Asbestonderzoek bij scheepswerven en treinonderhoudsplaatsen deelproject asbestobjecten Datum 16 mei 2011 Status Definitief

Transcriptie

1 Asbestonderzoek bij scheepswerven en treinonderhoudsplaatsen deelproject asbestobjecten 2010 Datum 16 mei 2011 Status Definitief

2 Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Milieugevaarlijke Stoffen Nieuwe Uitleg 1 Postbus BD Den Haag Publicatienummer: VI Pagina 2 van 9

3 Inhoud Inleiding Aanleiding Uitvoering Resultaten en conclusies Scheepswerven Spoorwegmaatschappijen en onderhoudsbedrijven van spoorwegmaterieel REACH Gebruik van biociden... 9 Pagina 3 van 9

4 Inleiding Deze rapportage schetst de uitkomsten van het onderzoek dat de VROM-Inspectie vanuit haar rol als eerstelijns toezichthouder op de asbestverwijdering uit objecten in de periode juli tot oktober 2010 heeft uitgevoerd bij (binnenvaart)scheepswerven en -revisiebedrijven en onderhoudsbedrijven van spoorwegmaterieel. Pagina 4 van 9

5 1 Aanleiding De VI is verantwoordelijk voor het 1 e lijns toezicht en de handhaving op het verwijderen van asbest uit objecten. Bij de VI was onvoldoende duidelijk hoe diverse sectoren die werken met objecten,waarin in het verleden grote hoeveelheden asbest zijn verwerkt (treinen en schepen), omgaan met het verwijderen van asbest. Het onderzoek is uitgevoerd om hierin meer duidelijkheid te geven. De reden om onderhoudsbedrijven van spoorwegmaterieel te onderzoeken kwam onder andere voort uit diverse controles, meldingen en signalen die de VROM- Inspectie de laatste jaren heeft behandeld. Hieruit bleek dat onderhoudsbedrijven en sloperijen van spoorwegmaterieel zich niet altijd aan de asbestregelgeving houden en dat de regels gesteld in het Asbestverwijderingsbesluit 2005 vaak onvoldoende bekend zijn. Bij de bouw van schepen en treinen zijn in het verleden veelvuldig asbesthoudende materialen toegepast. Vanaf 1994 mogen geen asbesthoudende producten meer worden toegepast. Voor toegepaste producten geldt geen verwijderingsplicht. Echter bij de verwijdering van asbesthoudende producten uit bijvoorbeeld schepen en treinen gelden de voorschriften uit het Asbestverwijderingsbesluit Het wettelijk kader voor het toezicht en de opsporing van strafbare feiten in dit project is vastgelegd in het Asbestverwijderingsbesluit 2005 en de Wet milieubeheer (artikel 1.1a) en het Productenbesluit Asbest. Pagina 5 van 9

6 2 Uitvoering De VROM-Inspectie heeft, verspreid over Nederland, bedrijven gecontroleerd op de naleving van het Asbestverwijderingsbesluit De bedrijfscontroles bestonden uit een inspectie van het bedrijf (gebouwen, terrein en de aanwezige objecten) en een administratieve controle van reeds uitgevoerde werkzaamheden. Indien tijdens een inspectie mogelijk asbesthoudende materialen werden aangetroffen, zijn waar nodig materiaalmonsters genomen voor analyse op asbest (door TNO te Utrecht). Gecontroleerd is of de bedrijven het Asbestverwijderingsbesluit 2005 naleven. Aanvullend is ook de naleving van de REACH-verordening (onderdeel Annex XVII, Beperkingen op de vervaardiging, het in de handel brengen en het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen, preparaten en voorwerpen) en de biocideregelgeving gecontroleerd. Pagina 6 van 9

