MRI. fmrt. HELP mijn kind heeft huiswerk! Frontaal kwab. In het lichaam kijken zonder het te hoeven openen. Hersenen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MRI. fmrt. HELP mijn kind heeft huiswerk! 30-11-2015. Frontaal kwab. In het lichaam kijken zonder het te hoeven openen. Hersenen"

Transcriptie

1 HELP mijn kind heeft huiswerk! MRI In het lichaam kijken zonder het te hoeven openen. Hersenen fmrt Frontaal kwab Groei rond het 12e jaar Hersenen bereiden zich voor op snelle groei in puberteit. Use it or lose it snoeien Docenten en ouders spelen een essentiële rol 1

2 PUBERTEIT Tijdens de adolescentie verandert er nog heel veel in de hersenen De adolescent is eigenlijk wel zo n beetje klaar met de primaire vaardigheden en functies die te maken hebben met bijvoorbeeld visuele of auditieve informatieverwerking. Wat zich nu gaat ontwikkelen is de integratie van functies die al zijn verworven. Lichamelijke ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Gaat niet gelijk op Sociaal emotionele ontwikkeling - Ontwikkeling van cognitieve vaardigheden (denkvermogen) - Ontwikkeling van executieve functies (uitvoerende functies) - Leren zichzelf in anderen te verplaatsen (empathie) - Veranderingen in omgaan met emoties van zichzelf en anderen - De manier waarop zij zichzelf en anderen waarnemen veranderd e Executieve functies zijn het vermogen om dingen - te organiseren; - te focussen en; - impulsen onder controle te houden. Executieve functies Dagelijkse gewoonten Flexibiliteit Plannen herzien Taakinitiatie Beginnen op tijd en efficiënt Verminderde executieve functies liggen ten grondslag aan ADHD, autisme en leerstoornissen en leiden vaak tot zwakke schoolprestaties. Volgehouden aandacht Focus vasthouden Doelgericht doorzettingsvermogen Reactie inhibitie Plan maken, overwegen wat te doen met taak Emotieregulatie Emoties te reguleren 2

3 Ontwikkelingstaak Groep acht tot en met brugklas Executieve functie Inhibitie Lezen onderdrukken STROOP test Thuis Helpen met huishoudelijke klusjes Oppassen op broertjes en zusjes School Wisselen van lokalen Huiswerk leren maken en plannen Je aan regels houden zonder dat er een docent bij is Ontwikkelingstaak op middelbare school Thuis Bijbaan. School Actief en effectief studeren Tijdsplanning kunnen opstellen en uitvoeren Omgaan met feedback van docenten Gebruik van denkvaardigheden 3

4 Het geheugen 4

5 Executieve functie: Werkgeheugen Hoe de vaardigheid zich in de testsituatie manifesteert Verzoekt vragen of instructies te herhalen; Hoe het er op school of thuis uit kan zien Vergeet opdrachten of delen ervan; Ruzie maken om allerlei zaken Is logisch, wij zijn hun Pcortext voor hen Onthoudt het laatste deel van informatie, maar vergeet eerder gegeven informatie (of onthoudt wat eerder werd gezegd, maar vergeet de laatst gegeven informatie); Pauzeert onder het werk en moet erop gewezen worden om weer het te hervatten. Vergeet benodigd materiaal mee naar school of huis te nemen; Vergeet huiswerk in te leveren; Raakt eigen spullen kwijt of legt ze op de verkeerde plaats; Vergeet afspraken over gedrag in de klas; Vergeet huishoudelijke klusjes; Vergeet (een deel van) de aanwijzingen met betrekking tot taken en huishoudelijke klusjes seconden Herhalen over een langere periode Oneindige capaciteit veel herhalen Emoties worden direct in lange geheugen Opgeslagen. Handig om te koppelen Kippensoep Vakantie IJsje Kaars Studieboek Opblaaskrokodil Theemuts Koplamp Rastaman 10 woorden leren Kippensoep Vakantie IJsje Kaars Studieboek Opblaaskrokodil Theemuts Koplamp Rastaman 10 woorden leren 5

6 Motivatie 50 tot 80 beats per minuut emotionele rock en popmuziek ACTE-formule triggers bijvoorbeeld een , telefoontje of een gedachte die opkomt over wat er nog gedaan moet worden vandaag. A staat voor Act: meteen actie ondernemen. C staat voor Classify: noteren voor latere actie. T staat voor Transmit: doorsturen naar een ander die het moet behandelen, meteen als de trigger verschijnt. E staat voor Eliminate: gooi het weg. Tumult Huiswerkbegeleiding na schooltijd, in de mediatheek Structuur en planningen Aandacht en betrokkenheid Inhoudelijke hulp op ieder niveau 6

Executieve functies ontwikkelen met denkspellen.

