Samenvatting advies AFO 148

Transcriptie

1 Samenvatting advies AFO 148 De Commissie Fusietoets Onderwijs adviseert de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap goedkeuring niet te onthouden aan de bestuurlijke fusie tussen de Stichting Fluenta en de Vereniging Christelijke Basisscholen Leersum. Door de beoogde fusie wordt het bestuur van de vereniging overgedragen aan de stichting. De Stichting Fluenta wordt hierdoor een schoolbestuur dat verantwoordelijk is voor het onderwijs aan in totaal leerlingen verdeeld over achttien scholen. De voornaamste reden voor de beoogde fusie tussen Fluenta en VCBL is het verminderen van de kwetsbaarheid van de twee scholen die onder het bevoegd gezag van VCBL vallen. Deze twee scholen hebben te maken met demografische krimp en aanvrager wil de scholen opnemen in een professionele stabiele bestuurlijke organisatie om de kwetsbaarheid te verminderen. Naar het oordeel van de commissie is zowel de interne als externe legitimiteit van de voorgenomen fusie geborgd. De GMR-en van Fluenta en VCBL hebben ingestemd met de fusie en de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten Utrechtse Heuvelrug en Nieuwegein hebben over de fusie positief geadviseerd. Met betrekking tot de menselijke maat overweegt de commissie het volgende. Met ingang van januari 2015 is Fluenta al bestuurlijk gefuseerd met de Vereniging Christelijk Nationaal Schoolonderwijs. Ten aanzien hiervan geeft aanvrager het volgende aan: Fluenta is zich ervan bewust dat, na een eerdere toevoeging van drie scholen van VCNS, de indruk van een uitdijende organisatie zou kunnen ontstaan. Fluenta wenst duidelijk uit te spreken dat geen verdere voornemens of ambities tot uitbreiding bestaan en dat men ook zelf vindt dat met eventuele toevoeging van de twee scholen van VCBL de maximale schaalgrootte is bereikt. Als gevolg van de voorgenomen fusie met VCBL zal Fluenta het bevoegd gezag krijgen over achttien (in plaats van zestien) scholen. Hiermee wordt de in de memorie van toelichting omschreven hanteerbare maat van tien scholen voor een bestuur in het primair onderwijs met acht scholen overschreden. Met name de ouders en leerlingen van de scholen van VCBL zullen als gevolg van de fusie te maken krijgen met een grotere organisatie. Er zijn vooralsnog geen signalen dat er als gevolg van de fusie een extra managementlaag zal worden geïntroduceerd. Op schoolniveau zal de medezeggenschap niet veranderen door de fusie. De scholen van VCBL zullen na de beoogde fusie worden vertegenwoordigd in de GMR van Fluenta. Met betrekking tot de keuzevrijheid overweegt de commissie het volgende. In de vijf betrokken gemeenten ontstaat na de fusie een marktaandeel van 18%, hetgeen ruim onder de norm van 50% in het aanbod van primair onderwijs blijft. De fusie heeft geen gevolgen voor de richting en pedagogisch-didactische aanpak van de scholen. Derhalve is er geen sprake van een significante belemmering van de variatie van het onderwijsaanbod. De sterke demografische krimp in de gemeente Utrechtse Heuvelrug, de gemeente waar de twee scholen van VCBL zijn gevestigd, kan de continuïteit van deze scholen in gevaar brengen. Alle scholen van VCBL en Fluenta genieten het vertrouwen van de Inspectie voor het Onderwijs en er is geen reden om te twijfelen aan de financiële continuïteit van VCBL en Fluenta. 1

2 ADVIES Zaaknummer OND/2015/10609/AFO 148 Aanvragers vragen goedkeuring voor de bestuurlijke fusie in het primair onderwijs van: de Stichting Fluenta 1 (hierna: Fluenta), bestuur van zestien protestants-christelijke scholen (vijftien basisscholen en één school voor speciaal basisonderwijs). Vier scholen zijn gevestigd in Houten, twee in IJsselstein, zes in Nieuwegein en vier in Vianen. Het bestuur is verantwoordelijk voor het onderwijs aan in totaal leerlingen; en de Vereniging Christelijke Basisscholen Leersum 2 (hierna: VCBL), bestuur van twee protestants-christelijke scholen gevestigd in de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Het bestuur is verantwoordelijk voor het onderwijs aan in totaal 391 leerlingen. Door de beoogde fusie wordt het bestuur van VCBL overgedragen aan Fluenta. Fluenta wordt hierdoor een schoolbestuur dat verantwoordelijk is voor het onderwijs aan in totaal leerlingen verdeeld over achttien scholen. 