Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen"

Transcriptie

1 Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen

2 NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis 680 Ooit een depressie/angststoornis 1046 Alleen subthreshold klachten 209 Controles (nooit een depressie of angststoornis) e lijn (806) Met huidige depressie/angststoornis 806 Totaal 2981

3 NESDA - Aantallen respondenten (N=2981) Aantallen respondenten nu depressie/angst ooit depressie/angst subthreshold nooit depressie/angst Nemesis Ariadne 1e lijn 2e lijn

4 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Comorbiditeit bij depressies * Depressieve stoornis Dysthymie Comorbide angststoornis Comorbide andere depressie * Respondenten met depressie of angststoornis in laatste 6 maanden, n=1692

5 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Comorbiditeit bij angststoornissen * Paniekst. Agrofobie Comorbide depresie Sociale fobie Comorbide andere angststoornis GAD * Respondenten met depressie of angststoornis in laatste 6 maanden, n=1692

6 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Angststoornissen bij depressie * Depressies bij angststoornissen * Nooit In verleden Huidig * Respondenten met depressie of angststoornis in laatste 6 maanden, n=1692

7 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Mogelijke verklaringen 1. Symptomen zijn niet echt verschillend 2. Artefact van de DSM-IV 3. Depressies en angststoornissen hebben een (deels) gemeenschappelijke oorzaak 4. Depressies en angststoornissen zijn (deels) verschillende expressies van dezelfde aandoening Consequenties

8 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Mogelijke verklaringen 1. Symptomen zijn niet echt verschillend 2. Artefact van de DSM-IV 3. Depressies en angststoornissen hebben een (deels) gemeenschappelijke oorzaak 4. Depressies en angststoornissen zijn (deels) verschillende expressies van dezelfde aandoening Consequenties

9

10 Kernsymptomen van depressies en angststoornissen Depressies: Somberheid en interesseverlies Angststoornissen: Angst en bezorgdheid Uitingsvormen Als stemming Als affect

11 Stemming en affect Stemming Stemming behoort tot de gerapporteerde symptomen De grondtoon van het gevoelsleven waarop de emoties zijn gesuperponeerd Heeft een zekere constantheid en duur Voorbeelden van stemmingsomschrijvingen Somber, mat, dysfoor, vertwijfeld Maar ook angst (gevoel van onbehagen, gevoel van dreiging) Naar: Hengeveld en Schudel: Het psychiatrisch onderzoek 2001

12 Stemming en affect Affect Behoort tot de observeerbare symptomen De zichtbare en hoorbare expressie van het gevoelsleven Houdt relatief kort aan Voorbeelden van affectomschrijvingen (Verhoogd, ingeperkt, labiel, inadequaat) Huilerig Schrikachtig Naar: Hengeveld en Schudel: Het psychiatrisch onderzoek 2001

13 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Mogelijke verklaringen 1. Symptomen zijn niet echt verschillend 2. Artefact van de DSM-IV 3. Depressies en angststoornissen hebben een (deels) gemeenschappelijke oorzaak 4. Depressies en angststoornissen zijn (deels) verschillende expressies van dezelfde aandoening Consequenties

14

15 Casus Vrouw van 37 jaar: Sinds 9 maanden somber Is niet angstig Slaapt slecht en wordt vroeg wakker Voelt zich overdag moe Kan zich moeilijk concentreren Zo hoeft het niet meer Eetlust is goed Geen uitgesproken schuldgevoelens Maakt een trage/geremde indruk Vraag: Wat is de diagnose?

16 Benodigd aantal symptomen voor diagnose - Depressieve stoornis (DSM-IV) Aantal symptomen Stemming Interesse Eetlust/gewicht Slapen Psychomotoriek Energie Gevoelens Denkverloop problemen Dood Depressieve stoornis 5

17 Benodigd aantal symptomen voor diagnose - Depressieve stoornis (DSM-IV) Aantal symptomen Stemming Interesse Eetlust/gewicht Slapen Psychomotoriek Energie Gevoelens Denkverloop problemen Dood Depressieve stoornis 5 Depressief Verminderd Verminderd of toegenomen Insomnia of hypersomnie Remming of agitatie Moeheid Waardeloos, schuld Nadenken, concentreren Doodswens

18 Benodigd aantal symptomen voor diagnose - Depressieve stoornis (DSM-IV) Aantal symptomen Stemming Interesse Eetlust/gewicht Slapen Psychomotoriek Energie Gevoelens Denkverloop problemen Dood Depressieve stoornis 5 Depressief Verminderd Verminderd of toegenomen Insomnia of hypersomnie Remming of agitatie Moeheid Waardeloos, schuld Nadenken, concentreren Doodswens

19 Aantal symptomen Stemming Interesse Eetlust/gewicht Slapen Psychomotoriek Energie Gevoelens Denkverloop problemen Dood Depressieve stoornis 5 Depressief Verminderd Verminderd Toegenomen Insomnia Hypersomnie Remming Agitatie Moeheid Waardeloos Schuld Nadenken Concentreren Doodswens

