Simeacongres 12 december. Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Simeacongres 12 december. Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO"

Transcriptie

1 Simeacongres 12 december Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO

2 Programma Welkom en toelichting: interactie!!!! Inventarisatie vragen Informatie HGW/HDPD/1 zorgroute Toepassen: betekenis voor AB-er Discussie Opbrengsten

3 Iedereen is gelijk WELKOM

4 5 fasen van de HGW - cyclus 1. Intake 2. Strategie 3.Onderzoek 4.Indicering * Fasen kunnen overgeslagen worden! 5. Advies

5 Uitgangspunten HGW 1. Transactioneel kader 2. Onderwijsbehoeften 3. Positieve benutten 4. Samenwerken 5. Doelgericht werken 6. Systematiek

6

7 $!! " % #

8 6) Uitvoeren groepsplan 5) Opstellen groepsplan ouders 1) Groepsoverzicht/evalueren 2) Signaleren leerlingen met leerlingen specifieke onder- leerkracht wijsbehoeften Intern handelen &' % 4) Clusteren leerlingen met gelijke onderwijsbehoeften 3) Benoemen onderwijsbehoeften ' % Extern handelen Externe zorg ( ( % )!

9 Niveau 4: Speciale hulp na extern onderzoek Bespreking van de leerling in het zorgteam Schriftelijke toestemming ouders is nodig Extern onderzoek Bespreking verslag met ouders, leerkracht en IB-er Handelingsplan opstellen Ondersteuning IB-er en evt. ambulant begeleider

10 HGW HGD HGW Dezelfde zes uitgangspunten Een gemeenschappelijk kader Een systematische manier van werken, stap voor stap Professionals werken samen vanuit dezelfde visie HGW als kader voor reflectie: wat doen we al HG en wat handelingsgerichter?

11 1. Transactioneel kader Dit kind/ (jongere) in deze groep bij deze leerkracht in deze school en van deze ouders. Analyse kenmerken kind en omgeving: risico- en protectieve factoren? Hoe is afstemming op behoeften kind met Situatie begrijpen (hoe komt het?) situatie oplossen of verbeteren (wat te doen?) probleem/beperking is relatief stabiel, maar omgeving kan veranderen! Observeren in de context: de groep in!

12 2. Onderwijsbehoeften Wat is reëel doel en wat heeft leerling met.. nodig om dit te behalen? Pedagogisch en didactisch? - instructie die - opdrachten/activiteiten die - leeromgeving die - feedback die - groepsgenoten die - een leerkracht die - ouders die

13 Waarom onderwijsbehoeften? Van problemen/diagnose naar: doel & gewenste aanpak Benutten: - van wat wel werkt uitbreiden - kennis & ervaring leerkracht, ouders, IB, AB, kind Leerkracht doet ertoe: afstemming van aanpak op onderwijsbehoeften kind met beperking wat gaat goed en wat kan beter? Kader schoolkeuze: wat biedt de school?

14 Hoe kom je eraan? Praten met andere professionals Vragen aan ouders en kind: wat werkt thuis; wat helpt; tips voor school? Zoeken in literatuur naar effectieve aanpak voor kinderen met vergelijkbare diagnose Observeren: wanneer gaat het goed; wanneer lukt het wel; waar ligt dat aan? Experimenteren: als ik doe, dan.

15 3. Het positieve Zoek naar sterke kanten kind, ouders, groep, leerkracht, school Wanneer gaat het wel goed? Positieve kenmerken: Verbeteren de prognose bij problemen Verhogen gevoel van competentie van leerling, leerkracht, ouders Motivatie neemt toe Benutten in de aanpak HP haalbaar & effectiever

16 Differentiatie in didactisch handelen aard van de sturing: juist meer of minder keuzemogelijkheden bij de leerling aard van de instructie: directe instructie, zelfontdekkend, interactief, samenwerken (meer) toepassingsgericht werken de omvang van de leerstof Extra: motorisch, visueel, tactiel, auditief

17 %! * +,-,-

18 ! " #! " # $% $ #

19 Voor nu: drie principes 1 Een H-B plan is gericht op het verbeteren van het handelen met de leerling. 2. Ouders en leerlingen zijn ook belangrijke informatiebronnen bij de opstelling 3. Opstellen en uitvoeren gebeurt in kritische dialoog met collega s:

20 Overleg

21 Samen met kind plan maken Nu kan ik al. Straks kan ik Ik ga. Leerkracht helpt door. Ouders / vriendje helpen door IB / AB / RT helpt door

22 &'' ( ) * ++,

23 Waaraan zal je merken dat het beter gaat? SMART! Specifiek Meetbaar Acceptabel Realistisch Tijd/ Transfer Wat betekent beter voor jou, in deze situatie?

24 Groepsplan in stappen stap 1: verzamelen van gegevens van leerlingen op een bepaald leergebied stap 2: een overzicht van instructiebehoefte samenstellen stap 3: clusteren van leerlingen stap 4: ontwerpen van onderwijsaanbod stap 5: plannen

25 Groepsplan in stappen stap 6: uitvoeren van het plan stap 7: evaluatie en bespreken volgende stappen, bijvoorbeeld nieuwe clustering van leerlingen Aanvullend: afspraken over taken en planning

26 $"-./ /.'! / ( 0!! 1!!, - % &, - 2!

