1. Aanvraag en proces ADVIES. Zaaknummer MR 06

Transcriptie

1 ADVIES Zaaknummer MR 06 Aanvrager heeft bij de Commissie Fusietoets Onderwijs (hierna: de commissie) een adviesaanvraag ingediend. Deze aanvraag is ingediend namens de medezeggenschapsraad (hierna: MR) van openbare basisschool De Appelhof 1 en de MR van de protestants-christelijke (in de praktijk: interconfessionele) basisschool De Kleurencirkel. 2 De Appelhof heeft op teldatum 1 oktober leerlingen en De Kleurencirkel heeft op die teldatum 96 leerlingen. Beide scholen vallen onder het bevoegd gezag van Stichting Samenwerkingsbestuur Primair Onderwijs Maas & Waal (hierna: SPOM) 3 en zijn beide gevestigd in de gemeente Druten. SPOM is verantwoordelijk voor zeventien basisscholen verdeeld over de gemeenten Druten en West Maas en Waal. SPOM heeft het voornemen om met ingang van 1 augustus 2015 een institutionele fusie te realiseren tussen De Appelhof en De Kleurencirkel. 4 Na de beoogde fusie gaan de scholen samen verder als openbare basisschool De Appelhof; het brinnummer van De Kleurencirkel komt dan te vervallen. In artikel 2, derde lid, van het Instellingsbesluit Adviescommissie fusietoets in het onderwijs is opgenomen dat een medezeggenschapsraad, die gevraagd is in te stemmen met een voorgenomen fusie, de commissie kan verzoeken hem te adviseren over de fusie-effectrapportage (hierna: FER). Het gaat om fusies die niet-toetsplichtig zijn op grond van de Wet fusietoets in het onderwijs (hierna: Wet fusietoets). In artikel 64a, tweede lid onder a, van de Wet op het primair onderwijs (hierna: WPO) is bepaald dat geen goedkeuring van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is vereist voor institutionele fusies waarbij het totaal aantal leerlingen van de betrokken scholen minder dan 500 bedraagt. Het aantal leerlingen van de betrokken scholen bedraagt bij deze fusie 448 en om die reden is deze fusie niet toetsplichtig. Uit de stukken is de Commissie Fusietoets Onderwijs (hierna: de commissie) het volgende gebleken. 1. Aanvraag en proces De commissie heeft de aanvraag op 24 april 2015 ontvangen en geregistreerd onder zaaknummer MR 06. Bij de adviesaanvraag zijn de volgende documenten gevoegd: een ingevuld aanvraagformulier, een begeleidende , en verschillende losse onderdelen van de voorlopige FER. Per van 29 april 2015 is aan aanvrager meegedeeld dat de aanvraag is ontvangen. Aanvrager heeft op 3 mei 2015 de definitieve FER toegestuurd. Dit document heeft de commissie als uitgangspunt genomen bij dit advies. Bij de aanvraag heeft aanvrager aangegeven graag het advies te willen ontvangen voor 15 mei 2015 in verband met het gewenste instemmingsmoment op 20 mei Richting aanvrager is aangegeven dat dit neerkomt op een termijn van drie weken voor de commissie om advies te geven en dat dit niet haalbaar is gezien de aard en de omvang van de voorgelegde vragen, maar dat zal worden geprobeerd om zo spoedig mogelijk advies uit te brengen. Het secretariaat van de commissie heeft hierop met aanvrager contact gehouden over de termijn waarin het advies vastgesteld zal worden. 1 Brinnummer: 05ZR. 2 Brinnummer: 03WZ. 3 Bevoegd gezag nummer: Brinnummer: 03WZ. 1

2 Uit het aanvraagformulier blijkt dat aanvrager aan de commissie advies vraagt over de volgende aspecten: 1. De enorme tijdsdruk die op dit traject staat heeft er wel toe geleid dat diverse onderdelen onvoldoende gemotiveerd en geconcretiseerd zijn (bijvoorbeeld m.b.t. Communicatieplan, onderdelen van Personeelsinzet en formatie, Onderwijsinhoud, Implementatieplan, Alternatieven). De vraag is of daardoor de FER kwalitatief voldoende is? Moeten we voor de instemmingsprocedure vragen om nadere concretiseringsslagen en motivaties? En missen we geen onderdelen? 2. De MR-en vinden dat de vorming van een IKC buiten de FER dient te worden gelaten. De vorming daarvan staat los van de fusie. Weliswaar wordt dat in de concept FER aangegeven, maar vervolgens wordt er in bijlage FER B bij de toekenning van de managementformatie (4 personen, te samen 2FTE, waaronder 2 directeuren) wel (mondeling) aangegeven dat bij de managementtaken van de directeuren ook de vorming van het IKC zit. Terwijl de financiering van de vorming van het IKC wordt geregeld vanuit 1 van de stichtingen van het bestuur van de scholen (SPOM) en dus niet op de begroting van de nieuwe fusieschool mag drukken. Bent u het eens met deze zienswijze? 