Programma. Executieve functies. Wat zijn executieve functies? Executieve functies. Wat weet je al over executieve functies?

Transcriptie

1 Programma Executieve functies 1 april 2019 Anita Aalpoel Je weet wat de executieve functies zijn. Je weet hoe ze zich ontwikkelen en welke factoren bepalend zijn. Je weet wat je als leerkracht kan doen om de omgeving aan te passen. Je kent spelletjes om executieve functies te oefenen. Wat weet je al over executieve functies? Denktijd - Tweepraat Wat zijn executieve functies? Executieve functies Vergeten, kwijt en afgeleid. Ongefocust Dankzij deze functies kan je plannen, strategieën bedenken, starten met een taak, een stapsgewijze aanpak volgen, effectief reageren op problemen en veranderingen, je impulsen beheersen en ondertussen het einddoel in de gaten houden. EF zijn een sterke voorspeller voor schoolsucces (meer dan IQ?) 1

2 Leer mij leren Vaardigheden die mensen nodig hebben om de taak uit te voeren. Welke executieve functies zet je in? 1. Beslissing nemen om op te staan 2. Vanuit de woonkamer de keuken in lopen 3. Een glas uit de kast halen 4. Het glas op het aanrecht zetten 5. De koelkast openen en het melkpak pakken 6. De koelkast sluiten 7. De melk in het glas schenken 8. De melk weer in de koelkast zetten 9. Melk opdrinken Beslissing nemen om op te staan Vanuit de woonkamer de keuken in lopen Een glas uit de kast halen à aandrang onderdrukken om niet de chips te pakken à niet de dure kristallen glazen pakken à als er geen glas is, bedenken dat deze in de vaatwasser staat Het glas op het aanrecht zetten De koelkast openen en het melkpak pakken àniet de mierzoete limonade pakken à Als de melk bijna op is de frustratie onderdrukken (zusje heeft het vast opgemaakt) De koelkast sluiten De melk in het glas schenken De melk weer in de koelkast zetten Melk opdrinken à voorkomen dat glas kringen achterlaat op de salontafel Bepalende factoren 2

3 Bepalende factoren Use it or lose it Biologie: bij de geboorte bestaan EF als vermogen Sterkste ontwikkeling tot 9 e jaar, volledige ontwikkeling tot 21e Of we 3 of 30 zijn, we gebruiken dezelfde executieve functies Erfelijk bepaald Echter: groot trauma of fysieke beschadiging kunnen de ontwikkeling beïnvloeden Iedereen heeft sterke en zwakkere executieve functies. Blijvende problemen: (niet aangeboren) hersenletsel ontwikkelingsstoornissen: adhd, ass, odd Tijdelijk mindere staat: Angst, stress, depressie, slaaptekort, slechte voeding, te weinig beweging. De vaardigheden die het zwakst waren, worden nog zwakker. Executieve functies zijn goed te trainen! Drie manieren: 1. De omgeving aanpassen 2. Motiveren om EF te leren en te gebruiken: belonen 3. EF aanleren: gedragsverandering Je begint eerst met het aanpassen van de omgeving, in plaats van het kind. Jij fungeert als frontale kwab, zolang de frontale kwabben van het kind nog niet volgroeid zijn. 3

4 Beperk de afleiding Zorg voor ordeningssystemen Verander de sociale samenstelling Verander de aard van de taken die het kind moet uitvoeren Maak de taak korter Bouw regelmatig een pauze in bij een lange taak Zorg dat er iets leuks is waarnaar het kind kan uitkijken Leg de stappen duidelijk uit Maak de stappen visueel Maak een planning Zorg voor keuzemogelijkheden Maak de taak aantrekkelijker Verander de manier waarop jij met het kind interacteert Neem door wat er gaat gebeuren en hoe het daarmee om moet gaan Gebruik verbale herinneringen : wat hebben we besproken over? Zorg voor geheugensteuntjes Laat zien hoe het er uit ziet Oefen Belonen Voor een eerste gedragsverandering kan dit helpend zijn. EF aanleren: gedragsverandering Geheugensteuntjes / stappenplannen: verantwoordelijkheid steeds meer overdragen aan de leerling Sporten: wetenschappelijk bewezen (Gezelschaps)spelletjes Een paar voorbeelden Welke EF train je? Hoe kun je deze kaarten inzetten met leerlingen? 4

5 EF en jouw dagelijkse praktijk Wat heb je vandaag geleerd? Anita Aalpoel tel Wat kun je daar morgen al mee in jouw groep? 5