1. Aanvraag en proces De Dienst Uitvoering Onderwijs, de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, (hierna: DUO) heeft de aanvraag op 31 maart 2015 ontvangen en geregistreerd onder zaaknummer OND/2015/10609/AFO148. Bij de aanvraag zijn de volgende documenten gevoegd: een ingevuld aanvraagformulier, een begeleidende brief, een ingevulde fusie-effectrapportage (hierna: FER), de positieve adviezen van de colleges van burgemeester en wethouder van de gemeente Utrechtse Heuvelrug en Nieuwegein, instemmende verklaringen van de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (hierna: GMR) van Fluenta en VCBL, en het document Over bestuurlijk samengaan van VCBL en Fluenta. Bij brief van 9 april 2015, met kenmerk OND/2015/12384 M, is aan de aanvragers meegedeeld dat de aanvraag is ontvangen. 2. Doel en motivatie In de FER is het voornaamste motief voor de beoogde fusie als volgt gemotiveerd: De motieven voor bestuurlijke fusie zijn met name gelegen bij de Vereniging Christelijke Basisscholen Leersum. VCBL houdt in Leersum twee scholen in stand binnen een verenigingsstructuur waar een vrijwilligersbestuur de eindverantwoordelijkheid draagt en een directeur-bestuurder zowel het dagelijks bestuur uitoefent als het management over beide scholen voert. Beide scholen hebben te maken met krimp van het leerlingenaantal. VCBL vindt haar huidige bestuurlijke context te smal en te kwetsbaar. Daarbij gaat krimp het financiële draagvlak voor professioneel bestuur versmallen. De personele gevolgen van krimp kunnen in het eigen verband op termijn onvoldoende opgevangen worden. De doelen van de beoogde fusie worden als volgt in de FER omschreven: VCBL wil met de bestuurlijke fusie bereiken: 1 Nummer bevoegd gezag: Nummer bevoegd gezag:

3 dat haar beide scholen in Leersum worden opgenomen in een professionele stabiele bestuurlijke organisatie (waardoor de kwetsbaarheid afneemt); dat participatie in een bredere bestuurlijke organisatie bijdraagt aan kwalitatieve ontwikkeling van het onderwijs (via intensievere uitwisseling met collega-scholen, via meer bestuurlijke c.q. stafaandacht voor kwaliteitsontwikkeling e.d.) dat de mogelijkheden voor personele mobiliteit (zowel horizontaal als verticaal) toenemen en professioneel personeelsbeleid (personele ontwikkeling, scholingsbeleid e.d.) meer aandacht krijgt; dat het financiële draagvlak van de scholen van VCBL wordt verstevigd, door onderdeel uit te gaan maken van een bredere organisatie en door vermindering van kosten voor uitbesteding van administratie en diensten. Fluenta wil met de bestuurlijke fusie bereiken: dat het voortbestaan van basisonderwijs op christelijke grondslag in Leersum verzekerd is. 3. Beoordeling interne en externe legitimatie Volgens de parlementaire geschiedenis van de Wet fusietoets in het onderwijs (hierna: Wet fusietoets) is de FER primair een instrument voor de belanghebbenden om inzicht te krijgen in motieven, doelen en effecten van de fusie en om daarop invloed te kunnen uitoefenen. 3 Voor het bestuur dient de FER om draagvlak onder de belanghebbenden te krijgen. Het is een vorm van transparantie waarmee het bestuur zich verantwoordt over fusievoornemens. Indien de FER de vereiste elementen bevat, kunnen de belanghebbenden zich een goed oordeel vormen over de noodzaak of wenselijkheid van een fusie en zijn ze optimaal betrokken. Dat is het belangrijkste doel van de FER. Daarmee wordt ruimte gelaten voor de autonomie van instellingen. Daarnaast is de FER een middel voor de minister om te toetsen of instellingen een zorgvuldig proces hebben doorlopen. Het gaat om de vraag of het voornemen om te fuseren voldoende is gelegitimeerd onder de belanghebbenden. In artikel 64b, eerste lid, van de Wet op het primair onderwijs (hierna: WPO) is bepaald dat