkend dat eerst vijf alternatieven vr de bypass dr de verheid zijn pgesteld. Alle vijf drbreken de sciale structuur van het drp Kamperveen. Ten hierp bij de inspraakavnden veel kritiek kwam, kreeg de drpsgemeenschap van Kamperveen geld m met adviseurs een zesde alternatief te ntwikkelen. Het is een prachtige uitkmst dat deze dr de burgers ntwikkelde variant in het masterplan als vrkeursvariant is gekzen. Ok hier had dit echter eerder en met minder cmmtie en ksten kunnen gebeuren! Onze fractie hamert er vrtdurend p dat je niet eerst een plan met maken en dat aan de bevlking met vrleggen, maar al in een heel vreg stadium van prille ideeënvrming de bevlking met raadplegen. Ruimtelijke kwaliteit De randvrwaarden zijn geschapen m tt een plan met hge ruimtelijke kwaliteit en grte duurzaamheid te kmen. Hier geldt, dat straks alle partijen bereid meten zijn m zwel de winstgevende als k de verliesgevende plannderdelen uit te veren. Het wettelijk kader m tt verevening van verschillende plannen te kmen is verbeterd. Vrlpig meten we inzetten p het realiseren van kwaliteit p basis van samenwerking van verheid en markt. Als dat p veel plaatsen in het land niet lukt, met dit dr een strakker verheidsbeleid wrden afgedwngen. Grndbeleid Nu het masterplan klaar is ntstaan er drie srten grnd: "warme", "kude" en "ijskude". "Warme" grnd bevindt zich p die plaatsen waar rendabele ntwikkelingen gaan plaatsvinden. De gemeente Kampen heeft wel een vrbereidingsbesluit genmen vr het gebied van de tekmstige wningbuw, maar ten was al veel grnd in handen van de markt. Het is de vraag f hierdr wel de gewenste kwaliteit kan wrden gerealiseerd. De betaalde zeer hge bedragen zullen p één f andere wijze meten wrden terugverdiend. "Kude" grnd bevindt zich p die plaatsen waar geen plannen zijn en "ijskude" grnd, daar waar nrendabele plannen p lange termijn zijn vrzien. In het laatste gebied is een berderij te kp. Er is geen enkele belangstelling. Wij zijn van mening dat in de laatste twee gebieden de verheid te kp aangebden grnd met verwerven. Vr een actiever pereren van de Prvincie Overijssel p de grndmarkt hebben we recent een initiatiefvrstel grndbeleid in de Staten van Overijssel ingediend dat met unanieme stemmen is aanvaard. Tt nze eigen verbazing dr zwel sciaal als liberaal. Het del van het initiatief vrstel is m de Prvincie als gebiedsregisseur meer van de factr grnd gebruik te laten maken m een hgere ruimtelijke kwaliteit te bereiken. Het Masterplan IJsseldelta -Zuid is een ged vrbeeld van integrale aanpak van ruimtelijke en infrastructurele prblemen in een gebied. Dr samenwerking tussen verheden nder regie van een prvincie is hier een ged ruimtelijk kader ntstaan. In het vervlg met p prjectbasis de creativiteit en innvatieve kracht van marktpartijen wrden benut. In de explitatie met het geheel wrden bewaakt. Het behuden en versterken van het draagvlak bij de bevlking is een vrwaarde vr succes. De nieuwe D66 Statenfractie zal de ntwikkelingen psitief maar kritisch blijven vlgen. Aart Karssen is adviseur ruimtelijk beleid bij Grntmij, Tevens is hij lid van de cmmissie ruimte & gren van de Staten van Overijssel vr D66, 0\,~ c (J) "0 (J)..>t. Qj E ':; 0::... N 1:: 11! 11! E Cl> (J) ~

'" N In dit artikel gaan we p zek naar, en geven we een vrbeeld van wat we in de praktijk vr gen hebben met een sciaal-liberaal ruimtelijk beleid. De beschreven casus is een vrbeeld van een cncrete uitwerking van het principe van vrijheid in gebndenheid. Hierbij is sprake van prgrammatische verdichting en marktwerking. Dit alles gebeurt binnen dr de verheid beschreven kader. dr Wut Smits Vrijheid in gebndenheid Het Wijnhaveneiland in Rtterdam: Een D66 visie in de praktijk Er wrdt een pging gedaan te illustreren he dr middel van integrale en gebiedsgerichte ruimtelijke planvrming gekmen kan wrden tt een verdichting in de Nederlandse grtstedelijke cntext. De casus vrmt tevens een vrbeeld van ntwikkeling znder vaststaand plan. Het is een ntwikkeling waarbij de verheid een faciliterende rl speelt en dr de juiste pdracht te frmuleren heeft vrzien in de kaders zdat de markt het gehele ruimtelijke transfrmatieprces zelf verzrgt. Krtm, een perfecte invulling van het sciaal-liberale gedachteged met betrekking tt de ruimtelijke rdening. Maar tch kunnen er kanttekeningen geplaatst wrden bij dit vrbeeld. We zuden kunnen cncluderen met een belangrijke pgave vr diegenen die zich bezig huden met het frmuleren van sciaal-liberaal beleid p het gebied van Ruimtelijke Ordening. Om de discussie aan te wakkeren wrdt geëindigd met een vrzet vr beleid en bestuurlijke verandering. Wijnhaveneiland Vrbeeldige sciaal-liberale ntwikkeling? Het Wijnhaveneiland is een eiland in Rtterdam dat ingeklemd ligt tussen de Maas aan de zuidzijde en de binnenstad aan de nrdzijde. Het gebied nderscheidt zich dr de vr Nederland zeldzame stedenbuwkundige structuur van geslten narlgse buwblkken. Deze structuur bestaat uit kantren p relatief kleine kavels. In 1986 werd met, "Het Nieuwe Rtterdam" de basis gelegd vr gebiedsgericht werken, in de vrm van 30 stedelijke prjecten. Hier is de transfrmatie van het Wijnhaveneiland er één van. De kantren p het Wijnhaveneiland stnden leeg terwijl bij de gemeente de wens leefde m meer wningen in de binnenstad te ntwikkelen. De wens vanuit de markt m enrme wntrens in het gebied te buwen was k aanwezig. Hierdr ntstnd een kans m te kmen tt een aanpak waarbij de markt de gewenste transfrmatie van het Wijnhaveneiland kn ppakken. Men beslt