TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

Transcriptie

1 TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning Bjorn Carreyn Filip Dehaene Hendrik Despiegelaere Mieke Theys Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht Krachtige leeromgeving voor élke leerling Veel kunnen leren: in de klas wordt brede competentieontwikkeling nagestreefd voor alle lln. Zich goed voelen: de klas is een veilige, ondersteunende en stimulerende plek voor alle lln. 1

2 HGW in een zorgcontinuüm SWP/Zorgvisie Basiszorg HGW: Fase 0 Verhoogde zorg HGW: Fase 1 Uitbreiding zorg Overstap HGD: Fase 2 Oriëntering naar een andere onderwijsvorm HGW in een zorgcontinuüm Leerlingen hebben ifv realisatie van doelen behoefte aan goed onderwijs Onderwijs afgestemd op verschillen (Fase 0) Redelijke aanpassingen : lln met SOB (Fase 1,2) Leerkrachten hebben ifv de realisatie van doelen behoefte aan ondersteuning Vorming, reflectie, intervisie, Vakgroepwerking, overleg met llnbeg, CLB, DPB Basiszorg Fase 0 Belangrijkste fase! De leerkracht doet ertoe! HOE kan de leerkracht op een haalbare en werkbare manier tegemoet komen aan de verschillen tussen leerlingen in een klas? Universal Design for Learning (UDL) 2

3 Oorsprong van UDL Universal Design (architectuur - Ron Mace) Uitgangspunt: diversiteit is de realiteit Doel: gebouwen zijn toegankelijk voor iedereen Iedereen kan gemakkelijk participeren Geen barrières Voordelen Minder duur dan aanpassingen achteraf Efficiënter dan aanpassingen achteraf Esthetischer dan aanpassingen achteraf UDL Universal Design vertaald naar onderwijs Focus op toegankelijkheid van leerproces Veel kansen om te leren en te participeren Wegwerken van barrières Gevolgen Minder individuele aanpassingen nodig Beter werkbaar voor de leerkracht Individuele aanpassingen blijven noodzakelijk: belang van binnenklasdifferentiatie in fase 1 en 2 UDL in zijn essentie een cartoon 3

4 UDL in zijn essentie een filmpje Neurologische basis en UDL principes Herkenningsnetwerk Strategisch netwerk Affectieve netwerk Herkennen en opnemen van informatie Plannen, uitvoeren en monitoren Bepaalt wat belangrijk is om te doen en stelt prioriteiten WAT we leren HOE we leren WAAROM we leren Principe 1: Informatie aanbieden Principe 2: Actie en expressie Principe 3: Betrokkenheid UDL in 3 principes en 9 richtlijnen Principe 1 Informatie aanbieden Principe 2 Actie en expressie Principe 3 Betrokkenheid Richtlijn1 Verschillende zintuigen Richtlijn 2 Verduidelijken en structuur bieden Richtlijn 3 Begrijpen van leerinhoud Richtlijn 4 Actief verwerken van de leerinhoud Richtlijn 5 Aantonen wat je geleerd hebt Richtlijn 6 Doelen en prioriteiten bepalen Richtlijn 7 Inspelen op interesses Richtlijn 8 Doorzetting creëren Richtlijn 9 Inschatten en bijsturen 4

5 Principe 1 : Informatie aanbieden op verschillende manieren Herkenningsnetwerk WAT we leren R1: Verschillende zintuigen Anticiperen op verschillen tussen leerlingen wat betreft de manieren waarop ze graag informatie opnemen. TO DO: De verschillende zintuigen goed benutten! R1: Verschillende zintuigen Visueel: foto s, filmpje, grafiek, cartoon, PPT, schema, stappenplan, tentoonstelling, Auditief: toelichting, spreuk, muziek, verhaal Manipuleren en experimenteren, ervaren Leermateriaal flexibel en aanpasbaar (digitaal) aanbieden Werkboeken en cursus met tekst, foto s, schema s, cartoons, mindmaps, strips, 5

6 R2: Verduidelijken en structuur bieden Anticiperen op verschillen tussen leerlingen wat betreft de cognitieve vaardigheden die ze reeds kennen en/of (graag) gebruiken bij de opname van leerinhoud. TO DO: Kennis laten maken met verschillende cognitieve vaardigheden en deze laten benutten Inhoud en structuur verduidelijken R2: Verduidelijken en structuur bieden Verduidelijken Hoofd -en bijzaken Voorbeelden Gelijkenissen en verschillen Verbanden, relaties, wisselwerking Elaboreren Verklarende woordenlijst Structuur Inhoudstafel Pictogrammen R3: Begrijpen van leerinhoud Anticiperen op verschillen tussen leerlingen in de manier waarop leerinhoud goed begrepen wordt. TO DO: Heel wat verschillende vormen van ondersteuning bieden om de inhoud goed te kunnen begrijpen! 6

7 R3: Begrijpen van leerinhoud Benutten en activeren van voorkennis Transfereren: verwijzen naar eerdere ervaringen, andere situaties Generaliseren: principes, regels en wetmatigheden Synthese: mindmap, schema, onthoudkaart Principe 2 : Actie en expressie Op verschillende manieren Strategisch netwerk HOE we leren R4: Actief verwerken van de leerinhoud Anticiperen op verschillen tussen leerlingen in de manier waarop ze graag de inhoud verwerken TO DO: verschillende (keuze)mogelijkheden aanbieden om leerinhoud (inter)actief te verwerken! 7