de aanvraag vergezeld gaat van een door de rechtspersoon of rechtspersonen opgestelde FER en een schriftelijke verklaring van instemming met de fusie door de betrokken medezeggenschapsraden dan wel de gemeenschappelijke medezeggenschapsraden Interne legitimiteit Door de aanvragers zijn instemmende verklaringen opgestuurd van de GMR van VCBL en de GMR van Fluenta. Beide GMR en hebben expliciet ingestemd met zowel de FER als de bestuurlijke fusie. De verklaring van de GMR van VCBL betreffende de FER is op 23 januari 2015 ondertekend en de verklaring betreffende de bestuurlijke fusie is op 5 februari 2015 ondertekend. De verklaringen van de GMR van Fluenta zijn op 20 februari 2015 ondertekend. Alle verklaringen zijn overigens summier en bevatten geen inhoudelijke onderbouwing van de gegeven instemming. Uit de FER en de verklaringen van de GMR-en blijkt dat de GMR van VCBL en de GMR van Fluenta hebben ingestemd met de voorgenomen fusie. Ook de Algemene Ledenvergadering van VCBL heeft in de vergadering van 9 maart 2015 ingestemd met de voorgenomen fusie. Gelet hierop heeft de commissie geen aanleiding om te veronderstellen dat draagvlak ontbreekt voor de voorgenomen fusie Externe legitimiteit Voordat de aanvraag is ingediend, heeft aanvrager contact gezocht met het secretariaat van de commissie over de vraag van welke gemeenten in dit geval advies moet worden gevraagd. Het is niet opportuun geacht om adviezen te vragen van de gemeenten Houten, Vianen en IJsselstein, omdat de beoogde fusie geen gevolgen zal hebben voor die gemeenten. Door de aanvragers zijn adviezen opgestuurd van de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten Utrechtse Heuvelrug en Nieuwegein. Beide gemeenten zijn positief. Gelet hierop heeft de commissie geen aanleiding te veronderstellen dat bij de betrokken gemeenten draagvlak ontbreekt voor de voorgenomen fusie. 3 Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, p

4 4. Beoordeling menselijke maat Uit de parlementaire geschiedenis van de Wet fusietoets blijkt dat de fusietoets is bedoeld om te bevorderen dat onderwijsinstellingen zich op een menselijke maat organiseren. 4 Een menselijke maat houdt in dat een onderwijsinstelling overzichtelijk is, zodat de betrokkenen en de belanghebbenden zeggenschap en keuzevrijheid hebben en zich samen verantwoordelijk weten voor de onderwijsinstelling en de lijnen van besluitvorming kort zijn. Tevens volgt uit de parlementaire geschiedenis dat schaalgrootte van een onderwijsorganisatie van invloed is op de legitimatie van bestuur en de keuzevrijheid van leerlingen, ouders en studenten voor het onderwijs dat het best bij hen past. 5 Door schaalvergroting kan die menselijke maat onder druk komen te staan en kan een democratisch gat ontstaan. 6 Dit democratisch gat ontstaat als de direct belanghebbenden bij de scholen zich niet langer eigenaar voelen van hun school, noch op relevante wijze een bijdrage kunnen leveren aan onder meer belangrijke besluitvorming van het bestuur van de school of de instelling Beoordeling schaalgrootte De commissie constateert dat Fluenta thans het bevoegd gezag heeft over zestien scholen met in totaal leerlingen. De schoolgrootte van de individuele scholen varieert van 88 tot 514 leerlingen. VCBL heeft thans het bevoegd gezag over twee scholen met respectievelijk 180 en 211 leerlingen. Door de fusie zal Fluenta het bevoegd gezag hebben over achttien scholen met leerlingen in vijf gemeenten. In de memorie van toelichting van de Wet fusietoets staat dat in het primair onderwijs een bestuursomvang van tien scholen als een hanteerbare norm wordt beschouwd, waarbij aspecten van schoolnabijheid en menselijke maat goed zijn te combineren met doelmatigheid en efficiency. 