Opbrengstgericht Werken in de praktijk. De leerkracht aan het woord

Transcriptie

1 Opbrengstgericht Werken in de praktijk. De leerkracht aan het woord Schoolpsychologencongres, Amsterdam 15 maart 2013 Drs. Klaartje Kuitenbrouwer

2 Opbrengstgericht Werken (OGW) in theorie en praktijk: de leerkracht De leerkracht doet ertoe (Pameijer et al., 2009) ( ) (nieuwe) systemen worden vooral geadopteerd wanneer de beoogde gebruiker de voorgestelde verandering helder én waardevol voor het eigen dagelijks handelen vindt de perceptie is m.a.w. cruciaal. (Visscher & Ehren, 2011) Technisch rationalisme werkt niet: We hebben niet met machines te maken, maar met mensen. (Korthagen & Vasalos, 2007)

3 OGW: definitie (Inspectie van het Onderwijs) OGW is het systematisch en doelgericht werken met beschikbare data om de talenten van kinderen maximaal te benutten. Indicatoren: De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van leerlingen De leraren volgen en analyseren de vorderingen van hun leerlingen systematisch De school gaat de effecten van de zorg na De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces

4 OGW: drie componenten (Visscher & Ehren, 2011) OGW veronderstelt een rationele werkwijze ( ), het rationaliteitsideaal van OGW. 1. Goed beeld van de startsituatie 2. Doelen stellen voor alle leerlingen 3. Route bepalen voor het bereiken van de doelen

5 OGW: meetgestuurd onderwijs (Ledoux et al., 2009) Meetgestuurd onderwijs is onderwijs waarbij betrokkenen zich in hun taakuitvoering laten sturen door uitkomsten van metingen. Enkele annotaties van de auteurs: - Voor de betrokkenen (leraar, leerling, manager) heeft de term meetgestuurd onderwijs een specifieke invulling, afhankelijk van zijn/haar taak. - De metingen hoeven niet alleen te bestaan uit toetsen, maar ook andere vormen van vorderingenmetingen. - Meetgestuurd onderwijs impliceert niet dat het onderwijs alléén door uitkomsten van metingen wordt gestuurd. - Meetgestuurd is gradeerbaar. Het is geen kwestie van alles of niets.

6 OGW: cyclisch werken

7 OGW: cyclisch werken (PO Raad) Stap 0: Doelen stellen Wat willen we met deze leerlingen bereiken? Stap 1: Verzamelen van gegevens en registreren vorderingen Stap 2: Interpreteren en analyseren van vorderingen Wat zien we? Welke verklaringen? Wat zijn onze conclusies? Stap 3: Plan van aanpak maken, beslissingen nemen Effectieve aanpakken kiezen Stap 4: Uitvoeren van het plan

8 OGW in Nederland: beleid ( ) heeft de inspectie erop gewezen dat opbrengstgericht werken een belangrijke sleutel is tot onderwijsverbetering. (Inspectie van het Onderwijs, 2012) Actieplan Basis voor presteren (ministerie OC&W, 2011): - Focus op opbrengstgericht werken - Nu scoort 30% van de PO-scholen op de inspectieindicatoren voor OGW - Dit wordt in 2015 verdubbeld naar 60% - Streven 2018: 90% van de PO-scholen werkt OGW

9 OGW: in de praktijk Enquête onder 31 leerkrachten op 4 basischolen in Amsterdam Wat verstaat de leerkracht onder OGW? Hoe beoordeelt de leerkracht zijn/haar mate van OGW en dat van het team? Wat ervaart de leerkracht positief aan OGW? Wat ervaart de leerkracht negatief aan OGW? Wat heeft de leerkracht nodig?

10 Uitslag enquête: definitie OGW Alle leerkrachten noemen termen die te maken hebben met het volgen van leerlingen: toetsen, resultaten bijhouden, evalueren, leerlingvolgsysteem gebruiken 65% noemt werken in niveaugroepen 57% noemt groepsplan maken 50% noemt termen die te maken hebben met structuur

11 Uitslag enquête: mate van OGW De leerkracht geeft de school gemiddeld een 7,3 (1 = de school werkt helemaal niet OGW; 10 = de school werkt zeer OGW) De leerkracht geeft zichzelf een 7,0 (1 = ik werk helemaal niet OGW; 10 = ik werk zeer OGW) Geen van de leerkrachten beoordeelt de school onvoldoende 4 leerkrachten geven zichzelf een onvoldoende Eén leerkracht geeft zichzelf een 10

