Inzichten in het kinder- en puberende brein en implicaties voor het onderwijs

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Inzichten in het kinderen puberende brein en implicaties voor het onderwijs"

Juliaan Verlinden
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Workshop onderwijskunde Inzichten in het kinderen puberende brein en implicaties voor het onderwijs Kempenhaeghe Prof. Dr. Evert Thiery (UGent) 25 maart 2010 m.m.v. Mw. MSc.. Chris Anthonis Situering I. Geheugencomponenten: opbouw van een leerproces II. III. IV. Geheugenfactoren: systeem dat het leren vergemakkelijkt Geheugenstructuren: ontwikkeling van een leermachine Helpt wetenschap een juiste strategie te bepalen? V. Kennisgericht of vaardigheidsgericht onderwijs? VI. Een ander aanbod bij neurologische ziektebeelden? I. Geheugencomponenten A. Lange traditie 1. Ebbinghaus (1885) 2. Baddeley, Shallice,, Cowan 3. Geheugenontwikkeling bij kinderen a. leermogelijkheden in ontwikkeling b. neuropsychologische inzichten in de leermogelijkheden 4. Implicaties voor het onderwijs: toetsen van pedagogische en didactische modellen en principes I. Geheugencomponenten B. Structuurmodel 1. Lange termijn (archiefgeheugen) en korte termijn (werkgeheugen) 2. Verleden, heden en toekomst (prospectief geheugen) 3. Expliciet en impliciet geheugen 4. Implicaties voor het onderwijs: het lerend brein 1

2 I. Geheugencomponenten C. Impliciet geheugen 1. Waarnemen en handelen; opbouw van vaardigheden 2. Onbewust 3. Proceduraal geheugen, conditionering en priming 4. Vijfjarigen versus volwassenen (Parkin( Parkin) 5. Implicaties voor het onderwijs: macht van de herhaling I. Geheugencomponenten D. Expliciet geheugen 1. Belevenis (ervaringen( ervaringen) ) en feitenkennis (kennis( kennis) 2. Bewust: declaratief 3. Episodisch (autobiografisch) en semantisch (Tulving( Tulving) 4. Vanaf 3 jaar en vanaf 1 jaar 5. Implicaties voor het onderwijs: tot 7 jaar nog heel ervaringsgericht I. Geheugencomponenten E. Werkgeheugen 1. Bij elke mentale opdracht of probleemoplossend gedrag 2. Ideeën capteren en ter beschikking stellen bij het leerproces 3. Operator (central executive) ) stuurt articulatorische lus + visuospatieel kladblok en hanteert een episodische buffer 4. Vanaf 4 jaar individueel en pas vanaf 6 jaar interactief 5. Implicaties voor het onderwijs: fonematisch bewustzijn en snelle visuele verwerking; betekenis van lectuur voor cultuur II. Geheugenfactoren A. Een systeem dat het leren vergemakkelijkt 1. Prestatieverschillen begrijpen en opdrijven (individuatie) 2. Leeftijdslimieten inschatten (progressie in het aanbod) 3. The development of memory: knowing, knowing about knowing and knowing how to know (Brown) 4. Implicaties voor het onderwijs: een pallet van factoren II. Geheugenfactoren B. De ontwikkeling van zeven factoren 1. Voorkennis 2. Geheugenstrategieën 3. Metageheugen 4. Context 5. Efficiëntie bij de verwerking 6. Aandachtssturing en andere executieve functies 7. Visueel voorstellingsvermogen en tijdsperspectief 2

3 (1) Voorkennis 1. Algemene en situatieve kennis 2. Leeftijd, intellect en ervaring (Thiery et al) 3. Opbouwen van scripts: van wat constant blijft naar wat verschillend is 4. Bilaterale pariëto to-temporaletemporale area 5. Implicaties voor het onderwijs: uitbouwen van de kennis: komen tot algemene principes, details waar nodig (2) Geheugenstrategieën 1. Doelgericht geheugenprestaties verbeteren bij complexer opdrachten 2. Vlotter inprenten en oproepen (cues) via bereidheid, inzet en inspanning 3. Knowing how to know (Brown): repetitie, categorisatie, e, elaboratie, conceptualisatie 4. Bilateraal meso- en corticotemporaal 5. Implicaties voor het onderwijs: geheugenstrategieën n zijn sterk leeftijdsgebonden; repetitie op 4 jaar, categorisatie op 8 jaar, elaboratie op 12 jaar, conceptualisatie op 16 jaar (3) Metageheugen 1. Inzicht over eigen geheugenprocessen 2. Knowing about knowing (Brown) 3. Geheugen kennen versus geheugen sturen 4. Prefrontaal, frontopolair 5. Implicaties voor het onderwijs: hoe gaan we dit ont- houden (van 6 tot 12 jaar); wat is en hoe goed is mijn geheugen (vanaf 9 jaar) 3

4 (4) Context 1. Situatie moet doelgericht en zinvol zijn (Ceci( Ceci) 2. Slechts progressief naar een onafhankelijkheid van de setting 3. Nieuwe informatie moet ingebouwd raken in het metacircuit (zowel episodisch als semantisch) 4. Bilateraal pariëtaal 5. Implicaties voor forensische situaties; en voor het onderwijs: progressief naar contextonafhankelijke kennis (tussen 6 en 121 jaar vooral; blijft een aandachtspunt in hoger onderwijs en levenslang) 4

