Benzodiazepine discontinuering Evidence based medicine?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Benzodiazepine discontinuering Evidence based medicine?"

Transcriptie

1 Benzodiazepine discontinuering Evidence based medicine? Refereeravond Gelderse Roos 8 maart 2005 Dr. C.C. Kan Afdeling Psychiatrie UMC St Radboud Nijmegen Dia 1/43

2 Inhoud presentatie 1. Inleiding 2. Benzodiazepine reductie in de eerste lijn: Benzoredux-project 1 3. Meta-analyse en systematische review 4. Algemene conclusie 1 Benzoredux-studiegroep: R.C. Oude Voshaar, W.J.M.J. Gorgels, A.J.J. Mol, A.J.L.M. van Balkom, E.H. van de Lisdonk, M.H.M. Breteler en F.G. Zitman Dia 2/43

3 1. Inleiding: benzodiazepinegebruik staken? Therapeutische effectiviteit benzodiazepinen Bijwerkingen chronisch gebruik: - Verslaving: 40-52% - Verhoogd risico op verkeersongevallen - Verhoogd valrisico heupfractuur - Verminderde geheugenfunctie Discrepantie tussen richtlijnen en klinische praktijk Dia 3/43

4 1. Inleiding: Protocollen Protocollen benzodiazepine reductie: Engeland: Mental Health Foundation (Russel & Lader 1993) Nederland: Geneesmiddelen bulletin (Anoniem 1994) Amerika: - Dia 4/43

5 2. Benzoredux: Vraagstellingen Doel: Evaluatie van benzodiazepine reductie in de eerste lijn m.b.v. een gefaseerde aanpak Vraagstellingen: Fase 1: Minimale interventie: Effectief op lange termijn? Fase 2: Gereguleerde dosisreductie: Effectief? Lange termijn effecten? Aanvullende waarde psychotherapie? Kosten effectiviteit Dia 5/43

6 2. Benzoredux: Onderzoeksopzet 30 huisartspraktijken; 2964 chronisch benzodiazepine gebruikers FASE I: Medicatiebestanden Stopbrief n = huisartspraktijken; 2061 chronisch benzodiazepine gebruikers Dia 6/43

7 2. Benzoredux: Onderzoeksopzet 30 huisartspraktijken; 2964 chronisch benzodiazepine gebruikers FASE I: Medicatiebestanden FASE II: Medicatiebestanden + interviews Stopbrief n = 2004 Bezoekt huisarts n = huisartspraktijken; 2061 chronisch benzodiazepine gebruikers Dia 7/43

8 2. Benzoredux: Onderzoeksopzet 30 huisartspraktijken; 2964 chronisch benzodiazepine gebruikers FASE I: Medicatiebestanden FASE II: Medicatiebestanden + interviews Stoppers n = 285 Geen behandeling n= 109 Stopbrief n = 2004 Bezoekt huisarts n = huisartspraktijken; 2061 chronisch benzodiazepine gebruikers Dia 8/43

9 2. Benzoredux: Onderzoeksopzet 30 huisartspraktijken; 2964 chronisch benzodiazepine gebruikers FASE I: Medicatiebestanden FASE II: Medicatiebestanden + interviews Stoppers n = 285 Geen behandeling n= 109 Stopbrief n = 2004 Bezoekt huisarts n = 1321 Dosisreductie + therapie n = 73 Niet-Stoppers n = 1036 Dosisreductie alleen n = 73 Geen behandeling n = huisartspraktijken; 2061 chronisch benzodiazepine gebruikers Dia 9/43

10 Dagdosering (mg diazepam) 2. Benzoredux fase I: Stopbrief 1 Reductie benzodiazepinegebruik: Controle Stopbrief Tijd na brief (maanden) Prevalentie stoppers: - 28% na 6 maanden - 16% na 21 maanden 1 Gorgels & Oude Voshaar et al., Alcohol and Drug Dependence, in press Dia 10/43

11 2. Benzoredux fase I: Stopbrief 1;2 Predictoren stoppen benzodiazepinegebruik 2 : multivariate logistische regressie: OR [95% B.I.] - Mannelijk geslacht 1.7 [ ] - Dosering < 7.5 mg diazepam eqv. 4.0 [ ] - Gebruiksduur < 2 jaar 3.3 [ ] - Gebruik van slechts 1 BZD 5.0 [ ] - Gebruik van middel korte halfwaardetijd 1.7 [ ] Predictoren terugval: Prescriptiebestanden 2 : Interviews 1 : (n=1707) (n=109) mulitvariate cox-regressie: RR [95% B.I.] RR [95% B.I.] - > 1 BZD 1.9 [ ] - - Formeel hypnoticum 0.7 [ ] - - Antidepressivum na 6 maanden 0.6 [ ] - - Dosering < 10 mg diazepam eqv [ ] - Algemene gezondheidsbeleving [ ] 1 Oude Voshaar & Gorgels et al., Family Practice, Gorgels & Oude Voshaar et al., Alcohol and Drug Dependence, in press Dia 11/43

12 2. Benzoredux: Onderzoeksopzet 30 huisartspraktijken; 2964 chronisch benzodiazepine gebruikers FASE I: Medicatiebestanden FASE II: Medicatiebestanden + interviews Stoppers n = 285 Geen behandeling n= 109 Stopbrief n = 2004 Bezoekt huisarts n = 1321 Dosisreductie + therapie n = 73 Niet-Stoppers n = 1036 Dosisreductie alleen n = 73 Geen behandeling n = huisartspraktijken; 2061 chronisch benzodiazepine gebruikers Dia 9/43

13 2. Benzoredux: Interventies RCT Tijdspad (in weken): nul een twee drie vier vijf zes zeven acht Huisartsconsulten: C1 C2 C3 C4 C5 C6 Acties huisarts: Omzetten diazepam 75% 50% 25% 0% Afsluiten interventie Groepsbijeenkomsten: een twee drie vier vijf Dia 12/43

