SAMENVATTING. De CFTO concludeert dat:

Transcriptie

1 SAMENVATTING De voorliggende aanvraag voor de bestuurlijke fusie tussen de Vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Zalk en IRIS, vereniging voor christelijk onderwijs, heeft tot doel de continuïteit en bekostiging van de Oranjeschool te Zalk te garanderen. Het leerlingaantal van deze school bevindt zich per 1 oktober 2014 met slechts 79 leerlingen voor het derde jaar op rij onder de in de gemeente Kampen geldende opheffingsnorm van 94 leerlingen en dreigt daarom bekostiging te verliezen. Door een bestuurlijke fusie met IRIS VCO kan bekostiging door toepassing van de gemiddelde schoolgrootteregeling gegarandeerd blijven. De overdracht heeft tot gevolg dat het aandeel van IRIS VCO toeneemt tot 47 procent van het aanbod binnen het primair onderwijs in de gemeente Kampen. Door de voorgenomen fusie ontstaat een bestuur dat zich verantwoordelijk weet voor veertien scholen en leerlingen. De CFTO concludeert dat: voldoende intern en extern draagvlak voor de fusie bestaat; IRIS VCO met afstand de grootste onderwijsaanbieder is en blijft binnen de gemeente Kampen. De voorgenomen fusie verandert hier weinig aan; ten aanzien van keuzevrijheid voor ouders en leerlingen in de gemeente Kampen slechts zéér beperkte gevolgen zichtbaar zijn: één van de vijf bestuurlijke aanbieders van protestants-christelijk basisonderwijs verdwijnt. Er resteert voldoende keuze. En; dat door de voorgenomen fusie, en de daaraan voorafgaande gesloten samenwerkingsovereenkomst tussen VCNO Zalk en IRIS VCO, de continuïteit en bekostiging van de Oranjeschool geborgd blijft. Uit de toegezonden stukken blijkt dat VCNO Zalk er in eerste instantie naar gezocht heeft om als zelfstandig bestuur te blijven voortbestaan en dat dit, ondanks een verzoek om dispensatie voor de opheffingsnorm bij OCW en diverse mogelijke samenwerkingspartners niet is gelukt. Alles afwegend adviseert de Commissie Fusietoets in het Onderwijs de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om goedkeuring niet te onthouden. 1

2 BEOORDELING Zaaknummer: OND/2015/14002/ AFO160 Inzake de aanvraag voor de bestuurlijke fusie in het primair onderwijs per 1 januari 2016 tussen: Vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Zalk (hierna: VCNS Zalk) 1, bevoegd gezag van de Oranjeschool, 2 een protestants-christelijke basisschool met 79 leerlingen in het dorp Zalk, gemeente Kampen; en IRIS, vereniging voor christelijk onderwijs (hierna: IRIS VCO) 3, bevoegd gezag van veertien protestants-christelijke basisscholen in de gemeente Kampen, met in totaal leerlingen. Door de fusie zal het bevoegd gezag over de Oranjeschool worden overgedragen aan IRIS VCO en ontstaat één bevoegd gezag met vijftien scholen en leerlingen. 1. Aanvraag en proces Op 1 juni 2015 is bij de Dienst Uitvoering Onderwijs, de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (hierna: DUO) de fusieaanvraag ingediend. Bij de aanvraag zijn de volgende documenten gevoegd: het formulier Aanvraag Fusietoets, de Fusie-effectrapportage (hierna: FER), een advies over de voorgenomen fusie van de gemeente Kampen en de instemmende verklaringen van de medezeggenschapsorganen van VCNS Zalk en IRIS VCO. Bij brief van 10 juni 2015 is de aanvraag door DUO compleet verklaard en ter advisering voorgelegd aan de Commissie Fusietoets Onderwijs (hierna: CFTO of de Commissie). Omdat uit de gegevens van DUO blijkt dat het voortbestaan van de bij de voorgenomen fusie betrokken Oranjeschool per 1 augustus 2015 wordt mogelijk gemaakt doordat VCNS Zalk in december 2014 een samenwerkingsovereenkomst is aangegaan met IRIS VCO, heeft de CFTO een afschrift van deze overeenkomst bij aanvragers opgevraagd. Dit afschrift heeft de Commissie op 17 juni 2015 ontvangen, vergezeld van een toelichting en de intentieverklaring van aanvragers voor de voorgenomen fusie. 