7 Het nieuw te ontstane bestuur overschrijdt deze norm met acht scholen Beoordeling lijnen van besluitvorming In de brief over de menselijke maat in het onderwijs van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap uit 2008 wordt ingegaan op het belang van voldoende legitimiteit van besturen: Hoewel besluiten van besturen en instellingen draagvlak nodig hebben van interne en externe belanghebbenden, voelen deze zich vaak onvoldoende betrokken en vertegenwoordigd. Dit is zelfs het geval bij prioritaire belanghebbenden, zoals de ouders in het funderend onderwijs. Dat maakt de vraag naar de interne betrokkenheid en naar de maatschappelijke verankering van scholen relevant. De inzet van gemeenschapsgeld behoeft legitimatie. Maar legitimatie komt niet louter tot stand via de wet of van de overheid. 8 De minister schrijft verder: De Onderwijsraad signaleert dat mede als gevolg van de hierboven beschreven ontwikkelingen het bestuur wordt weggeprofessionaliseerd, waardoor ouders nauwelijks nog kunnen participeren in het bestuur. Het is onze inzet om het bestuur dicht bij de ouders te houden of te brengen. 9 Een dergelijke positie is wederom ingenomen in de brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de Tweede Kamer van 23 mei Daarin staat: De fusietoets is een instrument voor het behoud van de menselijke maat in het onderwijs. Door teveel fusies kan de keuzevrijheid in het onderwijs in het gedrang komen. [ ] De afstand tussen het bestuur en de werkvloer mag niet zo groot worden dat de legitimiteit van het bestuur in het geding komt. 10 De twee scholen van VCBL zullen opgaan in de organisatie van Fluenta. Met name de ouders en leerlingen van scholen van VCBL zullen als gevolg hiervan worden geconfronteerd met een grotere organisatie. Er zijn geen signalen dat er een extra managementlaag of iets vergelijkbaars zal worden geïntroduceerd na de beoogde fusie. De afstand van het bestuur tot het primaire proces zal voor wat 4 Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, p Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, p Monique Turkenburg, Schoolbesturen over goed bestuur en de maatschappelijke opdracht van de school, (rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau), Den Haag: juli 2008, p Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, p. 10 e.v. 8 Kamerstukken II 2008/09, , nr. 16, p Kamerstukken II 2008/09, , nr. 16, p Kamerstukken II 2013/14, , nr. 203, p. 8. 4

5 betreft de lijnen van besluitvorming dus slechts beperkt toenemen. Met betrekking tot de medezeggenschap wordt in de FER vermeld dat er na de beoogde fusie per school een MR actief zal blijven en dat de scholen van VCBL vertegenwoordigd zullen worden in de GMR van Fluenta Conclusie beoordeling menselijke maat Fluenta heeft thans het bevoegd gezag over zestien scholen en zal het bevoegd gezag over de twee scholen van VCBL na de beoogde fusie overnemen. Als gevolg van de voorgenomen fusie zal Fluenta derhalve het bevoegd gezag hebben over achttien scholen. Hiermee wordt de in de memorie van toelichting omschreven hanteerbare maat van tien scholen voor een bestuur in het primair onderwijs met acht scholen overschreden. In dit kader heeft de commissie oog voor de volgende passage uit de FER: Fluenta is zich ervan bewust dat, na een eerdere toevoeging van drie scholen van VCNS, de indruk van een uitdijende organisatie zou kunnen ontstaan. Fluenta wenst duidelijk uit te spreken dat geen verdere voornemens of ambities tot uitbreiding bestaan en dat men ook zelf vindt dat met eventuele toevoeging van de twee scholen van VCBL de maximale schaalgrootte is bereikt. Met name de ouders en leerlingen van scholen van VCBL zullen als gevolg van de fusie te maken krijgen met een grotere organisatie. Er zijn vooralsnog geen signalen dat er als gevolg van de fusie een extra managementlaag zal worden geïntroduceerd. Op schoolniveau zal de medezeggenschap niet veranderen door de fusie. De scholen van VCBL zullen na de beoogde fusie worden vertegenwoordigd in de GMR van Fluenta. 5. Effect op keuzevrijheid In artikel 64c, eerste lid, van de WPO wordt de fusietoets omschreven voor het primair onderwijs. De minister kan goedkeuring aan de fusieaanvraag onthouden indien als gevolg van de fusie de daadwerkelijke variatie van het onderwijsaanbod, zowel in het opzicht van richting als van pedagogisch-didactische aanpak, binnen het voedingsgebied van de te fuseren scholen of rechtspersonen op significante wijze wordt belemmerd. Voor de uitoefening van de bevoegdheid van de minister zijn beleidsregels vastgesteld in de Regeling en beleidsregels fusietoets in het onderwijs (hierna: de Regeling). 