8 R4: Actief verwerken van de leerinhoud Actie: computergames (levels), gevarieerd (digitaal) oefenmateriaal, case-study, Interactie: interview, discussieforum, coöperatief leren, klasgesprek, debat, rollenspel, Verschillende vormen van ondersteuning Hulpmiddelen Leerkracht en leerlingen R5: Aantonen wat je geleerd hebt Anticiperen op verschillen tussen leerlingen wat betreft de wijze waarop ze graag tonen/ best kunnen tonen wat ze geleerd hebben. TO DO: Op verschillende manier laten aantonen wat ze geleerd hebben! R5: Aantonen wat je geleerd hebt Verhandeling Portfolio Mondeling of schriftelijk examen, met hulp Tentoonstelling Presentatie Klaskrant - schoolkrant Quiz 8

9 R6: Doelen en prioriteiten bepalen Anticiperen op verschillen tussen leerlingen wat betreft hun aanpakgedrag ifv realisatie van doelen (cfr. executieve functies) TO DO: Verschillende vormen van ondersteuning bieden ifv versterking van de kwaliteit van de zelfsturing! R6: Doelen en prioriteiten bepalen Verduidelijken van doelen, evaluatievormen, evaluatiecriteria Proefexamens en voorbeeldvragen Sterk differentiëren in de ondersteuning van leerlingen bij de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van een taak. Geef leerlingen zélf de kans om doelen te bepalen en een strategie uit te werken. Principe 3: Betrokkenheid Op verschillende manieren Affectieve netwerk WAAROM we leren 9

10 R7: Inspelen op interesses Anticiperen op verschillende interesses en manieren waarop interesse opgewekt wordt TO DO: Keuzemogelijkheden aanbieden Verschillende werkvormen benutten! R7: Inspelen op interesses Behoefte aan betekenisvolle leertaken Relevant Functioneel Zinvol Actualiteit benutten Motiverende werkvorm Keuzemogelijkheden Inspraak in doelen, strategie, evaluatie R8: Doorzetting creëren Anticiperen op verschillen tussen leerlingen m.b.t. de mate waarin leerlingen betrokken blijven tijdens een leerproces. TO DO: Doorzetting bevorderen! 10

11 R8: Doorzetting creëren Positief en veilig klasklimaat Constructieve feedback met focus op de eigen invloed Samenwerken tussen leerlingen Tussendoelen R9: Inschatten en bijsturen Anticiperen op affectieve verschillen tussen leerlingen bij het leveren van een inspanning TO DO: Verschillende vormen van affectieve ondersteuning bieden tijdens een leerproces! R9: Inschatten en bijsturen Positieve verwachtingen formuleren Helpende gedachten laten formuleren Affectieve zelfregulatie via leergesprekken Zelfevaluatie en reflectieopdrachten ifv het opbouwen van een positief realistisch zelfbeeld correcte zelfkennis 11

12 UDL in zijn essentie filmpje 2 UDL in 3 principes en 9 richtlijnen Synthese Principe 1 Informatie aanbieden Principe 2 Actie en expressie Principe 3 Betrokkenheid WAT we leren Richtlijn1 Verschillende zintuigen Richtlijn 2 Verduidelijken en structuur bieden HOE we leren Richtlijn 4 Actief verwerken van de leerinhoud Richtlijn 5 Aantonen wat je geleerd hebt WAAROM we leren Richtlijn 7 Inspelen op interesses Richtlijn 8 Doorzetting creëren Richtlijn 3 Begrijpen van leerinhoud Richtlijn 6 Doelen en prioriteiten bepalen Richtlijn 9 Inschatten en bijsturen UDL vanuit pedagogisch perspectief UDL schept kansen tot een respectvolle omgang met leerlingen geven van waardering op basis een grote diversiteit van competenties Installeren van een affectieve betrokkenheid met de leerlingen 12

13 UDL vanuit pedagogisch perspectief Respectvolle omgang Persoonlijke autonomie -> installeren van keuzemogelijkheden en zekfsturing Verschilrespect -> oog voor verschillen tussen leerlingen en daarop anticiperen staat centraal in UDL UDL vanuit pedagogisch perspectief Differentiëring en grote diversiteit van werkvormen -> er wordt beroep gedaan op een veelheid van competenties -> schept meer kansen tot waardering. UDL vanuit pedagogisch perspectief Een klimaat van veiligheid waarbij een positieve affectieve verbinding niet gekoppeld wordt aan cognitieve prestaties. 13

14 Bronnenmateriaal Pameijer N., van Beukering T., Schulpen Y., & Van de Veire H., HANDELINGSGERICHT WERKEN OP SCHOOL samen met leerkracht, ouders en kind aan de slag. Acco, 2007 Pameijer N.,van Beukering T., de Lange S.,Schulpen Y. & Van de Veire H., HANDELINGSGERICHT WERKEN IN DE KLAS de leerkracht doet ertoe! Acco, 2010 Marzano R.J., WAT WERKT OP SCHOOL - research in actie. Bazalt, 2008 Marzano R.J., WAT WERKT IN DE KLAS - research in actie. Bazalt, 2008 DPB Brugge: Vorm geven aan zorg vanuit handelingsgericht werken: ondersteuning vanuit de pedagogische begeleiding