2. Doel en motivatie fusieaanvraag Aanleiding Aanvragers geven in de FER aan dat aanleiding voor de voorgenomen fusie is te vinden in de continuïteit van het basisonderwijs in de dorpskern Zalk. Op 1 oktober 2014, de officiële teldatum die gehanteerd wordt voor de bekostiging van het onderwijs door het rijk, bevond de Oranjeschool, de enige basisschool in het dorp, zich voor het derde opeenvolgende jaar onder de voor de gemeente Kampen geldende opheffingsnorm van 94 leerlingen. Conform de Wet op het primair onderwijs (hierna: WPO) 4 komt daardoor per 1 augustus 2015 de bekostiging van de school te vervallen. Aanvragers geven aan dat door te fuseren met IRIS VCO de zogenoemde gemiddelde schoolgrootteregeling 5 kan worden toegepast, waarmee de opheffing kan worden voorkomen. Hierdoor kan de continuïteit van basisonderwijs binnen de gemeente Zalk worden gegarandeerd. 1 Bevoegd gezagnr.: BRIN: 05VD. 3 Bevoegd gezagnr.: WPO, artikel 151, lid 1. 5 WPO, artikel 157, lid 1. 2

3 Voorgenomen fusie in relatie tot samenwerkingsovereenkomst Uit de toegezonden toelichting en intentieverklaring voor de voorgenomen fusie van beide betrokken besturen blijkt dat de interne beslissing om te fuseren in november 2014 is genomen. Omdat toepassing van de gemiddelde schoolgrootteregeling conform wet en regelgeving uiterlijk per 1 februari 2015 dient te zijn aangevraagd en het realiseren van de voorgenomen fusie vóór deze datum, met het oog op een gedegen fusieproces, niet als realistisch werd beschouwd, is aldus aanvragers gekozen voor een tussenoplossing. De WPO biedt onderwijsaanbieders de mogelijkheid om een samenwerkingsovereenkomst aan te gaan met een in de regio gevestigd bestuur, met als doel het kunnen toepassen van de gemiddelde schoolgrootte-regeling. De tussenoplossing van aanvragers heeft eruit bestaan om een dergelijke samenwerkingsovereenkomst, die formeel wordt gesloten voor een periode van tien jaar, met elkaar aan te gaan, en ondertussen te werken aan de voorgenomen fusie per 1 januari Het voortbestaan van de Oranjeschool in Zalk is middels deze weg ook na 1 augustus 2015 gegarandeerd. Aanvragers geven aan dat de beide betrokken medezeggenschapsorganen positief hebben geadviseerd over het aangaan van deze samenwerking. Alternatieven Aanvragers hebben blijkens de FER een drietal alternatieven onderzocht voor de voorgenomen fusie. 1) Zelfstandig blijven, door middel van een verzoek tot dispensatie bij de minister van OCW. 2) Een samenwerkingsovereenkomst aangaan met één van de overige onderwijsaanbieders in de regio. 3) Fusie met één van de overige onderwijsaanbieders uit de regio. Deze alternatieven hebben allen niet tot een gewenste oplossing geleid. Aanvragers geven aan dat het verzoek tot dispensatie voor de Oranjeschool is afgewezen door de minister, omdat er in het dorp 's -Heerenbroek, aan de overzijde van de IJssel ook een protestants-christelijke basisschool, de Prinses Julianaschool, 6 is gevestigd. Deze school ligt hemelsbreed op twee kilometer afstand. Het argument van VCNO Zalk dat deze school via de weg op 15 kilometer afstand ligt, vormde voor de minister, aldus aanvragers, onvoldoende argument om dispensatie te verlenen. Het aangaan van een samenwerkingsovereenkomst met twee overige regionale aanbieders van basisonderwijs is mislukt, omdat de omvang van de betrokken scholen te laag