Executieve functies ontwikkelen met denkspellen. Executieve functies ontwikkelen met denkspellen. Heeft uw leerling moeite met plannen en organiseren? Is hij zijn huiswerk weer eens vergeten of kwijt? Kan hij moeilijk aan een taak beginnen maar nog moeilijker

Nadere informatie

De Kleine Prins Expertisecentrum

De Kleine Prins Expertisecentrum De Kleine Prins Expertisecentrum Femke Rienstra f.rienstra@dekleineprins.nl 31/10/16 2 Executieve Functies Kennis m.b.t. Executieve Functies (EF), de ontwikkeling ervan en het kunnen herkennen van de EF

Nadere informatie

Koppeling leren leren met executieve functies

Koppeling leren leren met executieve functies Koppeling leren leren met executieve functies Leren leren vindt zijn oorsprong in onze dynamische samenleving. Onder invloed van onder andere automatisering, innovatie en waarden en normen die in de 21e

Nadere informatie

Executieve functies. Problemen met executieve functies 11/01/17

Executieve functies. Problemen met executieve functies 11/01/17 11/01/17 GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: DE ROL VAN DE EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ HET SUCCES IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS Executieve functies DR. MARIETTE HUIZINGA is een paraplubegrip voor verschillende denkprocessen

Nadere informatie

Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve functies. Welkom! Nancy Lussing

Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve functies. Welkom! Nancy Lussing Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V Executieve functies Welkom! Nancy Lussing Even voorstellen Ondersteuning algemeen, coördinator masterclass Leer- & gedragsspecialist Stelling Een hoog IQ is bepalend voor

Nadere informatie

Executieve Functies. Omdat intelligentie alléén niet de doorslaggevende factor is

Executieve Functies. Omdat intelligentie alléén niet de doorslaggevende factor is Executieve Functies Omdat intelligentie alléén niet de doorslaggevende factor is De volgende stap Van de basisschool naar het voortgezet onderwijs langere concentratieboog minder speeltijd, meer huiswerk

Nadere informatie

Help, ik kan het niet alleen!

Help, ik kan het niet alleen! Help, ik kan het niet alleen! Even voorstellen Fanny Cattenstart Trainingen / lezingen / workshops Observaties en begeleiding Plusgroepen Advies aan organisaties Begeleiding ouders en kinderen Gratis webinars

Nadere informatie

Geen onwil maar onmacht

Geen onwil maar onmacht Geen onwil maar onmacht Executieve functies op school Karli van Veen, ambulant begeleider Barbet Floors, ergotherapeut In deze workshop: Welke executieve functies zijn er? Problemen met executieve functies

Nadere informatie

Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve vaardigheden. Welkom! Nancy Lussing

Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve vaardigheden. Welkom! Nancy Lussing Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V Executieve vaardigheden Welkom! Nancy Lussing Even voorstellen 25 jaar voor de klas (speciaal en regulier) 10 jaar achterin de klas Ondersteuning algemeen Coördinator masterclass

Nadere informatie

Beste ouders, Hartelijke groet, Sharon Duijveman

Beste ouders, Hartelijke groet, Sharon Duijveman Beste ouders, Allereerst hartelijk dank voor jullie deelname aan de workshop. Naderhand heb ik nog veel aanvragen gehad voor de vragenlijst, ik hoop dat jullie er thuis fijn mee aan de slag kunnen! Ik

Nadere informatie

Bouwstenen van het denken

Bouwstenen van het denken Werken met cognitieve bouwstenen heeft gegarandeerd resultaat Analyseren Veronderstellingen maken Logisch denken Breed denken Onveranderbaarheid inzien Verinnerlijken Niet egocentrisch communiceren Tijdsoriëntatie

Nadere informatie

Bijlage 9: Executieve functies 1

Bijlage 9: Executieve functies 1 Bijlage 9: Executieve functies 1 1. Definitie Executieve functies zijn cognitieve processen die men nodig heeft voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag en om taken zelfstandig te kunnen

Nadere informatie

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding

Nadere informatie

Observatielijst groepen 5-8 Wijzer in Executieve Functies

Observatielijst groepen 5-8 Wijzer in Executieve Functies Observatielijst en 5-8 INHIBITIE Werkt door bij intern/externe afleiding. Maakt een taak af voordat hij begint aan de volgende taak. Kan een andere taak doen, wanneer hij niet weet wat te doen (uitgestelde

Nadere informatie

Executieve functies. Signaleren

Executieve functies. Signaleren Executieve functies Onlangs was ik op een VMBO voor een voorlichting aan het docententeam over TOS. Toen ik de executieve functies noemde als een belemmering bij TOS, werd mij gevraagd wat executieve functies

Nadere informatie

Werk in/ aan uitvoering

Werk in/ aan uitvoering Wat ga je vanmiddag leren? Werk in/ aan uitvoering Liz Dolfin - Selma Huitema adviseurs passend onderwijs Expertisecentrum Orion Wat zijn executieve functies? Hoe verloopt de ontwikkeling van executieve

Nadere informatie

Toelichting V.O. Format OPP ontwikkelingsperspectief

Toelichting V.O. Format OPP ontwikkelingsperspectief Toelichting V.O. Format OPP ontwikkelingsperspectief I. OPP format Dit format ontwikkelingsperspectief is het format dat ingevuld (en uitgevoerd) wordt op het moment, dat de school vaststelt, dat: een

