Een begeleidingsaanpak om executieve functies, leermogelijkheden, onderwijs- en ondersteunings-behoeften af te stemmen met leerling, leraar en ouders.

Transcriptie

1 Solution Focused Tuning (SFT) Een begeleidingsaanpak om executieve functies, leermogelijkheden, onderwijs- en ondersteunings-behoeften af te stemmen met leerling, leraar en ouders Lucie Spreij

2 Programma Kennismaken Visie en uitgangspunten SFT Doel en opzet SFT instrument Oplossingsgerichte gespreksvoering Afsluiting

3 Kennismaken

4 Begeleidingsgesprek De School: 7 januari 2014 ( ) De mentor, mevrouw Davids, voert een begeleidingsgesprek met Matthijs, een leerling met lage rapportcijfers van CSG Jan Arentsz in Alkmaar. Wat valt op in de interactie?

5 SFT instrument, oplossingsgerichte benadering Only if you are prepared to look at someone's strengths, you can touch their weaknesses (Reuven Feuerstein ~ ) Basishouding 1. Respect 2. Vertrouwen 3. Niet weten 4. Bereid iets ánders te doen 5. Bereid successen te delen en te vieren SFT medisch model denken ontwikkelingsgericht

6 Oplossingsgericht werken in het onderwijs Als iets niet werkt, leer ervan en doe iets anders. Als iets wel (of beter) werkt, doe er meer van. Als iets blijkt te werken, leer het (van /aan) iemand anders. Uit: Handboek oplossingsgericht werken in het onderwijs (Cauffman & van Dijk, 2011) Solution Focused Tuning - Lucie Spreij Schoolpsychologencongres

7 Werkrelaties OGB (Cauffman & Van Dijk, 2011) 1. Welke werkrelatie herken je in je eigen werk? 2. Welke werkrelatie tussen Matthijs en mentor Davids? Werkrelatie 1. Bezoekertypische relatie (voorbijganger) Interventie Centraal: de relatie 2. Zoekende of klaagtypische relatie (zoeker) 3. Consulterende of klanttypische relatie (koper) Centraal: eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheid Centraal: krachtbronnen weten te gebruiken 4. Co-expertrelatie (co-expert) Centraal: krachtbronnen opnieuw weten te gebruiken

8 Oplossingsgerichte flowchart (Cauffman & Van Dijk, 2011)

9 Wat zijn executieve functies? Welke EF s ken je? Noteer er drie Bespreek in tweetallen de verschillen en overeenkomsten

10 Wat zijn executieve functies? Denkprocessen die belangrijk zijn voor het uitvoeren van doelgericht en sociaal gedrag. EF s helpen ons in het dagelijks leven goed en zelfstandig te functioneren. Door deze denkprocessen kunnen we ons (leer)gedrag sturen en reguleren (Smidts & Huizinga, 2011)

11 Executieve functies (Davidson, Amso, Anderson & Diamond, 2006) Neuropsychologisch concept Hoogontwikkelde cognitieve functies 3 hoofd EF s 1. Inhibitiecontrole 2. Werkgeheugen 3. Cognitieve flexibiliteit In prefrontale cortex en andere neurologische gebieden Vaardigheden die helpen beslissen op welke activiteiten of taken we onze aandacht richten en welke we kiezen om uit te voeren.

12 Leren leren: Executieve functies versterken Film over de ontwikkeling van de executieve functies en zelfregulatie: Executive functioning: Skills for life and learning (Harvard University)

13 Werkgeheugen en cognitieve prestaties: waar of niet waar? Stelling werkgeheugen waar niet waar 1 Werkgeheugen is het vermogen om informatie te verwerken 2 Werkgeheugen is hetzelfde als het kortetermijngeheugen 3 Een goed werkgeheugen is nuttiger voor het leren dan voor het dagelijks leven 4 Werkgeheugen is hetzelfde als het langetermijngeheugen 5 Leerlingen met een hoge IQ-score hebben per definitie een goed werkgeheugen 6 Werkgeheugen is wat je kunt doen met wat je weet

14 Werkgeheugen Prefrontale cortex Amygdala: Emotionele centrum Hippocampus: Lange termijn opslag Intrapariëtale sulcus: Rekencentrum Broca: Taalbegrip vloeiend spreken en schrijven