11 Met artikel 10, onder a, van de Regeling wordt voorgeschreven dat in ieder geval sprake is van een significante belemmering van de daadwerkelijke variatie van het onderwijsaanbod, indien de door de voorgenomen bestuurlijke fusie ontstane rechtspersoon een marktpositie van meer dan 50% van het onderwijsaanbod heeft in de gemeente(n) waarin de rechtspersoon scholen in stand houdt. In artikel 10, onder b, van de Regeling wordt vermeld dat er in sterk en zeer sterk stedelijke gebieden sprake is van een significante belemmering indien de bestuurlijke fusie leidt tot een marktaandeel van meer dan 35% en dit aandeel door de beoogde fusie daadwerkelijk toeneemt Aanbodsanalyse: dominante positie versus reëel alternatief Fluenta heeft haar zestien scholen verspreid over vier gemeenten, namelijk Houten, IJsselstein, Nieuwegein en Vianen. Fluenta heeft geen scholen in de gemeente Utrechtse Heuvelrug, het geografische voedingsgebied van VCBL. De geografische voedingsgebieden waarbinnen Fluenta en VCBL actief zijn, overlappen elkaar derhalve niet. In de gemeenten waarin scholen van Fluenta en VCBL zijn gevestigd, zijn in totaal 100 basisscholen gevestigd. Na de fusie krijgt Fluenta het bevoegd gezag van achttien van deze scholen. Dit komt neer op een marktaandeel van 18% in het aanbod van primair onderwijs in de betrokken gemeenten. De gemeenten IJsselstein en Nieuwegein zijn door het Centraal Bureau voor de Statistiek aangemerkt als sterk stedelijk (klasse 2). Dit betekent dat er dan sprake kan zijn van een significante belemmering indien de voorgenomen fusie leidt tot een marktaandeel van meer dan 35%. In de gemeenten IJsselstein en Nieuwegein is echter geen sprake van een marktaandeel van meer dan 35%. De normen uit artikel 10 van de Regeling worden dus niet overschreden. In een tabel weergegeven, ziet dit er als volgt uit: 11 Stcrt. 2011,

6 Gemeente Krimp Classificatie stedelijkheid CBS 12 Fluenta scholen VCBL scholen Overig PC scholen Totaal Scholen Houten -15% % IJsselstein -16% % Nieuwegein +3% % Vianen -2% % Utrechtse heuvelrug -22% % Totaal Marktaandeel Totaal na fusie -10% % 5.2. Keuzevrijheid naar en binnen richting Formele wetgeving schrijft voor dat de belemmering van de variatie in het onderwijsaanbod moet worden beoordeeld ook in het opzicht van richting. In de toelichting bij een wijziging van de Regeling wordt hierover vermeld dat er moet worden gekeken of na de fusie evenveel richtingen overblijven om uit te kiezen, maar niet of een bestuur binnen een richting een dominante positie verwerft. 13 In dit kader overweegt de commissie als volgt. De voorgenomen fusie brengt geen wijziging in de richtingen van de betrokken scholen en zal de keuzevrijheid in het opzicht van richting dus als het gaat om de keuze tussen scholen niet direct wijzigen. De twee scholen van VCBL zijn gevestigd in de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Binnen de gemeente Utrechtse Heuvelrug zijn momenteel veertien besturen actief met in totaal 27 scholen onder hun bestuur. Binnen de gemeente domineren met name Vereniging De Oorsprong met zes scholen naar protestants-christelijke richting en de Stichting Openbaar Onderwijs Rijn- en Heuvelland met zes scholen naar openbaar signatuur. Zij hebben tezamen een marktaandeel van 44% binnen de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Met twee scholen naar protestants-christelijke richting heeft Stichting Fluenta na de voorgenomen fusie een marktaandeel van 7% in deze gemeente. Derhalve zijn er reële alternatieven in de gemeente waarin de scholen van VCBL zijn gevestigd Effect op keuzevrijheid naar pedagogisch-didactische aanpak Doordat het aanbod voor wat betreft de pedagogisch-didactische aanpak van de scholen van aanvragers