Nadere informatie

Executieve functies. PCL Conferentie

Executieve functies. PCL Conferentie Executieve functies PCL Conferentie Wat komt aan bod? Welkom en doel Wat zijn executieve functies? Waarom belangrijk? Wat kunnen we ermee? Evaluatie Starter: pilot SAT Snelheid en Accuratesse Test Instructie:

Nadere informatie

Observatielijst groepen 1-4 Wijzer in Executieve Functies

Observatielijst groepen 1-4 Wijzer in Executieve Functies Observatielijst en 1-4 INHIBITIE Luistert en kijkt, zonder te onderbreken naar de uitleg van een opdracht (*in 1 tot max. 10 min. en voor 4 tot 30 min.). Kan gedurende een tijdsperiode op zijn plaats blijven

Nadere informatie

Inleiding leerlijn. Inleiding inschalingsdocument

Inleiding leerlijn. Inleiding inschalingsdocument Inleiding leerlijn De leerlijn is ontwikkeld op basis van literatuur bekend over executieve functies en ervaringen in de praktijk met jongeren in het voortgezet onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs.

Nadere informatie

bij kinderen Nederlandse vertaling van de herziene en uitgebreide editie van bestseller in de VS

bij kinderen Nederlandse vertaling van de herziene en uitgebreide editie van bestseller in de VS Nederlandse vertaling van de herziene en uitgebreide editie van bestseller in de VS In Executieve functies bij kinderen en adolescenten laten Peg Dawson en Richard Guare zien hoe executieve functies zich

Nadere informatie

Parkinsoncafe april 16. Ziekte van Parkinson Cognitie

Parkinsoncafe april 16. Ziekte van Parkinson Cognitie Parkinsoncafe april 16 Irene Vermeulen, Ziekte van Parkinson Cognitie GZ-psycholoog Brabantzorg Programma Dopamine en de hersenen Psychologische gevolgen Cognitie Neuropsychologisch onderzoek Dopamine

Nadere informatie

Drs. Dirma Terlouw, BSc.

Drs. Dirma Terlouw, BSc. Drs. Dirma Terlouw, BSc. Orthopedagoog Gezondheidszorgpsycholoog Kinder- en jeugdpsycholoog Onderwijskundige Praktijk in Nieuwegein Doel van de avond Beter begrijpen van pubers/adolescenten - Ingevulde

Nadere informatie

Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter Ma hys

Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter Ma hys Slim maar... KINDEREN EN ADOLESCENTEN MET ZWAKKE EXECUTIEVE FUNCTIES CONGRES 16 JUNI 2015 ANTROPIA DRIEBERGEN Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter

Nadere informatie

Bijlage 12: Executieve functies 1

Bijlage 12: Executieve functies 1 Bijlage 12: Executieve functies 1 1. Definitie Executieve functies 2 zijn de cognitieve processen die men nodig heeft om gedrag doelgericht te sturen 3. Ze spelen een kritieke rol in het reguleren van

Nadere informatie

het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP

het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP 15-03-2013 Inhoud Het neuropsychologisch denkkader De schoolsetting Ter ondersteuning bij het kind met

Nadere informatie

Executieve functies, wat zijn dat:

Executieve functies, wat zijn dat: Executieve functies, wat zijn dat: Sinds het breinonderzoek een grote vlucht heeft genomen, hebben wetenschappers ontdekt dat leerlingen met bepaalde stoornissen, problemen hebben in dezelfde hersengebieden

Nadere informatie

Beter bij de Les. Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink

Beter bij de Les. Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink Beter bij de Les Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink Drie onderwerpen die aan bod komen 1. Wat zijn executieve functies? 2. Wat is een cognitieve training en wanneer

Nadere informatie

Executieve functies in je klas Een praktische workshop

Executieve functies in je klas Een praktische workshop Executieve functies in je klas Een praktische workshop Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet

Nadere informatie

Aandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU

Aandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU Aandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU VOORSTELLEN DOELEN IN DEZE KORTE TIJD Meer kennis over mogelijke achtergronden en oorzaken van niettaakgericht gedrag

Nadere informatie

Puberbrein, huiswerk en ouders..

Puberbrein, huiswerk en ouders.. Puberbrein, huiswerk en ouders.. Opbouw Introductie Deel 1: Het puberbrein Deel 2: Pubers, huiswerk en hun ouders Deel 3: Tips Introductie Wie Jongeren aan het woord Stellingen Deel 1: Het puberbrein Breinfeit

Nadere informatie

Executieve functies bij kleuters. Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019

Executieve functies bij kleuters. Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019 Executieve functies bij kleuters Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019 Wat zijn executieve functies? Hoe ontwikkelen executieve functies? Executieve functies : topje van de ijsberg? Wat bepaalt de

Nadere informatie

Zwakke executieve functies komen voor bij kinderen met ADHD, autisme en leerstoornissen, maar ook bij veel kinderen zonder diagnose.