7 3 Resultaten en conclusies 3.1 Scheepswerven In totaal zijn 21 scheepswerven gericht op de binnenscheepvaart geïnspecteerd, waarvan er 16 reparatiewerkzaamheden aan oudere schepen uitvoeren. De algemene conclusie is dat geen van deze 16 gecontroleerde bedrijven voldoet aan de regels van het Asbestverwijderingsbesluit Tijdens de controles zijn in totaal 267 dossiers van recent uitgevoerde werkzaamheden bekeken. Hieruit bleek dat alle bedrijven regelmatig werkzaamheden uitvoeren aan schepen die vóór 1994 zijn gebouwd. Gemiddeld is 37% van de schepen waaraan werd gewerkt vóór 1994 gebouwd. In slechts twee gevallen is de verplichte asbestinventarisatie uitgevoerd. Naast de controle op de naleving van het Asbestverwijderingsbesluit 2005 is ook nagegaan of het mogelijk werken met asbest is opgenomen in de, op grond van het Arbo-besluit verplichte, risicoinventarisatie en -evaluatie (RI&E). Driekwart van de bedrijven beschikt over de verplichte RI&E. Echter, geen enkel bedrijf heeft de risico s van asbest voldoende onderkend, hiervoor afdoende maatregelen genomen en interne procedures opgesteld en geïmplementeerd. Ook in de contractdocumenten en leveringsvoorwaarden zijn geen clausules opgenomen over asbest. Bij geen van de bedrijven is een asbestdeskundige werkzaam die de aanwezigheid en risico s van asbest kan onderkennen. De gegevens van de bedrijven die de risico s van asbest niet in de RI&E hebben verwerkt, zijn doorgegeven aan de Arbeidsinspectie (AI). De AI heeft aangegeven dat tijdens een eerstvolgende controle van het bedrijf dit aspect wordt meegenomen. Uit de gesprekken met de directie en leidinggevenden van de bedrijven bleek dat zij wel wisten dat er in het verleden asbest is toegepast in de scheepsbouw, maar zij gaan er vanuit dat al dit asbest inmiddels verwijderd is. Ook de brancheorganisaties onderkennen niet dat er nog asbest aanwezig kan zijn aan boord van de oudere binnenvaartschepen. Uit signalen bij en controles door VI is bekend dat op oudere schepen regelmatig nog asbesthoudende toepassingen aanwezig zijn. Als gevolg van de veronderstelling dat geen asbest meer aanwezig is in de schepen die onderhanden worden genomen, hebben de bedrijven aangegeven de werkwijze vooralsnog niet te willen wijzigen. 3.2 Spoorwegmaatschappijen en onderhoudsbedrijven van spoorwegmaterieel In totaal zijn zeventien spoorwegmaatschappijen en zes onderhoudsbedrijven van spoorwegmaterieel gecontroleerd. De algemene conclusie is dat vooral de grotere spoorwegmaatschappijen en onderhoudsbedrijven van spoorwegmaterieel voldoen aan de regels van het Asbestverwijderingsbesluit Spoorwegmaatschappijen moeten voorafgaand aan onderhoudswerkzaamheden of sloop een asbestinventarisatie laten uitvoeren en zo nodig het aanwezige asbesthoudende materiaal door een deskundig bedrijf laten verwijderden. De kleinere maatschappijen blijken minder bekend te zijn met de asbestregelgeving. Naar aanleiding van de controles hebben deze kleinere maatschappijen echter maatregelen getroffen, zodat ook zij inmiddels voldoen aan de regels van het Asbestverwijderingsbesluit 2005 en het Arbo-besluit. Pagina 7 van 9