27 1 zorgroute zorgroute

28 Ppt Pameijer ocs/022c4e03-2d14-33ff-b1f6- aab24eb91f59.ppt

Handelingsgericht Werken. Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher

Handelingsgericht Werken. Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher Handelingsgericht Werken Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher Doelen Kennismaking met de uitgangspunten HGW Reflecteren op uitgangspunten HGW Zicht op de betekenis van HGW op de eigen praktijksituatie

Nadere informatie

Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten

Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten 15 september 2010 9.00 16.00 Berber Klein Henk Logtenberg & Liesbeth van Well Agenda (1) 1. Introductie 1.1: Voorstellen 1.2: Warming

Nadere informatie

1.3. Leerkrachten kennen de 7 uitgangspunten en passen enkele uitgangspunten bewust en systematisch toe.

1.3. Leerkrachten kennen de 7 uitgangspunten en passen enkele uitgangspunten bewust en systematisch toe. 1. Uitgangspunten HGW 2. Reflectie 3. Communicatie Implementatie HGW-OGW Leerkrachten Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 1.1. Leerkrachten kennen de 7 uitgangspunten van HGW niet maar passen deze (gedeeltelijk)

Nadere informatie

Box 4: Evaluatie HGW in het handelen van de student tijdens stage

Box 4: Evaluatie HGW in het handelen van de student tijdens stage Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 4: Evaluatie HGW in het handelen van de student tijdens stage U kunt dit schema gebruiken om

Nadere informatie

Bijeenkomst 1 Maatwerktraject onderwijskundig begeleider

Bijeenkomst 1 Maatwerktraject onderwijskundig begeleider Bijeenkomst 1 Maatwerktraject onderwijskundig begeleider Opbrengst-en handelingsgericht werken Ad Kappen, Gerdie Deterd Oude Weme Programma 16.00 16.15 17.30 17.45 18.30 20.30 opening Marielle lezing ogw

Nadere informatie

Handelingsgericht werken

Handelingsgericht werken Handelingsgericht werken Dat doen we toch allang! Studiedag SPPOH 9 november 2016-11.15 12.30 uur - 13.30 14.45 uur Noëlle Pameijer, school-, kinder- en GZ-psycholoog, SWV Unita en Annie M.G. Schmidt school

Nadere informatie

HANDELINGSGERICHT WERKEN BELEIDSVOEREND VERMOGEN BELEIDSVOEREND VERMOGEN. Onderwijsbehoeften van de leerling 11/09/2013

HANDELINGSGERICHT WERKEN BELEIDSVOEREND VERMOGEN BELEIDSVOEREND VERMOGEN. Onderwijsbehoeften van de leerling 11/09/2013 Gericht Werken als bril om naar het zorgbeleid te kijken zorg Handelings- Leerlingenbegeleiding fase 0 fase 1 HGW HGW Leren & studeren Studieloopbaanbegeleiding Socioemotioneel fase 2 fase 3 HGW HGW centrale

Nadere informatie

Strategische kernen Passend Onderwijs. Sander, groep 8. Belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van kinderen

Strategische kernen Passend Onderwijs. Sander, groep 8. Belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van kinderen Leerlingen met een opvallende ontwikkeling Hoe ga je om met leerlingen met speciale onderwijsbehoeften? Cruciaal in de zorgstructuur is de kwaliteit van instructie. Maar inspelen op onderwijsbehoeften

Nadere informatie

Groepsplannen en spel.

Groepsplannen en spel. Groepsplannen en spel. Workshop LBJK 22 maart 2017 In deze interactieve lezing/workshop zal Emilie Groot met de aanwezige jonge kind specialisten in gesprek gaan over de mogelijkheden om (meer) ruimte

Nadere informatie

Handelingsgericht werken

Handelingsgericht werken Handelingsgericht werken HGW en Passend Onderwijs: kansen en belemmeringen? De week van de IB-er 5 november 2012, Zwolle Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog, SWV Annie M.G. Schmidt 1 Doelen bijdrage

Nadere informatie

De opbrengst van Opbrengstgericht Werken

De opbrengst van Opbrengstgericht Werken De opbrengst van Opbrengstgericht Werken 21 september 2011 Yvonne Leenders Juffrouw Marieke, op weg naar school.. Iedere landelijke onderwijsvernieuwing of - verandering vraagt van leraren. Meerdere landelijke

Nadere informatie

Handelingsgericht werken: Signaleren en ouderbetrokkenheid

Handelingsgericht werken: Signaleren en ouderbetrokkenheid Programma Handelingsgericht werken: Signaleren en ouderbetrokkenheid Op de lijn HGW in vogelvlucht Onderwijsbehoeften Signaleren adhv casus Samenwerken met ouders Wat werkt? Tirza Bosma Onderwijscentrum

Nadere informatie

Ontmoetingsdag HGW. HGW en gedrag: een uitdaging? 15 september 2011 te Gent Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog

Ontmoetingsdag HGW. HGW en gedrag: een uitdaging? 15 september 2011 te Gent Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog Ontmoetingsdag HGW HGW en gedrag: een uitdaging? 15 september 2011 te Gent Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog 1 Doel en werkvormen Hoe is HGW toe te passen bij gedrag? doen we al Nu ook nog Theorie met

Nadere informatie

Werksessie HGD in CLB Ervaringen en ontwikkelingen in de vijf fasen

Werksessie HGD in CLB Ervaringen en ontwikkelingen in de vijf fasen Werksessie HGD in CLB Ervaringen en ontwikkelingen in de vijf fasen Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog 15 september 2011 Doel en werkvormen De 5 fasen als theoretisch kader: - Recente ontwikkelingen in

Nadere informatie

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Nadere informatie

Hoe volgt en begeleidt Montessori-Zuid de leerlingen?

