Asbestfeiten; pleidooi voor een nieuwe samenwerking

Transcriptie

1 Asbestfeiten; pleidooi voor een nieuwe samenwerking Over deze PDF In deze PDF vindt u een aantal pagina s uit het boek Asbestfeiten; pleidooi voor een nieuwe samenwerking, waaronder de cover, inhoudsopgave en de inleiding. Waar gaat het boek over? Met behulp van de expertise van deskundigen als Pablo van der Laan (Ymere Wonen), Gert Jan Bosch (voorheen Arbeidsinspectie), Otto Hegeman (LOM), Kees Morsman (DNV), Jan Tempelman (TNO) en de toenmalige VROM-minister Jacqueline Cramer hebben we in Asbestfeiten een helder en begrijpelijk overzicht van de asbestketen weten te formuleren. Asbestfeiten; pleidooi voor een nieuwe samenwerking biedt u een compleet overzicht van alles wat u over asbest dient te weten. Het boek behandelt het hele proces van wat er bij asbest komt kijken, van inventarisatie, risicobeoordeling, vergunningen en handhaving, sanering en eindcontrole tot aan transport en stort. Daarnaast biedt het naast handige tips, ook een compleet overzicht van handige websites, spelers in het veld en wet- en regelgeving. Bestellen Bent u geïnteresseerd dan kunt u een exemplaar van Asbestfeiten bestellen of een gratis exemplaar downloaden via Uiteraard kunt u de boeken voor uzelf bestellen, maar ook voor uw relaties en/of medewerkers en collega's is het een leuk en interessant geschenk! Wilt u hier meer over weten, dan kunt u contact met Esmé Visser opnemen via esme.visser@searchbv.nl of environment inspires

2 ASBEST FEITEN NIEUWE EDITIE met de laatste rapporten en ontwikkelingen Pleidooi voor een hernieuwde samenwerking SEARCH KNOWLEDGE

3 ASBEST IN VOGELVLUCHT BELANGRIJKSTE NORMEN & WETTEN Asbestverwijderingsbesluit 2005 Arbeidsomstandighedenwet Productenbesluit Asbest NEN 2990 NEN 2991 NEN 2939 SC 530 SC 540 NEN 5896 NEN 5897 NEN 5707 DE ASBESTKETEN Processen in de asbestketen Asbestinventarisatie Risicobeoordeling Vergunning Asbestsanering Eindcontrole Transport, stort en afmelding SPELERS IN HET VELD Brancheverenigingen: Aedes, Bouwend Nederland, BRBS, BVDTA, FeNeLab, SIKB, VAVB, Veras, Babex, VS, VOAM, VVTB Brancheverenigingen van geaccrediteerde asbestlaboratoria: FeNeLab, VOAM Controlerende instellingen: RvA, VOC Opdrachtgevers: aannemers, architecten, asbestsaneerders, beheerders, brandweer, handhavers, industrie, ingenieursbureaus, overheden, particulieren, projectontwikkelaars, vastgoedeigenaren, verzekerings- en schade-experts, woningcorporaties, etc. Opsporings- en handhavinginstellingen: Arbeidsinspectie, gemeente (buitengewoon opsporingsbeambten), Milieudiensten Nederland, Milieurecherche, Openbaar Ministerie, politie en milieupolitie, VROMinspecteurs Overheid en overige instanties: CCVD Asbest, EZ, Infomil, IWI, NEN, LOM, SCA, SZW, TNO, VROM, VNG TIPS VOOR OPDRACHTGEVERS Weet dat in meer dan 80% van alle gebouwen tussen 1960 en 1990 asbest zit. Schakel voor een asbestinventarisatie een gecertificeerd inventariseerder in. Vraag naar een asbestinventarisatierapport voor een huur- of aankoopbesluit. Geef onderzoeksbureau, saneerder en laboratorium rechtstreeks opdracht. Laat aanvullend onderzoek of een risicobeoordeling uitvoeren als een (volledig) rapport ontbreekt. Ook bij branden of stormschades met kans op asbestbesmetting is een volledige inventarisatie vereist. Zorg dat u stortbonnen krijgt. U bent eigenaar van het asbest tot u deze ontvangen heeft. Contracteer verwijderaars vooral op kwaliteit van de uitvoering, niet alleen op prijs en certificaat. Verdisconteer onzekerheden in de prijs.

