FEITEN. Een perspectief op de asbestketen NIEUW! Met de laatste wet- en regelgeving en inspirerende interviews SGS SEARCH GROEP

Transcriptie

1 ASBEST FEITEN NIEUW! Met de aatste wet- en regegeving en inspirerende interviews Een perspectief op de asbestketen SGS SEARCH GROEP

2 ASBEST FEITEN

3 BELANGRIJKSTE NORMEN & WETTEN Asbestverwijderingsbesuit 2005 Arbeidsomstandighedenwet Productenbesuit Asbest Bouwbesuit 2012 Besuit asbestwegen miieubeheer Wet miieubeheer (Wm) NEN 2990 NEN 2991 NEN 2939 SC 530 SC 540 SCi-547 SCi-548 NEN 5896 NEN 5897 NEN 5707 DE ASBESTKETEN Processen in de asbestketen Asbestinventarisatie Risicobeoordeing Soopmeding Asbestsanering Eindcontroe Transport, stort en afmeding SPELERS IN HET VELD Brancheverenigingen: Aedes, Bouwend Nederand, BRBS, Feneab, SIKB, VAVB, VERAS, VOAM-VKBA, VVTB. Brancheverenigingen van geaccrediteerde asbestaboratoria: Feneab, VOAM-VKBA. Controerende insteingen: RvA, VOC. Opdrachtgevers: aannemers, architecten, asbestsaneerders, beheerders, brandweer, handhavers, industrie, ingenieursbureaus, instaatiebranche, maritieme sector, overheden, particuieren, projectontwikkeaars, vastgoedeigenaren, verzekerings- en schade-experts, woningcorporaties, etc. Opsporings- en handhavingsinsteingen: Inspectie SZW, gemeente, omgevingsdiensten (OD), ILT, Miieudiensten Nederand, Openbaar Ministerie, poitie en miieupoitie. Overheid en overige instanties: CCVD Asbest, EZ, Infomi, IWI, IenM, NEN, LOM, SCA, SZW, TNO, VIA, VNG. TIPS VOOR HANDHAVERS - Gemeenten en omgevingsdiensten: Controeer of een gecertificeerd bureau het indienen van de soopmeding heeft opgested via het overzicht op Controeer of bij het indienen van de soopmeding een gedig asbestinventarisatierapport incusief SMA-rt uitdraai is bijgesoten. Controeer of de registratie van het afgevoerde asbest kopt met de asbestinventarisatie en het saneringsrapport. Controeer of eindcontroe-onderzoeken bij een afmeding betrekking hebben op het asbest waarvoor een soopmeding is gedaan. Zorg dat medewerkers met piketdienst vodoende zijn opgeeid. De reges bij een asbestbrand zijn dezefde, de stappen moeten echter met spoed worden uitgevoerd. As er meerdere containments waren, controeer dan of het aboratorium opdracht heeft gekregen een eindinspectierapport te maken na afbraak van ae containments. Zorg dat de Inspectie SZW haar medingen doorgeeft, pan dan steekproefsgewijs toezicht op deze medingen, en op iegae werkzaamheden. TIPS VOOR DE INSPECTIE SZW Controeer ook tijdens een risicobeoordeing op naeving van de Arbovoorschriften. Controeer of er een gebruikersprotoco is as er asbest achterbijft in gebouwen en of dit vodoende geïmpementeerd is. Controeer of u aan de hand van het werkpan verband kunt eggen tussen de asbestinventarisatie en de eindcontroedocumenten. Aeen dan is het saneringsproces beheersbaar. TIPS VOOR OPDRACHTGEVERS Is het gebouw vóór 1994 gebouwd? Dan is de kans reëe dat er asbest in verwerkt is. Schake voor een asbestinventarisatie een gecertificeerd invertariseerder in. Vraag naar een asbestinventarisatierapport voor een huur- of aankoopbesuit. Geef onderzoeksbureau, saneerder en aboratorium rechtstreeks opdracht. Laat een aanvuend onderzoek of een risicobeoordeing uitvoeren as een (voedig) rapport ontbreekt. Ook bij branden of stormschades met kans op asbestverontreiniging is een voedige inventarisatie vereist. Zorg dat u stortbonnen krijgt. U bent eigenaar van het asbest tot u deze ontvangen heeft. Contracteer verwijderaars voora op kwaiteit van de uitvoering, niet aeen op prijs en certificaat. TIPS VOOR DE CERTIFICERING/ ACCREDITATIE Controeer of de opdrachtgever na een afkeur hetzefde aboratorium inschaket voor de hernieuwde eindcontroe. Kondig controes en inspecties niet vooraf aan, maar doe die iefst onaangekondigd. TIPS VOOR DE MILIEUPOLITIE Inspecteer de saneringsocatie na de eindcontroe en de afvoer van asbesthoudende materiaen op achtergebeven resten asbest. Controeer of de sanerings- of soopocatie dezefde is as de in het inventarisatierapport beschreven ocatie. Controeer of er een eindcontroe is uitgevoerd in ruimten waar containments zijn afgebroken én of deze de totae saneringsocatie dekt.

4 ASBEST FEITEN Een perspectief op de asbestketen SGS SEARCH GROEP

5 VOORWOORD 9 INLEIDING Perspectief op de ontwikkeingen in de asbestmarkt 11 1 EN 21 Onder de oep: asbestcaamiteiten 44 2 DE VERLANGDE ZEKERHEID 49 Asbestinventarisatie DE VISIE VAN DE INDUSTRIE 68 Onder de oep: asbest in de industrie 70 Eerste druk: september 2009 Tweede, herziene druk: augustus 2010 Derde druk: apri 2011 Vierde, voedig herziene druk: september 2015 Copyright 2009, 2015 SGS Search Groep, Amsterdam A rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any other means, eectronica of mechanica, incuding photocopying, recording or by any other information storage and retrieva system, without permission from the pubishers. Tekstuee bijdragen: Stenfert Kroese Communicatie, Asperen Projectcoördinatie en eindredactie: de Connecting Link, Bithoven Visuee concept en vormgeving: Sok Visuee Management, Amsterdam Fotografie: Arie de Leeuw Photography, Amsterdam Lithografie omsag: Coorset, Amsterdam Druk en afwerking: Wico, Amersfoort Papier: Cocoon Sik, 100% gerecyced papier. Choorvrij geproduceerd onder ISO certificering. ISBN NUR 950 Met dank aan Jos van Kaam (Tata Stee), Karin Vedkamp (Pré Wonen), Marga Zuurbier (Inspectie SZW), Arjan Ho (VERAS), Kees van Dongen (Ascert) en Herbert Dekkers (OD IJmond) voor hun waardevoe aanwijzingen en adviezen. 3 OVERBODIGE LUXE? 75 Risicobeoordeing DE VISIE VAN WONINGCORPORATIE PRÉ WONEN 86 Onder de oep: asbest op het dak 88 4 HET BETERE REGELWERK 93 Handhaving en toezicht DE VISIE VAN DE INSPECTIE SZW 112 Onder de oep: asbest in grond SAMEN DE SCHOUDERS ERONDER! 119 Succesvo saneren DE VISIE VAN VERAS 154 Onder de oep: grenswaarden VLAK VOOR DE FINISH! 161 Eindcontroe: niet struikeen DE VISIE VAN ASCERT 184 Onder de oep: asbest in de instaatiebranche ASBEST: EINDELIJK WEG ERMEE! 191 Transport en stort DE VISIE VAN DE OMGEVINGSDIENST 204 Onder de oep: asbest in de maritieme sector 206 Nawoord 210 Trefwoordenregister 214 Wet- en regegeving 221 Toezicht en handhaving 230 Namenregister 234 Lijst met afkortingen 235 Normdocumenten en certificaten 236 Bronnen 237 Handige websites 238 Literatuur 240

