Inhoud. Woord vooraf Inleiding Kennismaking met de psychologie Biologie en gedrag De hardware van het psychisch functioneren 51

Transcriptie

1 Inhoud Woord vooraf Inleiding Kennismaking met de psychologie Een definitie van de psychologie Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis Verschillen in het verzamelen van gegevens Verschillen in het zoeken naar samenhangen Geschiedenis van de psychologie De verre voorgeschiedenis De meer directe voorgeschiedenis De psychologie als wetenschap van het bewustzijn De behavioristische revolutie Nieuwe klemtonen in Europa Amerika en de herontdekking van het innerlijke Hedendaagse stromingen in de psychologie Studiedomeinen binnen de psychologie Theoretische psychologie Toegepaste psychologie Biologie en gedrag De hardware van het psychisch functioneren De bouwstenen van het zenuwstelsel Structuur van de neuronen De signaalgeleiding Structuur van het zenuwstelsel Het zenuwstelsel in zijn geheel Verdere indeling van de hersenen Functionele gebieden op de cerebrale cortex Onderzoeksmethoden Soorten cortexgebieden 72

2 6 Inhoud Primaire zones Associatiezones Hemisfeerspecialisatie De waarneming Constructie van een aangepast wereldbeeld Het waarnemingsproces in vogelvlucht De lange weg van prikkel tot waarneming Drie psychologische activiteiten Waarnemen is selecteren De verschillende zintuigen Het waarneembare spectrum De minimumintensiteit van de prikkels De differentiële gevoeligheid De selectieve aandacht Waarnemen is structureren Figuur en achtergrond Structureringsfactoren Herkennen van Gestalten Waarnemingsconstanties Waarnemingsillusies Culturele verschillen in het structureringsproces Waarnemen is interpreteren De rol van vroegere ervaringen De dynamisch-affectieve ingesteldheid Invloed vanuit de bredere situatie Het geheugen Persoonlijke reconstructie van het verleden De vele betekenissen van het woord geheugen Automatische en bewuste nawerking van geheugeninhouden Verschillen in tijdsduur en capaciteit De inprenting Structurering van het materiaal Passende cues of ophaalaanwijzingen De latentieperiode Beschrijving van het vergeetproces Waarom vergeten wij? De reproductie Het oproepen van herinneringen Geheugenvervorming 178

3 Inhoud 7 5. Leerprocessen De automatische nawerking van vroegere ervaringen Soorten leerprocessen Klassieke conditionering Het eigenlijke conditioneringsproces Bijkomende processen Een cognitieve interpretatie van de klassieke conditionering Klinische toepassingen van klassieke conditionering Operante conditionering Leren door gissen en missen Een cognitieve interpretatie van dit leerproces Operante conditioneringsmechanismen Pedagogische toepassingen van operante conditionering Modeling Priming Denken en intelligentie Het inzichtelijk oplossen van problemen De bouwstenen van het denken Het gebruik van begrippen Het gebruik van schema s en scripts Denken met beweringen of proposities Het denken in actie Problemen oplossen Redeneren Valstrikken bij het denken Misleidende probleemformuleringen Inschattingsfouten Subjectieve invloeden Het intelligentieonderzoek Een korte historiek Intelligentie: een moeilijk te vatten begrip Berekeningswijzen van een testuitslag Structuur van de klassieke intelligentie Andere soorten intelligentie Motivatie De innerlijke sturing van het gedrag Precisering van de vraagstelling De complexiteit van de menselijke motivatie Hoe psychologen daarmee omgaan 297

4 8 Inhoud 7.2 Algemene motivatietheorieën De psychodynamische theorie van Freud De neobehavioristische theorie van Hull De humanistische behoeftetheorie van Maslow Omzetting van behoeften in concrete motieven Erfelijk meegegeven concretiseringen Invloed van ervaringen Specifieke motivatiemodellen Honger Seksuele behoefte Prestatiemotivatie Emoties Affectieve reacties die kleur geven aan onze ervaringen De plaats van emoties in het gedrag Emoties, gevoelens en stemmingen Op het snijpunt tussen cognitie en motivatie Autonome lichaamsveranderingen bij emoties Belangrijkste lichamelijke veranderingen Biologisch nut van de autonome lichaamsveranderingen Stress en stresshantering De psychologische aspecten van emoties Het belevingsaspect van emoties Expressie van emoties Theorieën over emoties De perifere en de centrale theorie Cognitieve theorieën Poging tot synthese 385 Literatuur 391 Personenregister 401 Trefwoordenregister 405 Online oefeningen 417

5 Inhoud 9 Lijst met kaderteksten 1.1 Het verzamelen van onderzoeksgegevens Hoe de geschiedenis doorwerkt tot in het heden De crossculturele psychologie en de interculturele psychologie Verschillende benamingen voor eenzelfde soort zenuwstelsel Beschadigingen van de prefrontale cortex Wanneer de hemisferen ontkoppeld worden Een wereld van frequenties en golflengten Bestaat er zoiets als een onbewuste waarneming? De ruimtelijke waarneming De trukendoos van het geheugen Studietip 1: visueel accentueren van inzichtelijke samenhangen Studietip 2: studeren met een goede ingesteldheid Geheugenverlies of amnesie Klassieke conditionering in reclame en propaganda Verschillen tussen klassieke en operante conditionering Diverse soorten bekrachtigers (en straffen) De vreemde effecten van priming Twee verschillende denksystemen Vereisten van een psychologische test Van het enkelvoudige IQ naar een intelligentieprofiel De freudiaanse ontwikkelingspsychologie Sociale behoeften: primair of secundair? Invloed van de extrinsieke motivatie op de prestaties Stemmingsstoornissen De zin en onzin van een leugendetector Ben jij type A, B of... D? Word je vrolijker door te lachen? 388