3. De fusie school zal in het eerste jaar een leerlingaantal moeten bergen dat uitgaat boven de beschikbare capaciteit in m2. (Tijdelijke) uitbreiding is noodzakelijk, echter afhankelijk van gemeentelijke toestemming die pas in juni 2015 wordt verwacht. Is de realisatietijd daarmee niet heel erg krap? 4. Bij het onderdeel Implementatieplan, onder het kopje rol ouders wordt geschreven dat de afzonderlijke OR en en de MR en van beide scholen in augustus samengaan. Wie gaat hierover? Wat moet er formeel-juridisch gebeuren (samenvoegen? beide MR-en opheffen en verkiezingen uitschrijven? enz.). 5. Er is bij het onderdeel Alternatieven geen beschrijving en afweging van mogelijke scenario s gegeven. Daarmee lijkt de conclusie dat sluiting van de Kleurencirkel en uitstel fusie geen opties zijn, nergens op gebaseerd. Moeten de alternatieven niet beter worden uitgewerkt? En moet de motivering van de fusie niet grondiger (niet alleen het financiële voordeel benadrukken)? 6. Zijn er voldoende evaluatiemomenten/bijsturingsmomenten ingebouwd? 7. Hoe kunnen we als MR inspraak hebben bij het inzetten van de fusiegelden van het ministerie? In het advies zijn deze vragen verwerkt en in paragraaf 7 staat per vraag het advies vermeld. Ook is gekeken naar de legitimiteit en zorgvuldigheid van het fusieproces, de menselijke maat en de keuzevrijheid. Dit zijn onderwerpen waarvoor de commissie is ingesteld en expertise heeft. 2. Fusie-effectrapportage De doel en motivatie voor de voorgenomen fusie zijn opgenomen in de FER. De FER is primair een instrument voor de belanghebbenden om inzicht te krijgen in motieven, doelen en effecten van de fusie en om daarop invloed te kunnen uitoefenen. 5 De FER kan een instrument zijn dat ervoor zorgt dat er draagvlak onder de belanghebbenden wordt gecreëerd. Het is een vorm van transparantie waarmee het bestuur zich verantwoordt over fusievoornemens. Indien de FER de vereiste elementen bevat, kunnen de belanghebbenden zich een goed oordeel vormen over de noodzaak of wenselijkheid van een fusie en zijn ze optimaal betrokken. Dat is het belangrijkste doel van de FER. Daarmee wordt ruimte gelaten voor de autonomie van instellingen. Een FER moet worden opgesteld voor iedere fusie. 6 Dit vereist bij iedere fusie maatwerk. De wetgever heeft voorgeschreven welke elementen in ieder geval naar voren moeten komen in de FER. De FER moet ten minste een weergave bevatten van: de motieven en alternatieven voor de fusie, het tijdsbestek waarbinnen de fusie zal worden gerealiseerd, de te bereiken doelen, 5 Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, p Artikel 64a, derde lid, van de WPO. 2

3 de effecten van de fusie op de keuzevrijheid (in het bijzonder de effecten van de fusie op de spreiding en omvang van de rechtspersonen en scholen in het voedingsgebied en de onderwijskundige en bestuurlijke diversiteit van het onderwijsaanbod in het voedingsgebied), de kosten en baten van de fusie, de gevolgen van de fusie voor het personeel en de leerlingen (waaronder begrepen de gevolgen voor de voorzieningen), de wijze waarop over de fusie wordt gecommuniceerd, de wijze waarop de fusie wordt geëvalueerd, en een advies van burgemeester en wethouders van de betrokken gemeenten over de wenselijkheid van de beoogde fusie. 7 De wetgever heeft hiervoor een modelformulier voor de FER opgesteld. 8 In de overlegde FER wordt niet expliciet gesproken over de wijze waarop de fusie wordt geëvalueerd en de effecten van de fusie op de keuzevrijheid (in het bijzonder de effecten van de fusie op de spreiding en omvang van de rechtspersonen en scholen in het voedingsgebied en de onderwijskundige en bestuurlijke diversiteit van het onderwijsaanbod in het voedingsgebied). Aangezien deze elementen ontbreken, kan de MR oordelen dat zij de FER vooralsnog als onvolledig beschouwd en vooralsnog over onvoldoende informatie beschikt om zijn instemming te geven. 