Zwakke executieve functies komen voor bij kinderen met ADHD, autisme en leerstoornissen, maar ook bij veel kinderen zonder diagnose. Talenten en problemen Het is zó frustrerend als je ziet dat getalenteerde kinderen telkens weer worstelen met simpele taken zoals huiswerk, opruimen en aankleden. Of met het omgaan met boosheid en teleurstellingen.

Nadere informatie

Als je leert op je hoofd te draaien, kun je ook astronaut worden

Als je leert op je hoofd te draaien, kun je ook astronaut worden Als je leert op je hoofd te draaien, kun je ook astronaut worden Aruna Vermeulen Is het zo dat dat kinderen die beter bewegen het ook beter doen op school. Kun je door middel van bewegen de schoolvaardigheden

Nadere informatie

Zelfsturend leren met een puberbrein

Zelfsturend leren met een puberbrein Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden

Nadere informatie

Regie over eigen leerproces? In het nieuws. Hersenweetjes. PET, MEG en MRI. Ouderavond Mariscollege d.d. 27 maart 2017

Regie over eigen leerproces? In het nieuws. Hersenweetjes. PET, MEG en MRI. Ouderavond Mariscollege d.d. 27 maart 2017 Introductie brein Voorwaarden voor leren Tips om het leren te ondersteunen Ouderavond Mariscollege d.d. 27 maart 2017 Workshops: Gameverslaving Alcohol/drugs Social media Praten met je puber Invloed van

Nadere informatie

leren en motivatie Drs. M. Reijns, klinisch psycholoog

leren en motivatie Drs. M. Reijns, klinisch psycholoog leren en motivatie Drs. M. Reijns, klinisch psycholoog Leren = automatiseren Om te automatiseren is nodig: Aandacht X Geheugen Om te leren is nodig: Leer strategieën Motivatie Aantal andere aspecten die

Nadere informatie

Executieve functies? Wat zijn dat nu weer?

Executieve functies? Wat zijn dat nu weer? Executieve functies? Wat zijn dat nu weer? 22 januari 2015 Maurice van Werkhooven m.vanwerkhooven@aps.nl Waartoe is er onderwijs? Wat is goed onderwijs? We leiden leerlingen op voor een wereld die we niet

Nadere informatie

Executieve functies: Hoe werkt leren leren?

Executieve functies: Hoe werkt leren leren? Executieve functies: Hoe werkt leren leren? Presentatie van: Désirée Welling: Remedial Teacher basisonderwijs Mireille Welling: Remedial Teacher voortgezet onderwijs Wie zijn wij? Een professioneel remedial

Nadere informatie

Differentiëren, onderwijs passend maken. Schoolpsychologencongres 2017 Otto de Loor

Differentiëren, onderwijs passend maken. Schoolpsychologencongres 2017 Otto de Loor Differentiëren, onderwijs passend maken Schoolpsychologencongres 2017 Otto de Loor (o.deloor@netwerkonderwijsadviseurs.nl) Differentiëren, onderwijs passend maken Didactische, organisatorische en pedagogische

Nadere informatie

Informatie voor ouders over executieve functies

Informatie voor ouders over executieve functies Zelfsturing bij kinderen. Naarmate kinderen ouder worden, zijn ze steeds beter in staat om hun gedrag aan te sturen. Deze toename in zelfsturing is gerelateerd aan de ontwikkeling van executieve functies.

Nadere informatie

Executieve functies in de klas

Executieve functies in de klas 1 Executieve functies in de klas SWV Zuid-Kennemerland Data: 14,15,16 april 2014 Veel uit deze training is ontleend aan of gebaseerd op: Dawson en Guare:Slim maar. (2009) en Executieve functies bij kinderen

Nadere informatie

Het creëren van een gemeenschappelijke visie m.b.t. executieve functies voor het jonge kind; handvatten voor morgen!

Het creëren van een gemeenschappelijke visie m.b.t. executieve functies voor het jonge kind; handvatten voor morgen! Opbouw workshop Korte geschiedenis Wat zijn executieve functies? Waarom zijn ze belangrijk? Hoe is het gesteld met mijn EF s? Vertalen naar de praktijk Rol van de IB-er (EF en stoornissen) Doel Hoe het

Nadere informatie

Keuzewerktijd in het praktijkonderwijs

Keuzewerktijd in het praktijkonderwijs Natasja Peters Natasja Peters is docent op de Kennemer Praktijkschool in Heemskerk. E-mail: natasjaapeters@gmail.com. Eigen keuzes maak je samen Keuzewerktijd in het praktijkonderwijs Vier dagen per week

Nadere informatie

Executieve functies - compenseren Programma. - Voorkennis opfrissen - Compenseren van zwakke zelfsturing - Toepassen in je eigen klas - Reflectie

Executieve functies - compenseren Programma. - Voorkennis opfrissen - Compenseren van zwakke zelfsturing - Toepassen in je eigen klas - Reflectie Executieve functies - compenseren Programma - Voorkennis opfrissen - Compenseren van zwakke zelfsturing - Toepassen in je eigen klas - Reflectie Antwoord Executieve functies Herhaling De denkprocessen

Nadere informatie

Kennisgroep Speciaal. Zie voor uitgebreide informatie:

