BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Katatonie. Prof. dr. Peter N van Harten. PN van Harten

Transcriptie

1 BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Katatonie Prof. dr. Peter N van Harten

2 KATATONIE IN BEWEGING

3 Classificatiecriteria DSM-5 Katatonie 1. Stupor Geen psychomotorische activiteit; geen actieve interactie met de omgeving bij helder bewustzijn. 2. Katalepsie Het passief laten innemen van een houding die tegen de zwaartekracht in wordt volgehouden. 3. Flexibilitas cerea Lichte, gelijkblijvende weerstand tegen het in een andere houding plaatsen door de onderzoeker. 4. Mutisme Nauwelijks of geen verbale respons (uitsluiten indien afasie is vastgesteld) 5. Negativisme Verzet tegen of geen reactie op instructies of externe stimuli. 6. Poseren Spontaan en actief vasthouden van een houding tegen de zwaartekracht in. 7. Motorische manierismen Vreemde, overdreven karikaturen van normale handelingen 8. Motorische stereotypieën Repeterende, abnormaal frequente, niet doelgerichte bewegingen. 9. Agitatie Extreme psychomotorische activiteit of agressie niet onder invloed van externe stimuli 10. Grimasseren 11. Echolalie Anderen napraten 12. Echopraxie Bewegingen van anderen nadoen 3

4 Indeling classificatiecriteria DSM-5 Katatonie 1. Stupor Motorische verschijnselen 2. Katalepsie Motorische verschijnselen 3. Flexibilitas cerea Motorische verschijnselen 4. Mutisme Terugtrekgedrag 5. Negativisme Terugtrekgedrag 6. Poseren Motorische verschijnselen 7. Motorische manierismen Vreemde, overdreven karikaturen van normale handelingen 8. Motorische stereotypieën Bizar zich herhalend gedrag 9. Agitatie Verschijnselen van opwinding 10. Grimasseren Bizar zich herhalend gedrag 11. Echolalie Bizar zich herhalend gedrag 12. Echopraxie Bizar zich herhalend gedrag 4

5 Drie categorieën } Katatonie } bij een somatisch ziektebeeld } als subtype van schizofrenie } als specificatie bij affectieve stoornissen 5

6 Katalepsie en flexibilitas cerea

7 Oorzaken katatonie Psychiatrische ziekten Neurologische ziekten Metabole stoornissen Toxinen Medicijnen

8 Middelen die katatonie kunnen geven Toxinen/drugs Organische fluoriden MescalineEthyl Alcohol Chronisch amfetaminen gebruik Cocaïne /LSD /Ecstasy Medicatie Aspirine intoxicatie Antipsychotica Benzodiazepine en gabapentin onttrekking Disulfiram Bupropion Steroïden Ciprofloxacine PCP Phencyclidine intoxicatie

9 Wat is de differentiële diagnose van katatonie? Maligne Neuroleptica Syndroom Extrapiramidale Bijwerkingen Manie Delier Serotonine syndroom Complexe Partiële epilepsie Non-convulsieve status

10 Complicaties van katatonie } Dehydratie } Ondervoeding } Infecties } Doorligplekken } Longembolie } Diepe veneuze trombose } Aspiratie } Bloedafwijkingen } CPK verhoogd } Homovanillezuur verhoogd 10

11 Noem vier subtypes van katatonie? Stuporeuze katatonie Katatonie met opwindingstoestand Letale katatonie Periodieke katatonie

12 Meest voorkomende oorzaak van katatonie is.? de affectieve stoornis Katatone verschijnselen worden vaak niet herkend of geclassificeerd als psychomotore remming

13 Wat is de prevalentie van katatonie op de opnameafdelingen? Tussen 7 en 15% Nederlands onderzoek bij patiënten met een acute psychotische stoornis 18% Bij kinderen op opnameafdeling 5.5% voor de gehele groep n Rosebush e.a. 1990; Ungvari e.a. 1994; Bush e.a. 1996; Lee e.a. 2000; Fink & Taylor 2003 n Van der Heijden e.a n Anupam Thakur e.a. 2003

14 Wat is de prevalentie van katatonie bij affectieve stoornissen? Bij depressieve stoornissen Rond de 20% Bij manische stoornissen Rond de 30% Verschillen in prevalentiecijfers Andere criteria Andere populaties Starkstein e.a Taylor & Abrams 1977; Braunig e.a. 1998; Kruger e.a. 2000

15 Behandeling katatonie } Eerste stap } Benzodiazepinen } Lorazepam 2-4 mg opbouw eventueel naar 8-16 mg } Tweede stap indien geen effect na paar dagen } ECT } Clozapine? 15

16 Wijzigt uw beleid als deze patiënt al vijf jaar continu katatoon was? } Persisterende katatonie reageert nauwelijks op benzodiazepinen of andere middelen } Soms resultaat na 20 ECT behandelingen maar veelal terugval

17 Geeft u een antipsychoticum? Bij affectieve stoornissen met katatonie Relatieve contra-indicatie voor antipsychotica tot katatonie verdwenen is Bij schizofrenie en katatonie Omstreden wat te doen

18 Wijzigt uw beleid als deze patiënt al vijf jaar continu katatoon was? Persisterende katatonie reageert nauwelijks op benzodiazepinen of andere middelen Soms resultaat na 20 ECT behandelingen maar veelal terugval

19 Take away messages Katatonie wordt ondergediagnosticeerd Affectieve stoornissen zijn vaak de oorzaak van katatonie Acute Katatonie is goed behandelbaar Antipsychotica zijn relatief gecontraïndiceerd

20 20