4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria

Transcriptie

1 4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen. Het symptoom moet gedurende zeker twee dezelfde aaneengesloten weken, het grootste deel van de dag, bijna elke dag aanwezig zijn. Dit mag blijken uit subjectieve mededelingen door de cliënt evenals uit observatie van anderen. Het symptoom moet wijzen op een verandering ten opzichte van het eerdere functioneren. (1) Sombere stemming, het grootste deel van de dag (2) Duidelijke vermindering van interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten gedurende het grootste deel van de dag (zoals blijkt uit subjectieve mededelingen of uit observatie door anderen) Wanneer minstens één van de hoofdsymptomen voorkomt, ga naar STAP 2 Wanneer beide hoofdsymptomen niet voorkomen, ga naar STAP 4 (er is geen sprake van beperkte depressie of depressieve stoornis) STAP 2. Bepaal of de volgende symptomen voorkomen (dezelfde voorwaarden als bij de hoofdsymptomen) (3) Duidelijke gewichtsvermindering zonder dat dieet gehouden wordt of gewichtstoename, of afgenomen of toegenomen eetlust (4) Slaapstoornis of overmatige slaperigheid, bijna elke dag (5) Waarneembare psychomotorische agitatie of remming, bijna elke dag (6) Moeheid of verlies van energie, bijna elke dag (7) Gevoelens van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens (niet alleen maar zelfverwijten of schuldgevoel over het ziek zijn), bijna elke dag (8) Verminderd vermogen tot nadenken of concentratie of besluiteloosheid, bijna elke dag (9) Terugkerende gedachten aan de dood (niet alleen de vrees dood te gaan), of een suïcidepoging of een specifiek plan om suïcide te plegen STAP 3. Zijn er tenminste 2 items aanwezig van (1) t/m (9)? bij JA: vul Vaststellen van Depressie in bij NEE: ga naar STAP 4, er is geen sprake van een depressie 32 UKON

2 Samenwerking in zorg en wetenschap Vaststellen van Depressie A1. Tenminste 5 items aanwezig van (1) t/m (9), inclusief (1) en/of (2)? Juist Onjuist Ga naar B-D: onderzoek naar Depressieve stoornis A items aanwezig van (1) t/m (9), inclusief (1) en/of (2)? Juist Onjuist Ga naar B-D: onderzoek naar Beperkte depressie Ga naar STAP 4 B. De symptomen veroorzaken in belangrijke mate lijden of Juist Onjuist beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren of het functioneren op andere belangrijke terreinen C. Sluit uit: Gelijktijdig optredende manische symptomen De symptomen voldoen niet aan de criteria voor een "gemengde episode" Juist Onjuist N.B.: Er wordt niet voldaan aan de criteria van zowel een manische als een depressieve episode (behalve in duur), bijna elke dag D. Sluit uit: Directe organische oorzaken De symptomen zijn niet het gevolg van de directe fysiologische effecten Juist Onjuist van een middel (b.v. drug, geneesmiddel) of een somatische aandoening (b.v. hypothyreoïdie) Wordt er voldaan aan criteria A.1 en B t/m D? Ja Nee (bij alles Juist ingevuld)? => Er is sprake van Depressieve stoornis Vermeld diagnose op het Communicatieformulier; ga naar STAP 5 Wordt er voldaan aan criteria A.2 en B t/m D? (bij alles Juist ingevuld)? Ja Nee => Er is sprake van Beperkte depressie 2 Vermeld diagnose op het Communicatieformulier; ga naar STAP 5 => Er is geen sprake van een depressie Ga naar STAP 4 om te bepalen of er sprake is van Depressie symptomen 2 De DSM-5 hanteert geen beperkte depressie. Wel wordt onder other specified depressive disorders de depressive episode with insufficiënt symptoms beschreven. Bij deze diagnose worden niet 2 hoofdsymptomen gehanteerd, maar alleen depressieve stemming, en moet daarnaast 1 extra symptoom aanwezig zijn. Omdat er nog geen evidentie voor deze diagnose is en deze nog minder symptomen vereist dan een beperkte depressie, hanteert Doen bij Depressie voorlopig de diagnose Beperkte Depressie. UKON 33

