Doen bij Depressie: mul0disciplinair zorgprogramma voor opsporing en behandeling van depressie in verpleeghuizen Debby Gerritsen Riët Daniël

Transcriptie

1 Doen bij Depressie: mul0disciplinair zorgprogramma voor opsporing en behandeling van depressie in verpleeghuizen Debby Gerritsen Riët Daniël 1

2 Opsporen Depressie: Prevalen0e Verpleeghuizen: Langdurige zorg: * 5-50% van cliënten op somatische afdelingen Grootschalige Nederlandse studie (AGED): Depressieve stoornis: 8% Beperkte depressie: 14% Depressieve symptomen: 24% 40 50% niet herkend Veel met medicatie behandeld * ± 20 % van cliënten met ziekte van Alzheimer 2. Wat is depressie? 1. Introductie Herkennen: Welke verschijnselen horen bij een depressie, welke bij dementie? 1. Concentra,estoornissen 2. Geheugenproblemen (vergeetach,gheid) 3. Oriënta,eproblemen 4. Apathie, nergens zin in hebben 5. Terugtrekken uit sociale ac,viteiten 6. Sombere stemming 7. Slaapproblemen 8. Traag denken en handelen 9. Gevoelens van hopeloosheid en angst Depressie of demen0e? Kenmerken van depressie: klachten bestaan nog niet lang (< ½ jaar) begin is aan te geven bewust van klachten cliënt klaagt zelf over slaapproblemen geen interesse in zelfzorg alles wordt grijs, vooral leuke gebeurtenissen cliënt kan herkennen en onthouden, maar is er te moe voor Kenmerken van demen,e: klachten al langer aanwezig (vaak al jaren) sluipend begin beperkt tot geen inzicht anderen klagen over nachtelijke onrust maakt fouten in zelfzorg vergeet details leuke én vervelende gebeurtenissen cliënt kan niet onthouden Kenmerken van depressie DSM- IV- TR PDC- dad Vereist aantal symptomen 2-4 / 5 3 * Depressieve stemming * Vermindering van interesse of plezier * Moeheid of verlies van energie + + * Duidelijke gewichtsvermindering, of afgenomen of toegenomen eetlust + + * Slaapstoornis of overma,ge slaperigheid + + * Psychomotorische agita,e of remming + + * Gevoelens van waardeloosheid of onterechte schuldgevoelens + + * Verminderd vermogen tot nadenken of concentra,e of besluiteloosheid + - * Terugkerende gedachten aan de dood of suïcide idea,es + + * Prikkelbaarheid - + * Sociale isola,e / terugtrekken Opsporen Fase 1: Zorgmedewerkers Nijmegen Observer- Rated Depression Scale Observa0evragen JA / NEE 1. Maakt de cliënt vaak een verdrie,ge, sombere of moedeloze indruk? 2. Huilt de cliënt vaak of is hij/zij vaak geëmo,oneerd? 3. Lijkt de cliënt vaak rusteloos of prikkelbaar (gauw kwaad, slecht gehumeurd)? 4. Ontbreekt bij de cliënt vaak een posi,eve reac,e op sociale contacten of op plezierige gebeurtenissen? 5. Moet de cliënt vaak aangemoedigd worden om iets te ondernemen of deel te nemen aan gezamenlijke ac,viteiten? 6. Zijn er vaak problemen met slapen (inslapen, doorslapen, wakker worden) of eten (geen eetlust, ongewoon veel trek)? Leontjevas et al., 2011 Afgeleid van Hammond et al.,

3 Opsporen Fase 1: Zorgmedewerkers Nijmegen Observer- Rated Depression Scale Observa0evragen JA / NEE 1. Maakt de cliënt vaak een verdrie,ge, sombere of moedeloze indruk? 2. Huilt de cliënt vaak of is hij/zij vaak geëmo,oneerd? 3. Lijkt de cliënt vaak rusteloos of prikkelbaar (gauw kwaad, slecht gehumeurd)? 4. Ontbreekt bij de cliënt vaak een posi,eve reac,e op sociale contacten of op plezierige gebeurtenissen? 5. Moet de cliënt vaak aangemoedigd worden om iets te ondernemen of deel te nemen aan gezamenlijke ac,viteiten? 6. Zijn er vaak problemen met slapen (inslapen, doorslapen, wakker worden) of eten (geen eetlust, ongewoon veel trek)? Leontjevas et al., 2011 Afgeleid van Hammond et al., 2000 Zorgprogramma Doen bij Depressie Herkenning door zorgteam, elke 6 maanden (NORD) 4. Effecten Doen bij Depressie Doen bij Depressie - onderzoek Opsporen NORD>1: Screening nodig Screening niet nodig Screening door psycholoog (CSDD, GDS-8) CSDD>7: Depressie GDS-8>2: Depressie Geen depressie symptomen bij ernstige symptomen bij cognitief symptomen cognitieve beperkingen competente cliënten Evaluatie met screeningsinstrumenten - 33 afdelingen in Limburg, Noord- Brabant, Gelderland en Zeeland - bijna 900 cliënten deelgenomen - mei 2009 april 2011 Behandelen Diagnose bij dementie Diagnose bij cliënten zonder dementie door arts & psycholoog door arts & psycholoog Depressie bij Depressie symptomen Beperkte Depressieve dementie maar geen depressie depressie stoornis Module 1: Basis interventies door zorgteam Dagprogramma en Plezierige-Activiteiten-Plan, Toepassing omgangsadviezen, voorlichting Module 2: Psychotherapie door psycholoog Mediatieve therapie bij ernstige Gesprekstherapie: cognitieve beperkingen Dierbare herinneringen Module 3: Medicatie overweging door arts Stapsgewijs: 1) citalopram; 2) nortriptiline; 3) consult van psychiater Monitoren en evalueren Depressieprevalen0e Effect zorgprogramma Soma0sche afdelingen - 7% 95% BI: - 14% tot - 1% Effect komt vooral door het opsporen van depressies Bijdrage opsporing aan effect -13% 95% BI: -24% tot -3% 1. Introductie 3. Behandelen Effecten Doen bij Depressie Uitkomstmaat soma,ek psychogeriatrie Depressieve symptomen Apathie (AES- 10) Module 1 Zorgteam en AB- ers Voorlichting Psycho- educatie cliënt en/of naasten Omgangsadviezen medewerkers Psycholoog: gesprektherapie Dagprogramma Zorgmedewerkers en activiteitenbegeleiders: dagprogramma s, plezierige activiteiten Plezierige Activiteiten Plan Voorschrijven van medicatie 3