werd bevonden om een op termijn duurzame gemiddelde schoolgrootte-regeling toe te passen. Tenslotte bleek met twee besturen, IRIS VCO uit Kampen en Stichting Vivente 7 uit Zwolle, een gemiddelde schoolgrootte-regeling wel praktisch haalbaar. Beide besturen hebben, aldus aanvragers, echter aangegeven een samenwerkingsovereenkomst met VCNS Zalk niet voor langere termijn aan te willen gaan en alleen door een bestuursoverdracht de continuïteit van de Oranjeschool te willen garanderen. Omdat Vivente alleen scholen in de stad Zwolle in stand houdt en IRIS VCO actief is binnen het plattelandsgebied van de gemeente Kampen, heeft VCNS Zalk daarbij een fusie met IRIS VCO verkozen. 3. Menselijke maat Uit de parlementaire geschiedenis van de Wet fusietoets in het onderwijs 8 blijkt dat de fusietoets is bedoeld om te bevorderen dat onderwijsinstellingen zich op een menselijke maat organiseren. 9 Een menselijke maat houdt in dat een onderwijsinstelling overzichtelijk is, zodat de betrokkenen en de belanghebbenden zeggenschap en keuzevrijheid hebben en zich samen verantwoordelijk weten voor de onderwijsinstelling en de lijnen van besluitvorming kort zijn. Uit de parlementaire geschiedenis volgt dat schaalgrootte van de onderwijsorganisatie van invloed is op legitimatie van bestuur en de keuzevrijheid van leerlingen, ouders en deelnemers voor onder meer richting of pedagogisch-didactische aanpak. Door schaalvergroting kan die menselijke maat onder 6 BRIN: 05PF. 7 Bestuursnr.: Stb. 2011, Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3. 3

4 druk komen te staan en kan een democratisch gat ontstaan. 10 Dit democratisch tekort ontstaat als de direct belanghebbenden bij de scholen zich niet langer eigenaar voelen van hun school, noch op relevante wijze een bijdrage kunnen leveren aan onder meer belangrijke besluitvorming van het bestuur van de school of instelling. 3.1 Beoordeling schaalgrootte Ten aanzien van het primair onderwijs staat in de memorie van toelichting dat een bestuursomvang van tien scholen als een hanteerbare schaal wordt beschouwd, waarbij aspecten van schoolnabijheid en menselijke maat goed zijn te combineren met doelmatigheid en efficiency. Tevens is in het kader van de Wet fusietoets eerder door de Onderwijsraad een toetsdrempel geadviseerd van leerlingen en heeft de Tweede Kamer ook voor wat betreft de toetsing van besturenfusies in het basisonderwijs in ernstige krimpgebieden besloten deze norm van leerlingen aan te willen houden. Door de voorgenomen fusie overschrijdt IRIS VCO de wettelijke toetsdrempel met vijf scholen, maar wordt het bestuur tegelijkertijd nauwelijks groter dan de norm van leerlingen. De voorgenomen fusie doet de bestuursomvang slechts beperkt stijgen met één school en 79 leerlingen. CFTO is daarmee van oordeel dat IRIS derhalve een niet al te groot bestuur is en dat ook na eventuele goedkeuring van de voorgenomen fusie sprake zal zijn van een hanteerbare schaal vanuit de doelstellingen van de Wet fusietoets. 3.2 Beoordeling lijnen van besluitvorming In de brief over de menselijke maat in het onderwijs van de minister van OCW uit wordt ingegaan op het belang van voldoende legitimiteit van besturen: Hoewel besluiten van besturen en instellingen draagvlak nodig hebben van interne en externe belanghebbenden, voelen deze zich vaak onvoldoende betrokken en vertegenwoordigd. Dit is zelfs het geval bij prioritaire belanghebbenden, zoals de ouders in het funderend onderwijs. Dat maakt de vraag naar de interne betrokkenheid en naar de maatschappelijke verankering van scholen relevant. De inzet van gemeenschapsgeld behoeft legitimatie. Maar legitimatie komt niet louter tot stand via de wet of van de overheid. De minister schrijft verder: Die betrokkenheid [ ] vergroot ook de kans op succes van de leerlingen en zorgt voor meer afstemming over de opvoeding en vorming van leerlingen. De Onderwijsraad signaleert dat mede als gevolg van de hierboven beschreven ontwikkelingen het bestuur wordt weggeprofessionaliseerd, waardoor ouders nauwelijks nog kunnen participeren in het bestuur. 