14 2. Benzoredux: Interventies RCT Inhoud groepsbijeenkomsten: 1. Psychoeducatie langdurig benzodiazepinegebruik 2. Progressieve relaxatietraining (Jacobson) 3. Cognitieve therapie gericht op interpretatie ontwenningsverschijnselen Dia 13/43

15 2. Benzoredux: Baseline meting RCT Kenmerken populatie (n=180): -Leeftijd: 63 jaar -70% vrouw Benzodiazepinegebruik: - Duur gebruik: 13.5 jaar - Dosering: 8.4 mg diazepam eqv. Bendep-SRQ: Gem. (sd) score 1 - Problematisch gebruik 1.5 (1.3) - Preoccupatie 2.4 (1.5) - Gebrek aan therapietrouw 0.6 (1.6) - Onttrekkingsverschijnselen 2.0 (1.9) 1 Oude Voshaar, Mol, et al., Comprehensive Psychiatry, 2003 Dia 14/43

16 2. Benzoredux: Baseline meting RCT Psychopathologie op baseline: General Health Questionnaire-12: Score: 2.6 (3.3) 34% DSM-IV cases Profiles of Mood State: % in vijfde quintile (norm = 20%) - Depressie 46% - Irritatie/boosheid 27% - Vermoeidheid 41% - Geen kracht 36% - Gespannenheid 29% Dia 15/43

17 2. Benzoredux: Geprotocolleerde dosisreductie 1 1. Primaire effectmaat: Benzodiazepinegebruik (% stoppers) Na behandeling: - Dosisreductie + groepstherapie - Dosisreductie alleen - Geen behandeling 58% 62% 21% 1 Oude Voshaar, Gorgels, et al., British Journal of Psychiatry, 2003 Dia 16/43

18 2. Benzoredux: Geprotocolleerde dosisreductie 1 1. Primaire effectmaat: Benzodiazepinegebruik (% stoppers) Na 18 maanden: - Dosisreductie + groepstherapie - Dosisreductie alleen - Geen behandeling 29% 36% 15% 1 Oude Voshaar, Gorgels, et al., British Journal of Psychiatry, accepted for publication Dia 17/43

19 2. Benzoredux: Prognostische factoren Terugvalcurve: Eerste benzodiazepinerecept na interventie 1,0,8,6 Legenda: Dosisreductie + therapie Dosisreductie alleen Controle Cox-regressie: - Breslow-test: 9.31; df=2; p=0.02,4,2 0, Tijd (dagen) Dia 18/43

20 2. Benzoredux: Prognostische factoren Univariate voorspellers Risk ratio [95% B.I.] Variantie - Behandeling: 19% GD+P 2.4 [ ] GDA 2.9 [ ] - Aanvangsdosering (per 10 mg) 1.5 [ ] 14% - Dosisreductie na stopbrief (<>50%) 2.1 [ ] 13% - Low potency benzodiazepine - Gebruiksduur (jaren) - Roken (ja/nee) - Alcoholgebruik (ja/nee) 1.7 [ ] 8% - Onttrekkingssymptomen (BWSQ) - Preoccupatie (Bendep-SRQ) - Gebrek aan therapietrouw 2.4 [ ] 5% - Negativisme (NVM) - Gespannenheid (POMS) Dia 19/43

21 2. Benzoredux: Geprotocolleerde dosisreductie Secundaire effectmaten: Effect door Effect door Interventie staken BZD Psychisch functioneren: - - (GHQ-12; POMS) Alcoholgebruik: - - (prevalentie 54%; 9 E/week) Gebruik antidepressiva: - - (prevalentie 20%) Gebruik pijnmedicatie: - Vermindering (prevalentie 45%) Dia 20/43

22 2. Benzoredux: Geprotocolleerde dosisreductie C/E Maatschappelijk perspectief: GD+P 57 GDA 41 Volledig farmaceutisch perspectief: GD+P 10 GDA 10 Beperkt farmaceutisch perspectief: GD+P 11 GDA 1 Extrapolatie: Interventiekosten GDA en GD+P terugverdiend na 20, resp. 141 maanden Dia 21/43

23 3. Meta-analyse benzodiazepine reductie 1 Vraagstelling: 1. Identificatie verschillende BZD discontinueringsstrategieën 2. Meta-analyse resultaat per behandelstrategie 1 Oude Voshaar, Couvee, et al., British Journal of Psychiatry, accepted for publication Dia 22/43

24 3. Meta-analyse: Studie opzet I Zoekstrategie: PubMed, PsychLIT & Cochrane Library Periode 1966 december 2004 Keywords: Benzodiazepine(s) AND Controle referenties withdrawal OR detoxification OR dependence OR discontinuation OR long-term Dia 23/43

25 3. meta-analyse: Studie opzet II Inclusiecriteria: RCT benzodiazepinereductie strategie Eenduidige uitkomstmaat > 3 maanden benzodiazepinegebruik Exclusiecriteria: Overzichtsartikelen Ongecontroleerde interventiestudies Dubbel publicaties Dierexperimenteel onderzoek Klinische studies naar effectiviteit benzodiazepinen Case studies Dia 24/43

26 3. Meta-analyse: Studie opzet III Beoordeling artikelen: 1. Identificatie relevante klinische variabelen (coding form): - Behandelvariabelen - Populatievariabelen - Setting 2. Kwaliteitsbeoordeling artikelen: - Maastricht-Amsterdam consensus lijst Dia 25/43

27 3. Meta-analyse: Studie opzet IV Statistische analyses: - Uitkomstmaat is odds ratio - Samenvoegen (pooling) van vergelijkbare interventies: Heterogeniteit getest met common odds ratio test - p>0.05 = statistisch homogeen: fixed effect model - p<0.05 = statistisch heterogeen: random effect model Dia 26/43

