Van somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis

Transcriptie

1 Van somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ

2 Het verdwijnen van hypochondrie En andere begrepen en onbegrepen verschillen

3 Inhoud Geen klaagzang over de DSM 5: vooruitgang (maar ook problemen) Overzicht: Somatoforme stoornissen DSM-IV-TR Somatische symptoom stoornis en aanverwante stoornissen DSM 5 Waar zitten de veranderingen Conclusies

4 Hypochondrie DSM-IV-TR classificaties van somatoforme stoornissen Stoornis in de lichaamsbeleving: Body Dysmorphic Disorder (BDD) Conversie Pijnstoornis Somatisatie stoornis Ongedifferentieerde somatoforme stoornis NAO

5 DSM-IV-TR Onvoldoende somatische verklaring Afwezigheid na somatisch onderzoek Diagnose per exclusie

6 DSM 5 classificaties van: somatic symptom and related disorders Somatisch symptoom stoornis Ziekte angststoornis Conversie stoornis: functioneel neurologisch symptoomstoornis Psychische factoren die somatische aandoeningen beïnvloeden

7 Vervolg DSM 5 Nagebootste stoornis Andere gespecificeerde somatisch symptoomstoornis Ongespecificeerde somatisch symptoomstoornis

8 De beelden uit de DSM 5 Prominente aanwezigheid van lichamelijke klachten (maar: lichamelijke klachten horen bij het dagelijks leven) Dimensioneel: Acuut persisterend Licht matig - ernstig (zeer ernstig)

9 DSM 5 Nadruk op de psychische factoren, minder op de lichamelijke klachten Minder het lichaam-geest dualisme Loslaten van onbegrepen en begrepen lichamelijke klachten

10 Somatisch symptoom stoornis (somatic symptom disorder) Eén of meer lichamelijke klachten waar de betrokkene onder lijdt, of die het dagelijks leven in significante mate verstoren Excessieve gedachten, gevoelens of gedragingen samenhangend met de lichamelijke klachten of de hiermee gepaard gaande zorgen over de gezondheid, tot uiting komend in minstens één van de volgende kenmerken: Disproportionele en persisterende gedachten over de ernst van de klachten Een persisterende hoge mate van ongerustheid over de gezondheid of de klachten Het excessief veel tijd en energie besteden aan deze klachten of over de gezondheid

11 Somatisch symptoom stoornis Niet elke afzonderlijk klacht steeds aanwezig te zijn, maar het hebben van klacht op zich is wel persisterend ( 6 maanden)

12 Specificeer Met voornamelijk pijn: voorheen pijnstoornis Persisterend: ernstige klachten en beperkingen Dimensioneel: actuele ernst: licht, matig, ernstig

13 Belangrijkste classificatie Duidelijkheid over psychische factoren en gedrag Gevaar: een vergaarbak van classificaties Geen plaats voor de pijnstoornis apart Lumpers en splitters

14 Belangrijkste classificatie Overdiagnostiek: lichamelijke klachten horen bij het dagelijks leven Geheel nieuwe onbekende diagnostische term Onderzoekstraditie

15 Ziekteangst stoornis (illness anxiety disorder) Preoccupatie met het hebben of krijgen van een ernstige ziekte Lichamelijke klachten zijn niet aanwezing, of, als dit wel het geval is, slechts in lichte mate. Er is een hoge mate van angst over de gezondheid

16 Ziekteangst stoornis De betrokkene vertoont excessief gezondheidsgerelateerd gedrag (controleren) of maladaptieve vermijding (doktersafspraken, ziekenhuizen) Preoccupatie met ziekt is minstends 6 maanden Niet beter verklaard door een andere psychische stoornis, w.o. somatic symptom disorder

17 Specificeer Zorgzoekende type: (hoog) frequente medische zorg Zorgvermijdende type: vermijdt somatische zorg: dokters, ziekenhuizen en medische hulp

18 Hypochondrie DSM-IV-TR A. Preoccupatie met de vrees of opvatting een ernstige ziekte te hebben, gebaseerd op een interpretatie van lichamelijke symptomen. B. De preoccupatie houdt aan ondanks adequaat medisch onderzoek en geruststelling C. De overtuiging heeft niet de intensiteit van een waan (zoals bij een waanstoornis, somatisch type)

19 Een probleem!

20 Hypochondrie Zowel somatisch symptoomstoornis als ziekte angststoornis Schatting: 75% vs. 25 % Komende jaren nog de diagnose