Kennisgroep Speciaal. Zie voor uitgebreide informatie: Executieve functies Kennisgroep Speciaal Kennisgroep Speciaal is een samenwerkingsverband van organisaties voor speciaal (Mytyl)onderwijs gericht op het delen en ontwikkelen van kwalitatief hoogstaande

Nadere informatie

Gedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers

Gedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers Gedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers Samenvatting presentatie Expertisebijeenkomst Executieve Functies Koers-VO; Capelle a/d IJssel; 3 december 2012

Nadere informatie

Breinsleutels Jonge kind

Breinsleutels Jonge kind Breinsleutels Jonge kind Hoe werkt het brein van het jonge kind? Presentatie door: Ruth Heuvelman, MSc Wat zijn Breinsleutels? Een vergelijking. De deuren De bovenkamer Vijf deuren: 1. Lange-termijngeheugen

Nadere informatie

Wat gaan we doen? Executieve Functies

Wat gaan we doen? Executieve Functies Executieve Functies SCHOOLJAAR: 2014-2015 Anita Bieleman & Silke Polman Wat zijn executieve functies (EF) Belang van het ontwikkelen van EF Eigen EF ervaren Theorie & praktijkvoorbeelden Wat gaan we doen?

Nadere informatie

Beste ouder(s) / verzorger(s),

Beste ouder(s) / verzorger(s), 30 november 2018 1 7 Hazerswoudestraat 250 2729 CN Zoetermeer tel: 079-3315022 Directie: Annette Mulder & Lianne Leukfeldt Email: directie@floris.unicoz.nl Website: www.floris.unicoz.nl Beste ouder(s)

Nadere informatie

Waarom arme mensen domme dingen doen

Waarom arme mensen domme dingen doen Waarom arme mensen domme dingen doen 23 december 2016 2013: Schaarste-onderzoek Financiële zorgen veroorzaken: Tunnelvisie Gebrek aan bandbreedte Nieuwe financiële zorgen Geen speelruimte Lenen Tunnelvisie

Nadere informatie

het lerende puberbrein

het lerende puberbrein het lerende puberbrein MRI / fmri onbalans hersenstam of reptielenbrein automatische processen, reflexen, autonoom het limbisch systeem of zoogdierenbrein cortex emotie, gevoel, instinct, primaire behoeften

Nadere informatie

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?

Nadere informatie

Diagnostiek van executieve functies bij adolescenten

Diagnostiek van executieve functies bij adolescenten Diagnostiek van executieve functies bij adolescenten Samenvatting presentatie congres EF bij adolescenten Utrecht, 19 juni 2012 Dr. Mariëtte Huizinga Universiteit van Amsterdam Executieve functies Weerstand

Nadere informatie

Wat stuitert daar door je klas?

Wat stuitert daar door je klas? Wat stuitert daar door je klas? Anton Horeweg leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur diverse onderwijsboeken Twitter: @meesgroep8 meesgroep8@hotmail.com We bekijken Probleem gedrag als gevolg van:

Nadere informatie

aandacht, informatieverwerking, geheugen, sturingsvaardigheden zelfvertrouwen, stemming, reacties door frustraties wisselwerking tussen emoties en factoren uit de omgeving drive hebben, nodige energie

Nadere informatie

EXECUTIEVE FUNCTIES. Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014 JAARBEURS UTRECHT

EXECUTIEVE FUNCTIES. Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014 JAARBEURS UTRECHT EXECUTIEVE FUNCTIES Kinderen en adolescenten met problemen met inhibitie, cognitieve controle, emotieregulatie, werkgeheugen, motivatie en zelfregulatie thuis en op school Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014

Nadere informatie

Executieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog

Executieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog Executieve Functies en Werkgeheugen Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog U krijgt antwoord op: 1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt?

Nadere informatie

ZWEMLES EN HOOGBEGAAFDHEID

ZWEMLES EN HOOGBEGAAFDHEID ZWEMLES EN HOOGBEGAAFDHEID INHOUD VAN DE OCHTEND Voorstellen Theoretische uitleg; wat is hoogbegaafdheid? Leren zwemmen en vaardigheden die nodig zijn. Veel voorkomende kenmerken Hoogbegaafde kinderen

Nadere informatie

Executieve functies in de klas: interventies

Executieve functies in de klas: interventies Executieve functies in de klas: interventies Door Wijnand Dekker, gezondheidszorgpsycholoog Anneke Dooyeweerd, pedagoog/coach Inleiding In de vorige nieuwsbrief omschreven we wat er wordt verstaan onder

Nadere informatie

1. Overzicht neuropsychologische revalidatie. 2. Ziekte inzicht. 3. casus. 4. Specifieke cognitieve problemen. 5. Relevante informatie

1. Overzicht neuropsychologische revalidatie. 2. Ziekte inzicht. 3. casus. 4. Specifieke cognitieve problemen. 5. Relevante informatie 18 mei 2017 1. Overzicht neuropsychologische revalidatie 2. Ziekte inzicht 3. casus 4. Specifieke cognitieve problemen 5. Relevante informatie Klinische Neuropsychologie wetenschappelijk onderzoek diagnostiek

Nadere informatie

Algemene inleiding. Twee voorbeelden van definities:

Algemene inleiding. Twee voorbeelden van definities: Protocol hoogbegaafdheid Rotterdamse Montessorischool December 2017 Inhoud Algemene inleiding... 3 Doel van het protocol... 4 Signalering... 5 Onderbouw... 5 Midden- en bovenbouw... 5 Kerndoelen en verrijking...

