Revalideren is leren, maar wie leert wat?

Transcriptie

1 Revalideren is leren, maar wie leert wat? Caroline van Heugten Hersenletselcongres 5 nov. 2013, Ede Dept P&N, MHeNS, FHML Dept NP&PP, FPN

2 Neuropsychologische gevolgen na hersenletsel Cognitieve gevolgen: * geheugenstoornissen * aandachtsstoornissen * verminderde mentale snelheid Emotionele en gedragsmatige gevolgen: * depressie/somberheid * angst * verwerkingsproblematiek * te veel (agressie) of te weinig gedrag (apathie) Maar ook: * vermoeidheid * verminderde belastbaarheid En ook: * problematiek bij familie en andere naastbetrokkenen

3 Neuropsychologische gevolgen na hersenletsel onzichtbaar

4 Onzichtbaar, maar niet zeldzaam Vergeetachtig 61% Mentale traag 56% Moeite met schrijven 56% Slechte concentratie 55% Geen 2 dingen tegelijk 53% Moeite met lezen 48% Eerder huilen 58% Initiatiefverlies 50% Irritatie 50% Veranderde seksualiteit 49% Veranderde persoonlijkheid 48% Afhankelijk gedrag 45% Depressief 45% depressie

5 Revalideren = leren: * Oude vaardigheden herleren * Nieuwe vaardigheden leren * Leren omgaan met blijvende gevolgen * Leren aanpassen aan een veranderd leven * Een veranderd leven leren accepteren

6 Op welk niveau leert de patient? Ziekte/aandoening Functie Structuur Activiteiten (dagelijks leven) Participatie (maatschappij) Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 6

7 Uitgangspunten voor behandeling Revalideren is leren Elke patiënt doorloopt zijn eigen, unieke leerproces Het doel van revalidatie is optimale participatie in de maatschappij Niet de werking van het brein staat daarbij centraal, maar het brein van de persoon in maatschappelijk perspectief

8 Inrichting van de optimale leeromgeving? Wat leert de patient? leerbaarheid Waar leert de patient? thuis, instelling Wanneer leert de patient? plasticiteit, leervoorkeur Hoe leert de patient? leerstijl Waarom leert de patient? motivatie

9 Herstel en revalidatie

10 Wat is leren? Leren = verwerven van mogelijkheden tot (meer, ander) gedrag en handelingen door middel van het opdoen van ervaringen.

11 Wat is Maar: leren? Of, hoe en wat leert een persoon met een beschadigd brein? Is leren met een ervaringen. beschadigd brein hetzelfde als leren met een gezond brein? Leren = verwerven van mogelijkheden tot (meer, ander) gedrag en handelingen door middel van het opdoen van

12 Veranderingen in het brein na intensief oefenen (Maguire 2000, 2006) Londense taxi chauffeurs Ervaring met navigatie Representatie in hippocampus Grotere posterieure gebieden Kleinere anterieure gebieden

13 Veranderigen in het brein na intensief oefenen (Maguire 2000, 2006) Positieve correlatie tussen veranderingen in volume en jaren ervaring Locale plastische veranderingen mogelijk In reactie op omgevingseisen Bij gezonde mensen Na zéér veel training

14 Minder intensief oefenen ook effect (Taubert, 2010) Whole-body balance task 6 wk, 45 min./week Structurele grijze stof toename in frontale en parietale gebieden Positieve correlatie tussen prefrontale volume toename en verbetering op taak niveau

15 Wat verandert er eigenlijk in het brein? letsel spontaan herstel training

16 Is training in een gezond brein hetzelfde als in een beschadigd brein? letsel spontaan herstel training? training

17 Op welk niveau leert de patient? Ziekte/aandoening Functie Structuur Activiteiten (dagelijks leven) Participatie (maatschappij) Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 17

18 Wat is het doel van het leerproces? Ziekte/aandoening Functie Structuur Activiteiten (dagelijks leven) Participatie (maatschappij) Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 18

19 Behandeling van neuropsychologische gevolgen hersenletsel Stimulaitemethoden Functietraining Medicatie Vaardigheidstraining Strategietraining Hulpmiddelen Omgevingsaanpassing Educatie en voorlichting Omgevingsstructurering Educatie en voorlichting Gedreagsregulatie Arbeidsrevalidatie Geintegreerd programma Lotgenotencontact Educatie en voorlichting Lotgenotencontact Systeemtherapie Cogniteve gedragstherapie Psychotherapie Sociale vaardigheidstraining 19

20 Behandeling op functieniveau Hersenletsel Stimulaitemethoden Functietraining Medicatie Activiteiten (dagelijks leven) Participatie (maatschappij) Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 20

21 Behandeling op functie niveau? Willmott & Ponsford, 2009 Ritalin verhoogt mentale snelheid na THL TMS rtms tdcs ctbs Westerberg (2007),Lundqvist (2010), Johansson (2012): Cogmed bij HL Verbetert taakprestatie Barker-Collo, 2009 ATP 18 dg na CVA verbetert aandachtfuncties

22 Behandeling op functieniveau: uitkomst? Hersenletsel Functie Structuur Activiteiten (dagelijks leven) Participatie (maatschappij) Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 22

23 Training op activiteiten niveau Hersenletsel Functie Structuur Vaardigheidstraining Strategietraining Hulpmiddelen Omgevingsaanpassing Educatie en voorlichting Participatie (maatschappij) Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 23

24 Training van vaardigheden en strategieen: compensatie Omgaan met tijdsdruk Eenhandig veters strikken Tijdsdruk voorkomen: - bereid alles goed voor - schrijf dingen op - doe minder tegelijkertijd t Tijdsdruk hanteren: - stop even tussendoor - neem de tijd - vraag om hulp voor na fu

25 Optimale maatschappelijke participatie Hersenletsel Functie Structuur Activiteiten (dagelijks leven) Omgevingsstructurering Educatie en voorlichting Gedreagsregulatie Arbeidsrevalidatie Geintegreerd programma Lotgenotencontact Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 25

26 Brain Integration Programma (Arnhem) Start behandeling wonen relaties werk, vrijetijd Integratie balans Zelfstandig wonen: voor 25% -> na 66% Werk: voor 18% -> na 54% Einde behandeling Kosten-effectief na 8 jaar

27 Invloed van persoonlijke factoren Hersenletsel Functie Structuur Activiteiten (dagelijks leven) Participatie (maatschappij) Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 27

28 Invloed van persoonlijke factoren Niet beinvloedbare factoren zoals leeftijd, opleiding en geslacht Wel beinvloedbare factoren zoals coping, motivatie, attitude

29 QOL Omgaan met stressvolle situaties Probleem-gericht Emotie-gericht 4,6 4,4 4,2 4 3,8 3,6 LiSat-9 Decrease Equal Increase Coping change Problem-focused Emotion-focused

30 Invloed van omgevingsfactoren Hersenletsel Functie Structuur Activiteiten (dagelijks leven) Participatie (maatschappij) Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren 30

31 Invloed van externe factoren Niet beinvloedbare factoren zoals toegang tot acute medische zorg Wel beinvloedbare factoren zoals zoeken naar sociale steun en draagkracht familie

32 Invloed van externe factoren Informatie aan patient én familie verbetert stemming van patient Thuis oefenen met ouders beter resultaat dan gewone revalidatie

33 En dus: Revalideren = leren Leren gaat niet vanzelf Denk aan het doel van het leerproces: * leren kan op veel niveau s * leren kan op veel momenten * leren kan op veel manieren * wat maakt de patient een goede leerling * niet alleen de patient is de leerling Wat heeft u hiervan geleerd?

34 Dank u en een fijne dag!