Breincentraal leren: van hersenonderzoek naar klaslokaal. Lucia M. Talamini UvA

Transcriptie

1 Breincentraal leren: van hersenonderzoek naar klaslokaal Lucia M. Talamini UvA

2 Onderwerpen 1. Intro Geheugen en het brein 2. Factoren die leren en geheugen bevorderen 3. Multimodaal leren 4. Aansluiten bij de doelgroep 5. Zelf ontdekken vs frontaal onderwijs 6. Het opgroeiende brein

3 Onderwerpen 1. Intro Geheugen en het brein 2. Factoren die leren en geheugen bevorderen 3. Multimodaal leren 4. Aansluiten bij de doelgroep 5. Zelf ontdekken vs frontaal onderwijs 6. Het opgroeiende brein

4 Hoe leren we? Wat is een geheugenspoor?

5

6 Lange-termijn geheugen Geheugenspoor: groep cellen met versterkte onderlinge contactjes

7 Het geheugen is NIET unitair Verschillende soorten informatie worden in verschillende hersencircuits opgeslagen Daar waar informatie verwerkt ook opgeslagen Bijvoorbeeld

8 Motor vaardigheden (procedureel geheugen) Basale ganglia Cerebellum Motor cortex - Motor cortex - Basale ganglia - Cerebellum

9 Geheugen voor voorwerpen en gezichten Gyrus parahippocampalis Gyrus fusiformis

10 Geheugen voor gebeurtenissen Hippocampus

11

12 Geheugen Declaratief Procedureel Semantisch Episodisch Vaardigheden Gebeurtenissen Context vrije kennis

13 Geheugentypen verschillen sterk Verschillende leerstrategieën Procedureel veel oefenen Episodisch one-trial learning Semantisch extractie van regelmatigheden uit ervaringen Meerdere soorten geheugen dragen bij aan 1 taak

14 Gebruik in de praktijk! Aandacht voor zowel theoretische als procedurele aspecten van stof Als leerling weet hoe het rekenen in principe gaat wil het nog niet zeggen dat hij/zij soepel sommen kan maken en andersom. Idem voor programeren, talen, muurtjes bouwen, etc. Herhaling in verschillende contexten draagt bij aan opbouw semantische kennis

15 Onderwerpen 1. Intro Geheugen en het brein 2. Factoren die leren en geheugen bevorderen 3. Multimodaal leren 4. Aansluiten bij de doelgroep 5. Zelf ontdekken vs frontaal onderwijs 6. Het opgroeiende brein

16 Geheugen opslag: via het korte-termijn geheugen Actief houden van informatie Reverbererende circuits Als je aan iets anders denkt is het weg! Tientallen seconden 16

17 Van korte- naar lange termijn geheugen Omzetting van korte naar lange-termijn geheugen kost tijd! seconden tot tientallen seconden Als korte-termijn spoor verdwijnt vóór aanleg lange-termijn spoor is de info weg

18 Gebruik in de praktijk! Geef tijd voor lange-termijn opslag Vooral na iets belangrijks / moeilijks / nieuws

19 Korte-termijn geheugen & structuur Capaciteit van 7 Items (+/- 2) Kunnen grote items zijn, zolang alles binnen het item bekend is Door clustering / structurering kun je de werkgeheugencapaciteit optimaal benutten

20

21

22

23

24 iojetenerebideje

25

26 Doe mij een biertje

27

28 Gebruik in de praktijk! Informatie clusteren Behapbaar aantal clusters Zinvolle relaties tussen clusters / zinvolle onderverdeling van info

29 Andere factoren die leren & geheugen bevorderen Nieuwheid Emotionaliteit / motivatie Alertheid/opwinding Herhaling Liefst in verschillende contexten / situaties Bevordert extractie van algemene (context-vrije) kennis uit individuele gebeurtenissen Slaap Herverwerking, consolidatie, emotionele huishouding

30 Onderwerpen 1. Intro Geheugen en het brein 2. Factoren die leren en geheugen bevorderen 3. Multimodaal leren 4. Aansluiten bij de doelgroep 5. Zelf ontdekken vs frontaal onderwijs 6. Het opgroeiende brein

31 Multimodaal leren Verschillende aspecten van 1 gebeurtenis worden in verschillende hersengebieden verwerkt en opgeslagen

32 Multimodaal leren Als over alle kanalen het zelfde concept Grotere neurale representatie over vele hersengebieden Langer onthouden Motor component ook belangrijk Pas op! Als info over verschillende kanalen niet aansluit averechts effect

33 Gebruik in de praktijk! Gebruik van audiovisueel beeldmateriaal om ruimtelijke en dynamische aspecten van de stof te verduidelijken Practica waarbij de leerling met het materiaal kan interageren

