AFO 200. Goedkeuring wordt gevraagd voor de bestuursoverdracht per 1 augustus 2017 in het primair onderwijs van:

Transcriptie

1 BEOORDELING AANVRAAG BESTUURSOVERDRACHT OBS DE VINKENBUURT STICHTING OOZ & ARCADE AFO 200 Opbouw beoordelingsrapport: Beschrijving van de aanvragers en de fusie (paragraaf 1) Beschrijving van het proces van aanvragen en beoordelen door de CFTO (paragraaf 2) Beschrijving van het motief voor de fusie, conform de fusie-effectrapportage (paragraaf 3) Uitkomst toets gevolgen fusie voor de menselijke maat (paragraaf 4) Uitkomst toets gevolgen fusie voor legitimiteit en zorgvuldigheid (paragraaf 5) Uitkomst toets gevolgen fusie voor keuzevrijheid (paragraaf 6) Uitkomst toets op het fusiemotief als rechtvaardigingsgrond voor fusie (paragraaf 7) Conclusies (paragraaf 8) Oordeel van de CFTO (paragraaf 9) 1. Beschrijving van de aanvragers en de fusie Goedkeuring wordt gevraagd voor de bestuursoverdracht per 1 augustus 2017 in het primair onderwijs van: 1. Openbare basisschool Vinkenbuurt (OBS de Vinkenbuurt) 1 gevestigd in het buurtschap Vinkenbuurt, in de gemeente Ommen. OBS de Vinkenbuurt telt per 1 oktober leerlingen en valt onder bevoegd gezag van Stichting Openbaar Onderwijs Zwolle en Regio (Stichting OOZ). 2 Stichting OOZ is het bevoegd gezag van 27 basisscholen, één speciale school voor basisonderwijs en twee scholen voor speciaal onderwijs, verdeeld over de gemeenten Dalfsen, Hattem, Ommen en Zwolle. Stichting OOZ is verantwoordelijk voor in totaal leerlingen. aan: 2. Onderwijsstichting ARCADE (ARCADE) 3, gevestigd in Hardenberg. ARCADE is het bevoegd gezag van 27 openbare basisscholen in de gemeenten Coevorden en Hardenberg. ARCADE is verantwoordelijk voor in totaal leerlingen. Door de voorgenomen overdracht van OBS de Vinkenbuurt wordt ARCADE het bestuur van 28 openbare basisscholen en leerlingen. 1 Het brinnummer van OBS Vinkenbuurt is 08ED. 2 Het bevoegd gezag-nummer van OOZ is Het bevoegd gezag-nummer van ARCADE is

2 2. Proces Op 31 januari 2017 is de aanvraag ontvangen en geregistreerd bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Bij de aanvraag zijn gevoegd: een volledig ingevulde fusie-effect rapportage (FER); de verklaring van de medezeggenschapsraad (MR) van OBS de Vinkenbuurt van 24 oktober 2016 waarmee deze instemt met de voorgenomen fusie; Een verklaring en de notulen van de vergadering van de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) van ARCADE van 22 november 2016 waaruit de instemming van de GMR met zowel de FER als de voorgenomen fusie blijkt; Positieve adviezen van de gemeentebesturen van Coevorden, Hardenberg en Ommen. Per brief van 9 februari 2017 (kenmerk BNB/2017/4141-M) zijn aanvragers op de hoogte gesteld dat de aanvraag compleet is en in behandeling zal worden genomen door de Commissie Fusietoets Onderwijs (CFTO). 3. Doel en motivatie fusie OBS de Vinkenbuurt is een zeer kleine school. Per 1 oktober 2016 telt de school slechts 16 leerlingen. In 2015 waren dit er nog 26. Een jaar eerder, per 1 oktober 2014, telde de school nog 35 leerlingen. In de FER hebben aanvragers aangegeven dat Stichting OOZ de verhouding tussen kwaliteit en kosten voor OBS de Vinkenbuurt niet langer wenselijk vindt. Stichting OOZ heeft daarom besloten de school te sluiten. Dit besluit stuitte op weerstand onder ouders en betrokkenen. Op initiatief van de oudergeleding in de MR van OBS de Vinkenbuurt, heeft Stichting OOZ contact opgenomen met ARCADE. Hieruit is gebleken dat ARCADE bereid is de instandhouding van de kleine school na 1 augustus 2017 over te nemen, met als doel te proberen instandhouding op langere termijn te garanderen. Op welke wijze Arcade dit denkt te kunnen doen, wordt uit de FER niet duidelijk. 4. Toets op de menselijke maat Uit de parlementaire geschiedenis van de Wet fusietoets in het onderwijs 4 volgt dat de wet is bedoeld om te bevorderen dat onderwijsinstellingen zich op een menselijke maat organiseren. 5 Het motto van de minister van OCW is daarbij: Klein waar het kan, groot als het moet. Voor het primair onderwijs overweegt de wetgever in de Memorie van Toelichting dat de omvang van een schoolbestuur van tien scholen een hanteerbare schaal is. Hierbij zijn aspecten van schoolnabijheid en menselijke maat goed te combineren met doelmatigheid en efficiency. Zowel Stichting OOZ als ARCADE houden elk 27 reguliere scholen voor basisonderwijs in stand. Door de voorgenomen overdracht neemt het aantal scholen van ARCADE toe tot 28. ARCADE is met circa leerlingen wel ongeveer de helft kleiner dan Stichting OOZ. Bovendien houdt ARCADE enkel reguliere basisscholen in stand, terwijl Stichting OOZ ook onderwijs aanbiedt in het speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs. Ten gevolgen van de overdracht nemen de lijnen van besluitvorming voor ouders en leerkrachten op OBS de Vinkenbuurt niet toe. Geografisch gezien zal de afstand tussen school en bestuur ook weinig veranderen. Stichting OOZ is gevestigd in Zwolle, ARCADE is gevestigd in Hardenberg. Vanuit de gemeente Ommen gezien is er hierbij sprake van een vergelijkbare afstand. 4 Stb. 2011, Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3. 2