20 Aantal symptomen Stemming Depressieve stoornis 5 Depressief Dysthymie 5 ( 2 jaar) Depressief Hopeloos Interesse Verminderd - Eetlust/gewicht Verminderd Toegenomen Verminderd Toegenomen Slapen Insomnia Hypersomnie Insomnia Hypersomnie Psychomotoriek Remming Agitatie - Energie Moeheid Weinig Gevoelens Denkverloop problemen Waardeloos Schuld Nadenken Concentreren Geringe eigenwaarde Nadenken Concentreren Dood Doodswens -

21 Aantal symptomen Stemming Depressieve stoornis 5 Depressief Dysthymie 5 ( 2 jaar) Depressief Hopeloos Interesse Verminderd - Eetlust/gewicht Verminderd Toegenomen Verminderd Toegenomen Slapen Insomnia Hypersomnie Insomnia Hypersomnie Psychomotoriek Remming Agitatie - Energie Moeheid Weinig Gevoelens Denkverloop problemen Waardeloos Schuld Nadenken Concentreren Geringe eigenwaarde Nadenken Concentreren Dood Doodswens -

22 Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Aantal symptomen 5 5 ( 2 jaar) 4 n.v.t. 4 ( 6 mnd) Stemming Depressief Depressief Angstig Angstig Angstig Hopeloos Bezorgd Interesse Verminderd Eetlust/gewicht Verminderd Toegenomen Verminderd Toegenomen Misselijkheid Buikklachten - - Slapen Insomnia Hypersomnie Insomnia Hypersomnie - - Slaapstoornis Psychomotoriek Remming Agitatie - Trillen Beven - Rusteloos Geïrriteerd Energie Moeheid Weinig - - Vermoeid Gevoelens Denkverloop problemen Waardeloos Schuld Nadenken Concentreren Geringe eigenwaarde Nadenken Concentreren GAS Concentreren Herinneren Dood Doodswens - Angst voor dood - - Fysieke sympt. - - Diverse - Spierspanning

23 Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Aantal symptomen 5 5 ( 2 jaar) 4 n.v.t. 4 ( 6 mnd) Stemming Depressief Depressief Angstig Angstig Angstig Hopeloos Bezorgd Interesse Verminderd Eetlust/gewicht Verminderd Toegenomen Verminderd Toegenomen Misselijkheid Buikklachten - - Slapen Insomnia Hypersomnie Insomnia Hypersomnie - - Slaapstoornis Psychomotoriek Remming Agitatie - Trillen Beven - Rusteloos Geïrriteerd Energie Moeheid Weinig - - Vermoeid Gevoelens Denkverloop problemen Waardeloos Schuld Nadenken Concentreren Geringe eigenwaarde Nadenken Concentreren GAS Concentreren Herinneren Dood Doodswens - Angst voor dood - - Fysieke sympt. - - Diverse - Spierspanning

24 Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Aantal symptomen 5 5 ( 2 jaar) 4 n.v.t. 4 ( 6 mnd) Stemming Depressief Depressief Angstig Angstig Angstig Hopeloos Bezorgd Interesse Verminderd Eetlust/gewicht Verminderd Toegenomen Verminderd Toegenomen Misselijkheid Buikklachten - - Slapen Insomnia Hypersomnie Insomnia Hypersomnie - - Slaapstoornis Psychomotoriek Remming Agitatie - Trillen Beven - Rusteloos Geïrriteerd Energie Moeheid Weinig - - Vermoeid Gevoelens Denkverloop problemen Waardeloos Schuld Nadenken Concentreren Geringe eigenwaarde Nadenken Concentreren GAS Concentreren Herinneren Dood Doodswens - Angst voor dood - - Fysieke sympt. - - Diverse - Spierspanning

25 Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Aantal symptomen 5 5 ( 2 jaar) 4 n.v.t. 4 ( 6 mnd) Stemming Depressief Depressief Angstig Angstig Angstig Hopeloos Bezorgd Interesse Verminderd Eetlust/gewicht Verminderd Toegenomen Verminderd Toegenomen Misselijkheid Buikklachten - - Slapen Insomnia Hypersomnie Insomnia Hypersomnie - - Slaapstoornis Psychomotoriek Remming Agitatie - Trillen Beven - Rusteloos Geïrriteerd Energie Moeheid Weinig - - Vermoeid Gevoelens Denkverloop problemen Waardeloos Schuld Nadenken Concentreren Geringe eigenwaarde Nadenken Concentreren GAS Concentreren Herinneren Dood Doodswens - Angst voor dood - - Fysieke sympt. - - Diverse - Spierspanning