niet wijzigt, levert de voorgenomen fusie op dit punt geen belemmering op voor de variatie in het onderwijsaanbod Conclusie effect op keuzevrijheid Voor het oordeel of sprake is van een significante belemmering van de variatie van het aanbod overweegt de commissie het volgende. In de vijf betrokken gemeenten ontstaat na de fusie een marktaandeel van 18%, hetgeen ruim onder de norm van 50% in het aanbod van primair onderwijs blijft. De fusie heeft geen gevolgen voor de richting en pedagogisch-didactische aanpak van de scholen. Derhalve is er geen sprake van een significante belemmering van de variatie van het onderwijsaanbod. 12 Gebaseerd op de publicatie Demografische kerncijfers per gemeente 2013, te raadplegen op de website Voor de indeling naar stedelijkheid zijn de numerieke waarden van de omgevingsadressendichtheid voor de afzonderlijke gemeenten gecategoriseerd in de volgende vijf groepen of klassen: 1. zeer sterk stedelijke gemeenten: omgevingsadressendichtheid van adressen of meer per km²; 2. sterk stedelijke gemeenten: omgevingsadressendichtheid van tot adressen per km²; 3. matig stedelijke gemeenten: omgevingsadressendichtheid van tot adressen per km²; 4. weinig stedelijke gemeenten: omgevingsadressendichtheid van 500 tot adressen per km²; 5. niet stedelijke gemeenten: omgevingsadressendichtheid van minder dan 500 adressen per km². 13 Stcrt. 2014,

7 6. Rechtvaardigingsgronden Artikel 19 van de Regeling bepaald dat rechtvaardigingsgronden voor fusie in ieder geval kunnen zijn: de omstandigheid, dat bij het achterwege blijven van de fusie de continuïteit of de variatie van het onderwijsaanbod in gevaar komt, de omstandigheid dat bij het achterwege blijven van de fusie de kwaliteit van het onderwijs in redelijkheid niet geborgd kan worden, en de omstandigheid dat er binnen de beschikbare financiële middelen geen alternatieve mogelijkheden dan fusie te vinden zijn. Deze opsomming is niet limitatief. Hoewel er op basis van de hiervoor overwogen gronden geen sprake is van een significante belemmering van de keuzevrijheid, worden de doelen voor fusie hieronder kort behandeld door de commissie om zo ook recht te doen aan de fusie-aanvraag Continuïteit of variatie van het onderwijsaanbod en krimp In vier van de vijf gemeenten waar Fluenta en VCBL scholen hebben gevestigd, is in de periode sprake van demografische krimp. In de gemeente waar de twee scholen van VCBL zijn gevestigd, Utrechtse Heuvelrug, is zelfs sprake van een demografische krimp van 22%. In artikel 4, eerste lid onder c, van de Regeling is bepaald dat er geen noodzaak tot advisering door de commissie is indien er sprake is van een verwachte demografische krimp van 15% of meer en de betrokken scholen gezamenlijk minder dan leerlingen tellen. Fluenta en VCBL hebben gezamenlijk echter meer dan leerlingen (namelijk 4.748) en om die reden is artikel 4, eerste lid onder c, van de Regeling niet van toepassing. Het leerlingenaantal van de twee scholen van VCBL heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld: Basisschool De Schakel Basisschool De Hoeksteen Dit komt neer op een daling van respectievelijk 21% (De Schakel) en 9% (De Hoeksteen). De sterke demografische krimp kan de continuïteit van de twee scholen in gevaar brengen Kwaliteit van het onderwijs De commissie heeft gekeken naar de beschikbare openbare informatie op de website van de Inspectie van het Onderwijs. Uit de rapporten van de inspectie blijkt dat aan alle scholen, zowel onder het bevoegd gezag van VCBL als van Fluenta, het basisarrangement is toegekend. Hieruit blijkt dat de scholen het vertrouwen van de inspectie genieten. Nu geen sprake is van een significante belemmering en de scholen tot op heden het vertrouwen van de inspectie hebben, heeft de commissie dit aspect niet verder onderzocht Beschikbare financiële middelen De Inspectie van het Onderwijs heeft normen vastgesteld in het kader van haar toezicht op de financiële continuïteit van instellingen voor primair onderwijs en voortgezet onderwijs. 14 De inspectie hanteert de volgende signaleringswaarden: een liquiditeitsratio van 0,5 of lager; een rentabiliteit van meerjarig 0 of lager; of een solvabiliteitsratio van 0,2 of lager. Uit de financiële gegevens die DUO op zijn website heeft gepubliceerd, blijkt dat de aanvragers voldoen aan voorgenoemde normen van de Inspectie van het Onderwijs. De financiën van Fluenta en VCBL zien er als volgt uit: 14 Beleidsregel Financieel Toezicht po en vo 2011, Stcrt. 2011,