4 ASBEST IN VOGELVLUCHT TIPS VOOR HANDHAVERS Gemeente: controleer of een gecertificeerd bureau de ingediende asbestinventarisatie heeft opgesteld via het overzicht op Gemeente: controleer of bij de sloopvergunningaanvraag een geldig asbestinventarisatierapport inclusief SMA-rt uitdraai is bijgesloten. Gemeente: controleer of de registratie van het afgevoerde asbest klopt met de asbestinventarisatie en het saneringsrapport. Gemeente: controleer of eindcontroleonderzoeken bij een afmelding betrekking hebben op het asbest waarvoor een sloopvergunning is aangevraagd. Gemeente en provincie: zorg dat medewerkers met piketdienst voldoende zijn opgeleid. De regels bij een asbestbrand zijn dezelfde, de stappen moeten echter met spoed worden uitgevoerd. Gemeente: als er meerdere containments waren, controleer dan of het laboratorium opdracht heeft gekregen een eindinspectierapport te maken na afbraak van alle containments. Gemeente: zorg dat de Arbeidsinspectie haar meldingen doorgeeft, plan dan steekproefsgewijs toezicht op deze meldingen, en op illegale werkzaamheden. TIPS VOOR DE ARBEIDSINSPECTIE Controleer ook tijdens een risicobeoordeling op naleving van de Arbo-voorschriften. Controleer of er een gebruikers - protocol is als er asbest achterblijft in gebouwen en of dit voldoende geïmplementeerd is. Controleer of u aan de hand van het werkplan verband kunt leggen tussen de asbestinventarisatie en de eindcontroledocumenten. Alleen dan is het saneringsproces beheersbaar. TIPS VOOR DE CERTIFICERING/ACCREDITATIE Controleer of de opdrachtgever na een afkeur hetzelfde laboratorium inschakelt voor de hernieuwde eindcontrole. Kondig controles en inspecties niet vooraf aan, maar doe die liefst onaangekondigd. TIPS VOOR DE MILIEUPOLITIE Inspecteer de saneringslocatie na de eindcontrole en de afvoer van asbesthoudende materialen op achtergebleven resten asbest. Controleer of de sanerings- of slooplocatie dezelfde is als de in het inventarisatierapport beschreven locatie. Controleer of er een eindcontrole is uitgevoerd in ruimten waar containments zijn afgebroken én of deze de totale saneringslocatie dekt.

5 VOORWOORD JACQUELINE CRAMER 9 PERSPECTIEF OP DE ONTWIKKELINGEN IN DE ASBESTMARKT 11 PLEIDOOI VOOR EEN HERNIEUWDE SAMENWERKING 21 DE VERLANGDE ZEKERHEID 45 Asbestinventarisatie DE VISIE VAN DE WONINGCORPORATIE 64 OVERBODIGE LUXE? 69 Risicobeoordeling DE VISIE VAN RECLASSERING NEDERLAND 80 HET BETERE REGELWERK 85 Vergunningen, handhaving en toezicht DE VISIE VAN DE ARBEIDSINSPECTIE 108 SÁMEN DE SCHOUDERS ERONDER! 113 Succesvol saneren DE VISIE VAN WONINGSTICHTING ROCHDALE 148 VLAK VOOR DE FINISH! 153 Eindcontrole: niet struikelen DE VISIE VAN TNO 174 ASBEST: EINDELIJK WEG ERMEE! 179 Transport en stort DE VISIE VAN HET LANDELIJK OVERLEG MILIEUHANDHAVING 192 Nawoord 196 Trefwoordenregister 200 Wet- en regelgeving 207 Toezicht en handhaving 217 Namenregister 221 Lijst met afkortingen 222 Normdocumenten en certificaten 223 Bronnen 224 Handige websites 225 Literatuur 227