26 Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Aantal symptomen 5 5 ( 2 jaar) 4 n.v.t. 4 ( 6 mnd) Stemming Depressief Depressief Angstig Angstig Angstig Hopeloos Bezorgd Interesse Verminderd Eetlust/gewicht Verminderd Toegenomen Verminderd Toegenomen Misselijkheid Buikklachten - - Slapen Insomnia Hypersomnie Insomnia Hypersomnie - - Slaapstoornis Psychomotoriek Remming Agitatie - Trillen Beven - Rusteloos Geïrriteerd Energie Moeheid Weinig - - Vermoeid Gevoelens Denkverloop problemen Waardeloos Schuld Nadenken Concentreren Geringe eigenwaarde Nadenken Concentreren GAS Concentreren Herinneren Dood Doodswens - Angst voor dood - - Fysieke sympt. - - Diverse - Spierspanning

27 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Mogelijke verklaringen 1. Symptomen zijn niet echt verschillend 2. Artefact van de DSM-IV 3. Depressies en angststoornissen hebben een (deels) gemeenschappelijke oorzaak 4. Depressies en angststoornissen zijn (deels) verschillende expressies van dezelfde aandoening Consequenties

28

29 Depressies en angststoornissen hebben een gemeenschappelijke oorzaak Omgeving stress Omgeving stress Gene B Angst Gene A Depressie Omgeving stress Omgeving stress Gen C

30 Depressies en angststoornissen hebben een gemeenschappelijke oorzaak Omgeving stress Omgeving stress Gene B Angst Gene A Affectieve stoornis Depressie Omgeving stress Omgeving stress Gen C

31 Depressies en angststoornissen hebben een gemeenschappelijke oorzaak Omgeving stress Omgeving stress Gene B Angst Gene A Affectieve stoornis Depressie Omgeving stress Omgeving stress Gen C

32 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Mogelijke verklaringen 1. Symptomen zijn niet echt verschillend 2. Artefact van de DSM-IV 3. Depressies en angststoornissen hebben een (deels) gemeenschappelijke oorzaak 4. Depressies en angststoornissen zijn (deels) verschillende expressies van dezelfde aandoening Consequenties

33

34 Verschillende expressies van eenzelfde (onderliggende) aandoening Theoretische concepten Beide stoornissen zijn expressies van dezelfde aandoening De ene stoornis is een expressie van de andere stoornis De ene stoornis leidt tot de andere stoornis Naar: Levine et al. 2001

35 Verschillende expressies van dezelfde aandoening Consequenties Beide stoornissen kunnen op dezelfde manier behandeld worden Volledig Gedeeltelijk Naar: Levine et al. 2001

36 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie GAS Antidepressiva TCA s SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines Triazolobenz. Buspirone Gabapentin

37 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Antidepressiva TCA s ? + SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines +? + +? + Triazolobenz. ++? ++ +? + Buspirone +? -? + ++ Gabapentin -? -? +? + ++ GAS

38 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Antidepressiva TCA s SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines Triazolobenz Buspirone ++ Gabapentin ++ GAS

39 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Antidepressiva TCA s ? + SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines + + +? + Triazolobenz ? + Buspirone Gabapentin +? + ++ GAS

40 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Antidepressiva TCA s ? + SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines +? + +? + Triazolobenz. ++? ++ +? + Buspirone +? + ++ Gabapentin +? + ++ GAS

41 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie Antidepressiva TCA s ? + SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines +? + +? + Triazolobenz. ++? ++ +? + Buspirone +? -? + ++ Gabapentin -? -? +? + ++ GAS

42 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid depressie TCA s MAOI s SSRI s angststoornis Benzo s Alprazolam Buspiron Gabapentin Naar: Levine et al. 2001

43 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Antidepressiva Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie TCA s ? + SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines +? + +? + Triazolobenz. ++? ++ +? + Buspirone +? -? + ++ Gabapentin -? -? +? + ++ Psychotherapie CGT GAS

44 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Antidepressiva Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie TCA s ? + SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines +? + +? + Triazolobenz. ++? ++ +? + Buspirone +? -? + ++ Gabapentin -? -? +? + ++ Psychotherapie CGT ++ +? ? GAS

45 Behandeling van depressies en angststoornissen - Overlap in werkzaamheid Antidepressiva Depressieve stoornis Dysthymie Paniekstoornis Agorafobie Soc. fobie TCA s ? + SSRI s SNRI s MAO-remmers Anxiolytica Benzodiazepines +? + +? + Triazolobenz. ++? ++ +? + Buspirone +? -? + ++ Gabapentin -? -? +? + ++ Psychotherapie CGT ++ +? ? GAS

46 Depressies en angststoornissen gaan vaak samen Mogelijke verklaringen 1. Symptomen zijn niet echt verschillend 2. Artefact van de DSM-IV 3. Depressies en angststoornissen hebben een (deels) gemeenschappelijke oorzaak 4. Depressies en angststoornissen zijn (deels) verschillende expressies van dezelfde aandoening Consequenties

47

48 Consequenties Vraag: Moet er onderscheid gemaakt worden tussen depressies en angststoornissen? NESDA zal hopelijk antwoord geven Vraag: Is het zinvol om in de behandeling onderscheid te maken? Eerste lijn Niet of nauwelijks (???) Tweede lijn Misschien niet in de basiszorg, maar alleen in de gespecialiseerde zorg (???)