15 Werkgeheugen: dirigent van het brein

16 Dagelijkse hulp van het werkgeheugen Welke benut je zelf al veel of optimaal? 1 Prioriteit aanbrengen in informatie 2 Je concentreren op wat belangrijk is 3 Snel een passend antwoord bedenken 4 Slimmer risico s nemen 5 Gemakkelijker leren op school 6 Snel beslissen 7 Aanpassen aan nieuwe situaties 8 Gemotiveerd blijven om langetermijn doelen te halen 9 Positief blijven in een grimmige situatie 10 Je morele kompas volgen 11 Een betere atleet zijn

17 Ondermijning van het werkgeheugen Wat herken je? 1 Overdaad aan informatie 2 De verleiding van instantbevrediging; onmiddellijke behoeftebevrediging 3 Te weinig tijd 4 Stress 5 Pensioen: minder denken afname van de kracht van het werkgeheugen 6 Pijn 7 Romantiek 8 Videogames 9 Roken 10 Te veel eten

18 Zeven gewoontes voor super krachtig werkgeheugen Welke kun je benutten voor leerlingen? 1. De winst van slaap (aantal uren per leeftijd) en powernap 2. Ruim rommel op (spinnenwebben van je werkgeheugen opruimen, bij twijfel: weggooien) 3. Beweeg natuurlijk: mindfulness, balans, lopen 4. Ga op de creatieve toer 5. Doedelen: helpt om de info te onthouden 6. Houd contact 7. Naar buiten: als je niet fit bent, natuur in (snelle oppepper)

19 Brein en gedrag in de adolescentie Eveline Crone in DWLD Quote: «Pubers zitten vol problemen en boordevol mogelijkheden. Help ze daarmee!» Prof. Eveline Crone Universiteit Leiden

20 Werkgeheugen en cognitieve prestaties: waar of niet waar? Antwoorden? Stelling werkgeheugen waar niet waar 1 Werkgeheugen is het vermogen om informatie te verwerken 2 Werkgeheugen is hetzelfde als het kortetermijngeheugen 3 Een goed werkgeheugen is nuttiger voor het leren dan voor het dagelijks leven 4 Werkgeheugen is hetzelfde als het langetermijngeheugen 5 Leerlingen met een hoge IQ-score hebben per definitie een goed werkgeheugen 6 Werkgeheugen is wat je kunt doen met wat je weet

21 Visie SFT op ontwikkeling leerling bildung : leerling weg laten vinden in 21 e eeuw (Van Stralen & Gude, 2012) zelfkennis, zelfreflectie, zelfexpressie en zelfbestemming staan centraal. brede beschouwing culturele en maatschappelijke verworvenheden binnen ontwikkelingsproces. leerling als onderdeel samenleving, cultuur. opdracht scholen: vormen van leerlingen tot burgers in deze samenleving

22 Interdependent denken

23 Zelfdeterminatie (Deci & Ryan, 2008; Stevens, 2013) Waar werken we naar toe? Zelfsturing: Self determination theory (SDT) Psychologische basisbehoeften als voorwaarde voor psychologische gezondheid Behoefte aan relatie (relatedness) Behoefte aan autonomie Behoefte aan competentie

24 Doel SFT begeleidingsaanpak kernvaardigheden school (beroeps) diploma - werk scaffolding leraar ondersteuning ouders Zelfregulerend, zelfsturend en zelfstandig individu Van disciplineren leren leerling/student te zijn, leren leren naar liberaliseren

25 SFT en Uitgangspunten HGW 1. De werkwijze is doelgericht. 2. Het gaat om afstemming en wisselwerking (transactioneel referentiekader). 3. Onderwijsbehoeften van leerlingen staan centraal. 4. De leraar/mentor maakt het verschil/de leraar doet ertoe. 5. Positieve aspecten zijn van groot belang. 6. Betrokkenen (leraren, zorgfunctionarissen, ouders, leerling en externe diagnostici) werken constructief samen. 7. De werkwijze is systematisch en transparant. Passend Onderwijs in het vo - leraar 24

26 6. Educatief partnerschap (Broersen & Spreij, 2009) Grensgebied waar school en ouders samen komen Doelen: pedagogisch - omgang met de leerling organisatorisch - activiteiten mogelijk maken democratisch - samen nadenken en beslissen over de school ouders leerling school Complex and tender, vraagt voortdurend positie bepalen Waar staan we voor als school? Hoe laten we dat zien? Ouderbetrokkenheid tegen schooluitval mbo - leraar 24

27 Transactioneel ontwikkelingsmodel (Ruijssenaars et. al. 2008, naar: Pennington, 2006).

28 SFT en het RTI-model Kleine groepjes Aanpak voor hele school en klas

29 Van Solution Focused Tuning naar Focus! Focus!: Choice vragenlijst Focus!: Skills Executieve Functies (EF) vragenlijst Focus!: Monitor Scalingvragenlijst 6 en 7 jaar: leerling leraar - ouders 8 tot en met 12 jaar: leerling leraar - ouders 12 tot en met 17 jaar: leerling leraar - ouders 18 en 18+: student leraar familielid / partner