6 INLEIDING PERSPECTIEF OP DE ONTWIKKEL INGEN IN DE ASBESTMARKT Sinds de eerste druk van Asbestfeiten; pleidooi voor een hernieuwde samenwerking in september 2009 verscheen, heeft er een aantal belangrijke ontwikkelingen plaatsgevonden binnen de asbestmarkt. Die vormen de aanleiding voor ons om er direct op in te spelen met deze herziene versie van het boek. Ter inleiding van deze herdruk schetsen we in vogelvlucht welke veranderingen onder andere in de asbestwetgeving te verwachten zijn en waar partijen in de asbestketen rekening mee moeten houden. De asbestmarkt is volop in beweging In 2009 en 2010 zijn er drie belangrijke rapporten gepubliceerd. Bureau Bartels bracht het rapport Naleving van de asbest - regels (juli 2009) uit en de Provincie Noord-Holland publiceerde het eindrapport De asbestketen ontrafeld (mei 2010). De Gezondheidsraad heeft op verzoek van de Ministeries van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) het rapport Asbest: Risico s van milieu- en beroepsmatige blootstelling (juni 2010) samengesteld. Naar aanleiding van deze drie rapporten komen er ontwikkelingen op gang in de asbestmarkt. Om wat voorbeelden te noemen: de procescertificatieschema s voor asbestinventarisatie (SC 530, zie pagina 119) en voor asbestverwijdering (SC 540, zie pagina 91) worden op verzoek van het Ministerie van SZW herschreven. Ook de verschillende NEN-normen voor asbest - onderzoek worden aangepast en hetzelfde geldt voor de asbestwet- en regelgeving. Het mag duidelijk zijn dat asbest weer volop in de belangstelling staat en vooral ook veel aandacht van de beleidsmakers krijgt. Maar er vallen nog meer ontwikkelingen te melden die van invloed zullen zijn op de asbestmarkt. Zoals al aangegeven, zijn er binnenkort aanpassingen van de procescertificatieschema s SC 530 (asbestinventarisatie) en SC 540 (asbestver- 1Asbestfeiten Van oktober 2008 tot juni 2009 onderzocht Bureau Bartels hoe de regels en wetten binnen de asbestverwijderingsketen (van asbestinventarisatie tot en met het storten van asbest) zijn nageleefd. Daarvan is in juli 2009 verslag gedaan in het rapport Naleving van de asbestregels. Uit dit onderzoek blijkt dat de regels en wetten op veel punten niet worden nageleefd. 11

7 Drie rapporten met grote gevolgen Bureau Bartels onderzocht in de periode oktober 2008 tot juni 2009 hoe binnen de asbestverwijderingsketen de regels en wetten (van asbestinventarisatie tot en met het storten van asbest) zijn nageleefd. Daarvan is in juli 2009 verslag gedaan in het rapport Naleving van de asbestregels. Uit dit onderzoek blijkt dat de regels en wetten op veel punten niet worden nageleefd. Volgens het rapport worden de regels vooral niet nageleefd door de grote hoeveelheid en de complexiteit ervan. Daarnaast zijn veel mensen onbekend met deze regels en spelen economische motieven vaak een rol. Maar ook het versnipperde en weinig effectieve toezicht is volgens het rapport een van de oorzaken. De Provincie Noord-Holland heeft in mei 2010 het rapport De asbestketen ontrafeld gepubliceerd. Ook daarin steken de onderzoekers niet onder stoelen of banken dat verbetering van het gehele asbestproces dringend nodig is. In het rapport wordt onder meer geconcludeerd dat het merendeel van het sloopafval wordt verwijderd zonder vergunning, en illegaal wordt gestort. Daarnaast is het toezicht te veel gerelateerd aan het al dan niet aanvragen van een sloopvergunning. De asbest - regelgeving mist volgens het rapport bovendien aansluiting op de dagelijkse praktijk. De Gezondheidsraad stuurde in juni 2010 zijn rapport Asbest: Risico s van milieuen beroepsmatige blootstelling naar de Ministeries van VROM en SZW. Daarin beveelt de Gezondheidsraad aan om de normen met betrekking tot asbest aanzienlijk te verzwaren. Dit gezien het feit dat epidemiologisch onderzoek heeft bewezen dat asbest gevaarlijker is dan tot nu toe is aangenomen en tweemaal meer slachtoffers maakt dan gedacht. Ten tijde van het verschijnen van deze herdruk ligt het rapport van de Gezond - heids raad ter beoordeling bij de Sociaal-Economische Raad (SER). Die bekijkt in hoeverre verzwaring van de milieu- en arboregels in de praktijk haalbaar is. Naar aanleiding van hetzelfde rapport is bij TNO en het RIVM een adviesaanvraag ingediend. Hen is gevraagd om te onderzoeken welk effect een verzwaring van de normen op het asbestbeleid in Nederland zal hebben en wat ervan te verwachten valt. Dit advies zal als input dienen voor de nadere uitwerking en verwachte aanscherping van de asbestwet- en regelgeving. 12