28 3. Meta-analyse: QUOROM-diagram Retrieved studies (275) Excluded studies (195): Case report or less than 5 patients (75) Reviews (83) Outcome reported in other study (6) Experimental / treatment study (31) BZD discontinuation studies (35) 1 Excluded (31): Uncontrolled study (24) Inadequate control group (6) Inadequate randomisation procedure (1) Incomplete report of outcome measures (0) BZD discontinuation augmentation studies (46) 1 Excluded (20): Uncontrolled study (9) Inadequate control group (5) Inadequate randomisation procedure (1) Incomplete report of outcome measures (5) Included studies (4) Included studies (26) Minimal interventions (3) Systematic discontinuation (1) 1 Psychotherapy (5) 1 Medication (21) 1 The study by Oude Voshaar et al (2003) was included twice because of a three-condition randomised, controlled design Dia 27/43

29 3. Meta-analyse: Resultaten II Bijv. Maastricht-Amsterdam consensuslist: Jones (1990) -Adequate randomisation procedure 0 -Concealed random allocation of treatment - -Baseline similarity tested + -Control for co-interventions in design - -Check for adherence of to interventions + -Valid outcome measures - -Relevant outcome measures + -Outcome assessor blinded - -Care provider blinded - -Patiënt blinded - -Withdrawal & dropouts analysed & described + -Identical timing outcome assessment for all conditions + -Intention to treat analysis 0 -Specification of eligibility criteria + -Description of interventions + -Follow-up - -Adverse effects 0 -Sample size presented at randomisation & outcome 0 -Presentation of point estimates & distribution measures + Resultaten: Range 0-18 Max. score psychotherapie studie = 17 Score range geïncludeerde studies 8-17 Kwaliteit correleert met publicatiejaar (p=0.02) Dia 28/43

30 3. Meta-analyse: Resultaten IV Aantal Aantal Gem. Geslacht studies patiënten leeftijd M / V Minimale interventies / 5 Dosisreductie alleen / 2.6 Dosisreductie + psychotherapie / 1.4 Dosisreductie + psychofarmaca / 1.3 Dia 29/43

31 3. Meta-analyse: Minimale interventies N Jones (1990) 227 Cormack (1994) 209 Bashir (1994) 90 Pooled analysis 526 (heterogeneity, p=0.76) Odds Ratio Dia 30/43

32 3. Meta-analyse: Dosisreductie alleen N Oude Voshaar (2003) Odds Ratio Dia 31/43

33 3. Meta-analyse: Dosisreductie + CBT I N Otto (1993) 33 Vorma (2002) 76 Oude Voshaar 118 Baillargeon (2003) 63 Morin (2004) 52 Pooled analysis 342 (heterogeneity, p<0.001) Odds Ratio Dia 32/43

34 3. Meta-analyse: Dosisreductie + CBT II Studiepopulatie enkel insomnia N Baillargeon (2003) 63 Morin (2004) 52 Pooled analysis 342 (heterogeneity, p=0.78) Odds Ratio Dia 33/43

35 3. Meta-analyse: Dosisreductie + Propranolol N Tyrer (1981) 40 Cantopher (1990) 31 Pooled analyses 71 (heterogeneity, p=0.02) Odds Ratio Dia 34/43

36 3. Meta-analyse: Dosisreductie + Buspirone N Lader (1987) 24 Ashton (1990) 23 Udelman (1990) 72 Rickels (2000) 52 Rynn (2003) 22 Pooled analyses 193 (heterogeneity, p=0.004) Odds Ratio Dia 35/43

37 3. Meta-analyse: Dosisred. + Carbamazepine Garcia-Borreguero (1991) 18 Schweizer (1991) 40 Di-Constanzo (1992) 36 Pooled analyses 94 (heterogeneity, p=0.22) N Odds Ratio Dia 36/43

38 3. Meta-analyse: Dosisreductie + Trazodone N Petrovic (1999) 49 Rickels (1999) 49 Pooled analyses 98 (heterogeneity, p=0.35) Odds Ratio Dia 37/43

39 3. Meta-analyse: Dosisreductie + Imipramine N Rickels (2000) 47 Rynn (2003) 28 Pooled analysis 75 (heterogeneity, p=0.051) Odds Ratio Dia 38/43

40 3. Meta-analyse: Dosisreductie + Diversen Effectief in een enkele studie: Melatonine (Garfinkel 1997) 34 Valproaat (Rickels 1999) 27 N Odds Ratio Niet effectief in een enkele studie: - Alpidem - Progesteron - Dothiepin - Hydroxyzine - Magnesium, - Homeogene 46, Sedatif PC - Paroxetine. Dia 39/43

41 3. Meta-analyse: Exploratieve analyses I Doel: Identificeren van kritische variabelen voor benzodiazepine afbouw Methode: Poolen van alle benzodiazepine dosisreductie studies Dia 40/43

42 3. Meta-analyse: Exploratieve analyses II Resultaten (42 studies, n=1506): 1. Hogere doseringen (>30 mg diazepam) poliklinisch minder succesvol 23% (10/44) versus 58% (15-30 mg, 241/419) en 61% (371/609, 0-15 mg) 2. Omzetten naar langwerkend benzodiazepine effectief (p=0.003) 71% (227/322) versus 62% (715/1163) Interactie: alleen bij hogere doseringen en poliklinisch behandeling 3. Snelheid van afbouw niet relevant Uitzondering: Symptoomgeleide afbouw (Ashton 1987): 98% (49/50) succes Niet relevant voor behandelresultaat: Duur benzodiazepinegebruik Wel/geen diagnostiek verslaving Onderliggende problematiek (?) Dia 41/43