Hoe volgt en begeleidt Montessori-Zuid de leerlingen? Hoe volgt en begeleidt Montessori-Zuid de leerlingen? Opbrengstgericht onderwijs, een verzamelnaam voor het doelgericht werken aan het optimaliseren van leerlingprestaties. systeem van effectieve schoolontwikkeling

Nadere informatie

Heikamperweg AZ Asten-Heusden

Heikamperweg AZ Asten-Heusden Heikamperweg 1 5725 AZ Asten-Heusden bbs.antonius@prodas.nl www.antonius-heusden.nl Beste geïnteresseerde in de kwaliteiten van BBS. Antonius, Kwalitatief en passend onderwijs verzorgen is een opdracht

Nadere informatie

Doelen werksessie HGW

Doelen werksessie HGW Handelingsgericht Samenwerken: ieder in zijn kracht! Ontmoetingsdag 12 september 2013 Werksessie HGW in de klas 13.30 15.30 Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog www.swvunita.nl 1 Doelen werksessie

Nadere informatie

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Doel

Nadere informatie

onderwijs, de ontwikkelingen op een rij

onderwijs, de ontwikkelingen op een rij onderwijs, de ontwikkelingen op een rij Veel scholen zijn begonnen met het werken met groepsplannen. Anderen zijn zich aan het oriënteren hierop. Om groepsplannen goed in te kunnen voeren is het belangrijk

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken -instructiebehoeften -pedagogische behoeften Handelingsgerichte-proces-diagnostiek. November 2011 Ad Kappen

Opbrengstgericht werken -instructiebehoeften -pedagogische behoeften Handelingsgerichte-proces-diagnostiek. November 2011 Ad Kappen Opbrengstgericht werken -instructiebehoeften -pedagogische behoeften Handelingsgerichte-proces-diagnostiek November 2011 Ad Kappen Opbrengstgericht werken - Ad Kappen 1 Voortschrijdend inzicht Start opleiding

Nadere informatie

Handelingsgericht en opbrengstgericht werken

Handelingsgericht en opbrengstgericht werken Handelingsgericht en opbrengstgericht werken 1 e Schoolpsychologencongres! 15 maart 2013 Hotel Casa 400 Amsterdam Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog, SWV Annie M.G. Schmidt te Hilversum 1 Stelling 1 HGW

Nadere informatie

Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) Wat is verbeterd sinds 2004? 1. Meer evidence-based 5-9-2014. maar wat voor evidentie (Van Yperen, 2014)?

Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) Wat is verbeterd sinds 2004? 1. Meer evidence-based 5-9-2014. maar wat voor evidentie (Van Yperen, 2014)? Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) Ontmoetingsdag 2014, Antwerpen Recente ontwikkelingen HGD & relatie met handelingsgericht werken (HGW) Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog, stichting Elan & samenwerkingsverband

Nadere informatie

Bijlage I: Hulpmiddelen HGW: formulieren

Bijlage I: Hulpmiddelen HGW: formulieren Bijlage I: Hulpmiddelen HGW: formulieren Uit het boek Handelingsgericht werken: een handreiking voor de interne begeleider. Samen met leraar, ouders en kind aan de slag van Noëlle Pameijer en Tanja van

Nadere informatie

Handelingsgericht werken

Handelingsgericht werken Handelingsgericht werken 16-09-2013 Waarom en hoe Door: Jose Oosterheert Uitgangspunten van HGW 1. Onderwijsbehoeften 2. Systematisch en transparant 3. Doelgericht werken 4. Transactioneel kader 5. Constructieve

Nadere informatie

HGW: Een eerste interactieve kennismaking. Ontmoetingsdag HGW De leerkracht doet er toe 16 september 2010

HGW: Een eerste interactieve kennismaking. Ontmoetingsdag HGW De leerkracht doet er toe 16 september 2010 HGW: Een eerste interactieve kennismaking Ontmoetingsdag HGW De leerkracht doet er toe 16 september 2010 Inleiding HGW als samenhang en samenwerking omtrent kinderen met bijzondere noden Wetenschappelijke

Nadere informatie

Handelingsgericht werken in het secundair onderwijs. Ontmoetingsdag HGW 16 september 2010 Artevelde

Handelingsgericht werken in het secundair onderwijs. Ontmoetingsdag HGW 16 september 2010 Artevelde + Handelingsgericht werken in het secundair onderwijs Ontmoetingsdag HGW 16 september 2010 Artevelde + Inspiratiebronnen + Algemeen Reflecties over HGW + Uitgangspunten HGW We zijn gericht op het geven

Nadere informatie

Onderwijstechnieken.nl. Opbrengstgericht Werken zonder Groepsplan? Dat Kan!

Onderwijstechnieken.nl. Opbrengstgericht Werken zonder Groepsplan? Dat Kan! Opbrengstgericht Werken zonder Groepsplan? Dat Kan! 1 Inhoudsopgave: Voorwoord pagina 3 Inleiding pagina 4 Hoofdstuk 1 Hoe een middel een doel werd pagina 5 Hoofdstuk 2 Waar het eigenlijk om gaat pagina

Nadere informatie

ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL

ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL ZORGVISIE Ons pedagogisch project geeft richting aan ons onderwijs hier op school. Dit pedagogisch project is zuurstof voor onze zorgvisie. We vinden het belangrijk om een

Nadere informatie

Wat doen wij al zo? Graag voorbeelden!

Wat doen wij al zo? Graag voorbeelden! HOE HANDELINGSGERICHT WERKEN WE IN ONZE SCHOOL? Uitgangspunt HGW 1. Werken vanuit onderwijsbehoeften van leerlingen en ondersteuningsbehoeften van leerkrachten en ouders Wat doen wij al zo? Graag voorbeelden!

