DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools

Transcriptie

1 DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools

2 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5

3 Schizofrenie (1) Epidemiologie: Prevalentie schizofrenie (DSM IV): 1% van de bevolking Incidentie: 1,5/10000/jaar Bij schizofrenie: 10% suicide Eerste psychotische opstoot: gem jaar Neiging chronisch verlooop Stigma

4 Schizofrenie (2) Risicofactoren: - Genetische factoren (1000 en genen) - M/V: 3/2 - Urbanisatie - Migratie (vnl uit niet-westerse landen) - Cannabis - Obstetrische complicaties Geen risicofactor: Sociaal-economische status ouders

5 Schizofrenie (3) Kraepeliniaanse visie dementia praecox (1890) Bleuleriaanse visie schizofrenie (1910) Schneideriaanse visie First rank symptoms (1959)

6 First-rank symptomen in schizofrenie Auditieve hallucinaties Stemmen die tegen elkaar spreken Stemmen die het eigen handelen becommentariëren Eigen gedachten horen Door anderen beïnvloed worden op gebied van het gevoel Gedachten onttrekken/lezen/inprenten Waan waarnemingen Second rank: katatone verschijnselen, wanen, stemmingsafwijkingen, affectieve vervlakking

7 DSM IV - schizofrenie A 2 kenmerkende symptomen elk gedurende 1maand een belangrijk deel van de tijd aanwezig Wanen. Hallucinaties. Onsamenhangende spraak. Ernstig chaotisch of katatoon gedrag. Negatieve symptomen (vervlakking van het affect, gedachte- of spraakarmoede of apathie) NB: slechts één symptoom uit criterium A is vereist indien de wanen bizar zijn, of wanneer first-ranks symptoom B Sociaal en/of beroepsmatig functioneren. Vanaf het begin voor een belangrijk deel van de tijd, op een of meer terreinen zoals werk, relaties of zelfverzorging duidelijk onder het niveau dat voor het begin van de stoornis werd bereikt. C Duur. 6 maanden ononderbroken aanwezig met 1 maand symptomen zijn die voldoen aan criterium A. D Uitsluiting van schizoaffectieve stoornis of stemmingsstoornissen. E Uitsluiting van het gebruik van middelen of een somatische aandoening. F Samenhang met een pervasieve ontwikkelingsstoornis. Indien in voorgeschiedenis autistische stoornis of andere pervasieve ontwikkelingsstoornis, wordt diagnose schizofrenie alleen gesteld indien er gedurende 1 maand opvallende wanen of hallucinaties zijn. Subtypes: paranoïde, gedesorganiseerde, katatone, ongedifferentieerde en resttype

8 Problemen met diagnose in DSM IV Categoriaal (vs. spectrum) Geen longitudinaal verloop Variabiliteit binnen diagnose (subtypes) Ernst kwantificeren katatonie Cognitieve beperkingen

9

10

11

12 Schizofreniespectrum en andere psychotische stoornissen Schizotypische persoonlijkheidsstoornis Waanstoornis Kortdurende psychotische stoornis Schizofreniforme stoornis Schizofrenie Schizoaffectieve stoornis Psychotische stoornis door middel/medicatie Psychotische stoornis door somatische aandoening Katatonie bij andere psychische stoornis Katatonie door een somatische stoornis Ongespecificeerde katatonie Andere gespecifieerde SSS of andere psychotische stoornis Ongespecificeerde SSS of andere psychotische stoornis

13 Waanstoornis Aanwezigheid van 1 waan (bizar/niet bizar) die 1 maand duurt Criteria A van schizofrenie was nooit aanwezig Geen ernstig dysfunctioneren, geen opvallend bizar gedrag Bij manische/depressieve episodes waren deze gerelateerd aan waanperiodes Stoornis heeft geen andere medische verklaring en is niet beter verklaard door een andere psychiatrische stoornis Specifieer: type, bizar/niet bizar, duur, ernst Folie à deux geschrapt uit DSM 5 Erotomanie, grootheidswanen, jaloersheidswanen, achtervolgingswanen, somatische wanen

14 Kortdurende psychotische stoornis Aanwezigheid van 1 van de volgende symptomen waarvan minstens 1 symptoom (1), (2) of (3) moet zijn: 1. Wanen 2. Hallucinaties 3. Onsamenhangende spraak 4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag Specifieer: m/z katatonie, ernst Duur: 1 dag < x < 1 maand

15 Schizofreniforme stoornis (1) 2 symptomen die 1 maand aanwezig zijn waarvan minstens 1 symptoom (1), (2) of (3) moet zijn: 1. Wanen 2. Hallucinaties 3. Onsamenhangende spraak 4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag 5. Negatieve symptomen (verminderde emotionele expressie of avolitie) Duur: 1-6 maanden Depressieve/bipolaire stoornis werden uitgesloten Niet te verklaren door somatische aandoening of medicatie Specifieer