2.1 Doel en motivatie van de voorgenomen fusie Uit de overlegde documenten blijkt dat het bestuur de volgende redenen heeft om de twee scholen te fuseren: Krimp van het aantal leerlingen waardoor nieuwbouw voor de Kleurencirkel onrealistisch is geworden. Nieuwe prognoses wijzen uit dat de Kleurencirkel op korte termijn onder de opheffingsnorm van 108 leerlingen komt, waardoor opheffing van het Brinnummer onvermijdelijk wordt. Krimp van het aantal leerlingen waardoor leegstand ontstaat in het gebouw van de Appelhof. Door nu een fusie in gang te zetten, kan gebruik gemaakt worden van de fusiefaciliteitenregeling. Deze faciliteiten worden door het bestuur gebruikt om de gevolgen voor de fusieschool op te vangen. Ook staat in de FER het volgende: De fusiedatum zou 1 á 2 jaar kunnen opschuiven, maar uiteindelijk geldt hetzelfde als bij het vorige punt. In de FER wordt aangegeven dat een verplichte sluiting van De Kleurencirkel dichtbij komt en dat in dat geval volgens het bestuur de mogelijkheid om gebruik te maken van de fusiefaciliteitenregeling komt te vervallen. Hieruit valt af te leiden dat het gebruik maken van de fusiegelden een reden is voor de beoogde fusie. Ook staat in de FER dat De Kleurencirkel op grond van prognoses op 1 oktober 2017 (bedoeld wordt 2016) voor de derde keer onder de gemeentelijke opheffingsnorm zal zitten en dan niet meer voor bekostiging in aanmerking zal komen. 3. Continuïteit en kwaliteit van het onderwijsaanbod Uit de prognoses van het scenariomodel van het Arbeidsmarktplatform PO 9 blijkt dat in de periode in gemeente Druten sprake is van een demografische krimp van gemiddeld 14%. Beide scholen hebben te maken met een dalend leerlingenaantal. Uit de openbare gegevens van DUO blijkt dat het leerlingenaantal van De Appelhof in de periode met 19% is afgenomen en dat het leerlingenaantal van De Kleurencirkel in die periode zelfs bijna is gehalveerd. Aantal leerlingen op 1 oktober van het betreffende jaar: De Appelhof De Kleurencirkel Artikel 64b, tweede lid, van de WPO. 8 Te raadplegen op de website 9 Te raadplegen op de website van het Arbeidsmarktplatform 3

4 Uit de Regeling aanpassing stichtings- en opheffingsnormen voor het basisonderwijs 2013 blijkt dat de gemeente Druten een opheffingsnorm van 108 leerlingen hanteert. De Kleurencirkel zit in het schooljaar 2014 voor het eerst onder deze gemeentelijke opheffingsnorm. Op grond van prognoses van het Arbeidsmarktplatform PO met betrekking tot het aantal leerlingen zal De Kleurencirkel ook in de schooljaren hierna qua leerlingenaantal onder de opheffingsnorm zitten. Het Arbeidsmarktplatform PO heeft de volgende prognoses met betrekking tot het leerlingenaantal van De Kleurencirkel en De Appelhof (per schooljaar aangegeven): De Appelhof De Kleurencirkel Voorgenoemde prognoses laten zien dat De Kleurencirkel de komende jaren qua leerlingenaantal onder de gemeentelijke opheffingsnorm zal blijven. Dit betekent dat De Kleurencirkel na drie jaren niet meer voor bekostiging in aanmerking komt. Uit de FER blijkt onvoldoende dat door een toepassing van de gemiddelde schoolgrootte-regeling de school niet na drie jaar onder de opheffingsnorm te zitten direct zijn bekostiging verliest. Wanneer het schoolbestuur de verschillende posities van de onderscheiden scholen die het bestuur beheert een beroep doet op deze regeling ten behoeve van deze school, komt de school immers nog steeds voor bekostiging in aanmerking op grond van artikel 157, tweede lid, van de WPO. De continuïteit van het onderwijs en dat van de variatie in het onderwijsaanbod lijken gelet op het voorgenoemde inderdaad te worden bedreigd wanneer het schoolbestuur geen maatregelen treft. Voor wat betreft de kwaliteit van het onderwijs overweegt de commissie dat uit openbare gegevens van de Inspectie van het Onderwijs, zowel De Appelhof als De Kleurencirkel staan sinds 2008 onder basistoezicht, er geen aanleiding bestaat om te twijfelen aan de kwaliteit van het onderwijs verzorgd aan de scholen. Voor wat betreft de continuïteit van de kwaliteit van het onderwijs lijkt de voorgenomen fusie dan ook niet noodzakelijk. 