Inhoud. 1 Oriëntatie op de psychologie 15

Transcriptie

1 Inhoud 1 Oriëntatie op de psychologie Inleiding Wetenschap Psychologie Object van de psychologie Object en theorie Relatie tussen de psychologie en andere sociale wetenschappen De indelingen in de psychologie Interne systematiek in de psychologie Indeling in specialisaties Indeling naar theoretische vooronderstellingen: de scholen Samenvatting 39 2 Leren Inleiding Aangeboren gedrag versus aangeleerd gedrag Instinct Reflexen Rijping Leren Het klassieke conditioneren Generaliseren Discrimineren Reïnforcement Extinctie Operant conditioneren Generaliseren Discrimineren Reïnforcement Extinctie Praktijktoepassingen Straffen of belonen? Samenvatting en kanttekeningen 72

2 3 Leren en cognitie Inleiding De sociale leertheorie: model-leren Inleiding Model-leren en agressie Model-leren en sociale beïnvloeding Model-leren en de hulpverlening en opvoeding Cognitieve leerprocessen Inleiding Cognitieve ontwikkeling Het geheugen Denken en intelligentie Integratie van het klassieke en operante conditioneren en de cognitieve leerpsychologie Inleiding Het S-O-R-C-model Innerlijke spraak Labels en attributie Samenvatting Waarnemen Inleiding Wat is waarnemen? De spiegeltheorie De sleuteltheorie Drie kenmerken van waarnemen: adaptatie, relativiteit en selectie Onze zintuigen Het kijken Het horen De tast De smaak De reuk Factoren die het waarnemen beïnvloeden Aandacht Motivatie en emotie Organisatie Illusies Leren en waarneming Vreemde waarnemingen Subliminale waarneming Synesthesie Hallucinaties Samenvatting 148

3 5 Persoonswaarneming Inleiding Waarnemen en het cognitieve schema Inhouden van persoonswaarneming Indrukvorming Aspecten van de waargenomene: de stimulusfactoren Kenmerken van de waarnemer Attributietheorie Inleiding Factoren die een rol spelen bij attributieprocessen Gestaltprincipes en attributie Attributiefouten Samenvatting Emotie Inleiding De functie van emoties Lichaamsaspecten van een emotie Autonome reacties Hormonale veranderingen Hersenen Hoe belangrijk is het lichaam? Gedragsaspecten van een emotie Expressiviteit Emotioneel handelen Gevoelsaspecten van een emotie Situaties die emoties uitlokken Omgaan met emoties Bevorderen van emotionele intelligentie Uiten van emoties Beheersbaarheid van de emotionerende situatie Samenvatting Motivatie Inleiding Het begrip motivatie Drijfveer of behoefte Doel en motivatie Verwachtingen en motivatie Affectieve reactie op een activiteit Overige invloeden op motivatie De behoeftehiërarchie van Maslow Het stimuleren van motivatie in hulpverlening en onderwijs 221

4 7.5 Territorium De schuilplaats Persoonlijke ruimte Psychologische ruimte Actieterrein Agressie Verklaringen van agressief gedrag Samenvatting Persoonlijkheid Inleiding Begripsomschrijvingen Persoonlijkheid Identiteit Het zelf Onderscheid tussen de begrippen Verschillende lagen van de persoonlijkheid De psychologie van de persoonlijkheidstrekken De Big Five Drie voorbeelden Temperament Copingstijl Leerstijl Samenvatting Communicatie Inleiding Begripsdefiniëring Verbale communicatie Non-verbale communicatie Communicatie als informatieoverdracht Communicatie als interactieproces De gelaagdheid van communicatie Communicatiestoringen Inconsistentie tussen verbale en non-verbale communicatie Inconsistentie en vaagheid bij verbale communicatie Verwarring van de aspecten van communicatie Samenvatting Non-verbale communicatie Inleiding De invloed van non-verbale communicatie Drie aspecten van non-verbale communicatie 295

5 10.4 Functies van non-verbaal gedrag De bijdrage aan de situationele werkelijkheid en de eigen rol daarin De regulering van de totstandkoming, voortgang en beëindiging van de interacties Het verduidelijken en becommentariëren van de gesproken tekst De expressie van emoties Het overbrengen van bepaalde woordenboek -betekenissen Omgaan met de ruimte Ruimtelijke posities tijdens een gesprek Nabijheid en afstand Persoonlijke ruimte De schuilplaats Samenvatting 315 Overzicht van de kaders 317 Geraadpleegde literatuur 319 Register 329