6 VOORWOORD Asbest: erfenis uit het vereden, uitdaging voor de toekomst Asbest is in de vorige eeuw op grote schaa toegepast in aerei producten. In de afgeopen decennia werd op basis van diverse onderzoeken steeds duideijker dat osse asbestvezes bij inademing kunnen eiden tot evensbedreigende ziektes. Het overheidsbeeid is er daarom op gericht om feiteijke bootsteing aan asbestvezes in de eefomgeving te voorkomen. De aanpassing van de asbestgrenswaarden in de werkomgeving staat dan ook hoog op de agenda bij de ministeries de komende jaren. Door asbest te verbieden in 1993 is de hoeveeheid asbestvezes in de eefomgeving aanzienijk gedaad. Voora het uitfaseren van auto s met asbesthoudende remmen heeft voor een forse verbetering in de buitenucht gezorgd. Een vogende stap is het aanpakken van verweerde asbestdaken. Daarom komt er dertig jaar na het verbod op asbest in 2024 een verbod op asbestdaken. Om de sanering te stimueren, komt er per 2016 via een subsidieregeing minimaa 75 mijoen euro beschikbaar. Asbestfeiten; een perspectief op de asbestketen is een praktisch handboek met kennis en inzichten uit ae hoeken van de markt. Hopeijk evert het boek een bijdrage aan het optimaiseren van de keten en hept het om ontwikkeingen as hierboven het hoofd te bieden. Ook de komende tijd vraagt om intensieve samenwerking in de keten, in het beang van een gezonde en veiige eef- en werkomgeving. Voor nu en voor de toekomst! Drs. ing. Peter Torbijn Directeur Veiigheid en Risico s, Ministerie van Infrastructuur en Miieu 9

7 INLEIDING PERSPECTIEF OP DE ONTWIKKELINGEN IN DE ASBESTMARKT De asbestmarkt is nog steeds voop in beweging sinds in september 2009 de eerste druk van Asbestfeiten; peidooi voor een hernieuwde samenwerking verscheen. A sne gevogd door een tweede en derde druk in de daaropvogende jaren. De beangrijke ontwikkeingen en wetsaanpassingen met betrekking tot asbest die sindsdien hebben paatsgevonden, rechtvaardigen de pubicatie van dit nieuwe boek: Asbestfeiten; een perspectief op de asbestketen. Deze ineiding geeft in vogevucht een overzicht van de beangrijkste veranderingen. Weke aanpassingen in de asbestwet- en regegeving zijn a doorgevoerd, weke zijn ophanden en waar moeten partijen in de asbestketen nu en in de toekomst rekening mee houden? Gevogd door een vooruitbik op toekomstige ontwikkeingen die van de asbestbranche vee innovatiekracht en goede samenwerking vragen. Naar verwachting zuen aanscherping van de reges door de wetgever, risicogericht toezicht door handhavende instanties en ae initiatieven uit de branche zorgen voor een verdere professionaisering van de keten. De eerste tekenen van een positieve kentering in de asbestmarkt zijn a duideijk waarneembaar, zo bijkt onder meer uit onderzoek van de Inspectie SZW. De ontwikkeingen op hoofdijnen Sinds jui 1993 gedt in Nederand een agehee verbod op het gebruik van asbest. Maar daarmee was het asbest nog niet uit de wered: in ek gebouw, huis of sta, daterend van vóór 1994, kan asbest zitten. Nederand ziet zich gested voor de uitdaging om dat aemaa goed in kaart te brengen en zonder risico s voor mens en miieu te saneren. Het duurt even voordat de asbestmarkt na 1993 in beweging komt, maar achter de schermen zitten ministeries en provinciae overheden niet sti. In de jaren 2009 en 2010 verschijnen drie beangrijke rapporten. Bureau Bartes onderzocht de asbestketen voor het Ministerie van Vokshuisvesting, Ruimteijke 1 In ek gebouw, huis of sta, daterend van vóór 1994, kan asbest zitten. Nederand ziet zich gested voor de uitdaging om dat aemaa goed in kaart te brengen en zonder risico s voor mens en miieu te saneren. 11

8 INLEIDING Ordening en Miieubeheer (VROM; nu Ministerie van Infrastructuur en Miieu - IenM) en pubiceert in jui 2009 het rapport Naeving van de asbestreges. Het stof is nog niet neergedaad of in mei 2010 verschijnt het eindrapport van de Provincie Noord-Hoand De asbestketen ontrafed. Een maand daarna, in juni 2010, pubiceert de Gezondheidsraad haar eindrapport: Asbest: Risico s van miieu- en beroepsmatige bootsteing. Dat heeft de raad op verzoek van het Ministerie van VROM en het Ministerie van Sociae Zaken en Werkgeegenheid (SZW) samengested. Met name dit aatste onderzoeksrapport doet het nodige stof opwaaien in de asbestmarkt en de sameneving: de risico s van bootsteing aan asbestvezes bijken groter te zijn dan aanvankeijk werd aangenomen. Voor de Minister van SZW is dit rapport het sein om de grenswaarden voor de concentratie aan asbestvezes per kubieke meter ucht aan te scherpen, naar én per asbestsoort. Per 1 jui 2014 is de grenswaarde voor chrysotie asbest veraagd naar 2000 asbestvezes/m 3 ucht. Begin 2016 wordt ook de grenswaarde voor amfiboo asbest aangepast naar 2000 asbestvezes/m 3 ucht. Voor amfiboo asbest streeft het Ministerie van SZW ernaar om de grenswaarde op termijn naar 300 vezes/m 3 ucht te veragen. Verdere professionaisering Op 1 oktober 2010 is de Wet agemene bepaingen omgevingsrecht (Wabo) in werking getreden, die sinds 2012 ook is opgenomen in het Bouwbesuit. Doe van de Wabo is: één procedure en één bevoegd gezag om de medingsprocedure eenvoudiger en DRIE RAPPORTEN MET GROTE GEVOLGEN Naar aaneiding van de drie rapporten worden ook de procescertifi catie schema s voor asbestinventarisatie (SC 540) en voor asbestverwijdering (SC 530) onder de oep geegd. Die zijn inmiddes in herschreven vorm gepubiceerd. Het Asbestvog systeem (AVS) wordt voortvarend andeijk uitgerod en fungeert nu onder de naam Landeijk Asbestvogsysteem (LAVS) as een goed instrument om processen en afvastromen in de asbestketen te monitoren en eventuee wetsovertredingen op te sporen. DAV-CERTIFICAAT NIEUWE STIJL Wie DAV-gecertificeerd wi worden, egt binnenkort twee examens af: eerst voor DAV1 as start en vervogens voor DAV2, het nieuwe DAV-certificaat. Deze regeing gaat naar verwachting eind 2015 in. Ascert heeft ook een mentortraining ontwikked om medewerkers met een DAV1-certificaat te begeeiden, naast de Deskundig Toezichthouder Asbest (DTA) die de DAV1 bij het werken in containment begeeidt. Om in het register voor mentoren van Ascert te worden opgenomen, moet een mentor minimaa twee jaar praktijkervaring hebben, in het bezit zijn van het DAV-, DTA- en DIA-certificaat en een MBO-dipoma en het mentorexamen met goed gevog hebben afgeegd. sneer te aten veropen. De overheid wi daarmee haar dienstverening op het terrein van bouwen, ruimte en miieu verbeteren. In het kader van de Wabo moet een opdrachtgever voorafgaand aan een asbestsoopproject een soopmeding indienen bij de gemeente. De Mode Bouwverordening (MBV) van de VNG die gemeenten met betrekking tot omgevingsvergunningen hanteerden, is sindsdien opgenomen in het Bouwbesuit De situaties waarin een soopmeding vereist is, bijven ongewijzigd (meer dan 10 m 3 soopafva en/of asbestsoop). Aangescherpte regegeving en verscherpt toezicht steen hogere eisen aan de kennis en kunde van opdrachtgevers, toezichthouders en mensen die in de asbestketen werkzaam zijn. Op het vak van bewustwording van asbestrisico s, het herkennen van en omgaan met asbest worden de DAV-opeidingen aangepast die samenhangen met de persoonscertificatie vogens de SC 520. De Minister van SZW heeft aangekondigd dat de LDAVpersoonscertificatie (Leering Deskundig Asbest Verwijderaar) komt te vervaen. Daarvoor heeft beheerstichting Ascert, de rechtsopvoger van Stichting Asbest Certificatie (SCA), de SC 520-norm gewijzigd, zodat het vak voor een aankomend Deskundig Asbest Verwijderaar (DAV) op een veiige manier te eren is. De nieuwe SC 520 gaat naar verwachting eind 2015 in. Dit aes is ingezet met één doe voor ogen: een veiigere werken woonomgeving door minder vezeemissie te veroorzaken 2 Aangescherpte regegeving en verscherpt toezicht steen hogere eisen aan de kennis en kunde van opdrachtgevers, toezichthouders en mensen die in de asbestketen werkzaam zijn