Nadere informatie

Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU

Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU 11 november 2009 Volkshogeschool Breda 1 Enorme kosten zijn gemoeid met de consequenties van verkeerd kiezen 2 Nodig: kennis, structuur, inspiratie 3 4 De

Nadere informatie

Programma. Executieve functies. Wat zijn executieve functies? Executieve functies. Wat weet je al over executieve functies?

Programma. Executieve functies. Wat zijn executieve functies? Executieve functies. Wat weet je al over executieve functies? Programma Executieve functies 1 april 2019 Anita Aalpoel Je weet wat de executieve functies zijn. Je weet hoe ze zich ontwikkelen en welke factoren bepalend zijn. Je weet wat je als leerkracht kan doen

Nadere informatie

KKGK - Lerend Netwerk 9 februari 2017 Sanne Feryn

KKGK - Lerend Netwerk 9 februari 2017 Sanne Feryn KKGK - Lerend Netwerk 9 februari 2017 Sanne Feryn Programma Deel 1: Wat zijn EF? Deel 2: Zet je EF-bril op Deel 3: Discussie DEEL 1: Wat zijn executieve functies? Wat zijn executieve functies? https://www.youtube.com/watch?v=fnu48tm-170

Nadere informatie

Solution focused tuning (SFT) instrument

Solution focused tuning (SFT) instrument Scoring mijn executieve functies Naam: Datum: Omcirkel het gekozen cijfer achter elk item. Tel de cijfers van de drie items van elke executieve functie bij elkaar en zet het aantal punten in het lichtblauwe

Nadere informatie

Test je kennis van het brein!

Test je kennis van het brein! 2 4 2015 Wat kun je als schoolpsycholoog met kennis over het brein? Dr. Sanne Dekker Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam & Het ABC Schoolpsychologencongres, 13 maart 2015 Over het brein

Nadere informatie

BRIEF Executieve Functies Gedragsvragenlijst

BRIEF Executieve Functies Gedragsvragenlijst Pagina 1 van 17 BRIEF Executieve Functies Gedragsvragenlijst Executieve functies gedragsvragenlijst Met de BRIEF kunnen executieve functies op gedragsniveau in kaart worden gebracht bij kinderen tussen

Nadere informatie

Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn

Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn Gedrag komt nooit alleen. Vier factoren spelen een rol bij het ontstaan en in stand houden van gedrag. Kindfactor Opvoedvaardighedenfactor Ouderfactor

Nadere informatie

18-4-2013. Werkgeheugen en executieve functies. Opzet presentatie. 1. Executieve functies. 1. Executieve functies. 1. Werkgeheugen. 1.

18-4-2013. Werkgeheugen en executieve functies. Opzet presentatie. 1. Executieve functies. 1. Executieve functies. 1. Werkgeheugen. 1. Opzet presentatie Werkgeheugen en executieve functies Wat moeten we ermee in de klinische praktijk? 1. Werkgeheugen en executieve functies werkgeheugen en executieve functies 12 april 2013 Brigitte Vugs

Nadere informatie

Praktijkvoorbeeld EF-groep Almeers Talentenlab. Patricia Versnel, BO/onderwijsdesign

Praktijkvoorbeeld EF-groep Almeers Talentenlab. Patricia Versnel, BO/onderwijsdesign Praktijkvoorbeeld EF-groep Almeers Talentenlab Patricia Versnel, BO/onderwijsdesign Film https://www.youtube.com/watch?v=8hubnrew-y Samenvatting film Begaafde leerlingen Grotere ondersteuningsbehoefte

Nadere informatie

Naar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH

Naar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH Cluster B Naar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH René Steinmann Pubertijd: Van de basisschool naar het voortgezet onderwijs Eindelijk naar de middelbare

Nadere informatie

Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen

Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen (ODD & CD) Congres Prikkelverwerking 6 november 2014 Dr. M.A.J. Raaijmakers GZ-psycholoog en Universitair Docent UU INTRODUCTIE AGRESSIE! Video:! http://www.youtube.com/watch?v=o00yfkje1fo!

Nadere informatie

Omgaan met verschillen, passend onderwijzen!

Omgaan met verschillen, passend onderwijzen! Omgaan met verschillen, passend onderwijzen! Gedrag in de klas Labelen ASS en ADHD, waar denk je aan? Geef me de Vijf (Colette de Bruin) De methode heeft als uitgangspunt dat mensen met een autistische

Nadere informatie

Het maakbare brein? Inhoud. Sociale competentie. Waarom van belang?