43 4. Conclusies I Succes minimale interventie ca. 1 : 5 Succes geprotocolleerde afbouw ca. 2 : 3 Gefaseerde aanpak is effectief Belangrijkste prognostische factoren zijn dosering en verslaving Behandeling goed mogelijk in eerste lijn, indicatie verwijzing: Evidente psychopathologie Dosering > 10 mg diazepam equivalenten Falen in de eerste lijn Dia 42/43

44 4. Conclusies II Resultaten Benzoredux-project ondersteund door meta-analyse Effectieve interventies (meerdere studies): - Effectiviteit minimale interventies - Gereguleerde dosisreductie met CBT bij insomnia - Gereguleerde dosisreductie met imipramine Gereguleerde dosisreductie alleen (effectief in slechts 1 studie) Optionele interventies (eveneens 1 studie): - Gereguleerde dosisreductie met CBT bij paniekstoornis - Melatonine bij insomnia - Valproïnezuur - Flumazenil Dia 43/43

PREDICTIE VAN DE PROGNOSE VAN GEPROTOCOLLEERDE BENZODIAZEPINE AFBOUW BIJ PSYCHIATRISCHE PATIENTEN

PREDICTIE VAN DE PROGNOSE VAN GEPROTOCOLLEERDE BENZODIAZEPINE AFBOUW BIJ PSYCHIATRISCHE PATIENTEN PREDICTIE VAN DE PROGNOSE VAN GEPROTOCOLLEERDE BENZODIAZEPINE AFBOUW BIJ PSYCHIATRISCHE PATIENTEN Dr.C.C. Kan Afdeling Psychiatrie UMC St Radboud Nijmegen Wat maakt dat een patiënt succesvol afbouwt en

Nadere informatie

VOORSPELLEN VAN BENZODIAZEPINE AFHANKELIJKHEID; EEN MULTIDIMENSIONELE EN MULTIVARIATE BENADERING

VOORSPELLEN VAN BENZODIAZEPINE AFHANKELIJKHEID; EEN MULTIDIMENSIONELE EN MULTIVARIATE BENADERING VOORSPELLEN VAN BENZODIAZEPINE AFHANKELIJKHEID; EEN MULTIDIMENSIONELE EN MULTIVARIATE BENADERING C.C. Kan, S.R. Hilberink, M.H.M. Breteler Afdeling Psychiatrie UMC St. Radboud Nijmegen Nijmegen Institute

Nadere informatie

Stepped care behandeling voor paniekstoornis

Stepped care behandeling voor paniekstoornis Stepped care behandeling voor paniekstoornis Een vergelijking van een 10-weeks begeleide zelfhulp, zo nodig gevolgd door protocollaire CGT, vergeleken met TAU. M. Kampman, A.J.L.M. van Balkom, T. G. Broekman,

Nadere informatie

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk

Nadere informatie

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken

Nadere informatie

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review

Nadere informatie

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Systematisch literatuur onderzoek RCT s worden gemaakt om

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/64172

Nadere informatie

Korte- en langetermijnresultaten na geprotocolleerde benzodiazepineafbouw bij psychiatrische patiënten

Korte- en langetermijnresultaten na geprotocolleerde benzodiazepineafbouw bij psychiatrische patiënten o o r s p r o n k e l i j k a r t i k e l Korte- en langetermijnresultaten na geprotocolleerde benzodiazepineafbouw bij psychiatrische patiënten c. c. k a n, f. c. m i c k e r s, d. b a r n h o o r n achtergrond

Nadere informatie

BELOOP VAN BENZODIAZEPINE ABSTINENTIE NA GEPROTOCOLLEERDE AFBOUW

BELOOP VAN BENZODIAZEPINE ABSTINENTIE NA GEPROTOCOLLEERDE AFBOUW BELOOP VAN BENZODIAZEPINE ABSTINENTIE NA GEPROTOCOLLEERDE AFBOUW Korte en lange termijn resultaten van het Benzodiazepine Dosisreductie Protocol 1997-2002 Dr.C.C. Kan Drs.F.J. Mickers Drs.D.A.J. Barnhoorn

Nadere informatie

Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht

Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht Hoe vertaal ik resultaten uit de medische literatuur en richtlijnen naar de dagelijkse praktijk? Interpretatie van resultaten van geneesmiddelenonderzoek Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische

Nadere informatie

MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE

MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MARION SPIJKERMAN VGCT CONGRES, 13 NOVEMBER 2015 OVERZICHT Introductie Methode Resultaten Discussie Mindfulness en ACT interventies als ehealth:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.

Nadere informatie

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken 1 Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken Smoking Cessation in Cardiac Patients Esther Kers-Cappon Begeleiding door:

Nadere informatie

Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?

Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans

Nadere informatie

Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic

Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie Critically Appraised Topic Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

IBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis

IBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis IBOM-2 Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis Abeer Ahmad Ruth Mast Giel Nijpels Jacqueline Dekker Piet Kostense Jacqueline Hugtenburg Afdelingen Klinische

Nadere informatie

Verslaving en comorbiditeit

Verslaving en comorbiditeit Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,

Nadere informatie

Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag?

Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Prof. dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut Amersfoort UMC St Radboud, Nijmegen Werkgroep Onderzoek Kwaliteit AANDACHTSPUNTEN doel conventionele

Nadere informatie

Observationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review

Observationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende

Nadere informatie

Nurse versus physician-led care for the management of asthma

Nurse versus physician-led care for the management of asthma TRAM onderzoek Nurse versus physician-led care for the management of asthma Maarten C Kuethe1, Anja A P H Vaessen-Verberne1, Roy G Elbers2, Wim MC Van Aalderen3 1. Paediatrics, AMPHIA Hospital, Breda,

Nadere informatie

Evy Dhondt, Jessica Van Oosterwijck, Barbara Cagnie, Rahmat Adnan, Stijn Schouppe, Jens Van Akeleyen, Tine Logghe, Lieven Danneels

Evy Dhondt, Jessica Van Oosterwijck, Barbara Cagnie, Rahmat Adnan, Stijn Schouppe, Jens Van Akeleyen, Tine Logghe, Lieven Danneels VK Symposium + Colloquium Topsport & Wetenschap 2015 Predictoren van therapietrouw en respons op een ambulant multimodaal revalidatieprogramma voor patiënten met chronische lage rugpijn: een cohort studie

Nadere informatie

NeDerLANDse samenvatting

NeDerLANDse samenvatting CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet

Nadere informatie

Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk. Bart Schrieken

Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk. Bart Schrieken Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk Bart Schrieken Presentatie Soorten e-mental health Onderzoek Voorbeelden praktijk Conclusies & aanbevelingen Online aanbod door GGZ in Nederland

Nadere informatie

Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial

Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari

Nadere informatie

Comparison: Kinderen zonder deze risicofactor.

