Problemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht

Transcriptie

1 1 Problemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht Marina Schoemaker, Merel Timmer, Marleen van der Wees, Heleen Reinders Messelink, Chiel Volman, Jolien van den Houten

2 Wat zijn executieve functies? Complexe cognitieve processen die nodig zijn bij doelgericht gedrag en het oplossen van problemen.

3 Executieve functies Werk geheugen Set shifting (flexibiliteit) Inhibitie Planning

4 Selectie criteria voor studies Inclusie criteria: Studies gaan over kinderen met DCD Doel van de studie is om stoornis in een van de vier EF s te onderzoeken Exclusie criteria: Review artikelen Studies waarin geen controle groep (TD groep) was opgenomen.

5 77 studies 34 geen DCD 43 studies 32 voldeden niet aan ex/inclusie criteria 4 artikelen toegevoegd op basis van referenties 11 studies 15 studies

6 Studiepopulaties Leeftijd: 5,1 14,9 Populatie sample= 6 studies klinische sample= 9 studies N: 9 75 DSM IV criteria voor DCD: 10/15 ADHD: Niet uitgesloten: 4/15 studies Uitgesloten na navraag of kind diagnose heeft: 7/15 studies Onderzoek naar ADHD (vragenlijst, test): 4/15

7 Werkgeheugen Werkgeheugen (working memory): het vermogen om informatie tijdelijk in het geheugen op te slaan. Verbale informatie Visueel ruimtelijke informatie

8 Visueel ruimtelijk Werkgeheugen 4 letters: A, B, C, D B D Volgt de letter direct op de vorige letter? Reactie tijd Aantal fouten

9 Resultaten werkgeheugen (5 studies) Studie Verbaal WM DCD: meer fouten Visueel ruimtelijk WM DCD: langere RT Piek 2004 ja nee Piek 2007 ja nee Alloway 2011 ja ja Tsai 2012 ja ja Tsai 2013 ja ja Visueel ruimtelijk WM DCD: meer fouten Cursief: Populatie sample ADHD niet ge-excludeerd

10 Inhibitie Het vermogen om een dominante reactie te onderdrukken. Maakt doorbreken van vaste gedragspatronen mogelijk gedragsverandering

11 Inhibitie: Precue taak Precue Geen knop indrukken Knop indrukken

12 Resultaten response inhibitie (9 studies) studie DCD: Langere reactie tijd DCD: Meer fouten Mandich 2002 nee ja Mandich 2003 ja ja Piek 2004 nee Piek 2007 ja nee De Castelnau 2007 nee Querne 2008 ja nee Tsai 2009 ja nee Chen 2012 ja Tallet 2013 ja

13 Set shifting Set shifting (taakomschakeling; flexibiliteit): het vermogen om te switchen van de ene taak naar de andere. doel van een taak kan veranderen Regels van een taak kunnen veranderen.

14 Lijn discriminatie taak Twee lijnen worden gepresenteerd: zijn ze van dezelfde lengte? Ja: blauwe knop indrukken Nee: rode knop indrukken Set shift: Ja: rode knop indrukken Nee: blauwe knop indrukken Maat: reactie tijd

15 Wisconsin Card sorting test

16 Resultaten set shifting (2 studies) Studies Taak Resultaten Piek 2007 Lijn discriminatie DCD: Langere reactie tijd taak Wuang 2012 WCST DCD: Meer fouten DCD: meer tijd nodig voor 1 e set DCD: vaker fouten herhalen

17 Planning Het vermogen om een taak in stappen op te delen die naar een bepaald doel leiden. Taken: River crossing task: rivier overstekken d.m.v. Matten (zo min mogelijk matten gebruiken) Planningstaken van de CAS (Das Naglieri Cognitive Assessment Scale) - Matching numbers (rijen getallen, dezelfde getallen onderstrepen in een rij) - Matching Codes (vgl. Substitutie test WISC) - Planned Connections (vgl. Trailmakingtest)

18 Resultaten planning Studie Taak Resultaten Kirby 2010 River Crossing task DCD: meer afstand tussen matten Asonitou 2012 Planning CAS Matching numbers Matching codes Planning codes DCD: slechtere prestaties op alle drie taken

19 Discussie Kinderen met DCD zijn trager of maken meer fouten dan hun leeftijdsgenootjes zonder DCD in 13 van de 15 studies die WM, inhibitie, set shifting en planning meten. Set shifting en planning zijn relatief weinig onderzocht bij DCD. Weinig gebruik van gevalideerde test voor meten EF bij DCD; veel experimentele taken. BADS C Tower of London

20 20 Conclusie Meer onderzoek naar EF nodig! Vooral in klinische populatie. Onderzoek richt zich ot nu toe meestal maar op 1, soms 2, aspecten van EF. Meer onderzoek is nodig naar profiel van prestaties van kinderen met DCD over verschillende taken.