12 Het is onze inzet om het bestuur dicht bij de ouders te houden of te brengen. De fusietoets draagt hier aan bij en moet er voor zorgen dat het bestuur dicht bij de ouders blijft. Niet is gebleken dat door de fusieaanvraag ingrijpende veranderingen zullen ontstaan in de vorm van bijvoorbeeld een extra managementlaag of andere effecten, waardoor leerlingen, ouders en medewerkers van zowel VCNS Zalk als IRIS VCO te maken kunnen krijgen met een duidelijke toename van de afstand tussen het bestuur en de organisatie. Voor VCNS Zalk geldt dat de organisatie opgenomen zal worden in de verenigingsstructuur van IRIS VCO, en te maken zal krijgen met een grotere bestuursorganisatie. 4. Interne en externe legitimiteit van het fusieproces Uit de parlementaire geschiedenis volgt verder dat de FER primair een instrument is voor belanghebbenden om inzicht te krijgen in doelen en effecten van de fusie, en om daarop invloed te kunnen uitoefenen. 13 Voor het bestuur dient de FER om draagvlak onder de belanghebbenden te krijgen. Het is een vorm van transparantie waarmee het bestuur zich verantwoordt over fusievoornemens. 10 Monique Turkenburg, Schoolbesturen over goed bestuur en de maatschappelijke opdracht van de school, (rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau), Den Haag: juli 2008, p Kamerstukken II 2008/09, , nr De bestuurlijke ontwikkeling van het Nederlandse onderwijs (Advies van de Onderwijsraad), Den Haag: november 2008, p Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, p.11. 4

5 Indien de FER de vereiste elementen bevat, kunnen belanghebbenden zich een goed oordeel vormen over de noodzaak of wenselijkheid van een fusie en zijn ze optimaal betrokken. Dat is het haar belangrijkste doel. Daarmee wordt ruimte gegeven aan de autonomie van instellingen. Daarnaast is de FER een middel om te toetsen of instellingen een zorgvuldig proces hebben doorlopen. Het gaat om de vraag of het voornemen om te fuseren voldoende is gelegitimeerd onder de belanghebbenden. In artikel 64b, eerste lid, aanhef en onder a en b, van de WPO is bepaald dat de aanvraag vergezeld gaat van een door de rechtspersoon of rechtspersonen opgestelde FER en een schriftelijke verklaring van instemming met de fusie door de betrokken medezeggenschap. 4.1 Interne legitimiteit Aanvragers hebben op 26 mei 2015 de FER voorgelegd aan respectievelijk de medezeggenschapsraad (hierna: MR) van VCNS Zalk en de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (hierna: GMR) van IRIS VCO. Uit de overlegde verklaringen blijkt dat beide medezeggenschapsorganen unaniem hebben ingestemd met het voornemen te gaan fuseren. Dit geldt voor zowel de ouders als de personeelsgeleding. De verklaringen bevatten verder geen inhoudelijke toelichting en maken derhalve aan de commissie niet duidelijk waarom de MR instemt. Uit de FER blijkt dat ook leden van de beide verenigingen hebben ingestemd met het voorgenomen besluit. Gezien het voorgaande heeft de CFTO geen aanleiding te veronderstellen dat de voorgenomen fusie intern draagvlak ontbeert. 