9 INLEIDING tijdens saneringen. Stuk voor stuk mooie stappen in het verder professionaiseren van de asbestmarkt. Samenwerking steeds beter Een terugtredende overheid die haar taken in toenemende mate aan gemeenten en provincies deegeert, betekende de afgeopen jaren een taakverzwaring voor deze agere overheden. De vraag was bovendien of gemeenteijke toezichthouders en provinciae asbestcoördinatoren vodoende op hun taak berekend waren. De asbesttaak is compex te noemen; wet- en regegeving wordt continu aangescherpt. De agere overheden pakten samen met de Inspectie SZW de handschoen op: sinds januari 2009 zijn ta van gemeenteijke en provinciae toezichthouders opgeeid tot asbestdeskundige en tot asbestambassadeur. Daardoor is kennis over asbest beter geborgd in vergunningverening, toezicht en handhaving van de agere overheden. Het Ministerie van VROM (nu IenM) heeft in 2009 gemeenten per enquête aan de tand gevoed over de invuing van de asbesttaak. Asbest is weiswaar een gemeenteijke taak, maar gezien de risico s voor de voksgezondheid en de arbeidsomstandigheden houden de ministeries van Infrastructuur en Miieu (IenM) en Sociae Zaken en Werkgeegenheid (SZW) voortdurend de vinger aan de pos. Het vergt de nodige deskundigheid en praktijkervaring om het basistakenpakket van de Wet miieubeheer (Wm) goed te kunnen invuen. Daaronder vat ketentoezicht op asbest, bodem en afva. Er gaan in de maatschappij en de poitiek in deze periode steeds meer stemmen op om de krachten regionaa te bundeen en teams van deskundigen uit de diverse gemeenten samen te steen. Er is minder ged beschikbaar, dus aeen a uit financiee oogpunt igt samenwerking as beste optie voor de hand. Daarnaast speet een ander punt: vergunningverening (pantoetsing) en toezicht en handhaving vaen beide onder de gemeente. Om beangenverstrengeing te voorkomen zijn die taken inmiddes gescheiden. Toezicht en handhaving zijn nu veea in handen van de omgevingsdiensten (OD s), ook we Regionae Uitvoeringsdiensten (RUD s) genoemd. De gemeente bijft de vergunningverener, tenzij zij mandaat geeft aan een omgevingsdienst om ook deze taak op zich te nemen. Conform de Wet gemeenschappeijke regeingen (WGR) mogen gemeenten, provincies en waterschappen nameijk samenwerken in pubiekrechteijke constructies, zoas in de vorm van een omgevingsdienst. Inmiddes zijn er 29 omgevingsdiensten actief in Nederand. Asbest is heaas nog ang niet de wered uit, aat staan uit Nederand. In circa 70 procent van ae vóór 1994 opgeeverde gebouwen en objecten in ons and zit nog asbest. Het agrarisch areaa aan te saneren asbestdaken is gigantisch: 133 mijoen vierkante meter. Asbestdaken staan boot aan weer en wind; verweerde daken vormen een gezondheidsrisico, omdat er steeds meer asbestvezes vrijkomen. In 2024 treedt daarom het Verbod op Asbestdaken in werking. Ae asbestdaken moeten vóór 1 januari 2024 gesaneerd zijn, boeideen (opstaande zijden van een dakgoot), dakgoten en gevepaneen uitgezonderd. Die mogen vooropig bijven zitten. Gemeenten, provincies, omgevingsdiensten en de Inspectie SZW gaan daar streng op handhaven; overtreders krijgen een dwangsom opgeegd en de verpichting het dak asnog deskundig te aten saneren. Een hee opgave waar de BV Nederand voor staat, ook gezien de kosten die een dergeijke grootschaige aanpak met zich meebrengt. De positieve kant van de medaie Een positieve kant van het verhaa is dat de hee wered zich weer voor de Nachtwacht van Rembrandt kan verzameen. Het Rijksmuseum in Amsterdam is asbestveiig. Zo ook vee fiiaen van winkeketens waar asbest is gesaneerd. We zijn op de goede weg, mede door aanscherping van de reges en scherper, risicogericht toezicht. Maar zeker ook door de samenwerkingsverbanden die zich in de asbestketen aftekenen. Dit nieuwe Asbestfeiten-boek aat prominente vertegenwoordigers uit kringen van toezichthouders, certificerende insteingen en brancheorganisaties, maar ook opdrachtgevers uit woningbouw en industrie aan het woord. Uit de interviews komt duideijk naar voren dat de wi er is om samen te werken. De wijze waarop, is een kwestie van rond de tafe gaan met ekaar. Het is tijd voor samenwerking en om constructief met ekaar in gesprek te gaan. 3 Ae asbestdaken moeten vóór 1 januari 2024 gesaneerd zijn, boeideen (opstaande zijden van een dakgoot), dakgoten en gevepaneen uitgezonderd. Die mogen vooropig bijven zitten. Gemeenten, provincies, omgevingsdiensten en de Inspectie SZW gaan daar streng op handhaven; overtreders krijgen een dwangsom opgeegd en de verpichting het dak asnog deskundig te aten saneren