Nadere informatie

Handelingsgerichte ontwikkelingsperspectieven in het basisonderwijs. 24 maart 2010

Handelingsgerichte ontwikkelingsperspectieven in het basisonderwijs. 24 maart 2010 Handelingsgerichte ontwikkelingsperspectieven in het basisonderwijs 24 maart 2010 Programma Wat is een ontwikkelingsperspectief (OPP) Voor wie een OPP? Waarom van een OPP? Wanneer een OPP opstellen? Hoe

Nadere informatie

KWALITEITSKAART. 1-Zorgroute. Opbrengstgericht werken

KWALITEITSKAART. 1-Zorgroute. Opbrengstgericht werken KWALITEITSKAART Opbrengstgericht werken PO Deze kaart biedt een aantal indicatoren om bij de uitvoering van de stappen uit 1-zorgroute op groepsniveau en op schoolniveau de kwaliteit te monitoren en te

Nadere informatie

Handelingsgericht werken in de klas & samenwerken met ouders

Handelingsgericht werken in de klas & samenwerken met ouders Handelingsgericht werken in de klas & samenwerken met ouders Nationale Dyslexie Conferentie 3 april 2013, Ede Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog, SWV Annie M.G. Schmidt te Hilversum 1 Doel en opzet Aandachtspunten

Nadere informatie

Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen

Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen Met handelingsgericht werken opbrengstgericht aan de slag 1. Inleiding Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen Wat is de samenhang tussen handelingsgericht werken (HGW) en opbrengstgericht werken (OGW)?

Nadere informatie

Doorlopende leerlijnen. Arjan Clijsen, Wout Schafrat en Suzanne Beek. Competentiescan Handelingsgericht werken in het voortgezet onderwijs

Doorlopende leerlijnen. Arjan Clijsen, Wout Schafrat en Suzanne Beek. Competentiescan Handelingsgericht werken in het voortgezet onderwijs 8 Doorlopende leerlijnen Arjan Clijsen, Wout Schafrat en Suzanne Beek Competentiescan Handelingsgericht werken in het voortgezet onderwijs Competentiescan Handelingsgericht werken in het voortgezet onderwijs

Nadere informatie

Begeleidingsplan. Hogeschool IPABO

Begeleidingsplan. Hogeschool IPABO Begeleidingsplan Hogeschool IPABO Versie september 2010 1. Inleiding Het handelingsgericht werken ín de groep, zorgt er voor dat zoveel mogelijk kinderen profiteren van het onderwijsaanbod. Deze werkvorm

Nadere informatie

Opbrengstgericht en handelingsgericht werken INTERACTIEWIJZER. Ad Kappen

Opbrengstgericht en handelingsgericht werken INTERACTIEWIJZER. Ad Kappen Opbrengstgericht en handelingsgericht werken INTERACTIEWIJZER Ad Kappen INTERACTIEWIJZER Vraag uit het veld: WAAROM? We gaan terug in de tijd. 23-10-2003 Weg met etikettering van leerlingen / verschil

Nadere informatie

Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015

Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015 Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015 Passend Onderwijs in SWV Rijn & Gelderse Vallei Van Handelingsgericht Werken (HGW) naar Handelingsgericht Arrangeren (HGA) 4 en 9 maart en 1 april 2015, 14.00-16.30

Nadere informatie

Handelingsgericht werken Marnix Academie vrijdagmatinee

Handelingsgericht werken Marnix Academie vrijdagmatinee Handelingsgericht werken Deel 1: Recente ontwikkelingen & ervaringen Deel 2: Ouderbetrokkenheid Marnix Academie vrijdagmatinee 24/1/2014, 13.00 16.00 uur Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog, SWV en

Nadere informatie

Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer

Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Masterclass Waarom, waarvoor, hoe? Verdieping m.b.t. taalontwikkeling en werken met groepsplannen

Nadere informatie

Handelingsgericht (passend) begeleiden. 10 november 2016

Handelingsgericht (passend) begeleiden. 10 november 2016 Handelingsgericht (passend) begeleiden 10 november 2016 Thema uur Handelingsgericht begeleiden 1. Startoefening 2. Perspectief: ik wij het context 3. Passend begeleiden: verleden heden toekomst 4. Handelingsgericht?

Nadere informatie

PCBS De Schalm Zorgplan PCOAZ

PCBS De Schalm Zorgplan PCOAZ PCBS De Schalm Zorgplan PCOAZ Zwijndrecht Alblasserdam 07-01-2011 Inhoud: 1. Handelingsgericht werken blz. 3 2. Groepsoverzicht blz. 5 3. Groepsplan blz. 5 4. Groepsbespreking blz.6 5. Leerlingbespreking

Nadere informatie

UTRECHT, 13/11/2015. Monique Baard. Noëlle Pameijer

UTRECHT, 13/11/2015. Monique Baard. Noëlle Pameijer SWPBS HGW UTRECHT, 13/11/2015 Monique Baard Noëlle Pameijer Overeenkomsten SWPBS & HGW Startopdracht: Waar zien jullie overeenkomsten? Hoe kunnen zij elkaar versterken? Het SWPBS kader: vijf pijlers 1.

Nadere informatie

Handelingsgericht werken in het VO Op maat ontwerpen en invoeren onderwijszorgroute. Dag van de zorgcoördinator 2013

Handelingsgericht werken in het VO Op maat ontwerpen en invoeren onderwijszorgroute. Dag van de zorgcoördinator 2013 Handelingsgericht werken in het VO Op maat ontwerpen en invoeren onderwijszorgroute Dag van de zorgcoördinator 2013 21 november 2013 Arjan Clijsen en Wout Schafrat Programma workshop Aanleiding Doel en

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken in het Voortgezet onderwijs

Opbrengstgericht werken in het Voortgezet onderwijs Opbrengstgericht werken in het Voortgezet onderwijs Wat is opbrengstgericht werken? Opbrengstgericht werken is het systematisch en doelgericht werken aan het maximaliseren van de prestaties van leerlingen.