4. Legitimiteit en zorgvuldig proces De legitimiteit en zorgvuldigheid van het fusieproces zijn belangrijke aspecten bij een voorgenomen fusie. Het is voor alle betrokken partijen en belanghebbenden van belang dat in het kader van de beoogde fusie een zorgvuldig proces wordt doorlopen. Dit houdt onder andere in dat belanghebbenden tijdig en volledig worden geïnformeerd. Hierdoor kunnen belanghebbenden zich een goed oordeel vormen over de noodzaak en wenselijkheid van een fusie. Belanghebbenden moeten inzicht krijgen in de motieven, doelen en effecten van de fusie en de mogelijkheid krijgen om daarop invloed uit te oefenen. Ook voor het bestuur is dit relevant, omdat hierdoor draagvlak voor de voorgenomen fusie wordt gecreëerd. Om die redenen is het belangrijk dat het voornemen om te fuseren voldoende is gelegitimeerd onder de belanghebbenden. 4.1 Interne legitimiteit De MR en van de scholen die betrokken zijn bij een beoogde fusie, zijn belangrijke belanghebbenden in een fusieproces. In artikel 8 van de Wet medezeggenschap op scholen (WMS) is bepaald dat de MR van het bevoegd gezag, al dan niet gevraagd, tijdig alle inlichtingen ontvangt die deze voor de vervulling van zijn taak redelijkerwijze nodig heeft. Op grond van de WMS heeft de medezeggenschap instemmingsrecht voor elk door het bevoegd gezag te nemen besluit met betrekking tot overdracht van de school of van een onderdeel daarvan, respectievelijk fusie van de school met een andere school, dan wel vaststelling of wijziging van het beleid ter zake, waaronder begrepen de fusieeffectrapportage ( ). 10 Ook hebben de afzonderlijke geledingen van de MR (personeels- en oudergeleding) instemmingsrecht bij elk besluit met betrekking tot de regeling van de gevolgen voor die geleding van het besluit met betrekking tot beëindiging van de werkzaamheden van de school Artikel 10, onder h, van de WMS. 11 Artikel 12, eerste lid onder a (personeelsgeleding), en artikel 13, eerste lid onder a (oudergeleding), van de WMS. 4

5 Op grond van artikel 11, onder b, van de WMS heeft de MR adviesrecht met betrekking tot vaststelling of wijziging van de hoofdlijnen van het meerjarig financieel beleid voor de school, waaronder de voorgenomen bestemming van de middelen die door het bevoegd gezag ten behoeve van de school uit de openbare kas zijn toegekend of van anderen zijn ontvangen. De zogenaamde fusiegelden die het bestuur zal ontvangen na de beoogde fusie zullen naar alle waarschijnlijkheid worden betrokken bij het toekomstige financiële beleid voor de fusieschool, De Appelhof. Hierover staat in de FER dat de fusiegelden onverkort aan de fusieschool worden toegewezen. Aanvrager heeft aangegeven dat het fusieproces onder tijdsdruk staat. Zo heeft de bestuurder aan de MR en gevraagd of zij over hun instemming met de fusie willen beslissen in een termijn korter dan de gebruikelijke termijn van zes weken. De MR en moeten ook de tijd krijgen om voor zover zij dit wenselijk achten hun achterban te raadplegen. In het kader van een zorgvuldig proces is het ook belangrijk dat de alternatieven voor een fusie gedegen worden onderzocht en dat de betrokken medezeggenschapsorganen hierover tijdig en volledig worden geïnformeerd. Uit de FER komt naar voren dat de volgende alternatieven zijn onderzocht: uitstel van sluiting van De Kleurencirkel, uitstel van de fusie, inwoning van De Kleurencirkel als aparte school in het gebouw van De Appelhof. Alle alternatieven worden afgewezen vanwege mogelijke sluiting van De Kleurencirkel in de toekomst. 4.2 Externe legitimiteit De FER moet een advies van het college van burgemeester en wethouders (B&W) van de betrokken gemeente(n) bevatten over de wenselijkheid van de voorgestelde fusie. 12 Bij de FER die ter instemming aan de MR en is voorgelegd, is een dergelijk advies niet bijgevoegd. Als gevolg hiervan kunnen de MR en het advies van het college van B&W niet meenemen in hun besluitvorming. Hoewel het niet ongebruikelijk is dat een dergelijk advies ontbreekt en de MR toch aanleiding ziet om (alvast) in te stemmen, kan de FER als onvolledig worden beschouwd. 