10 4 De kennis en erva- ring die Nederand op het gebied van asbest heeft en nog gaat ontwikkeen, zijn in breder samenwerkingsverband op Europees en weredniveau in te zetten om asbest voorgoed uit de wered te hepen. Er is nog vee werk aan de winke. Er zit ook nog vee in de wetteijke koker: de Omgevingswet van het Ministerie van Infrastructuur en Miieu (IenM) staat voor 2018 op de panning. Het Verbod op Asbestdaken gaat per 1 januari 2024 in, meer dan 30 jaar nadat gebruik van asbest in de bouw verboden werd. De grenswaarden voor asbest zijn en worden veraagd. Gezien de asbestopgave die Nederand nog rest, is een goede samenwerking binnen de totae asbestketen de enige manier om ons and voorgoed en op een veiige manier asbestveiig te krijgen. In 2009 heeft Asbestfeiten; peidooi voor een hernieuwde samenwerking a een dringende oproep gedaan om samen te werken. Sindsdien is er vee bereikt; denk aan de vorming van de omgevingsdiensten, aan de steeds betere afstemming tussen toezichthouders en tussen de diverse partijen die in hun dageijks werk met asbest te maken hebben. Ascert heeft een prominente ro genomen om partijen bij ekaar te brengen en overzicht te creëren. Samen met de betrokken ministeries hebben ze de asbestketen verder vorm gegeven. Vanaf de asbestinventarisatie tot en met het storten van het asbestafva. Het kan atijd beter, ongetwijfed. Maar wetgever, certificerende instanties, vergunningvereners, toezichthouders en handhavers trekken één ijn: er vat met asbest niet te spotten. Dat bijkt kip en kaar uit het rapport van de Gezondheidsraad. Dat inzicht is in de afgeopen jaren ook gegroeid onder de Nederandse bevoking. Langzaam maar zeker dringt bij iedereen het besef door dat asbest ernstige gevaren voor onze woon-, werk- en eefomgeving opevert. En dat iedereen medeverantwoordeijk is voor de voksgezondheid en het miieu. Stap naar vowassenheid Wie herinnert zich niet de asbestcaamiteiten op het Utrechtse Kanaeneiand in 2012 of de grote asbestbrand in Roermond eind 2014? Door de verdere professionaisering van de asbestketen zuen voortaan hopeijk minder schreeuwende krantenkoppen de gemoederen opschrikken. De poitiek onderkent de ernst van het asbestdossier; het Ministerie van SZW veraagt niet voor niets de grenswaarden. De asbestmarkt is inmiddes de kinderschoenen ontgroeid. Dankzij het LAVS, SMA-rt en de app Asbestwerkzaamheden van de Inspectie SZW is informatie sne uit te wisseen tussen ae partijen in de asbestketen. Niemand kan en mag zich meer verschuien achter onwetendheid: er wordt tussen partijen steeds hederder en transparanter gecommuniceerd. De asbestmarkt onderkent de ernst van het asbestdossier, want kennis en ervaring groeien. De markt is nu het beste te vergeijken met een jong vowassene: de puberae fase van ekaar viegen afvangen is een gepasseerd station. De tijd is aangebroken om as vowassenen met ekaar de koers naar de toekomst toe uit te stippeen. Om te inventariseren hoe innovatief de asbestbranche moet zijn om een voor de maatschappij kostenverantwoorde aanpak van de mijoenen vierkante meters aan asbestdaken te kunnen reaiseren. En ook voor vee andere asbesttoepassingen moeten we bijven uitkijken naar innovatieve onderzoeks- en verwijderingsmethoden. Natuurijk staat veiig en gezond werken voorop, maar as innovatie en risicogericht werken hand in hand kan gaan met een goedkopere optie, moeten we dat uiteraard niet naaten. En hierin is nog hee vee te bereiken. Om te bedenken weke nieuwe hupmiddeen en technieken er nodig zijn om vogens de veraagde grenswaarden te kunnen werken en risicogericht toezicht te houden. De jongvowassen asbestmarkt ziet zich gested voor een grote opgave, maar tegeijkertijd voor de uitdaging om de stap naar vowassenheid te maken. Aeen as ae partijen de krachten bundeen, zijn ae grenswaarden ook voor amfiboo in 2020 veraagd vogens de norm die de Arbowet voorschrijft. Krachtenbundeing en innovatiekracht zijn vereist, wi Nederand in 2024 vrij zijn van asbestdaken. Een positieve ontwikkeing is dat steeds meer partijen het asbestvraagstuk integraa aanpakken. Het hee proces onderzoek, sanering, eindcontroe wordt vooraf a in zijn totaiteit bekeken. Onderwerpen as asbest in grond worden niet anger os gezien van de sanering, maar maken hier dee van uit. Uit de gesprekken met de stakehoders die in deze uitgave aan het woord komen, bijkt dat de wi er is om vowassen samen te werken aan de opossing van het asbestvraagstuk. INLEIDING 16 17

11 Nationaa en mondiaa De kennis en ervaring die Nederand op het gebied van asbest heeft en nog gaat ontwikkeen, zijn in breder samen werkingsverband op Europees en weredniveau in te zetten om asbest voorgoed uit de wered te hepen. Er zijn nog anden waar asbest wordt gewonnen en verwerkt. Daar zou de wered een eind aan moeten maken. Maar uiteindeijk moeten die anden zef tot het inzicht en besef komen dat ze de toekomst van mens en miieu gevaarijk op het spe zetten. DE THETFORD MIJNEN IN DE CANADESE PROVINCIE QUÉBEC. Asbestfeiten; een perspectief op de asbestketen roept de Nederandse asbestmarkt op om natuurijk eerst het vraagstuk in eigen and aan te pakken. Om vervogens een bik over de grens te wagen en te kijken hoe onze kennis en ervaring zijn in te zetten in bijvoorbeed derdeweredanden. Daar wordt nog onder mensonterende arbeidsomstandigheden asbest uit te sopen zeeschepen verwijderd. Vaak zefs door kinderen, zonder persoonijke beschermingsmiddeen of vogeaatsmasker. In de open ucht, dikwijs op een strand waar het schip op geparkeerd is voor soop. Dergeijke misstanden zijn te voorkomen door kennis over te dragen en bereid te zijn om samen te werken. Maar ook daar waar door economische groei het product asbest nu bereikbaar wordt en dus in rap tempo meer en meer wordt gebruikt in huizen en instaaties, kunnen wij de hepende hand bieden. Door a onze kennis, innovaties en ervaring in te zetten om in die anden echt het verschi te maken. Daar verkeert men veea nog niet in de uxe positie om age grenswaarden as in Nederand na te streven, en zijn de concentraties etterijk een veevoud van de Nederandse norm. As we daar bij wijze van spreken 1 procent veraging kunnen reaiseren, is het effect immens. Er is vee gebeurd, er gaat nog vee gebeuren. Dus samen de schouders eronder is en bijft het peidooi, ook in dit nieuwe boek. De branche za erin sagen de toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden. In goed overeg en in nauwe samenwerking met áe stakehoders. Amsterdam, zomer 2015 Udo Watman, bedrijfsdirecteur SGS Search 18

12 HOOFDSTUK 1 EN Een perspectief op de asbestketen De directe aaneiding om in 2009 de eerste editie van dit boek te schrijven, is noga een ongewone geweest: een arrestatie. Ja, u eest het goed. In 2008 werd een aanta mensen van diverse asbestaboratoria opgepakt op verdenking van naatigheid bij de uitgevoerde eindcontroe van een asbestsanering. Ze waren onschudig. Het was niet de eerste keer dat zoiets gebeurde. Bovendien is het aboratorium ook zeker niet de enige partij in de asbestketen die zoiets overkomt. Een ander voorbeed: een instaateur kreeg in apri 2015 van de Inspectie SZW een boete opgeegd van ruim een ton, omdat bij inspectie van het bedrijfsterrein niet-hechtgebonden asbesthoudende pakkingen tussen ander afva in de vuicontainer waren aangetroffen. Die pakkingen waren afkomstig uit een ketehuis en door het bedrijf in 2014 verwijderd, terwij het geen certificaat bezat om asbest te mogen verwijderen. Er was ook geen asbestinventarisatierapport opgested voorafgaand aan de soopwerkzaamheden. Gevog was een asbestverontreiniging en medewerkers die mogeijk waren bootgested aan asbest. In het eerste geva werkten de as verdachten aangemerkte partijen aanwijsbaar secuur en professionee vogens ae gedende wetten en reges. Toen beek dat niemand iets te verwijten vie, is iedereen ook geukkig sne vrijgeaten, maar zoiets heeft natuurijk noga een impact op mens én organisatie. Dat kan iedereen zich we voorsteen. In het aatste geva is weiswaar niemand gearresteerd, maar is er we een forse boete opgeegd. Een onveranderde missie SGS Search is as bedrijf ooit begonnen met asbestonderzoek, en in a die jaren is op dit terrein onze missie onveranderd gebeven: de expertise en kennis van onze medewerkers inzetten om onze werk- en eefomgeving veiiger en duurzamer te maken. Een goed uitgangspunt voor opeenvogende, succesvoe saneringen, zou je denken. De praktijk toont heaas gereged een ander beed. Een beed van een sector waarin sommige 5 Vermeende overtredingen van de asbestwetgeving zouden vaker strafrechteijk moeten worden onderzocht. Dit kan bijdragen aan de verdere professionaisering van de asbestsector. 21