49 Dank voor uw aandacht!

Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist

Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen

Nadere informatie

Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson

Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Maastricht, 9 mei 2017 Dr. A.F.G. Leentjens, psychiater Afdeling Psychiatrie MUMC 1951-2014 1926-2002 Inhoud Depressieve klachten -wat is een depressie?

Nadere informatie

E-book-Depressie en dysthymie.indd :29:33

E-book-Depressie en dysthymie.indd :29:33 E-book-Depressie en dysthymie.indd 1 16-12-2014 14:29:33 Colofon Dit e book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland)

Nadere informatie

Diagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

Diagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Diagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Inleiding Bij de diagnostiek van psychische klachten in de huisartsenpraktijk worden niet altijd dezelfde diagnostische criteria

Nadere informatie

Chapter 8. Nederlandse samenvatting

Chapter 8. Nederlandse samenvatting Chapter 8 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Angst is een menselijke emotie die iedereen van tijd tot tijd wel eens ervaart. Veel mensen voelen zich angstig of nerveus wanneer ze bijvoorbeeld

Nadere informatie

Hij heeft 7(angst, depressie, sociale fobie, agorafobie, somatische klachten, vijandigheid, cognitieve klachten)+2 (vitaliteit en werk) subschalen

Hij heeft 7(angst, depressie, sociale fobie, agorafobie, somatische klachten, vijandigheid, cognitieve klachten)+2 (vitaliteit en werk) subschalen SQ-48: 48 Symptom Questionnaire Meetpretentie De SQ-48 bestaat uit 48 items en is in 2011 ontworpen door de afdeling psychiatrie van het LUMC om algemene psychopathologie (angst, depressie, somatische

Nadere informatie

Reeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd

Reeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd Reeks 11 Psychiatrie op volwassen leeftijd Psychiatrische aandoeningen Wanneer ben je ziek en wat is normaal? Hoe wordt een diagnose gesteld? Symptomen van de meest voorkomende ziektebeelden Angst Depressie

Nadere informatie

Tineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015

Tineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015 Tineke Vos, psychiater MCH-Bronovo Den Haag 21 september 2015 Vijf symptomen > 2 weken Ten minste één van de eerste twee Verandering in functioneren Angst kan symptoom zijn van depressie Verschil rouw

Nadere informatie

Dag van de Zorg 2013. Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder.

Dag van de Zorg 2013. Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder. Dag van de Zorg 2013 Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder. 1 Wat is stemming? + - 2 Gemoed, stemming: Constant aanwezige achtergrond,

Nadere informatie

Diabetes mellitus en een depressie

Diabetes mellitus en een depressie Diabetes mellitus en een depressie Inleiding Mensen met diabetes mellitus hebben tweemaal zoveel kans om depressief te worden als mensen zonder diabetes. Dat betekent dat in Nederland één op de tien mensen

Nadere informatie

Symptom Questionnaire SQ-48. V. Kovács! M. de Wit! M. Lucas! LUMC Psychiatrie

Symptom Questionnaire SQ-48. V. Kovács! M. de Wit! M. Lucas! LUMC Psychiatrie Symptom Questionnaire SQ-48 V. Kovács! M. de Wit! M. Lucas! LUMC Psychiatrie SQ-48 Naam patiënt: Datum: Nummer: Geboortedatum: HOEVEEL LAST HAD U VAN: Nooit Zelden Soms Vaak Zeer Vaak 18. Ik had zin om

Nadere informatie

07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking

07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking Na vanmiddag Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij ouderen met e Weet u hoe vaak angst en depressie voorkomen, Weet u wie er meer risico heeft om een angststoornis of depressie te ontwikkelen,

Nadere informatie

Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie

Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Willemijn Scholten NEDKAD 2015 Stelling In de DSM 6 zullen angst en depressie één stoornis zijn Achtergrond Waxing and waning

Nadere informatie

Als je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater

Als je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater Als je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater Wanneer is een dip een depressie Dip hoort bij het leven Depressie is een ziekte Ziekte die (nog) niet aan te tonen

Nadere informatie

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling

Nadere informatie

15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater

15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater 5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?

Nadere informatie

4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria

4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria 4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.

Nadere informatie

De kwaliteit van de omgeving (leefomstandigheden en voorzieningen) bepaalt in hoge mate de kwaliteit van de ontwikkeling van het kind.