Het maakbare brein? Inhoud. Sociale competentie. Waarom van belang? Inhoud Het maakbare brein? Selfmanagementtraining bij adolescenten met een zwakke sociale competentie Gieke Buur GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch neuropsycholoog GGzE-Universiteit Leiden Wat is

Nadere informatie

Executieve functies en onderwijs. Mail:

Executieve functies en onderwijs. Mail: Executieve functies en onderwijs Mail: meesgroep8@hotmail.com Ken je dit kind? Maakt taken niet af Heeft huiswerk vrijwel nooit af Stelt alles uit Is vaak snel boos Is chaotisch Lijkt onder zijn niveau

Nadere informatie

Executieve functies Leermogelijkheden afstemmen met leerling, leraar en ouders

Executieve functies Leermogelijkheden afstemmen met leerling, leraar en ouders 12 september 2013 Workshop Executieve functies Leermogelijkheden afstemmen met leerling, leraar en ouders Lucie Spreij en Geke Klapwijk Programma Executieve functies: toelichting concept en EF s via SFI

Nadere informatie

Bijlage 2 Competentieprofiel leerling

Bijlage 2 Competentieprofiel leerling Bijlage 2 Competentieprofiel leerling Naam leerling: Geboortedatum leerling: Kalenderleeftijd: Diagnose: School: Naam medewerker school: Functie medewerker school: Datum: Protocol overgang leerlingen met

Nadere informatie

Evalueren in het BuO netwerkdag 25.09.2015 - VIRBO. Jan Decuypere PBD GO! BuO

Evalueren in het BuO netwerkdag 25.09.2015 - VIRBO. Jan Decuypere PBD GO! BuO Evalueren in het BuO netwerkdag 25.09.2015 - VIRBO Jan Decuypere PBD GO! BuO Aandacht voor zelfregulatie Eventueel subtitel BuO : de lijn doortrekken - zorgcontinuüm Gewoon onderwijs BuO School op maat

Nadere informatie

NAH heb je samen!? Werkconferentie Gluren bij de buren Annemieke Engele, Ergotherapie Carmen Zwaga, Maatschappelijk werk

NAH heb je samen!? Werkconferentie Gluren bij de buren Annemieke Engele, Ergotherapie Carmen Zwaga, Maatschappelijk werk NAH heb je samen!? Werkconferentie Gluren bij de buren. 07-10-2015 Annemieke Engele, Ergotherapie Carmen Zwaga, Maatschappelijk werk autoongeluk val op hoofd tumor NAH beroerte infectie zuurstofgebrek

Nadere informatie

Executieve functies PPOZO Workshop 1 Theorie (10 oktober 2018)

Executieve functies PPOZO Workshop 1 Theorie (10 oktober 2018) Executieve functies PPOZO Workshop 1 Theorie (10 oktober 2018) Ontwikkeling van de hersenen De ontwikkeling van de hersenen wordt in belangrijke mate bepaald door de genetische aanleg. Erfelijke en niet-erfelijke

Nadere informatie

Ontwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps

Ontwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps Wat halen ze in hun hoofd? Ontwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps Dit zijn ze nou.. 3 Fasen Vroege adolescentie Midden adolescentie Late adolescentie Doelstellingen Kennismaking met informatie over

Nadere informatie

Executieve functies en leren

Executieve functies en leren Executieve functies en leren Wijnand Dekker Praktijk Dekker&Dooyeweerd, Ede info@dekkerdooyeweerd.nl EXECUTIEVE FUNCTIES WAT ZIE JE, WAT DOE JE, WAT ZEG JE, WAT PLAN JE? EXECUTIEVE FUNCTIES: IN GESPREK

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) * 132 Baby s die te vroeg geboren worden (bij een zwangerschapsduur korter dan 37 weken) hebben een verhoogd risico op zowel ernstige ontwikkelingproblemen (zoals mentale

Nadere informatie

Inhoud. Meer weten? 94 Reeds verschenen 95 In voorbereiding 96. TIB Tool_MarcelVanDeWiel_v3.indd :08

Inhoud. Meer weten? 94 Reeds verschenen 95 In voorbereiding 96. TIB Tool_MarcelVanDeWiel_v3.indd :08 Inhoud 1. Executieve functies in de klas 4 2. Planning en organisatie 14 3. Metacognitie en timemanagement 22 4. Taakinitiatie 32 5. Werkgeheugen 42 6. Reactie-inhibitie 50 7. Emotieregulatie 58 8. Volgehouden

Nadere informatie

BRIEF-P. Vragenlijst executieve functies voor 2- tot 5-jarigen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum

BRIEF-P. Vragenlijst executieve functies voor 2- tot 5-jarigen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum BRIEF-P Vragenlijst executieve functies voor 2- tot 5-jarigen HTS Report ID 5107-7039 Datum 18.07.2017 Ouderversie Informant: Jeroen de Vries Vader BRIEF-P Inleiding 2 / 10 INLEIDING De BRIEF-P is een

Nadere informatie

Wat stuitert daar door je klas?