Comparison: Kinderen zonder deze risicofactor. Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.

Nadere informatie

Waarom schrijven specialisten ouderen- geneeskunde psychofarmaca voor?

Waarom schrijven specialisten ouderen- geneeskunde psychofarmaca voor? UMCG Waarom schrijven specialisten ouderen- geneeskunde psychofarmaca voor? Verenso Jaarcongres 2011 Dr. S.U. Zuidema (Sytse) Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde UMC St Radboud Nijmegen Afdeling Huisartsgeneeskunde

Nadere informatie

Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct

Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Kate Sitnikova 8 november 2018 Amsterdam UMC Locatie VUmc Afdeling Huisartsgeneeskunde & Ouderengeneeskunde Sheet

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE

VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE Drs. Willemke Stilma Docent verpleegkunde HvA Mede met dank aan dr. Anne Eskes 1 INHOUD 5 stappen EBP Formuleren van een klinische vraagstelling PICO Zoekstrategie

Nadere informatie

De revisie van de richtlijn angststoornissen

De revisie van de richtlijn angststoornissen De revisie van de richtlijn angststoornissen Ton van Balkom VU-MC/GGZ ingeest Amsterdam Dagelijkse behandeling angststoornis (Young et al, Arch Gen Psychiatry 2001) Depressie Angst Angst + Depressie

Nadere informatie

Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties?

Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties? Home no. 3 Juni 2018 Eerdere edities Verenso.nl Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties? Critical Appraisal of Topics Mariëlle Winters mariellewinters@gmail.com Aanleiding

Nadere informatie

Introduction and thesis outline. Samenvatting. CRAVING NAAR BENZODIAZEPINEN De ontwikkeling van de Benzodiazepine Craving Questionnaire

Introduction and thesis outline. Samenvatting. CRAVING NAAR BENZODIAZEPINEN De ontwikkeling van de Benzodiazepine Craving Questionnaire Introduction and thesis outline Samenvatting CRAVING NAAR BENZODIAZEPINEN De ontwikkeling van de Benzodiazepine Craving Questionnaire Dit proefschrift beschrijft de ontwikkeling en een eerste psychometrische

Nadere informatie

Samenvatting. Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken

Samenvatting. Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken Samenvatting Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken Ergotherapie is een paramedisch beroep dat gericht is op het verbeteren van het zelfstandig functioneren door het individu in de voor die persoon

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote

Nadere informatie

17-1-2013. De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme / computer programma Het onderzoek

17-1-2013. De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme / computer programma Het onderzoek Patiënt-empowerment; het individueel zorgplan en de ziektelastmeter bij COPD Onno van Schayck CAHAG 7e conferentie Utrecht, 24 januari 2013 Inhoud De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme

Nadere informatie

(Telefonische) Start Begeleiding

(Telefonische) Start Begeleiding (Telefonische) Start Begeleiding Dr. Marcel Kooij, apotheker Service Apotheek Koning, Amsterdam Docent/onderzoeker Universiteit Utrecht Wat is therapietrouw? De mate waarin het gedrag van een patiënt overeenstemt

Nadere informatie

Integrated treatment for Substance abuse and Partner violence (I-StoP)

Integrated treatment for Substance abuse and Partner violence (I-StoP) Integrated treatment for Substance abuse and Partner violence (I-StoP) De effectiviteit van een gecombineerde behandeling gericht op problematisch middelengebruik en partnergeweld bij plegers van partnergeweld

Nadere informatie

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2 Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2 Toelichting bij de criteria voor het beoordelen van de kwaliteit van een

Nadere informatie

29-10-2013. Voorspellers van behandelresultaat bij patiënten met SAS-stoornissen. Rivierduinen SAS symposium. Inhoud. Introductie.

29-10-2013. Voorspellers van behandelresultaat bij patiënten met SAS-stoornissen. Rivierduinen SAS symposium. Inhoud. Introductie. 29113 Inhoud Voorspellers van behandelresultaat bij patiënten met SASstoornissen de Leiden Routine Outcome Monitoring Study Rivierduinen SAS symposium Routine Outcome Monitoring & echte patiënten De Leiden

Nadere informatie

MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN. Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein

MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN. Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein 28 november 2014 Middelengerelateerde problematiek 1. Algemeen A. Middelengebruik in België B. Gevolgen:

Nadere informatie

De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie)

De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Improving Mental Health by Sharing Knowledge De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Jan Spijker, Annemein Kemps, Henny Sinnema VGCT najaarscongres 2013 INHOUD

Nadere informatie

Benzo Moe. Over het terugdringen van chronisch benzodiazepinegebruik

Benzo Moe. Over het terugdringen van chronisch benzodiazepinegebruik Benzo Moe Over het terugdringen van chronisch benzodiazepinegebruik Ineke van Waard Februari 2010 Inhoud presentatie Voorstellen Kennisquiz Informatie over benzodiazepinen Geschiedenis Werking Toepassing

Nadere informatie

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:

Nadere informatie

Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015

Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Casus M: motorrijder versus ander voertuig, van motor gevlogen, helm losgeraakt I: verdenking hematothorax, hoofdwond