De kwaliteit van de omgeving (leefomstandigheden en voorzieningen) bepaalt in hoge mate de kwaliteit van de ontwikkeling van het kind. Gastdocent: Drs. Fernando Cunha (Child Support Europe) Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist In dienst van kinderen, jongeren en hun ouders

Nadere informatie

DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen

DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer

Nadere informatie

Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen. R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie

Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen. R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie 2 DSM-5-classificatie Bipolaire stoornissen Depressieve stoornissen Bipolaire-I-stoornis Bipolaire-II-stoornis Cyclothyme

Nadere informatie

Voorspellers van terugval bij angststoornissen. Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten

Voorspellers van terugval bij angststoornissen. Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten Voorspellers van terugval bij angststoornissen Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten Achtergrond Angststoornissen zijn goed te behandelen Beloop op lange termijn chronisch of episodisch

Nadere informatie

V&VN VS oncologie 24 maart 2016 DEPRESSIE? OF? Klinisch redeneren met een oncologische casus Marieke van Piere VS GGZ Alrijne Leiden

V&VN VS oncologie 24 maart 2016 DEPRESSIE? OF? Klinisch redeneren met een oncologische casus Marieke van Piere VS GGZ Alrijne Leiden V&VN VS oncologie 24 maart 2016 DEPRESSIE? OF? Klinisch redeneren met een oncologische casus Marieke van Piere VS GGZ Alrijne Leiden LEERDOELEN De deelnemer is in staat: onderscheid te maken tussen somberheid

Nadere informatie

Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis

Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis Inleiding Iedereen kan zich wel eens somber en lusteloos voelen maar doorgaans is dat van korte duur. Bij sommige mensen houden deze klachten langere tijd

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote

Nadere informatie

Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant

Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Film: fragmenten Iedereen depressief (VPRO) Wat is een depressie?

Nadere informatie

Volgens de richtlijnen is het aan te bevelen om de depressieve stoornis en de dysthymie vast te stellen op kernsymptomen en aanvullende symptomen.

Volgens de richtlijnen is het aan te bevelen om de depressieve stoornis en de dysthymie vast te stellen op kernsymptomen en aanvullende symptomen. Wanneer je als verpleegkundige werkzaam bent op een opname afdeling in de ouderen psychiatrie, ben je betrokken bij de observatie periode. De cliënt met een depressie wordt 24 uur geobserveerd, volgens

Nadere informatie

Somatische comorbiditeit bij affectieve stoornissen

Somatische comorbiditeit bij affectieve stoornissen Somatische comorbiditeit bij affectieve stoornissen Monica Pop, Marleen van Beek & Aart Schene Afdeling Psychiatrie, Radboudumc NijCare Symposium, Nijmegen, 14 juni 2018 Hippocratische geschriften - vijfde

Nadere informatie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de

Nadere informatie

Registratierichtlijn. E003 Beroepsgebonden depressie

Registratierichtlijn. E003 Beroepsgebonden depressie Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Coronel Instituut AMC/UvA Postbus 22660 1100 DD Amsterdam tel. 020 566 5387 e mail: ncvb@amc.nl 2 CAScode: P652 Van deze richtlijn is een achtergronddocument Omschrijving

Nadere informatie

Stappenplan depressie

Stappenplan depressie Stappenplan depressie Vroegtijdige opsporing en behandeling van depressie bij zelfstandig wonende ouderen Stap 1: Screenen op depressie in de eerste lijn (kruis aan) GDS-2 1. Heeft u zich de afgelopen

Nadere informatie

Wat is een gezondheidszorgpsycholoog?

Wat is een gezondheidszorgpsycholoog? Wat is een gezondheidszorgpsycholoog? Meest voorkomende psychiatrische stoornissen: Stemmingsstoornis Angststoornis Persoonlijkheidsstoornis Depressie Depressieve stemming Het meest voor de hand liggende

Nadere informatie

Manisch depressief of bipolaire stoornis

Manisch depressief of bipolaire stoornis 0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters

Nadere informatie

ADHD bij volwassenen met een angststoornis

ADHD bij volwassenen met een angststoornis ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag

Nadere informatie

ANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.

ANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug. ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens

Nadere informatie

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%

Nadere informatie

De toepassing van de multidisciplinaire richtlijn voor depressie in de 2 e lijn

De toepassing van de multidisciplinaire richtlijn voor depressie in de 2 e lijn De toepassing van de multidisciplinaire richtlijn voor depressie in de 2 e lijn Frans Poolen, Altrecht A. van Schaik, B. Penninx & T. van Balkom VGCt, najaarscongres 2012 Vraagstelling In hoeverre worden

Nadere informatie

APPENDIX I Nederlandse Samenvatting

APPENDIX I Nederlandse Samenvatting APPENDIX I Nederlandse Samenvatting DEPRESSIE Depressieve stoornissen zijn wereldwijd een groot probleem voor de volksgezondheid. Cijfers laten zien dat ongeveer 322 miljoen mensen (4.4% van de populatie)

Nadere informatie

Depressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z

Depressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z Depressie hoe, wat & hulp 12 oktober 2017 Amsterdam Icarus Blender #2, Vitamine Z Stef Linsen, psychiater www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl Hoe méer vitale kenmerken, hoe ernstiger: - wakker tussen

Nadere informatie

Thuiszorgcafé. Depressie. Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering

Thuiszorgcafé. Depressie. Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering Thuiszorgcafé Depressie Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering 9 november 2016 Depressie Mevrouw Van Veen Depressie Wat is het? Herkenning