16 Schizofreniforme stoornis (2) Goede prognose als 2 van de volgende factoren: prominente psychotische symptomen binnen de 4 weken van de eerste zichtbare verandering in gedrag/functioneren Verwardheid Goed premorbide sociaal en beroepsmatig functioneren Afwezigheid van afvlakking of afgestompt affect Specifieer: m/z katatonie, ernst

17 Schizofrenie 2 symptomen die 1 maand aanwezig zijn waarvan 1 symptoom (1), (2) of (3) moet zijn: 1. Wanen 2. Hallucinaties 3. Onsamenhangende spraak 4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag 5. Negatieve symptomen Functioneren is op meerdere niveaus verstoord gedurende 6 maanden, waarvan minstens 1 maand voldaan aan criterium A Schizoaffectieve, depressieve en bipolaire stoornis werden uitgesloten Niet gevolg van somatische aandoening of medicatie Als ASS of communicatiestoornis in kindertijd kan diagnose enkel gesteld worden in aanwezigheid van wanen of hallucinaties Specifieer: katatonie, ernst Geen subtypes meer (katatonie!)

18 Schizoaffectieve stoornis Ononderbroken periode van ziekte waarin een ernstige stemmingsstoornis (depr/man) met gelijktijdig ook criteria A symptomen van schizofrenie Wanen of hallucinaties gedurende 2 weken in afwezigheid van een majeure depr/man episode gedurende de hele levensduur van de ziekte. Symptomen van een majeure stemmingsstoornis zijn aanwezig gedurende ziekte Symptomen zijn niet te wijten aan een somatische aandoening of medicatie Bipolair/depressief type Specifieer: m/z katatonie, ernst, duur

19 Psychotische stoornis door middel/medicatie Wanen en/of hallucinaties aanwezig Evidentie voor (1) en (2) 1. symptomen ontwikkelden zich tijdens of kort na middelenintoxicatie of withdrawal of na medicatie-inname 2. De genomen substantie kan symptomen zoals supra produceren Geen betere verklaring Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens de periode van delirium Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren

20 Psychotische stoornis door een somatische aandoening Prominente wanen of hallucinaties Evidentie uit VG, klinisch onderzoek of labo dat de stoornis een direct pathofysiologisch gevolg is van een somatische aandoening Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens periode van delirium Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren Specifieer: wanen/hallucinaties, ernst

21 Katatonie Als specifier dwars door de DSM 5 De klinische presentatie wordt gekenmerkt door 3 symptomen: 1. Stupor 7. Mannierisme 2. Katalepsie 8.sterotypie 3. Waxy flexibility 9. agitatie 4. Mutisme 10. grimassen 5. Negativisme 11. echolalie 6. Posturing 12. echopraxie 12 ipv 40 symptomen opgenomen

22 Katatonie bij andere psychische stoornis Andere psychische stoornissen: schizofrenie Kortdurende psychotische stoornis Schizofreniforme stoornis Schizoaffectieve stoornis Psychotische stoornis door middelen Bipolaire stoornis Majeure depressie Ontwikkelingsstoornis (vb. ASS) De klinische presentatie wordt gekenmerkt door 3 symptomen

23 Katatonie door een somatische stoornis De klinische presentatie wordt gekenmerkt door 3 symptomen: 1. Stupor 4. Mutisme 7. Mannierisme 10. grimassen 2. Katalepsie 5. Negativisme 8.sterotypie 11. echolalie 3. Waxy flexibility 6. Posturing 9. agitatie 12. echopraxie Evidentie uit VG, klinisch onderzoek of labo dat de stoornis een direct pathofysiologisch gevolg is van een somatische aandoening De stoornis is niet beter verklaard door een andere mentale stoornis Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens periode van delirium Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren

24 Ongespecificeerde katatonie Toestandsbeeld waarbij symptomen die beschreven worden bij katatonie klinisch significante stress of dysfunctioneren veroorzaken, maar waarbij de etiologie van de mentale stoornis of de onderliggende somatische aandoening onduidelijk is Er wordt niet voldaan aan alle criteria voor de diagnose katatonie of er is onvoldoende informatie om de diagnose te stellen.

25 Andere gespecifieerde SSS of andere psychotische stoornis Significant dysfunctioneren op sociaal op beroepsmatig of andere belangrijke domeinen Niet aan alle criteria voldoen van een andere stoornis binnen SSS en andere psychotische stoornissen. Persisterende auditieve hallucinaties Wanen met overlap stemmingsepisodes Subklinische psychotische syndroom (APS) Waansysteem bij partner met vriend met waanstoornis

26 Ongespecificeerde SSS of andere psychotische stoornis Symptomen die beschreven worden bij SSS of andere psychotische stoornis Significant dysfunctioneren op sociaal op beroepsmatig of andere belangrijke domeinen Situaties waarin de clinicus kiest om niet te specifiëren (vb in situaties waar er onvoldoende informatie is)

27

28 Sectie III Wachtkamer van diagnoses Dimensioneel systeem van Prof. Dr. J. Van OS Scoring symptoomclustering ikv onderzoek Attenuated psychotic syndrome van Os J, Kapur S. Schizophrenia. Lancet 2009, Aug 22;374(9690):