30 Oplossingsgericht gesprek "The answers you get, depend upon the questions you ask" Thomas Kuhn ( ) Werken met schaalvragen en het stellen van oplossingsgerichte vragen: Teken een schaal van 1 tot 10, waarbij de 10 betekent dat je een bepaald doel bereikt hebt. Bepaal met een kruisje en een cijfer op de lijn waar je nu staat. Mogelijke vragen over dit doel: 1. Wat maakt dat je op dat cijfer zit? 2. Waar zat je eerst? (je mag zelf uitmaken wanneer eerst was) 3. Wat is het verschil met nu? 4. Wat heb jij gedaan om hier te komen? 5. Stel je voor dat ik je beste vriend, ouders, kinderen, partner, collega, deelnemers (wie maar voor jou hierin belangrijk is) enz. zou vragen waar je zou zitten, wat zou die zeggen? 6. Wat is de eerstvolgende concrete en haalbare stap (op welk cijfer ben je dan)? 7. Wat is de eerste aanwijzing dat je op weg gaat naar die stap? Module SFT - bijeenkomst 2 - SvO - HU

31 In tweetallen: schaalwandelen over jouw mogelijkheden (blz. 15) 12. Creativiteit Bewegen/sport Fitheid/gezondheid Planning en organisatie van opdrachten/schoolwerk 1 10 Module SFT - bijeenkomst 2 - SvO - HU

32 Oplossingsgericht gesprek met student van 17 jaar - mbo mediadevelopment Welke stappen uit de vijfstappentango gebruikt begeleider Wendy (student M SEN)? Hoe start ze het gesprek? Hoe eindigt ze het gesprek? Vijfstappentango (Louis Cauffman) Stap 1 Contact leggen Stap 2 De context verhelderen Stap 3 Doelen formuleren: Zonder doel geen doelpunt Stap 4 Resources en uitzonderingen ontdekken Stap 5 Complimenteren

33 Afsluiting Vragen? Wat is een belangrijk nieuw inzicht of perspectief? Wat toepassen in eigen praktijk?

34 Meer OGB en Focus!? Postmastercursus 2016: Handelingsgericht werken en de oplossingsgerichte benadering bij leerproblemen en dyslexie: woensdagen van tot 20.00: , , , , , , Accreditatie NIP/NVO: diagnostiek 17, behandeling 17, overige taken 3, extra literatuurstudie 37, herregistratie 37 Links uitproberen? Meedoen aan de validering van de EF vragenlijst? Mail naar: of of bel naar:

35 Doel validering SFT EF vragenlijst Nagaan of de EF vragenlijsten valide en betrouwbare vragenlijsten zijn om de ontwikkeling van het executief functioneren in kaart te brengen voor leerlingen van 6 en 7 jaar leerlingen van 8 tot en met 12 jaar (in het primair/lager onderwijs) leerlingen van 12 tot en met 17 jaar leerlingen van 18+

36 Literatuur Alloway, T., & Alloway, R. (2013). De winst van het werkgeheugen. Train je brein om sneller en beter te leren en presteren. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds. Broersen, A., & Spreij, L.C. (2009). Parameters in de dynamiek van educatief partnerschap. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 48, Cauffman, L., & Van Dijk, D.J. (2011). Handboek oplossingsgericht werken in het onderwijs (2 e druk). Amsterdam: Boom. Cooper-Kahn, J., & Foster, M. (2014). Executieve functies versterken op school: Een praktische gids voor leerkrachten. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers. Dawson, P., & Guare, R. (2010). Executieve functies bij kinderen en adolescenten: Een praktische gids voor diagnostiek en interventie. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers. Pameijer, N.K., Van Beukering J.T.E., & De Lange S. (2009). Handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam. Samen met collega s leerlingen en ouders aan de slag. Leuven/Culemborg: Acco. Pameijer, N.K., Van Beukering, J.T.E., Van der Wulp, M, Zandbergen, A. (2012). Handelingsgericht werken: in het voortgezet onderwijs. Leuven/Voorburg: Acco. Van Stralen, G., Solution & Gude, Focused Tuning R. - Lucie (red.) Spreij (2012) Schoolpsychologencongres En denken! Bildung 2015 voor leraren. Leusden: ISVW Uitgevers.