Nadere informatie

Liesbeth Hoebeeck. Promotor: Prof. dr. Thierry Christiaens Copromotor: Dr. Tom Declercq, UGent

Liesbeth Hoebeeck. Promotor: Prof. dr. Thierry Christiaens Copromotor: Dr. Tom Declercq, UGent Wat zijn de motivaties van patiënten met chronisch gebruik van benzodiazepines en/of Z-drugs omwille van primaire insomnia om al dan niet in te gaan op een voorstel tot afbouw van hun slaapmedicatie? Een

Nadere informatie

De begeleiding bij chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie)

De begeleiding bij chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Improving Mental Health by Sharing Knowledge De begeleiding bij chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Jan Spijker, Maringa de Weerd, Henny Sinnema, Bauke Koekkoek, Ton van Balkom,

Nadere informatie

HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE

HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Vrije Universiteit Brussel UMC St Radboud, Nijmegen NPi, Amersfoort 1 NVMT 4e LUSTRUM VAN HARTE PROFICIAT 2 WAAROM

Nadere informatie

Zelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment

Zelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment Zelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment British Medical Journal 2012; 345: e7642. Erik Bischoff, huisarts

Nadere informatie

icoach, een Web-based en Mobiele Applicatie voor Stoppen-met-roken: Verschillen tussen Gebruikersgroepen, Beïnvloedende Factoren voor Adherence,

icoach, een Web-based en Mobiele Applicatie voor Stoppen-met-roken: Verschillen tussen Gebruikersgroepen, Beïnvloedende Factoren voor Adherence, icoach, een Web-based en Mobiele Applicatie voor Stoppen-met-roken: Verschillen tussen Gebruikersgroepen, Beïnvloedende Factoren voor Adherence, en het Verband tussen Adherence en Effect icoach, a Web-based

Nadere informatie

Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid

Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid presentatie ESPRi Symposium 26-11-2015 Michiel Boog, klinisch psycholoog, psychotherapeut Titel:

Nadere informatie

Vermindering van gebruik van benzodiazepinen door een brief van de eigen huisarts aan chronische gebruikers

Vermindering van gebruik van benzodiazepinen door een brief van de eigen huisarts aan chronische gebruikers oorspronkelijke stukken Vermindering van gebruik van benzodiazepinen door een brief van de eigen huisarts aan chronische gebruikers W.J.M.Niessen, R.E.Stewart, J.Broer en F.M.Haaijer-Ruskamp Doel. Bepalen

Nadere informatie

Resultaten van een praktijkonderzoek bij patiënten jonger dan 75 jaar T. BODE, J.DE LEPELEIRE. Methode

Resultaten van een praktijkonderzoek bij patiënten jonger dan 75 jaar T. BODE, J.DE LEPELEIRE. Methode H U I S A R T S & O N D E R Z O E K B E N Z O D I A Z E P I N E N A F B O U W E N V I A D E M I N I M A L E I N T E R V E N T I E S T R A T E G I E Resultaten van een praktijkonderzoek bij patiënten jonger

Nadere informatie

Stoppen met benzodiazepinen

Stoppen met benzodiazepinen Beschouwing Stoppen met benzodiazepinen Wim Gorgels Benzodiazepinegebruik in Nederland In 2007 werden in Nederland ruim 10 miljoen voorschriften voor benzodiazepinen verstrekt. 1 Een gemiddelde normpraktijk

Nadere informatie

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE

Nadere informatie

Valpreventie bij ouderen met cognitieve problemen

Valpreventie bij ouderen met cognitieve problemen Valpreventie bij ouderen met cognitieve problemen Sirpa Hartikainen, MD, Professor of Geriatric Pharmacotherapy School of Pharmacy University of Eastern Finland, Kuopio, FINLAND Het risico op vallen en

Nadere informatie

22-10-2015. Tinnitus kwaliteit van leven en kosten. Besluitvorming. Vergoeding in Nederland. Effecten: kwaliteit van leven. Economische Evaluatie

22-10-2015. Tinnitus kwaliteit van leven en kosten. Besluitvorming. Vergoeding in Nederland. Effecten: kwaliteit van leven. Economische Evaluatie 220205 Condite, Nieuwegein, 205 Disclosure belangen spreker kwaliteit van leven en kosten Potentiële belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsering of

Nadere informatie

Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg

Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl

Nadere informatie

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent

Nadere informatie

Stilnoct Zolpidem 10mg 2,4 0,5-3 - Kortwerkend Rohypnol Flunitrazepam 1mg 16-35 ** 1,2 +

Stilnoct Zolpidem 10mg 2,4 0,5-3 - Kortwerkend Rohypnol Flunitrazepam 1mg 16-35 ** 1,2 + De benzodiazepinen vormen de op een na meest voorgeschreven groep geneesmiddelen in Nederland. In een gemiddelde huisartsenpraktijk krijgt ongeveer 10% van de patiënten één of meer keer per jaar een benzodiazepine

Nadere informatie

Effectiviteit van de Wiet-Check

Effectiviteit van de Wiet-Check Improving Mental Health by Sharing Knowledge Effectiviteit van de Wiet-Check FADO 17 november 2011 Anouk de Gee Cannabis gebruik & jongeren Actueel gebruik (laatste maand) 5,3 % van 12-16 jarigen 20,7

Nadere informatie

in hoofdstuk 1 wordt een algemene inleiding voor die proefschrift gepresenteerd. De gebruikte termen worden beschreven en sleutelbegrippen worden

in hoofdstuk 1 wordt een algemene inleiding voor die proefschrift gepresenteerd. De gebruikte termen worden beschreven en sleutelbegrippen worden samenvatting samenvatting in hoofdstuk 1 wordt een algemene inleiding voor die proefschrift gepresenteerd. De gebruikte termen worden beschreven en sleutelbegrippen worden geïntroduceerd. Na een korte