Nadere informatie

Cortisol en het beloop van depressie en angststoornissen

Cortisol en het beloop van depressie en angststoornissen Cortisol en het beloop van depressie en angststoornissen Sophie Vreeburg VGCt najaarscongres 15 november 2013 Hoge prevalentie 25 depressie angststoornis 20 15 10 lifetime prev. 1-jaar prev. 5 0 m v m

Nadere informatie

Depressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn

Depressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn Depressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn Mark Scherders, psychiater, Catharina Ziekenhuis Eindhoven Kees Klop, psychiater, Máxima

Nadere informatie

Dysthymie Aanpassingsstoornis Diagnoses met een beperking? Sascha Russo, psychiater

Dysthymie Aanpassingsstoornis Diagnoses met een beperking? Sascha Russo, psychiater Dysthymie Aanpassingsstoornis Diagnoses met een beperking? 04-10-2017 Sascha Russo, psychiater Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

Voorlichting Angst en Dwangstoornissen

Voorlichting Angst en Dwangstoornissen Voorlichting Angst en Dwangstoornissen INHOUD Wat is Angst? De meest voorkomende angststoornissen Oorzaken Behandeling en aanmelding Tips voor de omgeving Tijd voor vragen Wat is Angst? Fear: emotionele

Nadere informatie

Angst en paniekstoornissen

Angst en paniekstoornissen Angst en paniekstoornissen Denk aan een angststoornis bij: Onverklaarbare lichamelijke klachten Verergering van bestaande lichamelijke klachten Misbruik psycho-actieve stoffen Claimend of eisend gedrag

Nadere informatie

Een depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen

Een depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen Een depressie P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit soort

Nadere informatie

Vroegsignalering bij dementie

Vroegsignalering bij dementie Vroegsignalering bij dementie Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman, Hogeschool Rotterdam c.a.klingeman@hr.nl

Nadere informatie

Doen bij Depressie: mul0disciplinair zorgprogramma voor opsporing en behandeling van depressie in verpleeghuizen Debby Gerritsen Riët Daniël

Doen bij Depressie: mul0disciplinair zorgprogramma voor opsporing en behandeling van depressie in verpleeghuizen Debby Gerritsen Riët Daniël 23-11-15 Doen bij Depressie: mul0disciplinair zorgprogramma voor opsporing en behandeling van depressie in verpleeghuizen Debby Gerritsen Riët Daniël 1 23-11-15 2. Opsporen Depressie: Prevalen0e Verpleeghuizen:

Nadere informatie

Cure + Care Solutions

Cure + Care Solutions Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure

Nadere informatie

STAPPENPLAN DEPRESSIE IN DE EERSTE LIJN

STAPPENPLAN DEPRESSIE IN DE EERSTE LIJN STAPPENPLAN DEPRESSIE IN DE EERSTE LIJN Vroegtijdige opsporing en behandeling van bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op in de eerste lijn (kruis aan). GDS-2 1. Hebt u zich de afgelopen maand

Nadere informatie

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren

Nadere informatie

Angst en depressie bij COPD Programma Angst en depressie bij patiënten met COPD Angst en depressie bij COPD Angst en depressie bij COPD

Angst en depressie bij COPD Programma Angst en depressie bij patiënten met COPD Angst en depressie bij COPD Angst en depressie bij COPD Disclosure belangen sprekers (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding

Nadere informatie

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,

Nadere informatie

Depressie na een beroerte

Depressie na een beroerte Afdeling: Onderwerp: 6B Neurologie 1 Voor wie is deze folder bedoeld? Deze informatiefolder is bedoeld voor zowel patiënten die in het Ikazia Ziekenhuis zijn opgenomen en/of hun naasten. Door middel van

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Dutch summary)

Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Nederlandse samenvatting (Dutch summary) 125 Angststoornissen zijn veel voorkomende psychiatrische aandoeningen (ongeveer 1 op de 5 Nederlanders heeft, op enig moment in het leven een angststoornis). Onder

Nadere informatie

To sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater

To sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to Sleep over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to sleep Een goede slaapkwaliteit is belangrijk voor ons psychisch welbevinden,

Nadere informatie

AFT. Affect Fobie Therapie. Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam

AFT. Affect Fobie Therapie. Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam AFT Affect Fobie Therapie Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam AFT Ontwikkeld door McCullough Pragmatische psychodynamische psychotherapie Integratie psychodynamische- en leertheorie AFT Boek:

Nadere informatie

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties

Nadere informatie

Maryleen Sorée. Dag van de kraamzorg 2015 Mama-Fit!