13 6 Het aanta strafzaken dat wordt gestart is geen meetat voor de kwaiteit in de branche. Het aanta veroordeede partijen is dat wé. speers door steeds meer en veranderende regegeving door de bomen het bos niet meer zien en zeker as ze niet dageijks met asbest te maken hebben a sne een achterstand aan kennis opopen. De asbestsector is ook een markt die, hoewe reatief kein van omvang, wordt bevokt door vee beanghebbenden: opdrachtgevers, burgers, uitvoerende partijen, handhavende (overheids)- instanties en toezichthouders. En tot sot is de asbestsector een markt waar het maken van fouten verstrekkende gevogen kan hebben voor de gezondheid van mensen, en waar naatigheid om die reden vanzefsprekend zwaar wordt gestraft of bestraft zou moeten worden. Vanaf nu wordt aes anders? Vanuit de wetgever zijn de taken en verantwoordeijkheden van ae betrokken partijen duideijk omschreven. Naar aaneiding daarvan zijn er werkmethoden ontstaan die er in de oop van de tijd toe hebben geeid dat zaken niet atijd meer heder zijn afgebakend. De onduideijkheid die dat veroorzaakt, eidt ertoe dat bij controe na afoop van een sanering a sne het vingerwijzen naar ekaar in ae hevigheid osbarst. As speer in de asbestmarkt wien we scenario s zoas hierboven beschreven, in de toekomst hepen voorkomen. Vandaar dit boek Asbestfeiten; een perspectief op de asbestketen, waarmee we de transparantie, kennis en pragmatische aanpak binnen de sector wien vergroten. Dit doen we door de keten, het voedige proces en ae taken en verantwoordeijkheden van de betrokken partijen duideijk in kaart te brengen. In dit boek besteden we ook aandacht aan nieuwe initiatieven die de onderinge samenwerking binnen de asbestketen moeten stroomijnen en hepen verbeteren, zoas het Landeijke Asbestvogsysteem (LAVS). Daarnaast staat innovatie centraa en geven we inzicht in de aatste wet- en regegeving en veranderingen die verwacht worden. Tot sot deen we uiteraard onze kennis en ideeën over hoe we zaken in de toekomst beter met ekaar kunnen regeen graag met u! Aemaa vanuit die ene missie die we gezamenijk hebben: binnen de keten er sámen voor zorgen dat asbest op een correcte wijze uit gebouwen en objecten wordt verwijderd of duurzaam wordt afgeschermd. De opbouw van dit boek In dit en de hierna vogende hoofdstukken worden ae beangrijke stappen uit de verwijderingsketen van asbest behanded. Die stappen zijn: 1 Het voornemen van de eigenaar om renovatiewerkzaamheden in een gebouw/object te verrichten of een gebouw/object te sopen terwij het vermoeden bestaat dat asbest aanwezig is. 2 Het uitvoeren van een asbestinventarisatie vogens SC 540 en/ of risicobeoordeing vogens NEN Het indienen van een soopmeding of een omgevingsvergunning sopen (monumenten en beschermde dorps- en stadsgezichten) en het doen van een meding aan de toezichthouder, de Inspectie SZW en de certificerende insteing. 4 Het seectief verwijderen van asbest uit het gebouw/object, voordat de soop of renovatie paatsvindt vogens SC Het uitvoeren van een eindcontroe door een geaccrediteerd aboratorium conform NEN Het inzameen en transporteren van asbest naar een eindverwerker, de eindverwerking en het afmeden bij de toezichthouder. Daarnaast is het boek aangevud met spreads voor specifieke doegroepen of beangrijke thema s binnen het asbestvraagstuk. Dat asbest geen zaak is om ichtzinnig mee om te gaan wordt onderstreept door de vee schakes in de asbestketen. Deze keten strekt zich uit van de eigenaar van het asbestprobeem tot de twee ministeries die asbest in hun portefeuie hebben: het Ministerie van Infrastructuur en Miieu (IenM) en het Ministerie van Sociae Zaken en Werkgeegenheid (SZW). Iedere schake in de keten heeft een eigen verantwoordeijkheid en taken, maar iedereen is verpicht te werken vogens speciae normdocumenten en dient zich strikt aan wetteijke richtijnen te houden. Wie dit niet doet oopt het risico dat het eigen bevoegdheidscertificaat wordt opgeschort of zefs ingetrokken, en daarnaast ook het risico van een boete of strafrechteijke vervoging. In Asbestfeiten; een perspectief op de asbestketen wordt per fase en zo ook per hoofdstuk heder in kaart gebracht wie de speers zijn en wat hun taken en verantwoordeijkheden zijn. Aan de hand van voorbeeden uit de praktijk wordt duideijk hoe nauw de onderinge samenwerking uistert. Ook in dit ineidende EEN PERSPECTIEF OP DE ASBESTKETEN 7 In de asbestsector geden speciae normdocumenten en wetteijke richtijnen. Een bedrijf dat deze veronachtzaamt, oopt het risico op boetes, strafrechteijke vervoging of het opschorten of intrekken van certificaten

14 EEN PERSPECTIEF OP DE ASBESTKETEN hoofdstuk is een case opgenomen. Deze aat as enige áe fasen van een voedig asbestsaneringstraject de revue passeren. De andere suiten aan bij het onderwerp van het betreffende hoofdstuk, in de hoop een compexe materie as asbest beter te kunnen doorgronden. Een asbestsanering vogens de boekjes! Een verhuizing as zovee. De jarenvijftig-huurwoning wordt ingeruid voor nieuwbouw, aes is a ingepakt en iedereen is kaar voor vertrek. Het wachten is aeen nog op de verhuurmakeaar van de woningcorporatie die komt controeren. Even ater staat deze verhuurmakeaar fronsend in de keuken. Het oude voerzei dat daar igt, bevat dat geen asbest? De opzichter van de corporatie wordt ter pekke ingeseind, en de vertrekkende huurders wordt voor de zekerheid gezegd het zei niet te verwijderen. Dat waren ze toch a niet van pan, ze hadden het voor de vogende bewoners wien aten iggen. Een asbestinventarisatiebureau wordt ingeschaked. Dat voert behave een visuee inspectie met monsterneming (type A-onderzoek, vogens SC 540) ook zo mogeijk een destructief onderzoek (type B-onderzoek) uit. Asbesthoudende toepassingen moet je nameijk vaak zoeken achter pafonds, wanden en onder voeren. In zijn rapport geeft het inventarisatie bureau de opzichter geijk: het voerzei bevat asbest. Maar er is meer: een asbesthoudende vensterbank. Normaa gesproken moet een soopmeding om asbest te mogen verwijderen vier weken voor aanvang van de soopwerkzaamheden bij de toezichthouder worden ingediend. Wanneer het echter gaat om reparatie- of mutatieonderhoud door woningbouwverenigingen, zoas in dit geva, is de medingstermijn beperkt tot vijf dagen. Dit om onnodige eegstand te voorkomen en bewoners niet te beperken in hun woongenot. Sechts in enkee gevaen as het bijvoorbeed om beschermde stadsen dorpsgezichten of (de directe omgeving van) monumentae panden gaat is een omgevingsvergunning sopen nodig. Gehee in ijn met de reges voor asbestsanering aat de opzichter vijf dagen van tevoren door midde van een soopmeding aan de toezichthouder weten dat de corporatie het voerzei en de vensterbank in de woning wi saneren. Vervogens bet hij naar een asbestsaneringsbedrijf, dat opdracht krijgt om precies zes dagen ater het asbesthoudende voerzei en de vensterbank uit de woning te verwijderen. De saneerder krijgt ook opdracht om avast het aboratorium in te schakeen. De opzichter wi zich op die manier ervan verzekeren dat de verpichte eindcontroe direct op de sanering kan vogen. Zo gaat er geen kostbare tijd veroren. De saneerder medt op zijn beurt de werkzaamheden twee dagen van tevoren bij de Inspectie SZW en de certificerende insteing. Zes dagen na de meding aan de toezichthoudende instantie wordt de woning gesaneerd. Dezefde dag nog voert het aboratorium vogens pan de eindcontroe uit. Er wordt een goedkeur afgegeven, wat betekent dat ae asbest vogens het werkpan is verwijderd, dat de vezeconcentratie onder de gedende norm igt en dat er geen restanten van het gesaneerde materiaa zijn achtergebeven. De woning mag weer worden betreden zonder persoonijke beschermingsmiddeen te hoeven dragen. De saneerder bet deze informatie door aan de opzichter, waarna de corporatie nog dezefde week begint met het renoveren van de woning, zodat de vogende huurders erin kunnen. Kaar? Nog niet heemaa. Het verwijderde asbest moet nog worden afgevoerd. De saneerder heeft er a voor gezorgd dat het materiaa vogens de gedende richtijnen is verpakt, en hij is ook reeds in het bezit van een afvastroomnummer. Dat heeft hij nodig om het asbest te mogen storten. Vogens de reges van het Asbestverwijderingsbesuit 2005 moet asbesthoudend afva binnen twee weken na afoop van een saneringstraject gescheiden van ander afva worden afgevoerd naar een stortpaats die een vergunning heeft om asbest te mogen storten. Bij het ophaen van de vracht overhandigt de saneerder de wetteijk verpichte begeeidingsbrief aan de transporteur, en vraagt de stortbon direct naar hem op te sturen. De saneerder is verpicht de stortbon en een door de stortpaats afgetekend projectregister, ten minste vijf jaar te bewaren