21 Voor- en nadelen Ziekte hebben en krijgen Adequaat medisch onderzoek in de DSM- IV-TR Vermijders Twee classificaties voor de hypochonderen Interpretatie wetenschappelijke studies

22 Conversie stoornis functioneel neurologisch symptoomstoornis Een of meer symptomen van veranderingen in de willekeurige motorische of de sensorisch functies Uit klinisch onderzoek blijkt dat het symptoom incompatibel is met een bekende neurologische of anders somatische aandoening Kan niet beter worden verklaard door een andere somatische of psychische stoornis Veroorzaakt significant klinische lijdensdruk of beperkingen

23 Specificeer Symptoom type: verlamming, tremor, aanvallen, blindheid etc. Acute episode persisterend Met psychische stressor Zonder psychische stressor

24 Voor- en nadelen Betere diagnostiek: niet bij exclusie maar incompatibiliteit Acceptabele diagnose voor patiënten Maar: voldoet ook aan de somatisch symptoomstoornis

25 Psychologisch factoren die somatische aandoeningen beïnvloeden Somatisch symptoom of somatische aandoening is aanwezig (geen psychische stoornis) Psychische of gedragsfactoren hebben een ongunstige invloed op de somatische aandoening: Beloop Interfereert de somatische behandeling Gezondheidsrisico s Beinvloed de onderliggende pathophyiologie, of versnellen ontstaan of verergeren Niet beter verklaard door een andere psychische stoornis

26 Specificeer Licht matig - ernstig zeer ernstig

27 Nagebootste stoornis (opgelegd aan zichzelf) (Munchhausen) Het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten of verschijnselen, of het doelbewust veroorzaken van verwondingen of ziekte, waarbij aantoonbaar sprake is van misleiding Presenteert zich tegenover anderen als ziek, gehandicapt of gewond Het misleidend gedrag is evident, ook met de afwezigheid van externe beloning Niet verklaard door andere psychische stoornis, zoals waanstoornis of psychotische stoornis

28 Specificeer Eenmalige episode Recidiverende episodes

29 Nagebootste stoornis opgedrongen aan iemand anders (Munchhausen by proxi) Het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten of verschijnselen, of het doelbewust veroorzaken van verwondingen of ziekte bij een ander, waarbij aantoonbaar sprake is van misleiding Presenteert een ander (slachtoffer) tegenover anderen als ziek, gehandicapt of gewond Het misleidend gedrag is evident, ook met de afwezigheid van externe beloning Niet verklaard door andere psychische stoornis, zoals waanstoornis of psychotische stoornis

30 Voor- en nadelen Logisch verwante stoornis Merkwaardig: ook nagebootste psychische stoornis

31 Anders gespecifieerde somatische symptoom stoornis Kortdurende somatisch symptoomstoornis Kortdurende ziekte angststoornis Ziekte angststoornis zonder excessief gezondheidsgerelateerd gedrag Pseudokyesis: schijnzwangerschap

32 Ongespecificeerde somatisch symptoom stoornis Zo min mogelijk gebruiken Niet volledig voldoen aan de criteria

33 Obsessief compulsieve stoornissen Obsessief compulsieve stoornis (dwangstoornis) Hoarding: verzamelstoornis Body dismorphic disorder (BDD): morfodysfore stoornis Skinpicking; huidpulstoornis Trichotillomanie

34 Body dismorphic disorder (BDD) Preoccupatie met vermeende onvolkomenheid van het uiterlijk, wat niet observeerbaar is voor anderen Repetitief gedrag (spiegel, verzorging, geruststelling) of mentaal gedrag (vergelijken) Significant lijden of beperkingen Geen andere psychische stoornissen, zoals eetstoornissen

35 Specificeer Musculodysfore stoornis: (gespierde mannen) Realiteitsbesef: Goed of redelijk Gering Ontbrekend /waanovertuigingen

36 Terecht of onterecht Lichaam om de voorgrond Wel dwangmatig Ook sociaal fobisch.

37 Samenvattend Vooruitgang: eenduidig lichamelijk klachten als overkoepelend Vooruitgang: meer nadruk op de psychische factoren Dimensioneel: nog halfslachtig Risico: brede classificatie als vergaarbak en overdiagnostiek. Advies: diagnostiek door klinisch ervaren professionals.

38 Samenvattend Ongedifferentieerde somatoforme stoornis past niet altijd binnen de somatische symptoom stoornis Interpretatie van wetenschappelijk onderzoek, m.n. hypochondrie, pijnstoornis Nog onduidelijk zijn de consequenties voor de behandeling (lumpers zien hier wel toekomst in

39 Dank u wel!