Maryleen Sorée. Dag van de kraamzorg 2015 Mama-Fit! Maryleen Sorée Dag van de kraamzorg 2015 Een cruciale verandering Je hebt negen maanden om je voor te bereiden op iets waarvan je geen idee hebt, Net zo iets als een Eskimo die zich voorbereidt op het

Nadere informatie

Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren-

Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- In het Transitiecentrum voor Affectieve Stoornissen (TAS) vindt diagnostiek,

Nadere informatie

Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL

Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen Peter F M Verhaak NIVEL 12-maands prevalentie stemmings-, angst- en middelenstoornis 250 200 N/1000 patiënten 150 100 50 Depressie

Nadere informatie

Online Cognitieve Gedragstherapie (CGT) voor Volwassenen met Diabetes en symptomen van Depressie

Online Cognitieve Gedragstherapie (CGT) voor Volwassenen met Diabetes en symptomen van Depressie Online Cognitieve Gedragstherapie (CGT) voor Volwassenen met Diabetes en symptomen van Depressie Van Bastelaar KMP a, Pouwer F a, Cuijpers P b, Snoek FJ a Research Programme > Diabetes & Overweight a Afdeling

Nadere informatie

SAMENVATTING Depressie en angststoornissen, zoals de paniekstoornis, de sociale angst stoornis en de gegeneraliseerde angststoornis, zijn veel voorkomende psychiatrische stoornissen die gepaard gaan met

Nadere informatie

ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt)

ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) Naam:.. Datum: - - Kruis bij elke vraag het antwoord aan dat de afgelopen zeven dagen

Nadere informatie

General information of the questionnaire

General information of the questionnaire General information of the questionnaire Name questionnaire: Inventory to Diagnose Depression Lifetime (IDDL-NL) Original author: Zimmerman & Coryell Translated by: Goeleven & Franck Date version: 2004

Nadere informatie

Stemmingsstoornissen. Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel

Stemmingsstoornissen. Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel Stemmingsstoornissen Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel Inhoud 1. Casus Mark 2. De context: psychiatriebij mensenmet eenvb 3. Stemmingsstoornissen

Nadere informatie

Een depressie. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen

Een depressie. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen Een depressie PuntP kan u helpen groep: volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit

Nadere informatie

VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht

VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden

Nadere informatie

Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom

Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom 4.3.2 Diagnostische checklist voor cliënten met dementie: PDC-dAD Samenwerking in zorg en wetenschap Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende

Nadere informatie

Mini International Neuropsychiatric Interview. Nederlandse Versie 5.0.0 DSM-IV

Mini International Neuropsychiatric Interview. Nederlandse Versie 5.0.0 DSM-IV M.I.N.I. Mini International Neuropsychiatric Interview Nederlandse Versie 5.0.0 DSM-IV Y. Lecrubier, E. Weiller, T. Hergueta, P. Amorim, L.I. Bonora J.P. Lépine Hôpital de la Salpétrière - Paris - FRANCE

Nadere informatie

Maryleen Sorée. Dag van de kraamzorg 2014 Mama-Fit!

Maryleen Sorée. Dag van de kraamzorg 2014 Mama-Fit! Maryleen Sorée Dag van de kraamzorg 2014 Quizz: 1. Sinds wanneer eten we beschuit met muisjes? a. 17 e eeuw b. 19 e eeuw c. 20 e eeuw Quizz: 2. Beschuit met muisjes staat symbool voor? a. Gezonde toekomst

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)

NEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) NEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) ACHTERGROND Depressie is een ernstige psychiatrische stoornis waar ongeveer één op de vijf à zes mensen gedurende de levensloop mee te maken krijgt. In Westerse

Nadere informatie

Delier en Depressie in de terminale fase

Delier en Depressie in de terminale fase Delier en Depressie in de terminale fase Karel Hoffmans huisartsconsulent IKST 06- /07 DELIER in de terminale fase Casus uit de praktijk gegrepen Diagnostiek Behandeling Discussie Uit de praktijk gegrepen

Nadere informatie

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn Christine van Boeijen Indeling presentatie Welke stoornissen Vooronderzoeken Hoofdonderzoeken Implementatie Welke

Nadere informatie

Iedereen is wel eens bang

Iedereen is wel eens bang Iedereen is wel eens bang Stichting nascholingscommissie voor Bedrijfs- en Verzekeringsartsen Noord Nederland 4 februari 2015 de Lawei, Drachten Dr. Kamini Ho Pian, psychiater Drs. Date van der Veen, klinisch

Nadere informatie

The Glue of (ab)normal Mental Life: Networks of Interacting Thoughts, Feelings and Behaviors A.O.J. Cramer

The Glue of (ab)normal Mental Life: Networks of Interacting Thoughts, Feelings and Behaviors A.O.J. Cramer The Glue of (ab)normal Mental Life: Networks of Interacting Thoughts, Feelings and Behaviors A.O.J. Cramer Wat is een psychische stoornis? Als we de populaire media en sommige stromingen in de gedragswetenschappen

Nadere informatie

Angststoornissen bij ouderen. Arjan Videler GGz Breburg SeneCure

Angststoornissen bij ouderen. Arjan Videler GGz Breburg SeneCure Angststoornissen bij ouderen Arjan Videler GGz Breburg SeneCure Programma Angststoornissen Verschillen in etiologie & fenomenologie Differentiële diagnostiek Behandelopties Angststoornissen Angst is functioneel