4.2 Externe legitimiteit Alle bij de voorgenomen fusie tussen VCNS Zalk en IRIS VCO betrokken basisscholen zijn gelegen in de gemeente Kampen. Het college van burgemeester en wethouders van deze gemeente heeft zich op 19 mei 2015 positief uitgesproken over de intentie van aanvragers. Het college overweegt hierbij dat de bestuurlijke fusie is ingegeven door een krimpend leerlingenaantal van de Oranjeschool In Zalk. Met de voorgenomen fusie wordt beoogd de komende jaren kwalitatief hoogwaardig basisonderwijs te kunnen blijven bieden in Zalk, aldus de gemeente. De fusie tussen VCNO Zalk en IRIS VCO zorgt er voor dat de keuze voor en de beschikbaarheid van (protestants-christelijk) basisonderwijs in het voedingsgebied gewaarborgd is. Omdat beide locaties gehandhaafd blijven overweegt de gemeente dat de voorgenomen fusie geen consequenties heeft op het gebied van huisvesting of voor het aanbod aan openbaar onderwijs, De CFTO heeft op basis van deze verklaring geen reden om aan te nemen dat de onderhavige bestuurlijke fusie tussen VCNO Zalk en IRIS VCO extern draagvlak bij het gemeentebestuur ontbeert. 5. Effect op keuzevrijheid In artikel 64c, eerste lid, van de WPO wordt de fusietoets omschreven voor de sector primair onderwijs. De minister van OCW kan goedkeuring aan de fusieaanvraag onthouden indien als gevolg van de fusie de daadwerkelijke variatie van het onderwijsaanbod, zowel in het opzicht van richting als van pedagogisch-didactische aanpak, binnen het voedingsgebied van de te fuseren scholen of rechtspersonen op significante wijze wordt belemmerd. Voor de uitoefening van de bevoegdheid van de minister zijn beleidsregels vastgesteld in de Regeling en beleidsregels fusietoets in het onderwijs (hierna: de Regeling). Met artikel 10 van de Regeling wordt voorgeschreven dat in ieder geval sprake is van een significante belemmering van de daadwerkelijke variatie van het onderwijsaanbod, indien de door de voorgenomen bestuurlijke fusie ontstane rechtspersoon een marktpositie van meer dan 50 procent van het onderwijsaanbod heeft in de gemeente(n) waarin de rechtspersoon scholen in stand houdt. De CFTO toetst op basis van de bij de aanvraag overlegde gegevens en op basis van haar eigen onderzoek of sprake is van een significante belemmering van de keuzevrijheid door de voorgenomen fusie en als dit het geval is of de belemmering gerechtvaardigd is. 5.1 Effect op marktaandeel en regionale bestuursmacht De gemeente Kampen is met zo n inwoners volgens de classificatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (hierna: CBS) een matig stedelijk gebied. Het merendeel hiervan zo n 91 procent 5

6 woont in de stad Kampen zelf en het aan de overzijde van de IJssel gelegen IJsselmuiden. Buiten deze twee kernen kent de gemeente een aantal andere kleine dorpen. In Zalk, een dorp met zo n 490 inwoners, is VCNO Zalk met de Oranjeschool de enige aanbieder van basisonderwijs. De gemeente Kampen, conform de Wet fusietoets het relevante voedingsgebied voor de voorgenomen fusie, telt in totaal 31 (reguliere) basisscholen en één speciale school voor basisonderwijs. Na de voorgenomen overdracht telt IRIS VCO in totaal vijftien van deze 32 scholen. De vereniging vergroot zo haar aandeel in het onderwijsaanbod van 44 procent naar 47 procent en is daarmee de grootste aanbieder van primair onderwijs. Als gekeken wordt naar het aantal leerlingen, dan blijkt een vergelijkbaar beeld. Na fusie heeft IRIS VCO de verantwoordelijkheid over van de in totaal leerlingen in Kampen. Dit komt eveneens neer op 47 procent van het totaal. In totaal zijn 11 onderwijsaanbieders actief binnen de gemeente. Stichting Openbaar Onderwijs Kampen 14 en de Hervormde Vereniging Christelijk Onderwijs 