Wat stuitert daar door je klas?

Transcriptie

1 Wat stuitert daar door je klas? Anton Horeweg leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur diverse onderwijsboeken

2 We bekijken Probleem gedrag als gevolg van: Zwakke(re) executieve functies De leerkracht

3 Kortom:deze leerling Maakt taken niet af Is impulsief Stelt alles uit Is vaak snel boos Is chaotisch Lijkt onder zijn niveau te werken (slim maar produceert niets)

4 Executieve functies Nodig voor sociaal en doelgericht gedrag Kortom je hele dagelijks leven Vooral in nieuwe situaties Bepalen schoolsucces

5 Toenemende moeilijkheden op school groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 VO Brugklas VO 2

6 Executieve functies

7 Executieve Functies Zorgen dat we de zaken op een rijtje houden Ze hebben niets van doen met intelligentie Aansturend en controlerend Ze besturen grotendeels onbewust Bij o.a. ADHD, ASS, TOS, Trauma later ontwikkeld Brown,T. E.(2014)Smart but stuck. Emotions in teens and adolescents with ADHD. New York: John Wiley and Sons inc.

8 Executieve functies of uitvoerende regelfuncties Planning overzicht Aandacht gericht volgehouden verdeeld Timemanagement Emotieregulatie Taakinitiatie Werkgeheugen Inhibitie Cognitieve flexibiliteit Brown, T.E. (2005). Attention Deficit Disorder. The unfocused mind in children and adults New Haven: Yale University Press (bewerkt)

9 Profielen van zwaktes Aandacht richten Emotie regulatie Inhibitie doelgericht gedrag Organiseren Plannen Taakinitiatie Volgehouden aandacht Werk- Geheugen Cognitieve flexibiliteit T

10 Grote individuele verschillen

11 Zwakke executieve functies Lijken in clusters voor te komen Iedereen heeft bepaalde zwakke EF s

12 Voor alle executieve functies geldt Bij jongens meer problemen dan bij meisjes Leerlingen met AD(H)D, ASS, ODD, Dyslexie, enz. vaak meer zwaktes in EF s Sterke samenhang tussen zwakke EF s en probleemgedrag

13 Activering Organiseren, prioriteiten stellen en opstarten (taakinitiatie) Ik weet heus wel dat ik moet beginnen Brown, 2001

14 Plannen Plannen is doelgericht gedrag: doel bepalen weg ernaar toe overzien Ontwikkelt zich tot ver in de volwassenheid Toren van Hanoi

15 Plannen Vanaf 12 jaar strategieën. Plannen leer je relatief langzaam! Jongens later dan meisjes Leerling met AD(H)D/ASS later

16 Aandacht richten Aandacht richten wisselen volhouden Brown, 2001

17 Aandacht: een complex proces Waar let ik op? Moeilijker focussen/aandacht richten Context gestuurde aandacht (Barkley) Extreme aandacht: hyperfocus

18 Volgehouden aandacht Aandacht reguleren, volhouden en verwerkingssnelheid informatie Brown, 2005

19 Wat moet kunnen? Groep 1/2: werkje van 5 minuten Groep 3: 10 minuten werken Groep 8: 40 minuten werken Hersenontwikkeling jongens gemiddeld 1,5 jaar achter Tips: Geef jongens meer afwisseling Activerende werkvormen

20 Tips: Wat moeten wij doen? Goochelen met aandacht Kind erbij slepen Niet te lang praten;-) Wisbordjes Bewegen

21 Werkgeheugen Aanwenden werkgeheugen Toegang Lange termijn geheugen Brown, 2005

22 Werkgeheugenmodel van Baddely* Central executive* Verbaal(talig) (Fonologische lus) Non-verbaal (visuospatieel kladblok) *Baddeley, A.D. (2004). Working memory: looking back and looking forward. Nature Reviews Neuroscience, 4,

23 Werkgeheugen Vasthouden, beoordelen en bewerken informatie Ophalen informatie uit LTG en combineren met nieuwe informatie WG jongeren AD(H)D, ASS, Dyslexie minder goed

24 Overbelasting werkgeheugen door: Cognitieve overbelasting Emotionele overbelasting Teveel nadruk op presteren (zorgt voor blokkades)* Het gedrag dat je gaat vertonen: druk, boos, angstig, erg stil. *Paul Leseman, hoogleraar UvU

25 Tips: Wat kun je doen Zorg voor rustige omgeving Korte, eenduidige opdrachten Herhaalde instructie (individueel of in groepje) Visuele geheugensteuntjes (lijstjes, schema s) Gebruik verschillende informatiekanalen (woord, gebaar, beeld) Controleren of leerling nog met taak bezig is

26 Tip: Werkgeheugen trainen/actief gebruiken Leren leren: Overlezen meest gebruikt. Onbenut blijven: Vragen maken Schema s en mindmaps Visualiseren Benutten voorkennis Ezelsbruggetjes en anders ordenen Herhalen!

27 Emotieregulatie Omgaan met frustratie Uitstel van behoeften Brown, 2005

28 Waarom?Daarom! Gebrekkige emotieregulatie Gebrekkige interne spraak Gebrekkige inhibitie (rem)

29 Tips: Wat kun je doen in je klas? Kalm blijven Emoties uitleggen Leren herkennen en Ernaar handelen (tel tot ) Evalueer

30 Hij staat zomaar op als ik aan het uitleggen ben Hij praat altijd door de les Probleem: Zwakke inhibitie (geen weerstand tegen interne en externe prikkels) Je gedrag inhouden Je gedrag stoppen Je gedrag uitstellen Bij jongens slechter dan bij meisjes Testosteron toename verergert dit Met publiek neemt context afhankelijk gedrag toe! Anton Horeweg (2018) Wat stuitert daar door je klas?

31 Tips: Wat kun je doen bij gebrekkige inhibitie: Spreek regels van te voren door Teken om gedrag te stoppen Rust in je groep Grens bewaken met humor Zorgen voor beweging Korte taken Kom lekker vooraan zitten

32 En verder meer tips Activerende werkvormen (wisbordjes) Coöperatieve werkvormen Veel aanmoedigen (vooral voor jongens)

33 Bordlesje: Welke executieve functies had je nodig?

34 Vertaling naar de klas: Bij iets overnemen van bord (of boek) heb je al deze executieve functies nodig. Als je 2 of 3 zwakke(re) ef s hebt: Tijd te kort, opdracht lukt niet, je wordt boos Leerkracht moppert dat je moet doorwerken, enz.

35 Wat je moet maar (vaak) niet kunt Opletten, stilzitten, concentreren, precies werken, vriendelijk zijn, niet voor je beurt praten, stil zijn, netjes werken, je niet laten afleiden, goed plannen, alles bij je hebben, op tijd komen, snel switchen van taak, emoties onder controle hebben, goed organiseren, oog hebben voor sociale signalen, je gedachten focussen, onthouden wat er gezegd is,inschatten gevolgen, snel kunnen beginnen.

36 Dank jullie wel voor het aandachtig luisteren, het onderdrukken van je impulsiviteit en je neiging tot bewegen.

37 Andere lezingen/trainingen Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen (tweedaagse teamtraining i.s.m. GGZ medewerker). Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen. Kennismakingslezing. ADHD/ODD Executieve functies Hechtingsproblemen Autisme Hoe maak ik een goede groep (groepsdynamica) Pedagogisch meesterschap(studiedag i.s.m. Ingrid van Essen). En andere op maat gemaakte lezingen en studiedagen