12 Uitslag enquête: voorbeelden van OGW 3 leerkrachten noemen de toetsanalyse 4 leerkrachten noemen het stellen van doelen 73% van de leerkracht noemt het werken in niveaugroepen 10 leerkrachten noemen het werken met het ADImodel en/of het werken met een instructietafel

13 Uitslag enquête: perceptie OGW De leerkracht beoordeelt met werken met OGW een 7,2 (1 = ik ervaar OGW helemaal niet positief; 10 = ik ervaar OGW zeer positief) 5 leerkrachten beoordelen het negatief (<5) Toelichting bij het cijfer: Prettig om op verschillende niveaus te werken Geeft structuur Angst om het kind uit het oog te verliezen: onderwijs is meer dan alleen cijfers Gevaar voor teaching to the test

14 Uitslag enquête: positieve en negatieve ervaringen Top 3 positieve ervaringen: Overzicht, leerlingen in beeld Structuur in het team Bewust werken Top 3 negatieve ervaringen: Grote tijdsinvestering en veel administratie (64%) Te veel aandacht voor cijfers, cognitieve ontwikkeling Afgerekend worden op toetsresultaten

15 Uitslag enquête: behoeftes Wat heeft de leerkracht nodig om negatieve ervaringen positief te veranderen? Meer tijd om het onder de knie te krijgen Extra handen in de klas Samenwerking met collega s en een deskundige IB-er Bredere kijk op onderwijs binnen het veld: niet alleen toetsen Controlecultuur omvormen tot een cultuur gebaseerd op vertrouwen

16 Component OGW: goed beeld van de startsituatie (Visscher & Ehren, 2011)

17 - Van wegen wordt een varken niet vetter -

18 Component OGW: doelen stellen voor alle leerlingen (Visscher & Ehren, 2011)

19 Als je niet weet waar je heen wilt, wanneer weet je dan dat je er bent? (Uit Alice in Wonderland, waarin Alice aan de kat de weg vraagt) Kunt u mij zeggen, waar ik nu naar toe moet. Dat ligt er helemaal aan waar je heen wilt zei de Kat. Dat maakt me weinig uit zei Alice. Dan doet het er niet toe welke kant je uitgaat, zei de Kat. Als ik maar ergens heen ga, gaf Alice nog aan. O, maar dat lukt je wel, zei de Kat, Als je maar lang genoeg doorloopt.

20 Component OGW: route bepalen voor het bereiken van de doelen (Visscher & Ehren, 2011)

21 HGW en OGW Handelingsgericht opbrengsten verhogen (HGOV): De 7 uitgangspunten van Handelingsgericht werken (HGW) koppelen aan OGW (

22 Kees van der Wolf: filosofische strijd in het onderwijs Apollo vs Dionysos

23 Bronnen Clijsen, A., Pameijer, N. & Kappen, A. (2012). Met handelingsgericht werken opbrengstgericht aan de slag. Gelderblom, G. (2010). Waarom zijn opbrengstgerichte scholen succesvol. Het geheim van opbrengsgericht werken ontrafeld. Basisschool management, (8), p. 4-7 Hasselt, M. (2001). Resultaten tellen. Opbrengstgericht en datagestuurd werken in de basisschool. Rotterdam: CED-Groep Inspectie van het Onderwijs (2012). De staat van het onderwijs. Hoofdlijnen uit het onderwijsverslag Utrecht: Inspectie van het Onderwijs Keijzer, R. & Vos-Bos, J. (2012). Leraren basisonderwijs leren opbrengstgericht werken. Tijdschrift voor lerarenopleiders, 33 (2), Korthagen, F. & Vasalos, A. (2007). Kwaliteit van binnenuit als sleutel voor ontwikkeling. Tijdschrift voor lerarenopleiders, 28 (1), p

24 Bronnen Ledoux. G, Blok, H., Marianne B. & Krüger, M. (2009). Opbrengstgericht werken. Over de waarde van meetgestuurd onderwijs. Amsterdam: SCO-Kohnstamminstituut Ministerie voor Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (2011). Actieplan PO Basis voor Presteren. Den-Haag: Ministerie voor Onderwijs, Cultuur & Wetenschap Pameijer, N., Beukering, T. van & Lange, S. de (2009). Handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam. Leuven: Acco Uitgeverij Visscher, A. & Ehren, M. (2011). De eenvoud en complexiteit van Opbrengstgericht Werken. Analyse in opdracht van de Kenniskamer van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Wolf, C. van der (2012). Lezing bij ABC Onderwijsadviseurs