8 Financiën Bevoegd gezag Jaar liquiditeit Rentabiliteit Solvabiliteit I Solvabiliteit II Stichting Fluenta VCBL ,84-0,6 0,55 0, ,17-1 0,55 0, ,23-0,9 0,57 0, ,39 1,1 0,54 0, ,71 4,2 0,57 0, ,8-1,7 0,53 0, ,41-12,5 0,53 0, ,44-1,8 0,59 0, ,66 0,9 0,57 0, ,34 10,8 0,69 0,78 Gelet op het voorgenoemde is de financiële continuïteit van Fluenta en VCBL nu niet in gevaar. 7. Conclusie De voornaamste reden voor de beoogde fusie tussen Fluenta en VCBL is het verminderen van de kwetsbaarheid van de twee scholen die onder het bevoegd gezag van VCBL vallen. Deze twee scholen hebben te maken met demografische krimp en aanvrager wil de scholen opnemen in een professionele stabiele bestuurlijke organisatie om de kwetsbaarheid te verminderen. Naar het oordeel van de commissie is zowel de interne als externe legitimiteit van de voorgenomen fusie geborgd. De GMR-en van Fluenta en VCBL hebben ingestemd met de fusie en de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten Utrechtse Heuvelrug en Nieuwegein hebben over de fusie positief geadviseerd. Met betrekking tot de menselijke maat overweegt de commissie het volgende. Met ingang van januari 2015 is Fluenta al bestuurlijk gefuseerd met de Vereniging Christelijk Nationaal Schoolonderwijs. Ten aanzien hiervan geeft aanvrager het volgende aan: Fluenta is zich ervan bewust dat, na een eerdere toevoeging van drie scholen van VCNS, de indruk van een uitdijende organisatie zou kunnen ontstaan. Fluenta wenst duidelijk uit te spreken dat geen verdere voornemens of ambities tot uitbreiding bestaan en dat men ook zelf vindt dat met eventuele toevoeging van de twee scholen van VCBL de maximale schaalgrootte is bereikt. Als gevolg van de voorgenomen fusie zal Fluenta het bevoegd gezag krijgen over achttien (in plaats van zestien) scholen. Hiermee wordt de in de memorie van toelichting omschreven hanteerbare maat van tien scholen voor een bestuur in het primair onderwijs met acht scholen overschreden. Met name de ouders en leerlingen van de scholen van VCBL zullen als gevolg van de fusie te maken krijgen met een grotere organisatie. Er zijn vooralsnog geen signalen dat er als gevolg van de fusie een extra managementlaag zal worden geïntroduceerd. Op schoolniveau zal de medezeggenschap niet veranderen door de fusie. De scholen van VCBL zullen na de beoogde fusie worden vertegenwoordigd in de GMR van Fluenta. Met betrekking tot de keuzevrijheid overweegt de commissie het volgende. In de vijf betrokken gemeenten ontstaat na de fusie een marktaandeel van 18%, hetgeen ruim onder de norm van 50% in het aanbod van primair onderwijs blijft. De fusie heeft geen gevolgen voor de richting en pedagogisch-didactische aanpak van de scholen. Derhalve is er geen sprake van een significante belemmering van de variatie van het onderwijsaanbod. 8

9 De sterke demografische krimp in de gemeente Utrechtse Heuvelrug, de gemeente waar de twee scholen van VCBL zijn gevestigd, kan de continuïteit van deze scholen in gevaar brengen. Alle scholen van VCBL en Fluenta genieten het vertrouwen van de Inspectie voor het Onderwijs en er is geen reden om te twijfelen aan de financiële continuïteit van VCBL en Fluenta. 8. Advies Alles overwegende adviseert de Commissie Fusietoets Onderwijs de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om zijn goedkeuring niet te onthouden aan de bestuurlijke fusie tussen de Stichting Fluenta en de Vereniging Christelijke Basisscholen Leersum. Het advies is aldus vastgesteld te Den Haag, 14 april 2015, door de Commissie Fusietoets Onderwijs, namens deze, prof. dr. A.M.L. van Wieringen voorzitter 9