15 zijn met respectievelijk vijf en drie basisscholen en 823 en 619 leerlingen, wat omvang betreft, het tweede en derde bestuur binnen de gemeentegrenzen. Twee andere besturen, Stichting Catent, 16 verantwoordelijk voor één basisschool met 91 leerlingen in Kampen, en Stichting Aves, 17 verantwoordelijk voor twee basisscholen met in totaal 367 leerlingen binnen de gemeente, zijn met in totaal respectievelijk 32 en 25 scholen qua omvang groter dan IRIS VCO, maar blijven binnen de gemeente relatief kleine aanbieders. IRIS VCO is, met afstand de grootste onderwijsaanbieder binnen het primair onderwijs in Kampen. De voorgenomen fusie verandert hier, doordat één kleine school met 79 leerlingen wordt overgedragen, weinig aan. 5.2 Effect op keuzevrijheid naar en binnen richting Zowel VCNO Zalk als IRIS VCO verzorgen basisonderwijs naar protestants-christelijke richting. Door de voorgenomen fusie wijzigt de denominatie van de betrokken scholen en verenigingen niet. Binnen Kampen zijn er, vóór de fusie, nog zes aanbieders van protestants-christelijk onderwijs, gezamenlijk verantwoordelijk voor 21 scholen. Door de voorgenomen fusie verdwijnt er hier één van: de éénpitter VCNO Zalk. Binnen de gemeente is verder één aanbieder van openbaar onderwijs actief, met vijf scholen, en wordt onderwijs geboden naar rooms-katholieke, reformatorische en gereformeerd vrijgemaakte richting. Door de voorgenomen fusie verandert er aan het bestuurlijk palet, wat betreft keuzevrijheid naar richting, weinig tot niets. 5.3 Effect op keuzevrijheid naar pedagogische aanpak Volgens de gegevens van DUO bieden alle besturen die actief zijn binnen het basisonderwijs in de gemeente Kampen onderwijs op basis van een reguliere pedagogisch didactische aanpak. Dit geldt ook voor de scholen van aanvragers. De voorgenomen fusie brengt hier geen verandering in. 5.4 Conclusie effect op de keuzevrijheid Naar aanleiding van het voorgaande overweegt de CFTO het volgende: IRIS VCO krijgt door de overdracht van de Oranjeschool een aandeel in het onderwijsaanbod naar het aantal scholen voor primair onderwijs in de gemeente Kampen van 47 procent. Dit is weliswaar een grote omvang, maar dit levert tegelijkertijd geen significante belemmering op van de variatie in het onderwijsaanbod in de zin van artikel 64c, eerste lid, van de WPO en artikel 10 van de Regeling. Er is met een toename van één school met slechts 79 leerlingen bovendien sprake van een geringe toename van het marktaandeel. De facto sorteert de voorgenomen fusie met name effect binnen de dorpskern Zalk, waar het bevoegd gezag over de Oranjeschool opgaat binnen een groter geheel. 6. Rechtvaardigingsgronden Artikel 19 van de Regeling bepaalt dat rechtvaardigingsgronden voor fusie in ieder geval kunnen zijn: 14 Bestuursnr.: Bestuursnr.: Bestuursnr.: Bestuursnr.:

7 de omstandigheid dat bij het achterwege blijven van de fusie de continuïteit of de variatie van het onderwijsaanbod in gevaar komt; de omstandigheid dat bij het achterwege blijven van de fusie de kwaliteit van het onderwijs in redelijkheid niet geborgd kan worden, en de omstandigheid dat er binnen de beschikbare financiële middelen geen alternatieve mogelijkheden dan fusie te vinden zijn. Deze opsomming is niet limitatief. Hoewel er op basis van de hiervoor overwogen gronden geen sprake is van een significante belemmering van de keuzevrijheid, worden de doelen voor fusie hieronder kort behandeld door de commissie om zo ook recht te doen aan de fusieaanvraag en in samenhang hiermee aan vergroting van inzicht in fusieaangelegenheden in algemene zin Continuïteit: leerlingenaantallen