Het maakbare brein? Inhoud. Sociale competentie. Waarom van belang?

Transcriptie

1 Inhoud Het maakbare brein? Selfmanagementtraining bij adolescenten met een zwakke sociale competentie Gieke Buur GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch neuropsycholoog GGzE-Universiteit Leiden Wat is sociale competentie, wat heb je ervoor nodig? Wat zijn executieve functies, waarom zijn ze zo belangrijk? Trainbaarheid executieve functies? Sociale competentie Involves the active and skillful coordination of multiple processes and resources available to the child to meet social demands and achieve social goals in a particular type of social interaction (Iarocci e.a., 2007) Kortom: kennis en vaardigheden om sociaal leeftijdsadequaat te functioneren Waarom van belang? Kernvaardigheid, want beschermend, leidt tot zelfstandigheid en daarmee zelfvertrouwen Pasgeboren baby heeft voorkeur voor gezichten in plaats van andere objecten (Mondloch et al., 1994) 1

2 Bouwstenen sociale competentie Sociale competentie van adolescent Juist de adolescentie is een cruciale fase omdat dan breingebieden die belangrijk zijn voor de bouwstenen van sociale competentie zich snel ontwikkelen Tegelijkertijd is de adolescent steeds meer gericht op de omgeving en verwacht de omgeving dat ook Eisen adolescentie Wat gaat er altijd mis tijdens adolescentie? Stadium (leeftijd) Psychosociale crisis ( ) V Adolescentie (12-19) VI jong volwassene (jaren 20) ( ) Ego-identiteit vs Identiteitsverwarrin g Belangrijke relaties Leeftijdsgenoten, rolmodellen Intimiteit vs Isolatie Partners, vrienden Psychosociaal leergebied Jezelf zijn, jezelf delen Verliezen en jezelf in een ander vinden Ego-Kracht Trouw, toewijding Liefde Een breinontwikkeling die leidt tot het steeds meer letten op sociaal contact en sterkere emotionele reacties op sociale prikkels uit de omgeving Maar ook Het achterblijven van de cognitieve bouwstenen die deze sociale gerichtheid en emoties in toom moeten houden ) 2

3 Wat gaat er altijd mis in de adolescentie? Hevig verliefd zijn maar nog niet weten wat je wel of niet moet doen. Of het misschien wel weten, maar geen rem hebben om die eerste gedachte af te remmen Het gevolg deze verliefde adolescent doet in zijn hartstocht voor hij denkt, met alle gevolgen van dien op het gebied van relatievorming, zelfbeeld en gezondheid. Waarom gaat het misser bij adolescenten met ASS? Een levensfase die meer dan eerder vraagt om sociale competentie En Een breinontwikkeling die leidt tot het steeds meer letten op sociaal contact en sterkere emotionele reacties op sociale prikkels En Het achterblijven van de cognitieve bouwstenen die deze sociale gerichtheid en emoties in toom houden Gevolgen bij ASS De ontwikkelingsstoornis zorgt voor een aangeboren beperking op het gebied van sociale competentie en haar bouwstenen De ontwikkelingsfase zorgt daar bovenop voor een versterkte kwetsbaarheid door discrepantie in ontwikkeling tussen de bouwstenen van sociale competentie en behoeften Waardoor het van belang is om juist in deze periode de ontwikkeling van bouwstenen van sociale competentie te ondersteunen en te stimuleren En dus een training Want er is geen aanbod van: Trainingen die zich richten op beïnvloeding van de onderliggende cognitieve bouwstenen van sociale competentie en Trainingen waarvan we al weten dat de sociale competentie verbetert 3

4 Belangrijkste cognitieve bouwstenen Executieve functies: Belangrijk voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag in nieuwe situaties Maken doelgericht gedrag mogelijk door gedachten en handelingen efficiënt te stroomlijnen Kenmerken executieve functies EF worden vanuit prefrontale cortex gestuurd Ontwikkelen zich via nature en nurture Bij geboorte bestaan EF alleen als vermogen Iedereen heeft sterke en (een aantal) zwakke executieve functies Kenmerken executieve functies Ontwikkeling vanaf geboorte tot ongeveer 25 jaar Puberteit tot 25 jaar: stormachtige ontwikkeling EF MAAR : Use it or loose it. Vanaf 40 jaar wordt alles minder Met name krimp hippocampus (geheugen) en prefrontale cortex (executieve functies) Last in, first out. Inflexibiliteit, traagheid, teruggrijpen op vertrouwde strategieën. Maar er is hoop (?) Wat vooral goed werkt: Verschillende foci, plezier, aandacht voor sociaal emotionele ontwikkeling en uitdaging Functietrainingen: Cogmed, BrainGameBrian Neural based interventies Neurofeedback Cognitieve interventies: Trainen copingvaardigheden 4

5 CRT als inspiratie Neurobehavioral therapy (Siegle, Ghinassi & Thase, 2007) Niet gericht op (denk)inhoud maar op (denk)proces Metafoor = laboratorium voor nieuwe en misschien effectievere denkstrategieën CRT als inspiratie Nondirectief en motiverend Socratische methode 1. Cognitieve oefeningen: wat is mijn stijl? 2. Huiswerk: zie ik die stijl terug? 3. Gedragsexperimenten: kan ik ook iets met een andere stijl? Opbouw training 1. Welkom + introductie thema 2. Terugkoppeling vorige bijeenkomst en huiswerk 3. Theoretisch college nieuw thema 4. Pauze 5. Bespreken huiswerk volgende bijeenkomst, inclusief oefening 6. Mindfulnessoefening 5

6 Mentale flexibiliteit Centrale coherentie Aan de slag met Hein Waar gaat het bij jou wel/niet mis? BRIEF Anamnese Kennisoverdracht Kiezen doelstelling en dus spellenpakket Ontspanning 6

7 Verbazing! Effecten Hein? Weer aan de slag Klaar voor CGT gericht op disfunctionele automatische gedachten en planningstraining Punten van aandacht Met name: MOTIVATIE Elementen motivationeel interviewen (Rollnick & Miller, 1995) Tempo Mentale flexibiliteit van beide kanten Uiteindelijk doel September 2012: Groepstraining voor jongeren (14-25) met zwakke sociale competentie Universiteit Leiden: Prof. Dr. H. Swaab Dr. S. van Rijn GGzE: Drs. G. Buur Dr. A. Spek Onderzoeksvragen Is sociale competentie te beïnvloeden bij adolescenten met een zwak ontwikkelde sociale competentie? Welke factoren zijn voorspellend voor de mate van beïnvloedbaarheid van sociale competentie? 7

8 Biologie voor de jeugd Ik zeg alleen maar dit: Dat onder haar en schedelbeen Een buidel hersencellen zit En dat daarvan een cel alleen Wel duizend gedachten wekt. Leo Vroman 8