8 INLEIDING wijdering) te verwachten. Bovendien is er definitief besloten om op termijn het Asbestvolgsysteem (AVS) in welke vorm dan ook landelijk uit te rollen. Los van deze specifieke asbestvraagstukken zijn er ontwikkelingen op komst die direct van invloed zijn op het asbestverwijderingsproces. Zo is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) vanaf 1 oktober 2010 van kracht. Vanaf die datum moet voor een project een zogenoemde omgevingsvergunning worden aangevraagd, waarin de huidige, afzonderlijke vergunningstelsels zijn geïntegreerd. Dat geldt ook voor de sloopvergunning. Halverwege 2011 zal de Wabo bovendien deel uitmaken van het Bouwbesluit. Stappen in de juiste richting In januari 2009 is het Ministerie van VROM gestart met het opleiden van asbestambassadeurs. Ook de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Landelijk Overleg Milieuhandhaving (LOM) waren bij deze opleiding betrokken. Inmiddels hebben circa 30 gemeentelijke toezichthouders en asbestcoördinatoren van provincies deze opleiding gevolgd. Naar verwachting wordt het aantal asbestambassadeurs binnen afzienbare termijn nog uitgebreid tot 50. De VROM-inspectie heeft in samenspraak met de VNG en het LOM een enquêtelijst gestuurd naar alle gemeenten. Aan de hand van de antwoorden kan de inspectie vaststellen hoe gemeenten hun asbesttaak invullen. De VNG stelt hiervoor een benchmark op, met behulp waarvan gemeenten kunnen nagaan of ze hun asbesttaak goed uitvoeren. Ondanks het feit dat de VROM-inspectie het afgelopen jaar nog een aantal gemeenten heeft aangewezen als achterblijvers op het gebied van het vervullen van hun asbesttaak, hebben veel gemeenten de asbesthandschoen voortvarend opgepakt. Een positieve ontwikkeling is dat veel gemeenten steeds meer ambtenaren de opleiding Asbestdeskundige laten volgen en het examen laten afleggen. Daarmee vergroot de gemeente haar benodigde kennis op het gebied van asbest. Naar verwachting zullen steeds meer gemeenten ertoe overgaan ambtenaren op te leiden tot het dringend noodzakelijke kennisniveau om de asbesttaak naar behoren te kunnen vervullen. Veel 2Asbestfeiten Asbest levert groot gevaar op voor mens en milieu. Dat heeft de Gezondheidsraad na epidemiologisch onderzoek vastgesteld. In zijn rapport Asbest: Risico s van milieu- en beroepsmatige blootstelling beveelt de Gezondheidsraad de Ministeries van VROM en SZW daarom aan om de normen voor asbest te verzwaren. 13