5 (5) Efficiëntie bij de verwerking 1. De efficiëntie neemt toe met de leeftijd 2. Verwerkingsnelheid en verwerkingscapaciteit (Hitch et al) 3. De verwerkingssnelheid neemt toe met de leeftijd (verdubbelt tussen 4 en 14 jaar); de verwerkingscapaciteit blijft echter constant (beperkingen van het werkgeheugen: materiaal moet zinvol clusteren (7x7x7 ) 4. Prefronto-pari pariëtale interactie 5. Implicaties voor het onderwijs: de trap naar complexiteit vergt stevige treden; elk leren is bij-leren (6) Aandachtssturing en andere executieve functies 1. Je aandacht doelbewust leren richten op de leertaken 2. Doelgericht, beheerst en planmatig g leren (Parkin( Parkin) 3. Zelfstandig en zelfbewust (autonoëtisch)) leren: pas na 12 jaar 4. Dorsolateraal prefrontaal 5. Implicaties voor het onderwijs: leren oplettend zijn, stapsgewijs werken en zichzelf bevragen (7) Visueel voorstellingsvermogen en tijdsperspectief 1. Het VVV (visual( imagery): de opbouw van een virtuele wereld ineen spatieel perspectief (Vingerhoets( Vingerhoets) 2. Het tijdsperspectief: bron van efficiënt bij-leren in een temporeel perspectief (Friedman( Friedman) 3. Pas vlot na 9 jaar 4. Insula (bilaterale interactie; different way of central processing) 5. Implicaties voor het onderwijs: blijven streven naar aanschouwelijk aanbod 5

6 II. Geheugenfactoren B. De ontwikkeling van zeven factoren 1. Voorkennis 2. Geheugenstrategieën 3. Metageheugen 4. Context 5. Efficiëntie bij de verwerking 6. Aandachtssturing en andere executieve functies 7. Visueel voorstellingsvermogen en tijdsperspectief III. Geheugenstructuren A.. Een ontwikkeling binnen hersenniveaus 1. Vier functionele niveaus (N 1-4) 1 2. Impliciet vaardigheden leren (vanuit N 1) Episodisch via ervaringen leren (vanuit N 2) Semantisch kennis leren verwerven (vanuit N 3) Zelfbewust leren creatief zijn (vanuit N 4) III. Geheugenstructuren B. Een ontwikkeling in leeftijdsstadia (Thiery & Anthonis) 1. Van de geboorte (N 1) tot de adolescentie (N 4) 2. Implicaties voor het onderwijs: accentverschuivingen in doelstellingen; eerst vooral gericht op vaardigheden en ervaringen (N 1+ 2) en gaandeweg ook en vooral op kennis en zelfontplooiing (N 3 + 4) 6

7 Situering I. Geheugencomponenten: opbouw van een leerproces II. III. IV. Geheugenfactoren: systeem dat het leren vergemakkelijkt Geheugenstructuren: ontwikkeling van een leermachine Helpt wetenschap een juiste strategie te bepalen? V. Kennisgericht of vaardigheidsgericht onderwijs? VI. Een ander aanbod bij neurologische ziektebeelden? IV. Helpt wetenschap een juiste strategie te bepalen? A. Meer dan een eeuw pedagogische en didactische research B. Enorm aanbod methodieken C. Neurowetenschappen helpen het onderwijs oordeel- kundig in dit aanbod een selectie door te voeren en dragen bij tot een evidence based werken IV. Helpt wetenschap een juiste strategie te bepalen? C. Neurowetenschappen helpen het onderwijs oordeel- kundig in dit aanbod een selectie door te voeren: 1. Zeven geheugenfactoren drijven de efficiëntie van het leren op 2. Mede in functie van de leeftijd waarop ze operationeel worden 3. Vordert een kind wat moeizaam in het leerproces dan kan men naar dit neurocognitief kleurenpallet terug- grijpen om in het onderwijs extra accenten te leggen IV. Helpt wetenschap een juiste strategie te bepalen? D. Van empirisch naar inzichtelijk onderwijs 1. Met intuïtie tie en ervaring alléé één,, kom je minder ver 2. Inzicht in de neurocognitieve geheugenfactoren brengt een gerichter en efficiënter aanpak op gang V. Kennisgericht of vaardigheidsgericht onderwijs? A. Een wederkerende Hegeliaanse dialectiek B. Van kennisgericht (om de kennis), via vaardigheidsgericht (uit efficiëntie) terug naar kennisgericht (als meerwaarde) 7

8 V. Kennisgericht of vaardigheidsgericht onderwijs? C. Computeronderwijs is er niet enkel om snel met de computer te werken, men wil ook steeds meer weten wat erachter schuilgaat D. Best beide in alternantie: klassikaal en ten velde (taal- onderwijs); de hersenen bieden dat impliciet en expliciet aanbod en vragen om deze benadering in balans VI. Een ander aanbod bij neurologische ziektebeelden? A. Een kind of puber met een neurologisch ziektebeeld heeft vrijwel steeds leerstoornissen B. Parate kennis van de zeven geheugenfactoren laat vaak toe snel op het spoor te komen op grond van welke tekorten het kind niet (meer) vordert VI. Een ander aanbod bij neurologische ziektebeelden? C. Een ontwikkelingsneuropsychologisch bilan helpt deze problematiek verder uit te diepen 8

9 VI. Een ander aanbod bij neurologische ziektebeelden? D. Leren via trial and error is een mooi principe bij het gezonde kind E. Maar een kind of puber met een neurologisch beeld vraagt om errorless learning (Wilson)

Vergelijkbare documenten

Impact van het woord op het NAH herstelproces. Prof. Dr. Evert Thiery Universiteit Gent

Impact van het woord op het NAH herstelproces Prof. Dr. Evert Thiery Universiteit Gent Disclosure belangen spreker * Geen belangenverstrengeling * Geen voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met