34 Onderwerpen 1. Intro Geheugen en het brein 2. Factoren die leren en geheugen bevorderen 3. Multimodaal leren 4. Aansluiten bij de doelgroep 5. Zelf ontdekken vs frontaal onderwijs 6. Het opgroeiende brein

35 Aansluiting bij de doelgroep Mensen onthouden het beste wat in hun denkschema s past Kennis kader meer haakjes in brein om info aan te verbinden Interesse kader verhoogt emotionaliteit / motivatie

36 Gebruik in de praktijk! Relateer informatie aan denk kader van luisteraar

37 Onderwerpen 1. Intro Geheugen en het brein 2. Factoren die leren en geheugen bevorderen 3. Multimodaal leren 4. Aansluiten bij de doelgroep 5. Zelf ontdekken vs frontaal onderwijs 6. Het opgroeiende brein

38 Zelf ontdekken vs frontaal onderwijs Mensen onthouden beter: Wat ze zelf hebben gezegd Zelf hebben gedaan Zelf hebben bedacht

39 Gebruik in de praktijk! Geef tijd om nieuwe info in eigen denkschema s te passen Vooral bij volwassenen (meer kennis) Laat luisteraar evt zelf tot bepaald inzicht / conclusie komen

40 Maar zelf informatie zoeken, organiseren en interpreteren Kost heel veel tijd! Zonde van dat jonge plastische brein! Niet alle informatie even betrouwbaar Vooral niet op internet Pas op met leren van voorbeeld Beter leren van expliciete dan van impliciete informatie Frontale component is belangrijk!

41 Onderwerpen 1. Intro Geheugen en het brein 2. Factoren die leren en geheugen bevorderen 3. Multimodaal leren 4. Aansluiten bij de doelgroep 5. Zelf ontdekken vs frontaal onderwijs 6. Het opgroeiende brein

42 Het opgroeiende brein Brein rijping: gebieden voor simpele functies eerst Gebieden voor meest complexe functies laatst Brein rijpt in interactie met omgeving stimulatie cruciaal voor netwerk ontwikkeling Rijping compleet rond 21ste levensjaar

43 Snelheid van informatieverwerking over het leven

44 De prefrontale schors en planning Prefrontale schors: Uitgerijpt in jonge volwassenheid Plant acties afgestemd op behoeften, prioriteiten, en beoogd resultaat

45 Dus wat is fijn voor het brein? Aandacht voor fysiologie voldoende arousal, doorbloeding, voeding, slaap Pas op capaciteit van het korte termijn geheugen Lange termijn opslag kost enige tijd Herhaling liefst in verschillende situaties Multimodaal leren Belevenis-leren! Aansluiten bij denkkader doelgroep Structuur

46 Wat is niet fijn? Zelf informatie zoeken is zonde van het jonge brein Brein heeft gestructureerde info nodig om zich te vormen Sommige dingen kun je alleen maar jong leren Weinig sturing over WAT geleerd wordt Complexe planning kan het jonge brein helemaal niet

47 Conclusie Frontaal onderwijs, toegespitst op de doelgroep en met ruimte voor beleving van de stof is goed model

48 Prefrontale schors (PFC) PLANNING Houdt doel actief Selecteert & organiseert acties om doel te bereiken Inhibeert automatische (re)acties die niet bij doel passen Dorsolaterale deel: Planning mbt. stimuli op afstand & manipulatie van voorwepen Orbitale deel: Planning op basis van interne behoeften, motivaties en verwachte emotionele uitkomst

49 Beschadiging van de PFC Een leerzaam ongeluk

50 Phineas Gage ( , accident in 1848)

51 Phineas Gage s lesion reconstructed (H. Damasio and R. Frank, 1992)

52 Symptomen na prefrontale laesies Ongeorganiseerd gedrag Vooral problemen met oplossingen die meerdere stappen vergen Afgevlakt gevoelsleven weining gezichtsuitdrukking Apathie Weining gedachten en gedrag; weining initiatief Vooral na grote lesies Ontremd, onaangepast gedrag Impulsiviteit, gedrag gericht op direkte bevrediging van impulsen, sociaal on(aan)gepast gedrag, gebrek aan sociaal inzicht, taktloosheid, grof taalgebruik, promiscu sexueel gedrag, verhoogde activiteit Vooral na kleinere laesies (dan geen of weining apathie)

53 Ontwikkelingsgradiënten Van lagere gebieden naar hogere Van primaire cortex naar associatie gebieden Motor cortex Sensorische cortex Auditieve cortex Visuele cortex Donker : eerder Licht : later

54 Synaptische dichtheid PFC PFC

55 De prefrontale schors en planning Uitgerijpt in jonge volwassenheid (+/- 21 jr Plant acties afgestemd op behoeften, prioriteiten, en beoogd resultaat