Nadere informatie

Sociale steun. Disclosure. prof. dr. R.C. Oude Voshaar, UMCG Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1

Sociale steun. Disclosure. prof. dr. R.C. Oude Voshaar, UMCG Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1 Sociale steun Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1 Een vergeten aangrijpingspunt voor preventie van cognitieve achteruitgang & dementie? Richard Oude Voshaar Preventieve GGZ van vroeg tot later

Nadere informatie

EVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp

EVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp EVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut UMC St Radboud Hogeschool van Arnhem en Nijmegen NVLF 1 ORIËNTATIE op LOGOPEDIE NVLF Visie 2000-2005 NVLF

Nadere informatie

Farmacotherapeutische behandelmogelijkheden bij alcoholafhankelijkheid. Dr. De Mulder Psychiater-PsychotherapeutePAAZ H.-Hartziekenhuis Lier

Farmacotherapeutische behandelmogelijkheden bij alcoholafhankelijkheid. Dr. De Mulder Psychiater-PsychotherapeutePAAZ H.-Hartziekenhuis Lier Farmacotherapeutische behandelmogelijkheden bij alcoholafhankelijkheid Dr. De Mulder Psychiater-PsychotherapeutePAAZ H.-Hartziekenhuis Lier Alcohol: Epidemiologische gegevens WHO: Europa, regio hoogste

Nadere informatie

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk

Nadere informatie

EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN

EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN 2 Hoogleraar Klinische Psychologie VU POH- GGZ in huisartsenpraktijk 3 E-health Wat bedoel ik daarmee? 4 Uitgangspunt:

Nadere informatie

Mindfulness : wat hebben patiënten met kanker eraan?

Mindfulness : wat hebben patiënten met kanker eraan? Mindfulness : wat hebben patiënten met kanker eraan? Prof dr Irma Verdonck-de Leeuw Vrije Universiteit Afdeling Klinische Psychologie VUmc / Cancer Center Amsterdam Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde

Nadere informatie

Samenvatting (Dutch summary)

Samenvatting (Dutch summary) De SMOKE studie Achtergrond Chronisch obstructief longlijden, ook wel Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) genoemd, word gezien als een wereldwijd gezondheidsprobleem. Ten gevolge van onder andere

Nadere informatie

op zoek naar good practices

op zoek naar good practices Werken met psychische klachten op zoek naar good practices Presentatie Congres Mensenwerk 9 februari 2015 Philip de Jong en Femke Reijenga Agenda 1. Het onderzoek 2. De bevindingen 3. De betekenis 4. Discussie

Nadere informatie

Resultaten voor België Psychische Gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Psychische Gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997 5.7.1. Inleiding. Psychische gezondheidsproblemen, ook niet ernstige vormen, hebben een hoge belasting op het welzijn van een bevolking en op de kwaliteit van het leven. Echt psychiatrische condities zijn

Nadere informatie

Psychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe?

Psychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe? Psychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe? Effecten en Werkingsmechanismes van Cognitieve Therapie en Interpersoonlijke Therapie voor Depressie Dr. Lotte Lemmens Maastricht University Psychotherapie

Nadere informatie

15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater

15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater 5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?

Nadere informatie

Preventie en behandeling van psychische klachten bij ouderen door meer bewegen. Dr. Ingrid Hendriksen

Preventie en behandeling van psychische klachten bij ouderen door meer bewegen. Dr. Ingrid Hendriksen Preventie en behandeling van psychische klachten bij ouderen door meer bewegen Dr. Ingrid Hendriksen Inhoud Psychische klachten en bewegen Bewegen ter preventie van depressie Bewegingstherapie bij depressieve

Nadere informatie

Paramedisch OnderzoekCentrum

Paramedisch OnderzoekCentrum Manueeltherapeutische classificaties voor lage-rugpijn: uitdaging voor de toekomst. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Prof.dr. Janusz Bromboszcz Opbouw Relevantie van classificaties voor MT Profielen KNGF-richtlijn

Nadere informatie

Verbetering van therapietrouw. Peter W de Leeuw Afd. Interne Geneeskunde Academisch Ziekenhuis Maastricht

Verbetering van therapietrouw. Peter W de Leeuw Afd. Interne Geneeskunde Academisch Ziekenhuis Maastricht Verbetering van therapietrouw Peter W de Leeuw Afd. Interne Geneeskunde Academisch Ziekenhuis Maastricht Therapietrouw bij hypertensie Vrouw, 47 jaar, bloeddruk 184/102 mm Hg Diagnose: Essentiële hypertensie

Nadere informatie

Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten

Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten Marij Zuidersma Promotoren: Peter de Jonge, Johan Ormel, Henk Jan Conradi Interdisciplinary center for psychiatric epidemiology University

Nadere informatie

Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands

Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Behandeling OCS bij kinderen Cognitieve gedragstherapie (CGT) Combinatie CGT

Nadere informatie

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van

Nadere informatie

Schrik om het hart! CoRPS. Dr. Annelieke Roest. Promotoren: Peter de Jonge, PhD. Johan Denollet, PhD

Schrik om het hart! CoRPS. Dr. Annelieke Roest. Promotoren: Peter de Jonge, PhD. Johan Denollet, PhD Schrik om het hart! Center of Research on Psychology in Somatic diseases Promotoren: Peter de Jonge, PhD Johan Denollet, PhD Dr. Annelieke Roest Anxiety and Depression In Coronary Heart Disease: Annelieke

Nadere informatie

E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen

E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen Effectevaluatie Door: Rienke Bannink (Erasmus MC) E-mail r.bannink@erasmusmc.nl i.s.m. Els van As (consortium Rivas-Careyn),

Nadere informatie

DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student

DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student Definitie trauma in de kindertijd Emotioneel misbruik Emotionele verwaarlozing Fysiek misbruik Fysieke verwaarlozing Seksueel misbruik

Nadere informatie

Een cognitief aspect bij de afbouw van alprazolam

Een cognitief aspect bij de afbouw van alprazolam gevalsbeschrijving Een cognitief aspect bij de afbouw van alprazolam y. meesters, c.j.m. van velzen, e.h. horwitz samenvatting Een 39-jarige vrouw ervoer onttrekkingsverschijnselen bij de afbouw van alprazolam.