9 3 Asbestfeiten Zoals zich nu laat aanzien, zal het Ministerie van SZW binnenkort reparatieteksten met betrek king tot SC 530 en SC 540 vaststellen en in de Staats courant publiceren. Gecertificeerde inventarisatiebureaus en asbestverwijderaars zullen die in 2011 moeten overnemen. gemeenten gaan waarschijnlijk ook medewerkers van afvalverzamelplaatsen opleiden. Daarvoor wordt een nieuwe training ontwikkeld: Deskundig Asbest Acceptant (DAA). Daarbij doet zich nog een andere ontwikkeling voor. Tot nu toe zijn bij gemeenten de taken voor vergunningverlening (plantoetsing) en toezicht en handhaving op de asbestketen neergelegd. Beide taken moeten echter gescheiden worden om belangenverstrengeling te voorkomen. Het voorstel is dat de vergunningverlening als taak bij de gemeente blijft. De taak van toezicht en handhaving wordt neergelegd bij de Milieudiensten c.q. Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD s). Er is sinds 1 juli 2010 al een aantal RUD s actief. In de loop van zal elke regio hoogstwaarschijnlijk over een RUD beschikken. De aandacht voor de risico s van asbest in de samenleving is groot. Dat verscherpt de oproep om nauwlettend toezicht te houden op handhaving van de asbestwetten en -regels. Dat is in lijn met ons pleidooi voor betere samenwerking binnen de asbestketen! Wij zijn verheugd te zien dat de Arbeidsinspectie (AI) en de Certificerende Instellingen (CI s) de stap hebben gezet om onderling daadwerkelijk informatie uit te wisselen. Na onderling overleg stemmen ze zelfs op grond van hun onderzoeken hun sancties op elkaar af. Met al deze positieve ontwikkelingen zijn belangrijke stappen in de juiste richting gezet. Op zoek naar praktische oplossingen Kort samengevat doen de drie eerdergenoemde rapporten de volgende aanbevelingen: aanscherping van de asbestregels en van toezicht en handhaving daarvan, en verlaging van de grenswaarden voor asbestconcentraties. Daar staan wij helemaal achter, maar we blijven uiteraard zoeken naar de meest praktische en marktechnisch gezien meest haalbare oplossingen. Binnen welke termijn zijn dergelijke oplossingen te realiseren? Hoe zal de markt zich daardoor ontwikkelen? Na overleg met partijen in de asbestketen gaat de Subcommissie Grenswaarden Stoffen op de Werkplek in opdracht van de SER deze vragen beantwoorden. De commissie wil zo snel mogelijk een advies uitbrengen over de grenswaarden voor asbest. Nederland is immers nog lang niet asbestvrij, of liever gezegd 14

10 INLEIDING asbestveilig. Onderzoek toont aan dat er in maar liefst 70 procent van alle vóór 1993 opgeleverde gebouwen en objecten in ons land nog asbest zit. Om nog maar te zwijgen van asbest in schepen, dat ook nog in veel nieuwe(re) schepen wordt aangetroffen! Asbestverwijdering kost een opdrachtgever geld, dus die is gebaat bij praktische, bij voorkeur kostenbesparende oplossingen. Uiteraard met een zo klein mogelijk risico voor het milieu én de gezondheid van mensen. Dat laatste aspect is volledig in lijn met het pleidooi van de Gezondheidsraad. Als het advies van de Gezondheidsraad wordt opgevolgd, worden de grenswaarden van blootstelling aan asbest verzwaard. Wat het milieu betreft, komen het Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau (MTR) en het Verwaarloosbaar Risiconiveau (VR) afhankelijk van het soort asbestvezel een factor 30 tot 40 lager te liggen dan de huidige blootstellingsgrenzen. De concentraties asbest in arbeidssituaties moeten, afhankelijk van het type asbestvezel, een factor 5 tot 20 lager komen te liggen dan de huidige grenswaarden. Verwacht kan worden dat de asbestnormen aanzienlijk verzwaard en aangescherpt zullen worden. Na het advies van de SER zal het Ministerie van SZW hopelijk snel een beslissing nemen over de grenswaarden van asbest op de werkplek en deze vertalen in aangescherpte arbowetgeving. Logischerwijs worden gelijktijdig de milieunormen aangescherpt. Zo weten alle partijen waar ze zich in de toekomst aan te houden hebben. Samenwerken en kennis delen De markt vraagt om snelle, praktische oplossingen, maar het is maatschappelijk gezien onverantwoord om wie of wat dan ook aan asbest bloot te stellen. Illegaal saneren of asbest dumpen om kosten te besparen pakt vaak slecht uit, blijkt in de praktijk. Niet alleen voor mens en milieu, maar ook voor de asbestverwijderingsbranche, die een beter imago verdient. U zult begrijpen dat alle hierboven geschetste ontwikkelingen grote gevolgen gaan hebben. Het zal niemand verbazen dat ze al tot veel beroering in de asbestmarkt hebben geleid. Er vindt momenteel druk overleg plaats en partijen in de asbestketen onderzoeken wat de praktische gevolgen van deze ontwikkelin- 15