Nadere informatie

Gesprekkencyclus IOT, EOT

Gesprekkencyclus IOT, EOT Gesprekkencyclus IOT, EOT Bijeenkomst 1 Gemma Verdiesen Nadine Machielsen Hoe ziet jullie gesprekkencyclus HGW/HGA eruit? -Heb je een IOT en EOT op school? -Heb je een groeps- en leerlingbespreking op

Nadere informatie

HANDELINGSGERICHT WERKEN (HGW)

HANDELINGSGERICHT WERKEN (HGW) HANDELINGSGERICHT WERKEN (HGW) MASTERCLASS VOOR SIMEA HGW & leerlingen met een communicatieve beperking 15 april 2016, 10.45 14.45 Congrescentrum De Werelt te Lunteren Noëlle Pameijer, GZ-, school-, kinderpsycholoog

Nadere informatie

Van barrière naar redelijke aanpassing

Van barrière naar redelijke aanpassing Van naar redelijke aanpassing Inspiratiedag Vrijdag 25 november 2016 Jan Coppieters Pedagogisch begeleider binnen het project competentieontwikkeling 1. Je weet wat redelijke aanpassingen zijn 2. Je kan

Nadere informatie

Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW

Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW Deze bijlage bevat voorbeelden van opdrachten bij de zeven uitgangspunten van HGW. Bij elke opdracht staat aangegeven welke informatie uit

Nadere informatie

De HGW-bril toegepast in de cel leerlingenbegeleiding

De HGW-bril toegepast in de cel leerlingenbegeleiding De HGW-bril toegepast in de cel woensdag 20 februari 2013 Kris Loobuyck 1 2 3 VVKSO 1 Uitgangspunten van HGW 4 HGW biedt kansen! 5 We zijn gericht op het geven van haalbare en bruikbare adviezen. We werken

Nadere informatie

HANDLEIDING Groepsplan. Doelen

HANDLEIDING Groepsplan. Doelen HANDLEIDING Groepsplan Met behulp van deze handleiding kunt u beoordelen of het gemaakte groepsplan aan de principes van Opbrengst Gericht Werken voldoet. Op basis van de naar voren gekomen punten kunt

Nadere informatie

Werken met groepsplannen in het VO Naar handelingsgericht werken. Schoolpsychologencongres maart 2013 Arjan Clijsen

Werken met groepsplannen in het VO Naar handelingsgericht werken. Schoolpsychologencongres maart 2013 Arjan Clijsen Werken met groepsplannen in het VO Naar handelingsgericht werken Schoolpsychologencongres 2013 15 maart 2013 Arjan Clijsen Programma workshop Aanleiding Doel en uitgangspunten Ontwerpen eigen onderwijszorgroute

Nadere informatie

Om dit te realiseren hebben we in het Strategisch Beleidsplan de volgende beleidsvoornemens geformuleerd:

Om dit te realiseren hebben we in het Strategisch Beleidsplan de volgende beleidsvoornemens geformuleerd: Beleidsplan opbrengstgericht werken aan Onderwijs en Kwaliteit Beleid en doelen voor het thema Onderwijs en Kwaliteit voor de jaren 2013 2016 Vastgesteld juli 2013 Inleiding Onderwijs is onze kerntaak.

Nadere informatie

ICT toepassen bij zorgleerlingen Anthony van der Zande Onderwijsconsulent

ICT toepassen bij zorgleerlingen Anthony van der Zande Onderwijsconsulent ICT toepassen bij zorgleerlingen Anthony van der Zande Onderwijsconsulent Vier in balans 2 ICT coördinator Beleid Organisatie Deskundigheidsbevordering Begeleiding leerkrachten Communicatie Administratie

Nadere informatie

Dr. Ellen Luteijn GZ psycholoog en werkzaam bij Kentalis. NVA Congres 2013

Dr. Ellen Luteijn GZ psycholoog en werkzaam bij Kentalis. NVA Congres 2013 Dr. Ellen Luteijn GZ psycholoog en werkzaam bij Kentalis NVA Congres 2013 Autisme en onderwijs NVA 4 oktober 2013 Ellen Luteijn Inhoud Hoe kan onderwijs passend zijn voor leerlingen met ASS? Passend Onderwijs

Nadere informatie

Basisonderwijs Differen'ate via het ADI model en het geïntegreerd zelfstandig werk

Basisonderwijs Differen'ate via het ADI model en het geïntegreerd zelfstandig werk Basisonderwijs Differen'ate via het ADI model en het geïntegreerd zelfstandig werk GEÏNTEGREERDE ZORG OP SCHOOL vanuit onderwijskundig perspectief! GOEDE PREVENTIEVE BASISZORG FASE 0 BGT goede preventieve

Nadere informatie

Bijlage I: Formulieren en checklists HGW

Bijlage I: Formulieren en checklists HGW Bijlage I: Formulieren en checklists HGW Met formulieren en checklists bewaken we de uitgangspunten van HGW en voorkomen we dat ze verwateren. Ze fungeren als een leidraad en steun. Vanuit een inhoudelijke

Nadere informatie

Mentor als medeopleider Verdieping Sessie 2 13/12/2016

Mentor als medeopleider Verdieping Sessie 2 13/12/2016 Mentor als medeopleider Verdieping Sessie 2 13/12/2016 Greet Stijn Sofie Steffie Stijn Mieke Timmy Cindy 2 Agenda Welkom terug! Vragen? De Planlijn Planmatig werken in onderwijs. Handelingsplannen ontwerpen.

Nadere informatie

De leraar doet er toe

De leraar doet er toe De leraar doet er toe Uit de praktijk 29 maart 2018 1 Dheedens Annick Pedagogische begeleider competentie ontwikkeling West-Vlaanderen Informatie Casus Schets gedrag en situatie Wat werd reeds geprobeerd?

