Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen"

Gerda Thys
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen (ODD & CD) Congres Prikkelverwerking 6 november 2014 Dr. M.A.J. Raaijmakers GZ-psycholoog en Universitair Docent UU

2 INTRODUCTIE AGRESSIE! Video:! Columbine High School Shooting! Problemen met prikkelverwerking Geweld/Agressie?

3 INHOUD! Ontwikkeling agressief gedrag! Welke prikkels worden anders verwerkt?! Agressief gedrag en prikkelverwerking! Interventiemogelijkheden

4 Ontwikkeling agressief gedrag! Vanaf 6 maanden:! Agressie bij baby zichtbaar! Rond 1.5 jaar:! 80% van de kinderen van laat agressie zien! Normale ontwikkeling:! Piek in agressie rond 2 a 3 jaar! Afname vanaf 4 jaar! Verschillende trajecten

5 Agressie trajecten

6 Ontwikkeling agressief gedrag! Geen afname van agressie = reden tot zorg! Mogelijk risico op ontwikkeling ODD/CD! Agressie wordt afgeleerd: socialisatie!

7 SOORTEN PRIKKELS! Prikkelverwerking:! Prikkel: Alles wat aandacht vraagt! Prikkelverwerking: Informatieverwerking! Soorten prikkels:! Zintuiglijke prikkels! Sociale prikkels! Emotionele prikkels

8 ZINTUIGLIJKE PRIKKELS & AGRESSIE! Reactie kind op muziek en televisie! Onderzoek! Bij gewelddadige videogames & kwetsbare kinderen (o.a. Anderson, Gentile & Buckley, 2007; Polman, Orobio de Castro & Van Aken, 2007)

9 SOORTEN PRIKKELS! Prikkelverwerking:! Prikkel: Alles wat aandacht vraagt! Prikkelverwerking: Informatieverwerking! Soorten prikkels:! Zintuiglijke prikkels! Sociale prikkels! Emotionele prikkels

10 SOCIALE PRIKKELS & AGRESSIE

11 SOCIALE INFORMATIEVERWERKING Crick & Dodge, 1994

12 SOCIALE INFORMATIEVERWERKING! Agressief gedrag: gedrag dat gericht is op het pijn doen of beschadigen van een ander! Stap 1: Decoderen van sociale signalen! Minder sociale signalen zien! Minder goedaardige sociale signalen zien (Dodge & Newman, 1981; Matthys, 1999)! Maar

beschadigen van een ander! Stap 1: Decoderen van sociale signalen!

13 Vijandige schemata Tegendeel WEL zien Maar niet begrijpen Vijandige attributie Agressie Horsley et al, 2010

14 SOCIALE INFORMATIEVERWERKING! Stap 2: Interpretatie van sociale signalen! Vijandige intentietoekenning! Overschatting agressie van ander! Stap 3: Doelen verduidelijken! Doelen kiezen die relaties schaden

15 SOCIALE INFORMATIEVERWERKING! Stap 4: Zoeken van de juiste respons! Minder responsopties! Minder prosociale/ meer agressieve responses! Stap 5: Keuze van de respons! Agressief gedrag positief evalueren! Positieve verwachtingen van agressieve responses! Onderzoek (Orobio de Castro et al, 2005; Kempes et al, 2009, Nieuwenhuijzen et al, 2009)! Emotieregulatie en sociale informatieverwerking! Verzoening

Agressief gedrag positief evalueren! Positieve verwachtingen van agressieve responses!

16 Vijandige intentie Leedvermaak attributie Blinde woede Beperkt gedragsrepertoire Uitkomstverwachtingen Normen (oog om oog) Geen verzoening Kempes e.a., Behavior, 2009; Van Nieuwenhuijzen e.a., JIDR, 2005, 2006, AJMR, 2009

(oog om oog) Geen verzoening Kempes e.a.

17 INTERVENTIE BIJ SOCIALE PRIKKELS! Incredible Years oudertraining

18 INTERVENTIE & SOCIALE INFORMATIEVERWERKING! Incredible Years! Spelen met je kind! Coachen van sociale vaardigheden! Probleem oplossen

19 COGNITIEVE CONTROLE

20 COGNITIEVE CONTROLE! Executieve functies (EF)! Cognitieve processen die nodig zijn voor adaptief en doelgericht gedrag! Bijv. planning, inhibitie! Verband met agressie is onduidelijk! Onderzoek inconsistent! Rol van ADHD?

doelgericht gedrag! Bijv. planning, inhibitie!