11 Asbestfeiten 4 Los van specifieke asbestvraagstukken zijn er ontwikkelingen die direct van invloed zijn op het asbestproces, zoals de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) die vanaf 1 oktober 2010 van kracht is. Vanaf die datum moet voor een project een zogenoemde omgevingsvergunning worden aangevraagd, waarin de huidige, afzonderlijke vergunningstelsels zijn geïntegreerd. Dat geldt ook voor de sloopvergunning. Met ingang van medio mei 2011 zal de Wabo bovendien deel gaan uitmaken van het Bouwbesluit. gen zullen zijn. Dus roepen wij iedereen op tot samenwerking en pleiten ervoor om vooral met elkaar in gesprek te blijven. Als de aanscherping eenmaal een feit is, heeft dat directe gevolgen voor de uitvoering van toekomstige asbestprojecten. Daarbij is het niet ondenkbaar dat er voor sommige projecten uit het verleden een herbeoordeling moet plaatsvinden om te onderzoeken of deze voldoen aan de nieuwe grenswaarden. Daarom is het van belang dat alle partijen in de asbestketen met elkaar afstemmen, geen overhaaste beslissingen nemen en oplossingsgericht de mogelijkheden bekijken. Onze ervaring leert dat kennis delen en open communiceren in de praktijk tot de beste en meest haalbare oplossingen leidt. We nodigen iedereen uit om daar samen aan te werken, bijvoorbeeld via de groep Asbestfeiten op LinkedIn. De Ministeries van VROM en SZW bereiden momenteel een plan van aanpak voor. Daarin is opgenomen dat in de periode van regionale netwerken geformeerd worden. Deze sluiten aan bij de netwerken zoals het Landelijk Overleg Milieu - handhaving (LOM) die in de afgelopen jaren heeft ontwikkeld en ondersteund. De opzet is dat in netwerkverband gericht ketentoezicht gaat plaatsvinden, maar de daarmee opgedane ervaringen zijn wisselend. Elk speelveld kent zijn eigen spelregels. Gezien de grote risico s van asbest voor de volksgezondheid en het milieu is strikte naleving van de regels vereist. Zoals het er nu naar uitziet, zal het Ministerie van SZW binnenkort reparatieteksten met betrekking tot SC 530 en SC 540 vaststellen en in de Staatscourant publiceren. Gecertificeerde inventarisatiebureaus en asbestverwijderaars zullen die in 2011 moeten overnemen. De volledige impact ervan is nog moeilijk te overzien. Verwacht wordt dat de sancties zwaarder worden en dat er nauwlettend op wordt toegezien dat bijvoorbeeld asbestsaneerders en inventarisatiebureaus volstrekt onafhankelijk van elkaar zijn. Daarnaast zal de SER, op basis van het rapport van de Gezondheidsraad, het advies van TNO en RIVM meenemen. Na alle belanghebbenden te hebben geraadpleegd zal de SER waarschijnlijk begin 2011 zijn voorstel aan de Ministeries van VROM en SZW voorleggen. Over het algemeen nemen ministeries de voorstellen van de SER 16

12 INLEIDING integraal over. Daarom zal de verzwaring van de grenswaarden naar verwachting medio 2011 van kracht zijn. Afhankelijk van de graad van verzwaring en de verwachte impact ervan op de asbestmarkt, zal deze begin 2012 een voldongen feit zijn. Wij blijven de vinger aan de pols houden en de ontwikkelingen nauwlettend volgen. Wij hebben daarbij als doel om in een open dialoog met alle partijen tot doeltreffende en praktische oplossingen te komen. Heeswijk-Dinther, augustus 2010 Eugène Janssen, directeur-eigenaar Search-bedrijven Michel Baars, bedrijfsdirecteur Search Ingenieursbureau BV Udo Waltman, bedrijfsdirecteur Search Laboratorium BV en Search Opleidingen BV 17