Nadere informatie

Passend Onderwijs. Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015

Passend Onderwijs. Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015 Passend Onderwijs Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015 Noëlle Pameijer, school-, kinder- en GZ-psycholoog, SWV Unita en Annie M.G. Schmidt school 1 HGW: recente ontwikkelingen?

Nadere informatie

Werken met een ontwikkelingsperspectief

Werken met een ontwikkelingsperspectief Werken met een ontwikkelingsperspectief Conferentie SPPOH 12 november 2014 Arjan Clijsen OPP driedimensionaal Hoe nu verder? Wat willen we bereiken? leerkracht Ik kan leermoment het niet bij benen. Help

Nadere informatie

Conferentie Handelingsgericht werken Vriend of vijand? Inleiding: Sonja de Lange, NTO-Effekt

Conferentie Handelingsgericht werken Vriend of vijand? Inleiding: Sonja de Lange, NTO-Effekt Conferentie Handelingsgericht werken Vriend of vijand? Inleiding: Sonja de Lange, NTO-Effekt bron: Handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam Acco ISBN nr. 9 789033475993 Actuele thema

Nadere informatie

Handelingsgericht integraal arrangeren

Handelingsgericht integraal arrangeren Handelingsgericht integraal arrangeren Schoolpsychologen congres 15 maart 2013 Mirella van Minderhout Senior onderwijs adviseur CED-groep NVO-orthopedagoog-Generalist Cognitief gedragstherapeut VCGt Bureau

Nadere informatie

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning Bjorn Carreyn Filip Dehaene Hendrik Despiegelaere Mieke Theys Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

Nadere informatie

1

1 Presentatie door Simone van Dijk www.inschoolacademie.nl i.s.m. Noëlle Pameijer, SWV Annie M.G. Schmidt Week van de intern begeleider 2013 Eindhoven-Den Haag-Zwolle- Utrecht s.vandijk@inschool.nl 1 Alles

Nadere informatie

Handelingsgericht werken in de rebound Joy Bijleveld en Marjoke Laan

Handelingsgericht werken in de rebound Joy Bijleveld en Marjoke Laan Handelingsgericht werken in de rebound Joy Bijleveld en Marjoke Laan Inhoud Actuele ontwikkelingen Doorlopende zorglijn Handelingsgerichte werken Casus Ad 1: Actuele ontwikkelingen Passend onderwijs Zorg

Nadere informatie

Opbrengstgericht Werken door een Handelingsgericht proces. Zefanja Tiemann en Anja Vet - OBS De Tweemaster Sonja de Lange - NTO-Effekt

Opbrengstgericht Werken door een Handelingsgericht proces. Zefanja Tiemann en Anja Vet - OBS De Tweemaster Sonja de Lange - NTO-Effekt Opbrengstgericht Werken door een Handelingsgericht proces Zefanja Tiemann en Anja Vet - OBS De Tweemaster Sonja de Lange - NTO-Effekt Waar gaat het om? Opbrengstgericht werken betekent dat opbrengstgegevens

Nadere informatie

analyse van de opbrengsten.

analyse van de opbrengsten. analyse van de opbrengsten. Borging 6 Analyse 1 5 ACT 2 Bijstellen STUDY PLAN Doelstellingen en resultaten Monitoren 4 DO Uitproberen van de verbetertheorie Planning 3 Wie: Handeling; wanneer Plan Analyse,

Nadere informatie

Beleidsplan. Ieder kind telt. Werken volgens de 1-zorgroute

Beleidsplan. Ieder kind telt. Werken volgens de 1-zorgroute Beleidsplan Ieder kind telt Werken volgens de 1-zorgroute November 2012 Voorwoord 3 Schematisch overzicht van de 1-zorgroute 4 Handelingsgericht werken op groepsniveau 5 Waarnemen 5 1. Groepsoverzicht

Nadere informatie

Handelingsgericht werken / 1-Zorgroute Aanbod Transfer Educatie

Handelingsgericht werken / 1-Zorgroute Aanbod Transfer Educatie Handelingsgericht werken / 1-Zorgroute Aanbod Transfer Educatie Inleiding op implementatie HGW/1-Zorgroute De 1-zorgroute (1-ZR) is een project wat gericht is op zorg aan leerlingen in de groep, in school

Nadere informatie

SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding

SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding Inleiding Het LEOZ (Landelijk Expertisecentrum Onderwijs en Zorg) is een samenwerkingsproject van: Fontys Hogescholen, Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg,

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken (OGW)

Opbrengstgericht werken (OGW) Opbrengstgericht werken (OGW) Planmatig Opbrengstgericht Werken op schoolniveau en groepsniveau Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits Opbrengstgericht Werken

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Visie 3. Kernwaarden. 4. Zorgstructuur. 5. Zorgniveau 1 6. Zorgniveau Zorgniveau 3 9. Zorgniveau Zorgniveau 5.

Inhoudsopgave. Visie 3. Kernwaarden. 4. Zorgstructuur. 5. Zorgniveau 1 6. Zorgniveau Zorgniveau 3 9. Zorgniveau Zorgniveau 5. Zorgstructuur 1 Inhoudsopgave Visie 3 Kernwaarden. 4 Zorgstructuur. 5 Zorgniveau 1 6 Zorgniveau 2... 7 Zorgniveau 3 9 Zorgniveau 4 11 Zorgniveau 5. 13 Bijlagen.. 15 2 Visie De visie van de Fonkelsteen:

Nadere informatie

ALS ONDERWIJS MIJ NIET PAST MAG IK HET DAN RUILEN?