Nadere informatie

Leven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog

Leven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog Leven met een amputatie Chris Leegwater Vinke Psycholoog Amputatie 2 Amputatie is voor de geamputeerde meestal een ernstig trauma, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Naast het verlies van de

Nadere informatie

Informatie voor patiënten

Informatie voor patiënten Informatie voor patiënten gegeneraliseerde angststoornis: wat is dat precies? Bij u is na de intakeprocedure de diagnose gegeneraliseerde angststoornis gesteld. Om deze diagnose te kunnen krijgen moet

Nadere informatie

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

V O LW A S S E N E N

V O LW A S S E N E N PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID V O LW A S S E N E N Volwassenen 2009 3 Volwassenenonderzoek 2009 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland West in 2009

Nadere informatie

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:

Nadere informatie

Paniekaanvallen - Moet je daar wat mee? -

Paniekaanvallen - Moet je daar wat mee? - Paniekaanvallen - Moet je daar wat mee? - Neeltje Batelaan Didi Rhebergen, Ron de Graaf, Jan Spijker, Aartjan Beekman en Brenda Penninx Filmfragment College tour 2012 Een vraagje. Vraagt u tijdens anamnese

Nadere informatie

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,

Nadere informatie

Wat zijn angststoornissen en hoe worden ze behandeld?

Wat zijn angststoornissen en hoe worden ze behandeld? NEDERLANDSE SAMENVATTING INTRODUCTIE Het vertrekpunt van dit proefschrift was een probleem dat in de klinische praktijk veel voorkomt. Mensen die een angststoornis hebben gebruiken vaak antidepressiva.

Nadere informatie

Workshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde

Workshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde Workshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde Workshop medicatie bij angst Farmacotherapie angst stoornissen in vogelvlucht Casuïstiek Dhr. A Eigen inbreng Eventueel Mw.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 295 VERVROEGDE VEROUDERDOM Overdag niet geslapen. In de nacht op slaap gewacht. Daarna op de slaap gejaagd, iets van bijna niets met een zware vacht. Mank gejaagd op deze slaap,

Nadere informatie

Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase. Henry Honné

Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase. Henry Honné Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase Henry Honné februari/maart 2017 Breincafés Midden-Limburg 1 Master Neurorehabilitation and Innovation cum laude, en fysiotherapeut.

Nadere informatie

Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop

Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,

Nadere informatie

Zorgprogramma Angststoornissen

Zorgprogramma Angststoornissen Zorgprogramma Angststoornissen Doelgroep Het Zorgprogramma Angststoornissen is bedoeld voor volwassenen die een angststoornis hebben. Mensen met een angststoornis hebben last van angsten zonder dat daar

Nadere informatie

Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag.

Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag. Feedbackvragen Casus Martijn Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag. Bij Martijn is sprake van sociaal isolement, somberheid, niet eten. Dat duidt

Nadere informatie

STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN

STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN Doel Vroegtijdige opsporing en behandeling van angst bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op angst in de eerste lijn (kruis aan). Voelde u zich de afgelopen

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Depressies

Praktische opdracht ANW Depressies Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben

Nadere informatie

VMDB 15-06-2013. Arnold Scholten Psycholoog Brijder Verslavingszorg

VMDB 15-06-2013. Arnold Scholten Psycholoog Brijder Verslavingszorg VMDB 15-06-2013 Arnold Scholten Psycholoog Brijder Verslavingszorg DUBBELE DIAGNOSE Psychiatrische Stoornis + middelenproblematiek Er bestaat wederzijdse beïnvloeding Prognose is minder goed Afzonderlijke

Nadere informatie

Beloop van angst en depressie. belang voor de klinische praktijk

Beloop van angst en depressie. belang voor de klinische praktijk Beloop van angst en depressie belang voor de klinische praktijk Jan Spijker, psychiater, A-opleider,hoofd programma stemmingsstoornissen Pro Persona, Ede & onderzoeker Trimbos-instituut, Utrecht Waarom

Nadere informatie

SAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender

SAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in

Nadere informatie

Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd.

Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. INTERLINE PSYCHIATRIE 2013 april 2013 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

Nadere informatie

Samenwerkingsverband Vrijgevestigde Psychologen Amsterdam

Samenwerkingsverband Vrijgevestigde Psychologen Amsterdam Samenwerkingsverband Vrijgevestigde Psychologen Amsterdam Sanne Bakker en Marjan Kroon, 19 juni 2014 1. De invoering van de Basis GGZ 2. Het verwijsmodel 3. Overzicht van de DSM-IV stoornissen die vergoed

Nadere informatie

Vermoeidheid na kanker. Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht

Vermoeidheid na kanker. Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht Helen Dowling Instituut: Begeleiding bij kanker voor (ex-) kankerpatienten en hun naasten: Onder andere: Individuele begeleiding Lotgenotengroepen

Nadere informatie