Nadere informatie

Het voorspellen van het succes van benzodiazepineafbouw: mythes of klinische wijsheden?

Het voorspellen van het succes van benzodiazepineafbouw: mythes of klinische wijsheden? o o r s p r o n k e l i j k a r t i k e l Het voorspellen van het succes van benzodiazepineafbouw: mythes of klinische wijsheden? h. k n o o p, c. c. k a n, f. c. m i c k e r s, d. b a r n h o o r n achtergrond

Nadere informatie

Kennislacunes NHG-Standaard Depressie

Kennislacunes NHG-Standaard Depressie Kennislacunes Kennislacunes 1. Het nut van screening naar depressie bij mensen met een chronische somatische aandoening in de (noot 15-16). 2. De 4DKL als instrument om het verloop van de (ernst van de)

Nadere informatie

Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten

Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten 1. is alleen effectief als er sprake is van hypercapnie 2. is alleen effectief als door de NIV de CO 2 daalt 3. als aan beide (1 en 2) wordt voldaan 4. is nooit

Nadere informatie

Ergotherapeutische Energiemanagement interventies en de effecten op vermoeidheid

Ergotherapeutische Energiemanagement interventies en de effecten op vermoeidheid Ergotherapeutische Energiemanagement interventies en de effecten op vermoeidheid Resultaten van een systematisch review en een toepassing voor de praktijk Lyan Blikman, MSc. Bewegingswetenschapper PhD

Nadere informatie

Dirk Ubbink. Evidence Based Surgery Workshop 2010

Dirk Ubbink. Evidence Based Surgery Workshop 2010 Dirk Ubbink Evidence Based Surgery Workshop 2010 Jaarlijks: 20.000 tijdschriften 17.000 nieuwe boeken MEDLINE: >6.700 tijdschriften jaarlijks 2 miljoen artikelen gepubliceerd 5500 publicaties per dag!

Nadere informatie

Benzodiazegebruik 346/347

Benzodiazegebruik 346/347 Benzodiazegebruik 346/347 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB Datum 02-12-2014 Doel Het voorkomen van chronisch

Nadere informatie

Exposure Control Efficacy Library (ECEL)

Exposure Control Efficacy Library (ECEL) ary (ECEL) Development and Evaluation 2 Wat is ECEL? MS Access database - brede scala van RMMs - kwantitatieve effectiviteitswaarden - inhalatoire blootstelling aan stoffen Oorspronkelijk ontwikkeld voor

Nadere informatie

Relatie tussen specifieke depressieve symptomen en mortaliteit onder acuut opgenomen ouderen: de Hospital- ADL studie

Relatie tussen specifieke depressieve symptomen en mortaliteit onder acuut opgenomen ouderen: de Hospital- ADL studie Relatie tussen specifieke depressieve symptomen en mortaliteit onder acuut opgenomen ouderen: de Hospital- ADL studie Lucienne Reichardt Promovenda, AMC, afdeling ouderengeneeskunde Voetbalster Ajax vrouwen

Nadere informatie

Verpleegkundige dossierbesprekingen. Evidence-based practice voor de dagelijkse praktijk

Verpleegkundige dossierbesprekingen. Evidence-based practice voor de dagelijkse praktijk Verpleegkundige dossierbesprekingen Evidence-based practice voor de dagelijkse praktijk Agenda EBP in het AMC Verpleegkundige dossierbesprekingen Praktijkvoorbeeld EBP in de psychiatrie EBP is ook belangrijk

Nadere informatie

Ontwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies

Ontwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies Ontwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies 22 en 23 Maart 2016 Bestemd voor personen die in het kader van de Cochrane Collaboration een systematische review over interventies gaan

Nadere informatie

ECEL. Wouter Fransman

ECEL. Wouter Fransman Exposure Control Efficacy Library ECEL Wouter Fransman Achtergrond Veel onderzoek naar effectiviteit van beheersmaatregelen, maar resultaten niet eenduidig Beheersmaatregelen (Risk Management Measures

Nadere informatie

Belangenverklaring. L. Ottevanger. In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ)

Belangenverklaring. L. Ottevanger. In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) Belangenverklaring In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) Naam: Organisatie: L. Ottevanger Erasmus MC Ik heb geen 'potentiële' belangenverstrengeling Cryotherapie

Nadere informatie

SAMENVATTING SAMENVATTING

SAMENVATTING SAMENVATTING SAMENVATTING SAMENVATTING Het is niet te laat, het is nimmer te laat. Het is pas te laat als er geen weg terug is en zelfs dan is er berouw en kun je denken hoe het ooit zou zijn geweest Anna Eva op het

Nadere informatie

Wat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving?

Wat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving? Wat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving? Dag van de verslaving 12 oktober 2007 Gerard M. Schippers Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam Tijdschrift sinds 2005 Bohn Stafleu Van Loghum

Nadere informatie

borstvoeding Uit enkele case-reports is bekend dat trazodon in kleine hoeveelheden overgaat in de moedermelk.

borstvoeding Uit enkele case-reports is bekend dat trazodon in kleine hoeveelheden overgaat in de moedermelk. Kinderwens, en : trazodon 2519 t/m 2522 NNH = Number Needed to Harm; non-sri = geen serotonineheropnameremmer; RR = Relatieve Risico; RV = Risico Verschil; SNRI =serotonine-noradrenalineheropnameremmer;

Nadere informatie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder

Nadere informatie