en krimp De belangrijkste motivatie voor aanvragers voor de voorgenomen fusie is zo blijkt uit de FER gelegen in het feit dat de Oranjeschool in Zalk in 2014 voor het derde jaar op rij minder leerlingen telt dan de binnen de gemeente Kampen geldende opheffingsnorm van 94 leerlingen. Leerlingaantallen Oranjeschool Zalk (Bron: DUO) Conform de WPO artikel 151, lid 1 komt daardoor per 1 augustus 2015 de bekostiging van de school te vervallen, tenzij gebruik gemaakt kan worden van de zogenaamde gemiddelde schoolgrootteregeling. Vooruitlopend op de voorgenomen fusie is VCNO Zalk eind 2014 met het oog op de toepassing van deze regeling een samenwerkingsovereenkomst aangegaan met IRIS VCO. Hierdoor is een zogenaamde 10/6 e meting van kracht waarbij de gemiddelde schoolgrootte van de binnen de samenwerkingsovereenkomst vallende scholen gebruikt mag worden als maatstaf voor opheffing. Voor de samenwerking tussen IRIS VCO en VCNO Zalk geldt een gezamenlijke gemiddelde schoolgrootte van 157 leerlingen. Op basis hiervan is de bekostiging van de Oranjeschool per 1 augustus 2015 gegarandeerd en is de continuïteit van de school op korte termijn niet langer in gevaar. Conform de gegevens van het Arbeidsmarktplatform Primair Onderwijs is er in de gemeente Kampen in de periode sprake van een krimp van de basisgeneratie voor het primair onderwijs 4 tot 12 jarigen van zo n acht procent. Dit is een duidelijke krimp. Er is echter geen reden om aan te nemen dat door deze krimp het voortbestaan van de Oranjeschool ook op langere termijn in gevaar komt. Met 157 leerlingen bevindt de gemiddelde schoolgrootte zich ook met een krimp van acht procent, zo n 13 leerlingen, nog ruimschoots boven de opheffingsnorm van 94 leerlingen. Krimp van de basisgeneratie primair onderwijs (4-12 jarigen) gemeente Kampen De CFTO wil hierbij opmerken dat voor het garanderen van de continuïteit van de Oranjeschool, de samenwerkingsovereenkomst tussen VCNO Zalk en IRIS VCO afdoende is. Een dergelijke overeenkomst wordt, conform wettelijke eisen, aangegaan voor een periode van ten minste tien jaar, en bevat onder meer de eis dat bij de inhuur van nieuw personeel beide betrokken onderwijsaanbieders elkaars personeel een voorrangspositie geven. Dat is ook in de gesloten overeenkomst tussen beide aanvragers zo blijkt uit de tekst van het toegezonden document het geval. In de FER vermelden aanvragers dat IRIS VCO een dergelijke overeenkomst echter niet voor langere periode wenst aan te gaan, omdat de vereniging in deze constructie in onvoldoende mate zou kunnen sturen op personele risico's, door de voorgenomen fusie zou dit wel het geval zijn. De omstandigheid blijft echter dat door het bestaan van een samenwerkingsovereenkomst tussen VCNO Zalk en IRIS VCO een directe noodzaak voor de fusie niet langer aanwezig is Kwaliteit 7

8 Er zijn de CFTO geen signalen bekend dat de onderwijskwaliteit van één bij de voorgenomen fusie betrokken scholen niet op orde is. Zowel voor de scholen van IRIS VCO als voor de Oranjeschool geldt het basistoezicht van de Inspectie van het Onderwijs (hierna: IvhO) Financiële positie Voor zowel IRIS VCO als VCNO Zalk geldt op financieel gebied eveneens een basistoezichtsarrangement. Uit de financiële kerncijfers van de beide besturen die DUO publiceert in haar jaarlijkse overzicht van de kengetallen, blijken geen grote problemen. Het enige dat opvalt, is dat de rentabiliteit van beide besturen in recente jaren grote schommelingen laat zien. Door de uitstekende liquiditeit blijft er echter sprake van een goede vermogenspositie. Bestuur Jaar Liquiditeit Rentabiliteit Solvabiliteit 