Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Transcriptie

1 Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

2 Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding 3. EF en emotieregulatie in psychiatrie Automutilatie ADHD Autisme 4. Behandeling

3 Doe eens normaal man Emotie: Boosheid, wellicht ook angst Cognitie: Hij moet zelf normaal doen, ik laat me hier niet beledigen Emotieregulatie: Eerste impuls (doe zelf normaal) inhouden Bewust kiezen voor handige reactie

4 Emotieregulatie Sturen en reguleren emoties om je op aangepaste manier te kunnen gedragen Extrinsieke en intrinsieke processen die emotionele reacties evalueren en aanpassen.

5 Emotieregulatie Emoties: Minimaliseren vermijden vervangen binnenhouden groter maken Karakter / genen Opvoeding

6 Opvoeding Van: Afhankelijk van emotionele steun van ouders Ouders leren het kind omgaan met emoties Spiegelen, uitleggen, relaties leggen Naar: Moduleren van je interne emotionele toestand

7 Bijvoorbeeld.. Johan speelt Plotseling hard geluid Huilen Moeder knuffelt Niks aan de hand Johan speelt verder

8 Tweede voorbeeld Els bij de dokter Krijgt een prikje Haalt uit Later: is Els lief? Meestal wel Maar niet lief om de dokter te slaan.

9 Ontwikkeling emotieregulatie Tussen 6 en 18 maanden Baby troost zichzelf: duimen, wegkijken, zich afleiden 3 à 4 jaar: Taalontwikkeling Vertellen: ik ben boos Vertellen wat je wilt hebben

10 Probleem emotieregulatie Heftige reacties bij milde problemen Als emotionele reactie (te) lang blijft aanhouden

11 Emotieregulatie en EF Beide: prefrontale cortex betrokken Beperking prefrontaal functioneren: Aandachtsproblemen Problemen inhibitie Angst Impulsiviteit Gebrek zelfreflectie Hot executive functions Problemen in affectregulatie en motivatie

12 Baby s: Hoe meer angst nieuwe stimuli Hoe meer moeite om aandacht te verplaatsen

13 Frustratie Meer tijd om aandacht los te laten

14 Nodig voor emotieregulatie Impulsen onderdrukken Gedrag aanpassen Gedachten herwaarderen

15 EF en emotieregulatie in de psychiatrie Stemmingsstoornissen / zelfbeschadiging ADHD Autisme

16 Automutilatie bij adolescenten Emotieregulatie hypothese Automutilatie = emotieregulatie Onderliggend: EF Duits onderzoek Veel automutilatie (N = 33) Enige automutilatie (N = 29) Controlegroep Welke EF zijn onderliggend?

17 Resultaten: Enige automutilatie: Inhibitie Onderdrukken emotie Handelen vanuit impuls Veel automutilatie: Werkgeheugen

18 Werkgeheugen 1. Informatie vasthouden 2. Informatie verwerken terwijl je bezig bent met een andere taak. Bijv: aantekeningen maken tijdens de les Luisteren, onthouden, schrijven 3. Onderscheid wat wel en wat niet opslaan 4. Efficiënte strategieën gebruiken Jezelf afleiden bij negatieve emoties Beter werkgeheugen betere coping

19 ADHD

20 ADHD Verstoring executieve functies Vertraagde ontwikkeling frontale kwab Studie 8681 kinderen ADHD: risico verstoorde emotieregulatie 6 x hoger dan gemiddelde bevolking

21 Co-morbide problematiek ODD: % Depressie: % Angststoornissen: 3-30 % Maar: echt co-morbide? Of uiting verstoorde emotieregulatie? Niet in DSM-IV criteria Relatie inhibitie en werkgeheugen

22 Autisme

23 Autisme en emotieregulatie Comorbiditeit: angst en depressie tot 50 % 1. Executieve functies 2. Moeite emotieherkenning (theory of mind)

24 Emotieherkenning Moeite emotieherkenning Signalen niet begrijpen / herkennen Problemen oorzaak-gevolg Hoofd,- en bijzaken niet onderscheiden Gevolg: moeite met emoties Voorbeeld: Spierpijn Warm en bijna flauw vallen op school

25 Autisme: EF en Emotieregulatie Werkgeheugen Cognitieve flexibiliteit Persevereren in gedachten Rumineren Gedachten niet los kunnen laten Niet perse negatieve gedachten Doordenken tot alle details kloppen

26

27 Behandeling Cognitieve gedragstherapie Mindfulness Emotieregulatietraining

28 CGT Leren evalueren van je gedrag, cognities en emoties Ingrijpen voordat je gaat handelen Taakevaluatie en zelfevaluatie

29 CGT bij angst (adolescenten) Betere angstregulatie Betere regulatie boosheid Meer bewust van emoties Geen resultaat: Regulatie verdriet/somberheid Suveg et al., 2009

30 CGT bij autisme 11 kinderen 5-7 jr (Scarpa & Reyes, 2011) Gericht op emotieregulatie: Uitleg over emoties Ontspanningsoefeningen Thinking tools Ouders: psychoeducatie Resultaten veelbelovend maar kleine sample en lange termijn effect?

31 Emotieregulatietraining Adolescenten met borderline symptomen Schupert et al., fasen: Psychoeducatie (emotieregulatie, probl-opl) Jezelf leren kennen Gezonde leefstijl Eten, slapen, sociale contacten Resultaten positief Meer controle emoties

32 Mindfulness Alert zijn Volgehouden aandacht Aandacht richten Aandacht / concentratie Focussed attention Wanneer afgeleid Terug met je aandacht naar.. Aandacht wisselen

33 Mindfulness Tijdens meditatie Aandacht verleggen Afstand nemen van gevoelens en gedachten Monitoren Daarna frisse blik Emoties beter kunnen reguleren

34 Onderzoek mindfulness Conflict monitoring verbetert Deautomatizing responses Betere volgehouden aandacht Verbetering werkgeheugen Geen verbetering cognitieve flexibiliteit

35 Mindfulness bij autisme Reductie angstklachten Reductie depressieve klachten Medierende factor: Rumineren Minder blijven hangen in gedachten stressreductie reductie angst en depressie

36 Filmpje 1 Harry Als kind: klassiek autisme Voorbeeld mindfulness

37 Filmpje 2 Roderick Werkproblemen Mildere vorm Voorbeeld mindfulness

38 Conclusies Emotieregulatie deels bepaald door EF Naast karakter, theory of mind, e.d. Therapie: richten op combinatie van EF en emotieregulatie helpt!

39 Bedankt voor uw aandacht