4 Behandelen Module 1: kwaliteitseisen basisinterven0es 1. Vaste 0jden en manier van omgang bij het opstaan, eten en naar bed gaan? 2. Krijgt de cliënt voldoende daglicht en zonlicht? 3. Wordt beweging ges0muleerd? 4. Wordt er rekening gehouden met voldoende voch0nname, fruit en groenten en persoonlijke dieetwensen? 5. Is er ruimte voor sociale contacten met anderen? 6. Doet de cliënt de ADL zo veel mogelijk zelf? 7. Wordt de cliënt ges0muleerd zelf keuzes te maken? 8. Evalua0emoment afgesproken? Module 2 Psycholoog Vorm en inhoud avhankelijk van cognitieve mogelijkheden individuele cliënt Na oriënterend gesprek met cliënt kiezen: Gesprekken cliënt: à Dierbare Herinneringen therapie Via het team: mediatief Module 2 Psycholoog Module 3 Arts Oriënterend gesprek Medicatie bij ernstige depressie Medicatie volgens vast protocol: inclusief evalueren van effect Medicatie altijd in combinatie met module 1 en module 2 Doel: Inventarisatie cognitieve functies Inschatten behoeften en motivatie Dierbare Herinneringen Protocol individuele Life Review therapie gebaseerd op autobiogra@ische oefening Cliënten van verpleeghuizen met een depressie Ernst Bohlmeijer, Bas Steunenberg, Roeslan Leontjevas, Margje Mahler, Riët Daniël en Debby Gerritsen Dierbare Herinneringen Vorm van LRT Gekoppeld aan inzichten over de werking van het autobiogravisch geheugen bij mensen met een depressie Universiteit Twente, VUmc en UMC St Radboud 4

5 Autobiografisch geheugen Autobiografisch geheugen Herinneringen van persoonlijk ervaren gebeurtenissen uit het verleden Specifieke gebeurtenissen Iemands levensverhaal gebaseerd op verzameling van herinneringen aan gebeurtenissen uit diens leven Extended geheugen Categorisch geheugen Protocol Dierbare Herinneringen Kernpunten 4-5 individuele sessies over 4 levensfasen maximaal 45 minuten AutobiograVisch geheugen is trainbaar Overgeneralisatie effect is beïnvloedbaar SpeciVieke vragen per levensfase: Personen trainen in het ophalen van speci1ieke positieve autobiogravische herinneringen Kindertijd 0-12 jaar De Jeugd jaar De Volwassenheid 18-45jaar/ 45 jaar tot heden Het leven in het algemeen Gesprekken Uitvoering 1 Cliënt focussen op betreffende levensfase: kort met cliënt bespreken wat hij/zij je verteld heeft over die fase. Is het antwoord speciviek én positief Foto? Bekrachtigt deze herinnering cliënt? Let op non- verbale reacties! Maak keuze uit lijst van vragen, de eerste 3 zijn voorgeschreven Max 4 minuten per vraag Doorvragen Max 8-10 vragen per sessie Cliënten krijgen feedback over speciviciteit van hun herinneringen Hoe ging dat dan precies? Wat deed u (de ander) toen? Hoe zag de omgeving er precies uit? Weet u nog hoe u zich toen voelde? 5

6 Behandelen Startvragen levensfase 1: Jeugd Herinnert u zich een favoriet speelgoed waar u veel mee speelde? Had u een juf of meester waar u dol op was? Wat vond u zo geweldig aan hem of haar? Had u een vriendje of vriendinnetje waar u veel mee speelde? Kunt u zich een leuk moment herinneren toen u met hem/haar speelde? Doorvragen: Hoe ging dat dan precies? Wat deed u (de ander) toen? Hoe zag de omgeving er precies uit? Weet u nog hoe u zich toen voelde? 31 Dr. D. Gerritsen Implementa0epakket Contactgegevens Debby Gerritsen, Senior onderzoeker Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen, Alzheimer Centrum Nijmegen, Radboudumc debby.gerritsen@radboudumc.nl Riët Daniël, GZ- psycholoog Archipel Kenniscentrum, Eindhoven Riet.daniel@archipelzorggroep.nl Margje Mahler, Psycholoog Kalorama, Beek- Ubbergen m.mahler@kalorama.nl 6