8 Het merendeel van de geïnspecteerde spoorwegmaatschappijen beschikte nog over spoorwegmaterieel dat gebouwd is vóór Twee maatschappijen maken alleen gebruik van jong spoorwegmaterieel. Tijdens de controles van de zes onderhoudsbedrijven van spoorwegmaterieel is gebleken dat alle bedrijven ook onderhoud uitvoeren aan spoorwegmaterieel dat gebouwd is vóór Slechts één van de bedrijven heeft aantoonbaar de risico s van asbest voldoende onderkend, hier afdoende maatregelen voor genomen en hiervoor bedrijfsinterne procedures opgesteld en geïmplementeerd. Bij de overige onderhoudswerkplaatsen is men ervan overtuigd dat er inmiddels geen asbest meer aanwezig is in de oudere treinen. Deze overtuiging kan echter niet hard gemaakt worden met asbestinventarisatierapporten. Naar aanleiding van de controles hebben deze onderhoudswerkplaatsen maatregelen getroffen, zodat ook zij op korte termijn zullen voldoen aan de regels van het Asbestverwijderingsbesluit 2005 en het Arbobesluit. Naast de controle op de naleving van het Asbestverwijderingsbesluit 2005 is bij de onderhoudsbedrijven ook gecontroleerd of het mogelijk werken met asbest is opgenomen in de, op grond van het Arbo-besluit verplichte, RI&E. Nagenoeg alle bedrijven beschikken over de verplichte RI&E. Nagenoeg geen enkel bedrijf heeft de risico s van asbest voldoende onderkend, hier afdoende maatregelen voor genomen en hiervoor interne procedures opgesteld en geïmplementeerd. Daardoor wordt ook niet voldaan de arbo-regelgeving. In de contractdocumenten en leveringsvoorwaarden is over het algemeen geen clausule opgenomen over asbest. Bij vier van de zes bedrijven is een asbestdeskundige werkzaam die de aanwezigheid en risico s van asbest kan onderkennen. Uit de gesprekken met de directie en leidinggevenden bleek dat zij wel weten dat er in het verleden asbest is toegepast bij de bouw van spoorwegmaterieel, maar zij gaan er vanuit dat dit asbest inmiddels verwijderd is. De gegevens van de bedrijven die de risico s van asbest niet in de RI&E hebben verwerkt, zijn doorgegeven aan de Arbeidsinspectie. Zoals ook hierboven is aangegeven zal de AI tijdens een eerst volgende controle aandacht aan besteden. Tijdens de controles zijn geen overtredingen op heterdaad geconstateerd. Wel is uit administratieve controles gebleken dat een aantal bedrijven niet aan de asbestregelgeving voldoet. Aangezien deze bedrijven direct en uit eigen beweging actie hebben ondernomen om wel aan de regels te voldoen zijn geen dwangsommen en/of processen-verbaal opgemaakt. Deze bedrijven hebben wel een schriftelijke waarschuwing gekregen, waarin is aangegeven dat bij een opnieuw vastgestelde overtreding direct handhavend zal worden opgetreden. 3.3 REACH In het kader van toezicht op Annex XVII van de REACH-verordening is tijdens de inspecties ook gecontroleerd of de bedrijven asbesthoudende producten vervaardigen, in Nederland invoeren, voorhanden hebben, aan een ander ter beschikking stellen, toepassen of bewerken. Bij zes scheepswerven zijn in totaal twaalf materiaalmonsters genomen van mogelijk asbesthoudende materialen. Uit de analyse door TNO blijkt dat bij vijf bedrijven daadwerkelijk asbesthoudende materialen zijn aangetroffen. In drie gevallen gaat het om asbesthoudende producten die het bedrijf niet meer voorhanden mag hebben en in twee gevallen om asbesthoudende producten die het bedrijf niet mag bewerken. Naar aanleiding van bovenstaande bevindingen zal tegen de bedrijven die in overtreding zijn handhavend worden opgetreden. Pagina 8 van 9

9 3.4 Gebruik van biociden Om extra toezichtslast voor de bedrijven te voorkomen is tijdens het onderzoek ook aandacht besteed aan het gebruik van biociden bij het bedrijfsproces. Daar waar mogelijk biocidebevattende producten zijn aangetroffen zijn de gegevens hiervan genoteerd. Bepaald is of de middelen zijn toegelaten of niet. Indien de middelen niet zijn toegelaten, worden de leveranciers op de hoogte gesteld van een mogelijke overtreding. Tot slot zal mogelijk tot hercontrole worden overgegaan. Pagina 9 van 9