15 Zodra de saneerder de stortbon in bezit heeft, stuurt hij ae reevante documenten naar de woningcorporatie: het eindcontroerapport, een kopie van de stortbon (doorsag van de begeeidingsbrief) en een kopie van het door de stortpaats afgetekende projectregister. De corporatie heeft a deze documenten nodig om de asbestsanering binnen veertien dagen af te kunnen meden bij de toezichthouder. A is het vogens het Asbestverwijderingsbesuit 2005 niet nodig een kopie van de stortbon naar deze instantie te sturen. De toezichthouder kan vervogens aan de hand van ae toegestuurde stukken nagaan of ae asbest dat in het inventarisatierapport staat vermed en vogens het werkpan zou worden verwijderd, ook daadwerkeijk en vogens de reges is gesaneerd. Bij twijfe raadpeegt de toezichthouder de woningcorporatie as eindverantwoordeijke opdrachtgever. In rap tempo en in goede samenwerking afgerond: een asbestsanering vogens het boekje! AMOSIET: BRUIN ASBEST CROCIDOLIET: BLAUW ASBEST 8 Asbest komt van het Griekse woord asbestos. Dit betekent onverwoestbaar en maakt meteen duideijk waarom deze grondstof in het vereden zo veevudig is toegepast. Een keine geschiedenis van asbest Asbest is de verzamenaam voor een aanta natuurijke siicaatmineraen met een vezestructuur. Het is een makkeijk te winnen, goedkope grondstof die bovendien eenvoudig te verwerken is. Toen de Oostenrijker Ludwig Hatschek begin negentiende eeuw een methode ontwikkede om asbest toe te passen in producten en daarvoor patent aanvroeg, nam het gebruik ervan een hoge vucht. Asbest werd vanaf de negentiende eeuw op grote schaa gebruikt, oorspronkeijk in gevebekeding en dakbedekking ter vervanging van eisteen. In Groot-Brittannië en Duitsand ontstonden a sne verdenkingen tegen asbest vanwege de gezondheidsrisico s, met name voor de ongen. Sinds 1931 wordt de ongziekte asbestose in het Verenigd Koninkrijk as beroepsziekte erkend. In Nederand waarschuwde de toenmaige Arbeidsinspectie (tegenwoordig de Inspectie SZW) vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw voor de gevaren van asbest. De productie en toepassing ervan gingen echter gewoon door. De grondstof is nameijk makkeijk te winnen en bovendien goedkoop met ACTINOLIET: GROEN ASBEST ANTHOFYLIET: GEEL ASBEST CHRYSOTIEL: WIT ASBEST TREMOLIET: GRIJS ASBEST 26

16 EEN PERSPECTIEF OP DE ASBESTKETEN Wie doet mee en is waarvoor verantwoordeijk? De asbestketen bestaat uit vee schakes. Een opsomming van de beangrijkste organisaties en insteingen die tezamen de totae keten vormen: Opdrachtgevers: Aannemers Architecten Asbestsaneerders Beheerders Brandweer Handhavers Industrie Ingenieursbureaus Instaatiebranche Maritieme sector Overheden (andeijk, provinciaa en okaa) Particuieren Projectontwikkeaars Opsporings- en handhavingsinsteingen: Inspectie SZW Gemeente (buitengewoon opsporingsbeambten) Omgevingsdienst Openbaar Ministerie Poitie en miieupoitie ILT-inspecteurs Controerende insteingen (proces- en/of persoonscertificatie): RvA (Raad voor Accreditatie) Certificerende insteingen Vastgoedeigenaren Verzekerings- en schade-experts Woningcorporaties En vee andere Overheid en overige instanties: Ascert EZ (Ministerie van Economische Zaken) Infomi (onderdee van Rijkswaterstaat) Inspectie SZW SER (Sociaa Economische Raad) RIVM (Rijksinstituut voor Voksgezondheid en Miieu) NEN (Nederandse Norm; het Nederandse Normaisatie-instituut en Stichting NEC) SZW (Ministerie van Sociae Zaken en Werkgeegenheid) TNO (Nederandse organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappeijk Onderzoek) IenM (Ministerie van Infrastructuur en Miieu) VNG (Vereniging van Nederandse Gemeenten) Brancheverenigingen: Aedes (vereniging van woningcorporaties) Bouwend Nederand BRBS (Branchevereniging Recycing Breken en Sorteren) Feneab (Federatie Nederandse Laboratoria) SIKB (Stichting Infrastructuur Kwaiteitsborging Bodembeheer) VAVB (Vereniging van Asbestverwijderende Bedrijven) VOAM-VKBA (samengaan van VOAM en VKBA tot Vereniging KwaiteitsBorging Asbestonderzoek) VERAS (samengaan van Verbond van Aannemers van Soopwerken (Babex) en Vereniging van Sopers (VS)) VIA (Verenigd Industrie-overeg Asbest) VAO (Vereniging van Asbest Opeiders) VVTB (Vereniging voor Verwijdering van Toxische en gevaarijke Bouwmateriaen) NVvA (Nederandse Vereniging voor Arbeidshygiëne) Zie ook groep Asbestfeiten op Linkedin andere grondstoffen te vermengen. Tussen 1950 en 1980 is asbest in Nederand in ta van producten verwerkt. In 1969 schreef de Nederandse arts Stumphius een proefschrift, waarin hij de schadeijke gevogen van asbest in het bedrijfseven aantoonde. In de daaropvogende jaren werd het gevaar van asbest en dan met name van spuitasbest (zeer osgebonden asbesthoudend materiaa) ook in ander wetenschappeijk onderzoek aangetoond. In 1978 besuit de Nederandse regering spuitasbest te verbieden. Pas in 1993 wordt een agehee verbod op het gebruik van asbest van kracht. Sindsdien is het verboden asbest of asbesthoudende producten te produceren, bewerken, verwerken, vervoeren of in voorraad te houden. Ook het opnieuw toepassen van asbesthoudende producten is vanaf begin 1994 niet meer toegestaan. Vervangend materiaa Asbest is inmiddes onder andere vervangen door Man Made Minera Fibers (MMMF): synthetische vezes met veea dezefde producteigenschappen as asbest, zoas gas- en steenwo. Ook ta van andere materiaen worden ter vervanging van asbest 9 Sommige asbestvezes zijn zo kein dat de triharen en sijmviezen in onze uchtwegen ze niet kunnen afvoeren. Hierdoor kunnen ze diep in de ongen doordringen en daar maximae schade aanrichten