1 Solvabiliteit ,87 1,1 0,91 0, ,9-7,5 0,82 0,83 VCNO Zalk ,63-8,2 0,82 0, ,18-3 0,9 0, ,84 0,6 0,89 0, ,65 5,5 0,79 0, ,18 4 0,81 0,82 Iris VCO ,6-2,9 0,83 0, ,65-4,5 0,7 0, ,79 0,5 0,71 0,76 7. Conclusie Doordat het leerlingaantal van de Oranjeschool te Zalk per 1 oktober 2014 voor het derde opeenvolgende jaar onder de voor de gemeente Kampen geldende opheffingsnorm in het primair onderwijs is gevallen, dreigt voor de school per 1 augustus 2015 beëindiging van de bekostiging. Aanvragers voorkomen dit door de samenwerking te zoeken tussen VCNO Zalk, het bevoegd gezag van de Oranjeschool, en IRIS VCO, de grootste aanbieder van protestants-christelijk basisonderwijs in de gemeente Kampen. Een formele samenwerkingsovereenkomst tussen beide onderwijs aanbieders is gesloten vooruitlopend op een volledige fusie. De CFTO concludeert ten aanzien van de voorliggende aanvraag dat VCNO Zalk, als bevoegd gezag van de Oranjeschool, in eerste instantie heeft gezocht naar alternatieve opties voor een fusie, waarbij de mogelijkheid om zelfstandig voort te kunnen blijven bestaan, duidelijk de eerste keus is geweest. Dispensatie van de minister van OCW om te kunnen blijven voortbestaan onder de geldende opheffingsnorm is niet verleend. De Commissie concludeert mede op basis van bureauonderzoek dat, hoewel de meest naastgelegen school hemelsbreed inderdaad op circa twee kilometer afstand van de locatie van de Oranjeschool gevestigd is, de weg hiernaartoe vanuit het dorp Zalk wordt afgesneden door de rivier de IJssel. Een rechtstreekse verbinding is in de zomermaanden door middel van een voetveer een beperkte tijd per dag, en niet tijdens reguliere schooltijden, beschikbaar. Buiten deze tijd is de route via de openbare weg de facto ruim dertien kilometer. Feit is echter dat de minister van OCW geen dispensatie heeft verleend en dat derhalve de nu aangevraagde fusie onvermijdelijk is geworden, aangezien de twee grotere besturen in de regio niet wensten mee te werken aan instandhouding op basis van een samenwerkingsovereenkomst alleen. Dit gezegd hebbende concludeert de Commissie evenwel dat er ten aanzien van de voorliggende fusieaanvraag geen sprake is van een significante belemmering van de daadwerkelijke variatie in het onderwijsaanbod. Ten aanzien van de fusie tussen VCNO Zalk en IRIS VCO concludeert de CFTO dat: het aandeel van IRIS VCO binnen het primair onderwijsaanbod in de gemeente Kampen door de voorgenomen fusie toeneemt van 44 tot 47 procent; de omvang van het ontvangend bestuur wordt vergroot met één school en 79 leerlingen tot veertien scholen en leerlingen. Hierdoor is sprake van een beperkte toename; 8

9 voldoende intern en extern draagvlak bestaat voor de fusie; ten aanzien van keuzevrijheid voor ouders en leerlingen in de gemeente Kampen slechts zéér beperkte gevolgen zichtbaar zijn: één bestuurlijke aanbieder van protestants-christelijke basisonderwijs verdwijnt. Er resteert voldoende keuze. En; dat door de voorgenomen fusie, en de daaraan voorafgaande gesloten samenwerkingsovereenkomst tussen VCNO Zalk en IRIS VCO, de continuïteit en bekostiging van de Oranjeschool geborgd blijft. 8. Advies Alles overwegende adviseert de Commissie Fusietoets Onderwijs de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om goedkeurig niet te onthouden aan de bestuurlijke fusie tussen de Vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Zalk en IRIS, vereniging voor christelijk onderwijs. Het advies is aldus vastgesteld te Den Haag, 20 juli 2015, door de Commissie Fusietoets in het Onderwijs. Namens deze, De voorzitter, prof. dr. A.M.L. van Wieringen 9