5. Inrichting medezeggenschap na fusie In de WMS zijn voorschriften opgenomen over de inrichting van de medezeggenschap op scholen. Zo is in artikel 3 van de WMS bepaald dat aan een school een medezeggenschapsraad is verbonden. In de WMS zijn ook voorschriften opgenomen over de samenstelling van een MR. Het is van belang dat deze wettelijke voorschriften ook na de fusie worden nageleefd. In de FER is over de inrichting van de medezeggenschap na de voorgenomen fusie het volgende vermeldt: Op het moment dat de fusie een feit is, kunnen er geen twee mr en meer bestaan. Vandaar het implementatie plan voorziet in het opstarten van initiële contacten tussen beide mr en. De vorming tot één mr voor de nieuwe fusieschool kan op twee manieren: 1. De leden van beide mren treden terug en via verkiezingen wordt een nieuwe mr voor de fusieschool gekozen. Het voordeel hiervan is, dat de mr in de huidige omvang verder kan. 2. De beide mr en vormen samen vanaf het moment van fuseren de nieuwe mr van de school. Dat heeft voordelen, maar ook nadelen: a. Nadeel: de mr wordt behoorlijk groot. Het legt een grotere claim op de taakuren van de school. Er zijn immers mee leerkrachten lid van de mr dan volgens het regelement minimaal nodig is; b. Nadeel: in de mr kan verdeeldheid ontstaan (over de uitwerking van de fusie) langs de lijnen van de voormalige scholen; c. Voordeel: Gedurende de eerste periode na de fusie is de continuïteit in medezeggenschap gewaarborgd. d. Voordeel: er is op deze manier tijd en ruimte om goed naar de eerstvolgende verkiezingsperiode toe te werken. Het spreekt voor zich dat vanaf dat moment de mr weer naar de omvang gaat die in het reglement staat. De werkgroep adviseert om hierin te kiezen voor variant 2, waarbij de medezeggenschapsraad de opdracht krijgt om halverwege het eerste schooljaar verkiezingen voor te bereiden zodat het tweede fusiejaar gestart kan worden met een nieuwe mr. Op deze wijze maken we gebruik van de voordelen en zullen de nadelen zoveel mogelijk beperkt zijn. Voorgenoemd voorstel van het bestuur voorziet in een adequate en praktische wijze van inrichting van de medezeggenschap na de voorgenomen fusie. 12 Artikel 64b, tweede lid onder j, van de WPO. 5

6 6. Beoordeling menselijke maat Een menselijke maat houdt in dat een onderwijsinstelling overzichtelijk is, zodat de betrokkenen en de belanghebbenden zeggenschap en keuzevrijheid hebben en zich samen verantwoordelijk weten voor de onderwijsinstelling en de lijnen van besluitvorming kort zijn. Zowel De Appelhof als De Kleurencirkel vallen onder het gezag van SPOM. De Kleurencirkel houdt na de beoogde fusie op te bestaan en het gebouw van deze school wordt dan teruggegeven aan de gemeente. De omvang van De Appelhof zal door de beoogde fusie toenemen met 96 leerlingen. Met name ouders en leerlingen die eerst verbonden waren aan De Kleurencirkel zullen hierdoor te maken krijgen met een aanzienlijk grotere school. Uit de overlegde documenten komt naar voren dat het huidige gebouw van De Appelhof niet voldoende capaciteit heeft om ook onderwijs te bieden aan de leerlingen van De Kleurencirkel. Daarom is (tijdelijke) uitbreiding van de capaciteit noodzakelijk. Dit is echter afhankelijk van de gemeentelijke toestemming die pas in juni 2015 wordt verwacht. De gemeente kan bij leegstand ook lokaliteiten elders in de gemeente ter beschikking stellen. De capaciteit van het gebouw van de school is derhalve een aandachtspunt. Het is van belang dat die capaciteit voldoende is, zodat alle leerlingen ook na de fusie terecht kunnen in een school waar voldoende ruimte is voor goed onderwijs en een goed leerklimaat mogelijk is. 7. Effect op keuzevrijheid De beoogde fusie heeft tot gevolg dat er in de gemeente Druten één school verdwijnt, namelijk De Kleurencirkel. Voor het bepalen van het effect van de fusie op de keuzevrijheid voor ouders om te kiezen voor een school die het best bij hen aansluit, is het voedingsgebied van de te fuseren scholen van belang. Hierbij is van belang wat op lokaal niveau wordt beschouwd als acceptabele reisafstand. In de Verordening Leerlingenvervoer gemeente Druten 2014 is opgenomen dat ouders in aanmerking komen voor een vergoeding van het leerlingenvervoer indien de afstand van de woning naar de voor de leerling dichtstbijzijnde toegankelijke school meer dan vier km bedraagt. Hieruit is af te leiden dat een afstand tot vier kilometer op lokaal niveau als acceptabele reisafstand wordt beschouwd. De afstand tussen De