Wat stuitert daar door je klas? Wat stuitert daar door je klas? Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs Wat

Nadere informatie

Wie is wie? Tips & tricks om mijn sport AUTISME-VRIENDELIJKER te maken. Vertaling van wetenschappelijke inzichten naar de praktijk.

Wie is wie? Tips & tricks om mijn sport AUTISME-VRIENDELIJKER te maken. Vertaling van wetenschappelijke inzichten naar de praktijk. Tips & tricks om mijn sport AUTISME-VRIENDELIJKER te maken Vertaling van wetenschappelijke inzichten naar de praktijk Debbie Van Biesen Wie is wie? 1 Opwarming Is mijn sport autismevriendelijk? Is mijn

Nadere informatie

Nieuwe (hersen)inzichten en leren

Nieuwe (hersen)inzichten en leren Nieuwe (hersen)inzichten en leren Wat is leren? Neuronen die vaak samen vuren (betrokken zijn bij dezelfde ac,viteit) vormen verbindingen. Leren betekent dat er verbindingen tussen neuronen ontstaan. Door

Nadere informatie

BRIEF-A. Vragenlijst executieve functies voor volwassenen. HTS Report. Elizabeth Smit ID Datum Zelfrapportageversie

BRIEF-A. Vragenlijst executieve functies voor volwassenen. HTS Report. Elizabeth Smit ID Datum Zelfrapportageversie BRIEF-A Vragenlijst executieve functies voor volwassenen HTS Report ID 255-83 Datum 23.06.2015 Zelfrapportageversie 3 / 12 INTERPRETATIE De BRIEF-A is binnen het diagnostisch proces te gebruiken als onderdeel

Nadere informatie

Het'+enerbrein,'risicogedrag'en' ontplooiing''

Het'+enerbrein,'risicogedrag'en' ontplooiing'' 22"04"16 Het+enerbrein,risicogedragen ontplooiing JelleJolles CentrumBrein&Leren,VrijeUniversiteitAmsterdam Toelichting Dezehandouthoortbijdelezingdieikop21april2016gafinDeRode HoedinAmsterdam.Hetgingomeenavond,georganiseerdvanuit

Nadere informatie

Omgaan met aandacht- en geheugenproblemen. Café Brein, Uden en Oss, September 2014

Omgaan met aandacht- en geheugenproblemen. Café Brein, Uden en Oss, September 2014 Omgaan met aandacht- en geheugenproblemen Café Brein, Uden en Oss, September 2014 Hersenletsel.. En dan? Helaas is er nog te weinig bekendheid rondom niet-aangeboren hersenletsel (NAH) Filmpje SWZ Wat

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek

Patiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen

Nadere informatie

Hieronder vindt u een korte uitwerking van de afzonderlijke executieve functies:

Hieronder vindt u een korte uitwerking van de afzonderlijke executieve functies: Executieve functies Tijdens de behandeling van uw kind is mogelijk de term executieve functies aan bod gekomen, maar wat zijn dat eigenlijk? In deze folder geven we een korte uiteenzetting van wat deze

Nadere informatie

Helpende gedachten. (Deel 2)

Helpende gedachten. (Deel 2) Helpende gedachten. (Deel 2) Executieve functies Helpende gedachten zijn probleem overstijgende gedachten. Een kind in de klas met leer- of gedragsproblemen? Zwakke executieve functies zijn hier vaak een

Nadere informatie

STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND

STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND VANDAAG: WAAR VOEDEN WE VOOR OP? PREVENTIE ONTWIKKELING VAN HET BREIN SOCIAAL EMOTIONEEL LEREN METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN ESSENTIE VAN OVERDRACHT PROBLEEM

Nadere informatie

Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU. 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam. Jelle Jolles 29 oktober 2009, LAKS Amsterdam

Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU. 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam. Jelle Jolles 29 oktober 2009, LAKS Amsterdam Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam 1 Enorme kosten zijn gemoeid met de consequenties van verkeerd kiezen 2 Nodig: kennis, structuur, inspiratie 3 4 5

Nadere informatie

Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN)

Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas. Een praktisch handboek Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs www.gedragsproblemenindeklas.nl Twitter:

Nadere informatie

Waarom uitstellen zo verleidelijk is. Dr. Esther Aarts

Waarom uitstellen zo verleidelijk is. Dr. Esther Aarts Waarom uitstellen zo verleidelijk is Dr. Esther Aarts Inhoud Uitstelgedrag Meten van uitstelgedrag in het lab en in het brein impulsieve keuzes plannen, vooruit denken beloningsgevoeligheid Tips om uitstelgedrag

Nadere informatie

Werkgeheugen bij kinderen met SLI. Indeling presentatie. 1. Inleiding. Brigitte Vugs, 19 maart 2009. 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond

Werkgeheugen bij kinderen met SLI. Indeling presentatie. 1. Inleiding. Brigitte Vugs, 19 maart 2009. 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond Werkgeheugen bij kinderen met SLI Brigitte Vugs, 19 maart 2009 Indeling presentatie 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond SLI, Geheugen, Werkgeheugen 3. Ontwikkeling werkgeheugen 4. Relatie werkgeheugen

Nadere informatie