ALS ONDERWIJS MIJ NIET PAST MAG IK HET DAN RUILEN? ALS ONDERWIJS MIJ NIET PAST MAG IK HET DAN RUILEN? Omslag in denken en handelen: van deficit-denken naar handelen vanuit onderwijsbehoeften In plaats van: Deze leerling heeft ADHD,ODD, ASS, Dyslexie, Dyscalculie,

Nadere informatie

ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE

ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE Onderwijs zoals we dat vroeger kenden, bestaat al lang niet meer. Niet dat er toen slecht onderwijs was, maar de huidige maatschappij vraagt meer van de leerlingen

Nadere informatie

Voorwoord. Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam?

Voorwoord. Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam? Voorwoord Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam? De laatste jaren is er in het onderwijs veel belangstelling voor Handelingsgericht werken (HGW). HGW beoogt de kwaliteit van het onderwijs

Nadere informatie

Agenda. 1. Externen 2. Taken IB-er 3. Zorgstructuur nu 4. Zorgstructuur toekomst 5. Vragen 6. Zorgmarkt

Agenda. 1. Externen 2. Taken IB-er 3. Zorgstructuur nu 4. Zorgstructuur toekomst 5. Vragen 6. Zorgmarkt Hart voor zorg Even voorstellen Agenda 1. Externen. Taken IB-er 3. Zorgstructuur nu 4. Zorgstructuur toekomst 5. Vragen 6. Zorgmarkt Externen Met wie hebben wij te maken en in welke mate? WSNS-Salland

Nadere informatie

2: Continuüm (regulier separaat tussenvormen) Rechten van het Kind. Knelpunten. Historie en wetgeving. Uitgangspunten.

2: Continuüm (regulier separaat tussenvormen) Rechten van het Kind. Knelpunten. Historie en wetgeving. Uitgangspunten. Rechten van het Kind Passend Onderwijs Handelingsgericht Werken & Ouders Kind heeft recht om samen te leren Kinderen mogen niet uitgesloten worden vanwege een beperking Geen wettelijke reden om kinderen

Nadere informatie

Interactiewijzer Rob Verstegen

Interactiewijzer Rob Verstegen Fleringenbrink 2, 7544 XN Enschede tel.: 053-4308678 info@spoe. Interactiewijzer Rob Verstegen Bijeenkomst 13-10-10 Opbrengstgericht + handelingsgericht werken Laag 1: Algemeen: basiszorg Laag 2: Specifiek:

Nadere informatie

Van overzicht naar inzicht naar uitzicht

Van overzicht naar inzicht naar uitzicht Handelingsgericht en oplossingsgericht werken in een ondersteuningsteam Van overzicht naar inzicht naar uitzicht 10 juni 2015 c.kooistra@inschoolacademie 06-47808101 Een uur inzoomen op het verkrijgen

Nadere informatie

Een doelgericht en efficiënt handelingsplan bevat wenselijk de volgende onderdelen:

Een doelgericht en efficiënt handelingsplan bevat wenselijk de volgende onderdelen: HULPMIDDEL WERKEN MET EEN HANDELINGSPLAN Een mogelijke manier om de planmatige aanpak op school efficiënt te organiseren is het werken met een handelingsplan. Dat beschrijft de concrete aanpak en de interventies

Nadere informatie

Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning Tanja van Beukering

Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning Tanja van Beukering ll Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning Tanja van Beukering 20 september 2018 Presentatie: zes thema s 1. Interne begeleiding: actuele trends 2. Handelingsgericht

Nadere informatie

Vroegtijdig signaleren 2

Vroegtijdig signaleren 2 Vroegtijdig signaleren 2 PPOZO 26 november 2014 Sylke van Dalen en Marilou van Ginkel Vandaag volgens de studiegids Handelingsgericht observeren in de praktijk Onderdelen: Hoe verloopt een startgesprek

Nadere informatie

Ontwikkelingsperspectief in regulier basisonderwijs. Suzanne Beek en Linda Sontag ORD 2013

Ontwikkelingsperspectief in regulier basisonderwijs. Suzanne Beek en Linda Sontag ORD 2013 Ontwikkelingsperspectief in regulier basisonderwijs Suzanne Beek en Linda Sontag ORD 2013 Perspectief op de ontwikkeling van kinderen.. als kijken in een glazen bol? Wat is het ontwikkelingsperspectief?

Nadere informatie

Handelingsgericht werken / 1-Zorgroute Aanbod Transfer Educatie

Handelingsgericht werken / 1-Zorgroute Aanbod Transfer Educatie Handelingsgericht werken / 1-Zorgroute Aanbod Transfer Educatie Inleiding op implementatie HGW/1-Zorgroute De 1-zorgroute (1-ZR) is een project dat gericht is op zorg aan leerlingen in de groep, in school

Nadere informatie

5 oktober 2010 ZORGTRAJECT DE POELJEUGD

5 oktober 2010 ZORGTRAJECT DE POELJEUGD Schema 1 zorgroute: Er zijn 3 niveau s te onderscheiden: Zorg op groepsniveau, zorg op schoolniveau en bovenschoolse zorg. In het bovenstaande model zijn deze als volgt weergegeven: De rode cirkel (linksbovenin

Nadere informatie

Bijlage 2. Uitwerking van de Basisondersteuning 1, inclusief interventies binnen ons samenwerkingsverband

Bijlage 2. Uitwerking van de Basisondersteuning 1, inclusief interventies binnen ons samenwerkingsverband Bijlage 2. Uitwerking van de Basisondersteuning 1, inclusief interventies binnen ons samenwerkingsverband A. Basiskwaliteit Met ingang van 1 augustus 2017 wijzigt de wijze waarop inspectie toezicht houdt.