Appelhof en De Kleurencirkel is volgens de routeplanner ongeveer 800 meter (en 10 minuten lopen). De afstand die ouders en leerlingen van huis naar school moeten afleggen kan voor ouders van De Kleurencirkel dus maximaal met 800 meter toenemen. Het effect van de fusie op de reisafstand van ouders en leerlingen van De Kleurencirkel blijft dus beperkt. Volgens de gegevens van de website zijn er in een straal van vijf kilometer (hemelsbreed) rondom De Kleurencirkel nog twaalf andere basisscholen gevestigd. Dit zijn openbare, protestants-christelijke en katholieke scholen. Zo zijn er in een straal van vijf kilometer (hemelsbreed) rondom De Kleurencirkel twee andere openbare scholen dan de Appelhof (de I.A. Houtkoperschool en basisschool Isandra) en twee protestants-christelijke scholen (gevestigd de Christelijke basisschool Rehoboth en de Sèbaschool). Al deze scholen hanteren dezelfde pedagogisch-didactische aanpak als De Appelhof en De Kleurencirkel. De Appelhof en De Kleurencirkel hebben niet dezelfde signatuur: De Appelhof is een openbare school en De Kleurencirkel is een bijzondere school (staat geregistreerd als protestants-christelijke school en is in de praktijk een interconfessionele school). De fusieschool De Appelhof wordt na de beoogde fusie een openbare school. Er is derhalve geen sprake van een samenwerkingsschool waarin zowel openbaar als bijzonder onderwijs wordt gegeven. 8. School en kinderopvang Uit de FER blijkt dat SPOM het voornemen heeft om te onderzoeken of het creëren van een zogenoemd Integraal Kindcentrum (hierna: IKC) bij De Appelhof een mogelijkheid. In de FER wordt aangegeven dat hiermee zal worden begonnen na de voorgenomen fusie. Hiermee staat een eventuele ontwikkeling naar een IKC los van de beoogde fusie en moet dit worden gezien als een tweede afzonderlijke ontwikkeling. Het staat het bestuur echter vrij om deze twee ontwikkelingen wel aan elkaar te koppelen. Met het oog op een eventuele ontwikkeling naar een IKC merkt de commissie het volgende op. In artikel 45 van de Wet op het primair onderwijs is opgenomen dat basisscholen zorgdragen voor tussen-, voor- en naschoolse opvang indien ouders daarom verzoeken. De school 6

7 kan hier invulling aangeven door de buitenschoolse en tussenschoolse opvang door een derde te laten verzorgen. Gelet hierop oriënteren de basisscholen zich over de wijze waarop aan deze verplichtingen uitvoering kan worden gegeven. Het is daarom zeker niet ongebruikelijk dat onderwijsinstellingen en instellingen voor kinderopvang met elkaar samenwerken. Deze samenwerking kan uiteenlopende vormen aannemen, variërend van het delen van een gebouw tot het vormen van een IKC waarin sprake is van één pedagogische visie. Een IKC wordt wel omschreven als een voorziening voor kinderen van tenminste 0-12 jaar, waar zij gedurende de dag komen om te leren, spelen, ontwikkelen en ontmoeten. Alle ontwikkelingsterreinen van kinderen komen aan bod. De omgeving biedt een totaalpakket op het gebied van educatie, opvang en ontwikkeling, waarbij wel functionele specialismen zijn (inclusief taakverdeling), maar geen institutionele en organisatorische verdeling. Het centrum biedt kinderen een dagprogramma voor zolang als zij willen deelnemen, met minimale en maximale uren, (maar met een ruim openingsregime). 13 Een IKC ontstaat meestal vanuit de behoefte om een integraal aanbod te creëren voor kinderen. Naast de IKC-ontwikkeling is er een tendens in het onderwijsveld dat basisscholen meer verantwoordelijkheid nemen voor kinderen jonger dan de huidige schoolgaande leeftijd (gewoonlijk vier jaar). Dit kan betekenen dat de organisatie op pedagogisch-didactisch gebied dan ook meer gaat opzetten voor kinderen van twee en half tot en met drie jaar. De organisatie voor kinderopvang heeft in dit perspectief dan een beperktere taak, namelijk zorgen voor opvang voor kinderen tot twee en half jaar en naschoolse opvang (en wellicht tussenschoolse opvang). Als hier vanuit wordt gegaan, is het belangrijk dat het onderwijs de overhand houdt en hiervoor ook wettelijk meer ruimte ontstaat. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan programmatische aanpassing van de huidige groep 1 en groep 2 uitgaande van een taak voor de basisschool voor de 3-jarigen ( groep 0 ). Oplossingen voor zeggenschapsvragen dienen toekomstige ontwikkelingen, hoe deze ook zullen uitpakken, niet in de weg te staan. 9. Conclusie en advies Aanvrager heeft een aantal vragen geformuleerd waarover hij advies wil ontvangen van de commissie. Naar aanleiding hiervan adviseert de commissie als volgt: Fusie-effectrapportage Vraag: De enorme tijdsdruk die op dit traject staat heeft er wel toe geleid dat diverse onderdelen onvoldoende gemotiveerd en geconcretiseerd zijn (bijvoorbeeld m.b.t. Communicatieplan, onderdelen van Personeelsinzet en formatie, Onderwijsinhoud, Implementatieplan, Alternatieven). De vraag is of daardoor de FER kwalitatief voldoende is? Moeten we voor de instemmingsprocedure vragen om nadere concretiseringsslagen en motivaties? En missen we geen onderdelen? Advies: De wetgever heeft een modelformulier voor de FER vastgesteld en in de WPO een aantal elementen benoemd die ten minste in de FER aan bod moeten komen. In de overlegde FER komen niet al deze elementen aan bod. Zo wordt niet expliciet gesproken over de wijze waarop de fusie wordt geëvalueerd en de effecten van de fusie op de keuzevrijheid (in het bijzonder de effecten van de fusie op de spreiding en omvang van de rechtspersonen en scholen in het voedingsgebied en de onderwijskundige en bestuurlijke diversiteit van het onderwijsaanbod in het voedingsgebied). Aangezien deze elementen ontbreken, kan de MR oordelen dat de FER niet compleet is en dat hij meer informatie nodig heeft om te besluiten instemming te verlenen of te onthouden. Vraag: Zijn er voldoende evaluatiemomenten/bijsturingsmomenten ingebouwd? Advies: De wetgever heeft in de WPO een aantal elementen benoemd die ten minste in de FER aan bod moeten komen. Eén van deze elementen is de wijze waarop de fusie wordt geëvalueerd. In de overlegde FER wordt niet expliciet ingegaan op dit punt. De MR kan het bestuur verzoeken om de FER op dit punt aan te passen. Het is verder aan de betrokken MR en om te bepalen of de FER die ter instemming aan hen is voorgelegd van voldoende kwaliteit is. 13 Klankbordgroep integraal kindcentrum en Frank Studulski (201), Op weg naar een integraal kindcentrum. Een verkenning. Amsterdam: SWP, p. 8. 7

8 Continuïteit en kwaliteit van het onderwijsaanbod Vraag: Er is bij het onderdeel Alternatieven geen beschrijving en afweging van mogelijke scenario s gegeven. Daarmee lijkt de conclusie dat sluiting van de Kleurencirkel en uitstel fusie geen opties zijn, nergens op gebaseerd. Moeten de alternatieven niet beter worden uitgewerkt? En moet de motivering van de fusie niet grondiger (niet alleen het financiële voordeel benadrukken)? Advies: In de FER wordt aangegeven dat een verplichte sluiting van De Kleurencirkel dichtbij komt aangezien De Kleurencirkel op grond van prognoses op 1 oktober 2017 (bedoeld wordt: 2016) voor de derde keer onder de gemeentelijke opheffingsnorm zit en dan niet meer voor bekostiging in aanmerking zal komen. Dit wordt bevestigd door de prognoses van het Arbeidsmarktplatform PO. De regeling betreffende de fusiefaciliteiten is in het leven geroepen om schoolbesturen financieel te compenseren bij het fuseren van scholen. Dit kan een prikkel zijn om te fuseren in plaats van het sluiten van de school. In het kader van een zorgvuldig proces is het belangrijk dat de alternatieven voor een fusie gedegen worden onderzocht en dat de betrokken medezeggenschapsorganen hierover tijdig en volledig worden geïnformeerd. Uit de FER komt naar voren dat verschillende alternatieven zijn onderzocht. Uit de FER blijkt onvoldoende dat door een toepassing van de gemiddelde schoolgrootte-regeling de school niet na drie jaar onder de opheffingsnorm te zitten direct zijn bekostiging verliest. Wanneer het schoolbestuur een beroep doet op deze regeling komt de school immers nog steeds voor bekostiging in aanmerking op grond van artikel 157, tweede lid, van de WPO. Ten minste kan het bestuur aangeven hoe ze de bruikbaarheid van deze regel ziet in relatie tot de verschillende scholen die ze beheert. Legitimiteit en zorgvuldig proces Vraag: Hoe kunnen we als MR inspraak hebben bij het inzetten van de