Slaapproblemen en vermoeidheid bij een neurologische aandoening

Transcriptie

1 Slaapproblemen en vermoeidheid bij een neurologische aandoening Annelies Dalman, neuroloog Jaarvergadering CVA, MS en Parkinson 4 april 2016

2 Slaap en vermoeidheid Inleiding Slaap Vermoeidheid MS en slaap CVA en slaap Parkinson en slaap NAH en vermoeidheid 2

3 Inleiding Waar gaat het niet over? Slaapproblemen als oorzaak/ risicofactor voor neurologische aandoeningen (OSAS, slaapgebrek) Slapeloosheid Narcolepsie 3

4 Waarom slapen we? Een derde van ons leven Wetenschap: onzeker Groei, lichamelijk en geestelijk herstel, geheugen 4

5 Positieve effecten van slaap Gezondheid Algeheel welbevinden Gewicht Slaap-waakritme Slaapbehoefte Leeftijd, geslacht Overgang, zwangerschap 5

6 Slaaptekort Intense vermoeidheid Humeurigheid Verminderde concentratie Lage weerstand Verminderde reactie snelheid Minder goed werkend geheugen 6

7 Langdurig slaapgebrek Maag- of darmklachten Hart- en vaatziekten Diabetes Depressiviteit Geheugenklachten 7

8 Wat is vermoeidheid? Vermoeid: zich moe voelend (Van Dale) Machteloos, lusteloos, soms pijnlijk gevoelen in de spieren, het hoofd of het gehele lichaam na inspannend werken, na ziekte of bij neurasthenie en psychastenie 8

9 Wat is vermoeidheid? Vervolg Afmatting Lassitudo Matheid Moeheid Uitputting Uiting van inspanning Vermoeienis 9

10 MS en slaap 10

11 Patiente met MS Vrouw 35 jaar Sinds 5 jaar MS, een schub, nadien Copaxone Moe, geen energie Kan niet meer werken Paniek als kinderen vakantie hebben Hoofdpijn 11

12 MS en vermoeidheid Vermoeidheid bij 76-92% Beperkt de dagelijkse activiteiten Als meest hinderlijke symptoom ervaren Kan gedurende het hele ziekteproces voorkomen en kan niet worden verklaard uit de neurologische symptomen Etiologie onbekend Consensus over definitie ontbreekt 12

13 Bruikbare definitie a subjective lack of physical and mental energy that is perceived by the individual or caregiver to interfere with usual or desired activity 13

14 Vermoeidheid bij MS Subjectief Multidimensioneel Multifactorieel: mate wordt bepaald door onderliggend ziekteproces, psychologische en fysieke karakteristieken en omgevingsfactoren Meten? 14

15 Oorzaken vermoeidheid bij MS Slaapstoornissen Cognitieve problematiek (concentratieverlies, mentale traagheid) Depressie Cognitief-gedragsmatige factoren Kijk naar biopsychosociale context 15

16 MS en slaap 16

17 Opzet studie mensen met MS Vragenlijst 84,5% voldeed aan inclusiecriteria 70% minimaal 1 slaapstoornis 37,8% OSAS 31,6% matig-ernstig insomnia 36,8% restless legs 17

18 Conclusie vermoeidheid bij MS Aanbevolen wordt om bij vastgestelde vermoeidheid een brede biopsychosociale analyse naar oorzaken en onderhoudende factoren te verrichten. Factoren die aandacht behoeven tijdens de anamnese zijn ten minste: depressie, pijn, spasticiteit, medicatie, slaapstoornissen, cognitieve problematiek, angst en cognities over de vermoeidheid, over- en onderbelasting, conditieverlies en oriënterend laboratoriumonderzoek naar infecties, anemie en de schildklierfunctie. 18

19 Behandeling vermoeidheid bij MS 1. Aanbevolen wordt om de vaststelling dat vermoeidheid een probleem is aan de behandeling van vermoeidheid vooraf te laten gaan. Vervolgens dienen de factoren, die kunnen bijdragen aan vermoeidheid, behandeld te worden. 2. Aanbevolen wordt om een multidisciplinaire op het individu toegesneden aanpak te kiezen, uitgaande van de gedachte dat MS gerelateerde vermoeidheid subjectief en multidimensioneel van karakter is en multifactoriëel bepaald is. 3. Aanbevolen wordt om energiemanagement en gedragsmatige adviezen, gericht op het efficiënter leren omgaan met een verminderd energieniveau (bijvoorbeeld door een ander activiteitenpatroon), te gebruiken om de kwaliteit van leven te verbeteren bij mensen met MS. 19

20 Behandeling vermoeidheid MS 4. Aanbevolen wordt cognitieve gedragstherapie, gericht op het vervangen van negatieve gedachten over de vermoeidheid, te gebruiken om een bijdrage te leveren aan het verminderen van de vermoeidheidsklachten en het verbeteren van de kwaliteit van leven bij mensen met MS. 5. Overwogen kan worden om koelpakken te gebruiken voor tijdelijke vermindering van ervaren vermoeidheid. 6. Het is te overwegen amantadine of modafinil te gebruiken als proefbehandeling in de behandeling van vermoeidheid bij mensen met MS nadat een aantal logische oorzaken van vermoeidheid en vermoeibaarheid zijn uitgesloten. 20

21 CVA en slaap 79% sneller en vaker moe in de acute fase 40% geeft aan dat vermoeidheid de ergste of een van de ergste klachten is 21

22 Parkinson en slaap REM Sleep Behavior Disorder Slaapstoornissen OSAS PLMS/ restless legs 22

23 REM slaap gedragsstoornis Normale REM-slaap Verslapte spieren Dromen REM slaap gedragsstoornis Niet verslapte spieren Dromen uitleven Hoge kans op neurodegeneratieve aandoening (met name Parkinson) 23

24 Slaapstoornissen bij Parkinson % van patiënten ervaart slaapproblemen Nachtelijke off-momenten Stijfheid, overbeweeglijkheid of terugkeren van tremoren Rusteloze benen, pijn, moeilijk omdraaien, veelvuldig toiletbezoek Levendige dromen 24

25 Parkinson en OSAS RLS PLMS 25

26 NAH en vermoeidheid 26

27 Omgaan met vermoeidheid Pauzeren Rustige omgeving Een ding tegelijk Tempo aanpassen Lege accu 27

28 Conclusies Aandoeningen van het centraal zenuwstelsel geven vermoeidheid, deels ten gevolge van slaapstoornissen Multidimensioneel en multifactorieel Behandeling breed, multidisciplinair Zie ook folders (CVA, hersenletsel, PRET-strategie, lege accu) 28

29 Take home message Vraag naar vermoeidheid en slaap bij neurologische (chronische) aandoeningen 29

30 Vragen? 30