Nadere informatie

Doorgaande leerlijn taal voor alle kinderen. Els Loman

Doorgaande leerlijn taal voor alle kinderen. Els Loman Doorgaande leerlijn taal voor alle kinderen Els Loman Doelen Verdieping in de inhouden van de domeinen van taal van de referentieniveaus www.taalenrekenen.nl 2 Waar Wil Je Heen? Alice kwam bij een tweesprong.

Nadere informatie

Feed back: wat doen we hiervan al en wat is de impact ervan? Voorbeelden?

Feed back: wat doen we hiervan al en wat is de impact ervan? Voorbeelden? B.2.1 Reflectieschema uitgangspunten HGW De uitgangspunten bieden een wenselijk kader, een spiegel voor reflectie. Effectieve feedback (par. 2.1.1) staat centraal: feed up (wat willen wij met HGW bereiken?),

Nadere informatie

Differentiëren met een groepsplan

Differentiëren met een groepsplan Differentiëren met een groepsplan Dolf Janson 1 verschil maken recht doen aan verschillen afstemmen op verschillen adaptief onderwijs inspelen op onderwijsbehoeften onderwijs passend maken Recht doen aan

Nadere informatie

Overzicht voorbereiden / verwerken plaatsing (zie ook bijlage)

Overzicht voorbereiden / verwerken plaatsing (zie ook bijlage) De intakefase Vóór plaatsing. Kinderen met specifieke onderwijsbehoeften zijn alleen toelaatbaar tot sbo de Blinker indien het SWV PO 31.04 een toelaatbaarheidsverklaring heeft afgegeven. De procedure

Nadere informatie

Bijlagen hoofdstuk 2

Bijlagen hoofdstuk 2 Bijlagen hoofdstuk 2 2.1 Reflectieschema team (verkort) 2.2 Reflectieschema leerling (verkort) 2.3 Reflectieschema uitgangspunten HGW, uitgebreid voorbeeld 2.4 Leesopdracht bij hoofdstuk 2, schema: wat

Nadere informatie

Ontwikkelingsperspectief in het basisonderwijs. Maart 2014

Ontwikkelingsperspectief in het basisonderwijs. Maart 2014 Ontwikkelingsperspectief in het basisonderwijs Maart 2014 Ontwikkelingsperspectief in het basisonderwijs Inhoudsopgave Deel A : Basis Ontwikkelingsperspectief: voor wie, wat, waarom, wanneer en hoe? Deel

Nadere informatie

Handreiking Toeleiding naar onderwijsarrangementen 27-5-2013

Handreiking Toeleiding naar onderwijsarrangementen 27-5-2013 Handreiking Toeleiding naar onderwijsarrangementen 27-5-2013 Uitgangspunten: De toewijzing van het arrangement gebeurt op basis van de onderwijsbehoefte van de leerling. De onderwijsbehoefte van een cluster

Nadere informatie

Kwaliteitsverbetering door handelingsgericht werken

Kwaliteitsverbetering door handelingsgericht werken Ellen Klitsie en Nora Booij Kwaliteitsverbetering door handelingsgericht werken Conferentie Opbrengstgericht werken 22 september 2010 Welk attribuut associeer jij met opbrengstgericht werken? Waarom heb

Nadere informatie

Het groeidocument als gespreksverslag

Het groeidocument als gespreksverslag Wat gaan we doen? Het groeidocument als gespreksverslag Met elkaar aan de slag Onderwijsbehoeften IVO velden Vragen en onduidelijkheden Bijeenkomst 2 22 oktober 2015 Voor IB-ers met weinig HGW-ervaring

Nadere informatie

Handboek. Handelingsgerichte Procesdiagnostiek (HGPD)

Handboek. Handelingsgerichte Procesdiagnostiek (HGPD) Handboek Handelingsgerichte Procesdiagnostiek (HGPD) Handelinggerichte Proces diagnos1ek (HGPD) Op de scholen van de Tjongerwerven CPO wordt handelingsgericht gewerkt. Het doel van HGW is om het onderwijs

Nadere informatie

WIJ LEREN MET JOU. WIJ WIJ LEREN WIJ LEREN MET MET JOU LEREN WIJ t RENDAL

WIJ LEREN MET JOU. WIJ WIJ LEREN WIJ LEREN MET MET JOU LEREN WIJ t RENDAL Terugblik op het schooljaar 2012-2013 (jaarverslag) Het afgelopen schooljaar hebben we planmatig gewerkt om onze gestelde doelen te realiseren. Ook hebben we ervoor gezorgd dat de borgingsonderwerpen onze

Nadere informatie

HOE HET WERK VAN PROF. JOHN HATTIE HET HANDELINGSGERICHT WERKEN OP UW SCHOOL KAN VERDIEPEN

HOE HET WERK VAN PROF. JOHN HATTIE HET HANDELINGSGERICHT WERKEN OP UW SCHOOL KAN VERDIEPEN HOE HET WERK VAN PROF. JOHN HATTIE HET HANDELINGSGERICHT WERKEN OP UW SCHOOL KAN VERDIEPEN SCHOLEN DIE WERKEN VANUIT DE UITGANGSPUNTEN VAN HANDELINGSGERICHT WERKEN (HGW), STEMMEN HUN AANPAK EN AANBOD AF

Nadere informatie

Leerlingenzorg en zorgleerlingen

Leerlingenzorg en zorgleerlingen Leerlingenzorg en zorgleerlingen Graduate School of Teaching 30 mei 2016 dr. Hanneke Visser van Balen Wat is een zorgleerling? Wat is leerlingenzorg? Opzet van dit college - Wat is een zorgleerling en

Nadere informatie