21 COGNITIEVE CONTROLE! Executieve functies bij agressief gedrag! Verminderd functioneren prefrontale cortex! Inhibitietekorten! Aandachtsproblemen

22 COGNITIEVE CONTROLE! EF is weinig onderzocht op jonge leeftijd! Nog volop in ontwikkeling! Weinig geschikte meetinstrumenten! Onderzoek: (Raaijmakers et al., 2008)! Executief Functioneren bij agressieve kleuters! Gemeten EFs:! Werkgeheugen! Inhibitie! Cognitieve flexibiliteit! Woordvloeiendheid

23 COGNITIEVE CONTROLE! Onderzoek EF: (Raaijmakers et al., 2008)! Werkgeheugen! Inhibitie! Cognitieve flexibiliteit! Woordvloeiendheid! Meetinstrumenten:! Go/ No go! Shape School! Dag-Nacht taak! Digit Span! Verbal Fluency task! Object Classificatie taak

24 COGNITIEVE CONTROLE! Onderzoek EF: (Raaijmakers et al., 2008)! Factor analyse:! Inhibitie = aantal fouten! Taakgerichtheid = aantal keer geen reactie Z-scores Factor analyse 0,4 Z-scores 0,3 0,2 0,1 0-0,1-0,2-0,3 ** Inhibitie Taakgerichtheid Agressief Normale controle ** p <.0011 Factoren

25 COGNITIEVE CONTROLE! Inhibitietekorten Z-scores Factor analyse! Sekse verschillen! Recent bevestigd Z-scores 0,3 0,2 0,1 0-0,1 ** Jongens Meisjes (Schoemaker et al., 2013) -0,2-0,3 Inhibitie Taakgerichtheid ** p <.0011 Factoren! Vaardigheden:! Onderdrukken van inadequate reacties! Gebruik maken van feedback! Denken over lange termijn gevolgen

26 NEUROBIOLOGIE! Ondergevoeligheid autonome zenuwstelsel! Adrian Raine! Normaal Crimineel! Twee theorieën! Fearlessness! Sensation Seeking

27 Betrokken hersengebieden

28 NEUROBIOLOGIE! Verwerking negatieve, straffende signalen! Angst/ schuld! Huidgeleiding! Serotonine! Hormonen:! Cortisol! Testosteron

29 NEUROBIOLOGIE! Fearlessness theory Lage HR & SCL Weinig angst Niet bang voor straf Slecht conditioneerbaar Agressief gedrag

30 NEUROBIOLOGIE! Longitudinaal onderzoek (Raine, Lorber, 2004)! Geringere angstconditionering (huidgeleiding respons) als voorspeller van agressie en criminaliteit! Amygdala! Koppeling tussen ongewenst gedrag en straf! Geringere volumes & activiteit! Socialisatie gebaseerd op conditionering! Klassieke conditionering: gedrag straf/beloning! Operante conditionering: A - B - C! Sociale leertheorie: model

31 NEUROBIOLOGIE! Verwerking negatieve, straffende signalen! Angst/ schuld! Huidgeleiding! Serotonine! Hormonen:! Cortisol! Testosteron

32 NEUROBIOLOGIE! Verwerking positieve, belonende signalen! Sensatie zoeken! Hartslag! Dopamine

33 NEUROBIOLOGIE! Sensation Seeking Laag arousal niveau Sensation Seeking Optimaler arousal niveau

34 NEUROBIOLOGIE! Onderzoek (Ortiz & Raine, 2004; Raine, 1996)! Lage hartslag in rust bij jongens van 11 jaar regelovertredend gedrag met 16 jaar! Opzoeken van spanning verklaart deze relatie deels! Amygdala! Rol in het maken van de koppeling tussen gewenst gedrag en beloning

35 NEUROBIOLOGIE! Verwerking positieve, belonende signalen! Sensatie zoeken! Hartslag! Dopamine

36 NEUROBIOLOGIE! HR & SCL weinig onderzocht op jonge leeftijd! Hypothesen afkomstig uit onderzoek bij volwassenen! Onderzoek: (Posthumus et al., 2009)! Hartslag en huidgeleiding bij agressieve kleuters! In rust en als reactie op enerverende prikkel

37 NEUROBIOLOGIE! Onderzoek: (Posthumus et al., 2009)! Huidgeleiding bij agressieve kleuters verminderd! In rust en als reactie op enerverende prikkel! Kind al jong minder gevoelig voor straf

38 INTERVENTIE & NEUROBIOLOGIE! Incredible Years! Coachen van emoties! Prijzen en Belonen! Omgaan met ongewenst gedrag

39 SAMENVATTEND Gebrekkige sociale informatieverwerking Tekorten in EF (inhibitie) Zwak ontwikkelde neurocognitieve functies Belemmering sociale leerprocessen Agressief gedrag

40 CONCLUSIE! Agressief gedrag als uiting van verstoorde verwerking van sociale prikkels! Inzetten technieken uit effectieve interventies

41 Contact: VRAGEN? Links: of

Vergelijkbare documenten

De ene klap is de andere niet Ontwikkeling en aanpak van agressief gedrag

De ene klap is de andere niet Ontwikkeling en aanpak van agressief gedrag Prof.dr. Bram Orobio de Castro Ontwikkelingspsychopathologie Universiteit Utrecht Diagnostiek Aanpak - overzicht - Misverstanden