fusiegelden van het ministerie? Advies: Op grond van artikel 11, onder b, van de WMS heeft de MR adviesrecht met betrekking tot vaststelling of wijziging van de hoofdlijnen van het meerjarig financieel beleid voor de school, waaronder de voorgenomen bestemming van de middelen die door het bevoegd gezag ten behoeve van de school uit de openbare kas zijn toegekend of van anderen zijn ontvangen. De zogenaamde fusiegelden die het bestuur zal ontvangen na de beoogde fusie zullen naar alle waarschijnlijkheid worden betrokken bij het toekomstige financiële beleid voor de ontvangende school, De Appelhof. Hierover staat in de FER dat de fusiegelden onverkort aan de fusieschool worden toegewezen. Inrichting medezeggenschap na fusie Vraag: Bij het onderdeel Implementatieplan, onder het kopje rol ouders wordt geschreven dat de afzonderlijke OR en (lees: ouderraad) en de MR en van beide scholen in augustus samengaan. Wie gaat hierover? Wat moet er formeel-juridisch gebeuren (samenvoegen? beide MR-en opheffen en verkiezingen uitschrijven? enz.). Advies: In de WMS zijn voorschriften opgenomen over de inrichting van de medezeggenschap op scholen. Zo is in artikel 3 van de WMS bepaald dat aan een school een medezeggenschapsraad is verbonden. In de WMS zijn ook voorschriften opgenomen over de samenstelling van een MR. Ook na de fusie moeten deze wettelijke verplichtingen worden nageleefd. Het voorstel van het bestuur met betrekking tot de inrichting van de medezeggenschap na de fusie voorziet in een adequate en praktische oplossing hiervoor. Beoordeling menselijke maat Vraag: De fusie school zal in het eerste jaar een leerlingaantal moeten bergen dat uitgaat boven de beschikbare capaciteit in m2. (Tijdelijke) uitbreiding is noodzakelijk, echter afhankelijk van gemeentelijke toestemming die pas in juni 2015 wordt verwacht. Is de realisatietijd daarmee niet heel erg krap? Advies: De capaciteit van het gebouw van de fusieschool is een belangrijk aandachtspunt bij voorliggende fusie. Het is van belang dat die capaciteit voldoende is, zodat alle leerlingen ook na de fusie terecht kunnen in een geschikt gebouw met voldoende ruimte voor een goed onderwijsklimaat. Effect op keuzevrijheid De afstand tussen De Appelhof en De Kleurencirkel is volgens de routeplanner ongeveer 800 meter (en 10 minuten lopen). De afstand die ouders en leerlingen van huis naar school moeten afleggen kan voor ouders van De Kleurencirkel dus maximaal met 800 meter toenemen. Het effect van de fusie op 8

9 de reisafstand van ouders en leerlingen van De Kleurencirkel blijft dus beperkt. Volgens de gegevens van de website zijn er in een straal van vijf kilometer (hemelsbreed) rondom De Kleurencirkel nog twaalf andere basisscholen gevestigd. School en kinderopvang Vraag: De MR-en vinden dat de vorming van een IKC buiten de FER dient te worden gelaten. De vorming daarvan staat los van de fusie. Weliswaar wordt dat in de concept FER aangegeven, maar vervolgens wordt er in bijlage FER B bij de toekenning van de managementformatie (4 personen, te samen 2FTE, waaronder 2 directeuren) wel (mondeling) aangegeven dat bij de managementtaken van de directeuren ook de vorming van het IKC zit. Terwijl de financiering van de vorming van het IKC wordt geregeld vanuit 1 van de stichtingen van het bestuur van de scholen (SPOM) en dus niet op de begroting van de nieuwe fusieschool mag drukken. Bent u het eens met deze zienswijze? Advies: Uit de FER blijkt dat SPOM het voornemen heeft om te onderzoeken of het creëren van een Integraal Kindcentrum (hierna: IKC) bij De Appelhof een mogelijkheid is. In de FER wordt aangegeven dat hiermee zal worden begonnen na de voorgenomen fusie. Hiermee staat een eventuele ontwikkeling naar een IKC los van de beoogde fusie en moet dit worden gezien als twee afzonderlijke ontwikkelingen. Het staat het bestuur echter vrij om deze twee ontwikkelingen wel aan elkaar te koppelen. Wel lijkt het de commissie verstandig gezien de uiteenlopende opvattingen over de voorzieningen voor het jonge kind geen optie te blokkeren. Het advies is aldus vastgesteld te Den Haag, 27 mei 2015, door de Commissie Fusietoets Onderwijs, namens deze, prof. dr. A.M.L. van Wieringen voorzitter 9