17 EEN PERSPECTIEF OP DE ASBESTKETEN Asbestwetgeving op hoofdijnen 1977: Verbod op gebruik bauw asbest (crocidoiet). 1978: Verbod op spuitasbest. 1993: Verbod op ae soorten asbest via het Asbestbesuit op de Arbeidsomstandighedenwet. Vanaf dit moment is het verboden om asbest of asbesthoudende producten te bewerken, te verwerken of in voorraad te houden. Het opnieuw toepassen van oude asbesthoudende producten is eveneens verboden. 1998: Invoering Regeing Bouwbesuit materiaen Op grond hiervan is het particuieren verboden asbesthoudende materiaen in bouwwerken toe te passen. 1999: EG-richtijn 1999/77: totaaverbod voor het op de markt brengen en toepassen van asbesthoudende materiaen en producten binnen de Europese Unie. Op grond van deze richtijn is asbest sinds 1 januari 2005 verboden in ae idstaten die vóór 2005 bij de EU waren aangesoten. 2005: Asbestverwijderingsbesuit 2005 (Avb) en het Arbobesuit: regegeving voor asbestverwijdering en de renovatie en/of soop van bouwwerken of objecten waarin asbest is verwerkt. Verder bevat het Asbestverwijderingsbesuit 2005 reges voor bouwwerken die in de bouwverordening moeten worden opgenomen. Afzonderijke regegeving gedt voor handeingen met puin, puingranuaat, bodem, grond, sib, baggerspecie en grondwater. 2006: Aanpassing van het Arbobesuit van de risicokasse-indeing voor asbestsanering en aanpassing van een aanta beeidsreges, zoas de verpichting om bij het uitvoeren van eindcontroes te werken vogens NEN : Regeing Tegemoetkoming niet-oondienstgereateerde sachtoffers mesotheioom. 2011: Nieuwe versies van SC 530, het certificatieschema voor het verwijderen van asbest en SC 540, het certificatieschema voor het inventariseren van asbest. 2012: Invoering van het Bouwbesuit 2012, met daarin eenduidige reges over asbest bij soop en gebouwgebruik. 2013: Pubicatie nieuwe NEN 2990-norm voor eindcontroe na asbestsanering. 2014: Veraging arbotechnische grenswaarde voor chrysotie asbest naar 2000 asbestvezes/m 3 ucht. 2015: Bekendmaking totaaverbod asbestdaken vanaf : Nieuwe SCi-548 voor het bepaen van de concentratie aan respirabee asbestvezes in de ucht tijdens het op projectniveau uitvoeren van asbestverwijderingshandeingen. 2015: Nieuw SCi-547, voor het vaideren van nieuwe werkmethoden en/ of innovatieve technieken voor asbestverwijdering ten behoeve van het indeen in een risico-kasse (t.b.v. SMA-rt). 2015: Pubicatie nieuwe NEN 2991-norm voor risicobeoordeingen. 2015: Opspitsing van het DAV-certificaat in DAV1 en DAV : Nieuwe versie van de SC 540, het certificatieschema voor het inventariseren van asbest. 2015: Nieuwe versie van de SC 530, het certificatieschema voor het verwijderen van asbest (verwacht): Veraging grenswaarde amfiboo naar 2000 asbestvezes/m 3 ucht (verwacht): Nieuw Bouwbesuit (verwacht): Nieuwe NEN gebruikt, zij het dat ze ang niet aemaa over dezefde eigenschappen beschikken. Want asbest is onder andere trek- en sijtvast, brandvertragend, niet eektrisch geeidend, heeft goede isoerende eigenschappen en is bestand tegen zuren en ogen. Een vervangend materiaa zoas kurk bezit we de gewenste isoerende eigenschappen, maar is bijvoorbeed niet bestand tegen brand, zuren of ogen. De burger is vaak onwetend Overa in Nederand wordt nog dageijks asbest aangetroffen. Vaak tijdens reguiere onderhoudswerkzaamheden, bijvoorbeed bij reparaties aan pafonds, muren of instaaties. Het komt regematig voor dat een onderhoudsmonteur tijdens zijn werk met asbest in aanraking komt. Zo n monteur weet in vee gevaen van tevoren niet wat hij za aantreffen, ténzij zijn baas of de opdrachtgever hem op voorhand vertet dat hij op asbest zou kunnen stuiten. Je kunt asbest zefs in het wid op straat tegenkomen, bijvoorbeed wanneer iemand een oude, grijze asbesthoudende boembak onwetend bij het grofvui zet. Hier en daar is de bak een beetje kapot: een hoekje eraf, een stuk bodem eruit. De ontbrekende deen zijn waarschijnijk aang in de vuinisbak beand of op het bakon achtergebeven. Van een burger kan nauweijks 10 Asbest kan overa in zitten en is as zodanig niet atijd te herkennen. Extra bemoeiijkende factor: vóór 1993 was het nog niet verpicht te vermeden weke stoffen in een product zitten

18 EEN PERSPECTIEF OP DE ASBESTKETEN worden verwacht dat die weet of zijn oude boembak asbest bevat of niet. Dat vraagt dus een extra aerte houding van iedere toezichthouder die met asbesthandhaving is beast. Hetzefde gedt voor voerzei dat door nieuwe bewoners uit een oud huis wordt gesoopt en in de container wordt gedumpt. Die pakken vervogens ook zonder zorgen de schuurmachine om de resten asbestzei en de onderiggende asbesthoudende papierresten van de traptreden te schuren. Met ae schadeijke gevogen van dien. Ze weten immers niet dat het om asbest gaat! Het gevaar igt ónder de weg Asbest mag dan a ang verboden zijn, het zit nog óvera. Voorbeeden genoeg. Denk bijvoorbeed aan de twee grote asbest fabrieken in Goor (gemeente Hof van Twente) en Harderwijk. Jarenang produceerden zij asbesthoudende bouwmateriaen. Particuieren en bedrijven konden onverkoopbare deen en productieafva gratis afhaen. Daar is dankbaar gebruik van gemaakt, er zijn vee Twentse erven, paden en wegen mee begaanbaar gemaakt. Met ae gevogen van dien. De provincie Overijsse schreef in maart 2003 a het vogende over deze Twentse asbestwegen: Jarenang was het mogeijk gratis fabrieksafva te haen bij de twee asbestproducerende bedrijven in Goor en Harderwijk om daarmee agrarische wegen en paden te verharden. Nu bijkt dat honderden daarvan gebruik hebben gemaakt en kiometers wegdek daardoor vervuid zijn geraakt met asbestreststoffen. Om deze schadeijke stoffen uit het miieu te verwijderen zijn a eerder wegen gesaneerd. Bij deze eerste fase is gebeken dat in sommige gebieden de communicatie niet vodoende is geweest. Mensen waren niet op de hoogte van de regeing om op kosten van de rijksoverheid de romme op te ruimen. Zit daar óók a asbest in?! Asbest is naar schatting in meer dan 3500 verschiende producten verwerkt. Deze producten zijn op basis van hun functie onder te verdeen in: Warmte-isoerend Onder meer: isoatie om pijpen en eidingen, asbestkoord in rookgasafvoeren, om motoren van treinen, handschoenen, isoatiepaten, haardrogers, broodroosters, strijkijzers, sudderpaatjes, eektrische ovens en kitten in de kassenbouw. Geuidsisoerend Onder meer: paatmateriaa in wanden en pafonds. Eektrisch isoerend Onder meer: beschermhuzen voor eektrische bedrading en bescherming van eektrische ovens, eektrische instaaties en meterkasten. Brandwerend Onder meer: brandwerend materiaa in pafonds, muren en eidingdoorvoeren van muren, bijarttafes, brandwerende keding, branddekens, asgordijnen, strijkpankovertrekken, deuren van brandkasten, in schepen en spuitasbest ter bescherming van staaconstructies. Grote treksterkte en sijtvast Onder meer: gofpaten, dakgoten, vensterbanken, voeruiken, gevebekeding, traptreden, voeren van sporthaen, pafondteges, eien, uifes, midgetgofbanen (topaag van vaak rode banen), wonderpuggen, gas- en watereidingen, voer- en wandafwerkmiddeen (peisterwerk), voegen en sponningen. Daarom is voor een tweede kans gekozen. In principe worden ook nu de kosten voor 100 procent vergoed. Wanneer de eigenaren van de wegen speciae wensen hebben met betrekking tot de te gebruiken materiaen, kunnen er op verzoek tegen meerkosten andere verhardingen worden gebruikt