3 STAP 4. Wanneer cliënt niet voldoet aan criteria voor Depressieve stoornis of Beperkte depressie, vul Vaststellen van Depressie symptomen in. Anders ga naar STAP 5. Vaststellen van Depressie symptomen Ja Nee DS1. Had cliënt in fase Screenen GDS-8 3 of CSDD 8? => Er is sprake van Depressie symptomen Vermeld de diagnose op het communicatieformulier. Ga naar STAP 5. => Er is geen sprake van Depressie symptomen Vink aan Geen depressieve klachten op het communicatieformulier. Ga naar STAP 5. STAP 5. Wordt motivatieverlies gerapporteerd gedurende de afgelopen 4 weken of langer? D0. Gerapporteerd motivatieverlies (door cliënt zelf of door omgeving, in vergelijking met eerder functioneren en niet in overeenstemming met wat gebruikelijk is voor de leeftijd en/of cultuur) STAP 6. Beoordeel of gedurende 4 weken of langer de meeste tijd symptomen aanwezig zijn uit twee of drie van de volgende domeinen. JA NEE D1. Doelgericht gedrag (zie eventueel Toelichting op pag. 36) (D1a) Verlies van door de cliënt zelf geïnitieerd doelgericht gedrag (D1b) Verlies van door de omgeving gestimuleerd doelgericht gedrag D2. Doelgerichte cognitieve activiteit (zie eventueel Toelichting) (D2a) Verlies van spontane cognitieve activiteit (D2b) Verlies van cognitieve activiteit gestimuleerd door omgeving D3. Emotionele afvlakking (zie eventueel Toelichting) (D3a) Verlies van spontane emoties (D3b) Verlies van emoties in reactie op een gebeurtenis of een stimulus (zie vervolg op volgende pagina) 34 UKON

4 Samenwerking in zorg en wetenschap Resultaat STAP 6: Zijn er symptomen aanwezig uit ten minste twee van de drie domeinen (D1 t/m D3)? Vul Vaststellen van Apathiesyndroom in Vaststellen van Apathiesyndroom A. Aan de voorwaarden van STAP 5 en STAP 6 wordt voldaan. Juist Onjuist ( ja ingevuld bij STAP 5 en ja ingevuld bij Resultaat STAP 6 ) B. De symptomen veroorzaken een klinisch relevante beperking Juist Onjuist in het functioneren op persoonlijk, sociaal, beroepsmatig of een ander belangrijk gebied C. De symptomen zijn niet uitsluitend te verklaren door een Juist Onjuist handicap (bijv. blindheid of doofheid) of een verminderd bewustzijnsniveau, en zijn niet het directe gevolg van een fysiologische reactie op een middel (drugs of medicijnen). Wordt aan criteria A, B én C voldaan? Ja Nee => Er is sprake van een Apathiesyndroom => Er is geen sprake van een Apathiesyndroom UKON 35

5 Toelichting op de apathiesymptomen: Bij doelgericht gedrag: zelf geïnitieerd: bijvoorbeeld een gesprek beginnen, dagelijkse activiteiten uitvoeren, sociale activiteiten opzoeken. in reactie op omgeving: bijvoorbeeld reageren in een gesprek, deelnemen aan sociale activiteiten Bij doelgerichte cognitieve activiteit: spontane activiteit: verlies van spontane ideeën en interesse in gebruikelijke en nieuwe gebeurtenissen, bijvoorbeeld uitdagende taken, recent nieuws, sociale gelegenheden etc. gestimuleerd door omgeving: verlies van cognitieve reactie op door omgeving gestimuleerde ideeën en verlies van interesse in gebruikelijke en nieuwe gebeurtenissen, bijvoorbeeld in woonomgeving of vereniging. Bij emotionele afvlakking spontane emoties: verlies van spontane emoties (waargenomen door anderen of zelf gerapporteerd), bijvoorbeeld een subjectief gevoel van zwakke of ontbrekende emoties. In reactie op een gebeurtenis of stimulus: verlies van emotionele reactie op positieve of negatieve stimuli of gebeurtenissen, bijvoorbeeld weinig reactie op een spannende gebeurtenis, persoonlijk verlies, ernstige ziekte, emotioneel beladen nieuws e versie, UKON, Nijmegen Alle onderzoeksrechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden aangepast zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs. 36 UKON