19 EEN PERSPECTIEF OP DE ASBESTKETEN ASBEST KAN OVERAL IN ZITTEN EN IS ALS ZODANIG NIET ALTIJD TE HERKENNEN. In een brief aan de Tweede Kamer schreef minister Cramer van destijds VROM op 19 januari 2009 dat actieve sanering (van de wegen) de meest verantwoorde aanpak is. De bewindsvrouw gaf daarmee de aftrap voor de derde fase van de saneringsregeing van de asbestwegen rond Hof van Twente en Harderwijk. In dezefde ministeriëe brief schreef minister Cramer: Het overige asbest, dat voornameijk in gebouwen aanwezig is, gaat over het agemeen pas een potentiee risico vormen op het moment van renovatie of soop. Vandaar dat toezicht en handhaving bij renovatie en soop van groot beang zijn om eventuee risico s te beheersen of te vermijden. Het toenmaige Ministerie van VROM, de provincies Overijsse en Gederand en de gemeenten Hof van Twente en Harderwijk hebben destijds in een bestuursakkoord vastgeegd bij de sanering nauw samen te werken. Doe was ervoor te zorgen dat tussen 2009 en 2011 zovee mogeijk asbestwegen en bodemocaties rond de gemeenten Goor en Harderwijk werden gesaneerd. Het werk moest zo goed mogeijk worden afgestemd met opende saneringen in het kader van de Saneringsregeing asbestwegen tweede fase, om de overast voor beanghebbenden zovee mogeijk te beperken. Verder is afgesproken om tegeijkertijd ongeveer 450 aangrenzende bodemocaties te saneren op grond van de Wet bodembescherming. Dat is inmiddes gebeurd: in 2011 is na een Europese aanbesteding het grootste onderzoek naar asbest in de bodem in de Nederandse geschiedenis uitgevoerd, waarbij duizenden kio s grond zijn onderzocht. Daaruit beek dat de gebruikte bouwmateriaen hoge concentraties puur asbest bevatten. Ingrijpende maatregeen waren dus geboden. Onwekome erfenis Vaak bijkt pas vee jaren ater dat een grondstof of materiaa een risico voor de voksgezondheid kan inhouden. Asbest werd vroeger as een zegen beschouwd. Dat die zegen ooit om mijarden aan saneringskosten zou vragen, had de Oostenrijkse uitvinder Ludwig Hatschek nooit kunnen bevroeden. Hetzefde gedt voor ae fabrikanten van asbesthoudende producten, de bouwmateriaenhande, de bouw en de detaihande uit de hoogtijdagen van asbest. 11 In onder andere Rusand, Braziië, India en China is het gebruik van asbest nog atijd onder voorwaarden toegestaan. De Chinese overheid hanteert as norm dat een product maximaa 10 procent asbest mag bevatten. 35

20 12 Op de site www. asbestsachtoffers. n staat een overzicht van ae ziekten die het gevog zijn van asbest. Op deze site wordt ook bijgehouden hoevee mensen jaarijks nog sachtoffer worden van asbest. Ta van wetenschappeijke onderzoeken eggen overtuigend de directe reatie tussen het inademen van asbestvezes en aerei asbestgereateerde ziekten. Op grond hiervan heeft de Europese Unie dan ook besoten de fabricage, de bewerking en het verwerken van asbest voedig in de ban te doen. Hoezeer asbest een suipmoordenaar is, wordt duideijk in een video van Britse makeij op Het is een versag van kankerpatiënten met mesotheioom. Deze mensen zijn in werk- en privésituaties met asbest in aanraking gekomen en verteen voor de camera hun verhaa. Dat evert een indrukwekkende documentaire op, voora omdat eke vorm van sensatiezucht is vermeden. De statistische gegevens die in beed worden getoond, zetten ae verhaen extra kracht bij. Een ander fimpje dat met de neus op de feiten drukt, is de fim Joost, gemaakt door de Inspectie SZW. Hierin worden de gevogen van bootsteing aan asbest, met name in de instaatiebranche, pijnijk duideijk. Ook deze fim is te bekijken op De wetteijke bepaingen omtrent asbest zijn bedoed om deze risico s weg te nemen of deze ten minste beheersbaar te maken en te houden. In opdracht van de ministeries van destijds VROM en SZW heeft de Gezondheidsraad in 2010 opnieuw de risico s van asbest onderzocht. Vogens de Gezondheidsraad toonde dit onderzoek aan dat het risico van asbest groter was dan tot dan toe werd aangenomen. De Gezondheidsraad peitte dan ook voor verzwaring van de gedende grenswaarden voor asbest. Met ingang van 1 jui 2014 is de grenswaarde voor chrysotie asbest aangescherpt door het Ministerie van SZW, van naar 2000 asbestvezes/m 3 ucht. De grenswaarde voor amfiboo asbest wordt zeer waarschijnijk eind 2015 veraagd van naar 2000 asbestvezes/m³ ucht. Op termijn is het streven om de grenswaarde van amfiboo asbest te veragen naar 300 asbestvezes/m³ ucht. Op is atijd de aatste stand van zaken te ezen. Voortschrijdende inzichten gaan er ongetwijfed toe eiden dat ook in de toekomst veranderingen in wet- en regegeving optreden. Dat vraagt om fexibiiteit bij ae partijen, steeds met as doe de veiigheid van mens en miieu te kunnen garanderen. Zoas in de ineiding van dit boek a is aangegeven, staat de asbestketen voor de uitdaging om de vezeemissie tijdens saneringen structuree te veragen om aan de veraagde grenswaarden te kunnen vodoen. Daarvoor is innovatie noodzakeijk; nieuwe hupmiddeen en technieken die de agere vezeemissie mogeijk maken. Er zijn a vee initiatieven, tests en onderzoeken om de vezeemissie te beperken, en dat is een goed teken. De markt heeft de opossingen nameijk zef in handen! Uiteindeijk moet ae asbest worden gesaneerd. A gaat het nog een ange tijd duren voor het zover is. Nederand heeft in de eerste heft van de jaren negentig het gebruik en de toepassing van asbest strafbaar gested. Dat is stap één. Nu zetten we stap twee: de romme uit het vereden opruimen. Van beang is en bijft dat ae partijen binnen de keten met ekaar in gesprek gaan én bijven. Mede in dat kader is in 2005 Ascert opgericht, de beheerstichting die vogens een convenant met het Ministerie van SZW certificatieschema s voor het werkved asbest opstet en beheert. Dat gedt zowe voor de certificatie van het proces van asbestinventarisatie en -verwijdering as voor de persoonscertificatie. Ascert stet de schema s op en overegt met ae beangenorganisaties de wetgever, de brancheorganisaties, certificerende en overheidsinsteingen in het asbestwerkved om de certificatieschema s evenwichtig en pragmatisch op te kunnen steen. Met andere woorden: in de rege mogen aeen gecertificeerde partijen en personen asbestonderzoek uitvoeren en asbest verwijderen om de verspreiding ervan naar mens en miieu zovee mogeijk te voorkomen. Steeds weer nieuwe reges Sinds het Asbestverwijderingsbesuit 2005 en het Arbobesuit komen er steeds meer reges voor het werkved bij. Voora in de vorm van normdocumenten die de richtijnen bevatten voor de hee cycus van asbestverwijdering. In de praktijk bijken deze extra spereges niet atijd een garantie te zijn voor succesvoe saneringen. De toename van regegeving eidt er in de praktijk toe dat toezichthouders en handhavers minder tijd hebben om het ved in te gaan en misstanden op te sporen. Daar waar extra regegeving eidt tot verhoogde compexiteit en kosten, kan dit in de praktijk weer aaneiding vormen tot iegae EEN PERSPECTIEF OP DE ASBESTKETEN 13 Aeen gecertificeerde bedrijven en personen mogen asbestonderzoek uitvoeren en asbest verwijderen, a kennen het Asbestverwijderings besuit 2005 en het Arbobesuit een aanta uitzonderingen, onder meer voor particuieren