3 5. Toets op legitimiteit van het fusieproces De FER is een instrument voor belanghebbenden om inzicht te krijgen in motieven, doelen en effecten van de fusie en om daarop invloed uit te kunnen oefenen. Daarnaast is de FER een middel om te toetsen of een proces zorgvuldig is doorlopen. De CFTO toetst op basis van de FER en de door de medezeggenschap en het lokale gemeentebestuur overlegde verklaringen of er sprake is van voldoende draagvlak voor de fusie. Gezien de instemming van de betrokken medezeggenschapsraden en de positieve adviezen van de gemeenten Coevorden, Hardenberg en Ommen constateert de CFTO dat de fusie over het benodigde draagvlak beschikt. De interne legitimiteit van het fusieproces blijkt uit de instemmende verklaringen van de betrokken medezeggenschapsraden. De verklaring van de MR van OBS de Vinkenbuurt bevat geen verdere motivering. Uit de FER blijkt echter dat het voornemen tot overdracht voornamelijk tot stand is gekomen op initiatief van de MR. Ook de instemming van de GMR van ARCADE bevat weinig verdere achtergrondinformatie. Ook de verklaringen van de colleges van burgemeester en wethouders van de respectievelijke gemeenten Coevorden, Hardenberg en Ommen zijn kort. Het gemeentebestuur van Coevorden geeft aan op basis van de financiële positie van ARCADE geen negatieve gevolgen voor het openbaar onderwijs in de gemeente te zien. Het gemeentebestuur van Ommen merkt op dat het juridisch eigendom van het schoolgebouw van OBS de Vinkenbuurt nog geregeld dient te worden, maar stemt in met de voorgenomen overdracht. 6. Toets op effect op keuzevrijheid Alles afwegend oordeelt de CFTO dat de directe effecten van de fusie op de variatie van het onderwijsaanbod in dit geval beperkt zijn. Er is geen sprake van een significante belemmering van de variatie in het onderwijsaanbod als bedoeld in de Wet en de Regeling. Het aanbod van aanvragers samen overschrijdt de norm van 50% uit de Regeling niet. De CFTO heeft geen andere aanwijzingen dat door de fusie een significante belemmering ontstaat van de variatie in het onderwijsaanbod. OBS de Vinkenbuurt is gevestigd in de gemeente Ommen. De bestuurlijke verhoudingen in deze gemeente veranderen door de voorgenomen overdracht nauwelijks. In de gemeente wordt primair onderwijs aangeboden door acht besturen op zestien scholen. Stichting OOZ heeft met vier scholen, voorafgaand aan de fusie een aandeel van 25%. Door de overdracht van OBS de Vinkenbuurt aan ARCADE daalt dit aandeel naar 19%. Onderwijsstichting ARCADE houdt voorafgaand aan de overdracht nog geen scholen in stand in Ommen. Doordat de stichting nu verantwoordelijk wordt voor één school, neemt het aantal aanbieders van primair onderwijs toe tot negen en verkrijgt ARCADE een aandeel van zo n 6%. In het geheel van de gemeente waarin ARCADE na de overdracht actief is Coevorden, Hardenberg en Ommen heeft de stichting met 28 van de 82 scholen voor primair onderwijs een aandeel van 34%. Omdat het in de bedoeling ligt van aanvragers om met de voorgenomen overdracht OBS de Vinkenbuurt in stand te houden, heeft de overdracht geen gevolgen voor het aanbod aan openbaar onderwijs of pedagogisch-didactische aanpak. 3

4 7. Beoordeling fusiemotief en rechtvaardigingsgronden Zoals hiervoor aangegeven zal naar het oordeel van de CFTO als gevolg van de fusie geen significante belemmering van de keuzevrijheid ontstaan. Desondanks worden de doelen voor de fusie kort behandeld om recht te doen aan de fusieaanvraag. De motieven voor de overdracht zijn met name gelegen in het voornemen van Stichting OOZ om OBS de Vinkenbuurt per 1 augustus 2017 te sluiten. De CFTO constateert daarbij in de eerste plaats dat de Inspectie van het onderwijs (de Inspectie) geen opmerkingen heeft ten aanzien van de onderwijskwaliteit op OBS de Vinkenbuurt. Voor de school geldt het basistoezicht. De Inspectie heeft voor Stichting OOZ en ARCADE ook op financieel terrein het basistoezicht ingesteld. De aanleiding voor OOZ om OBS de Vinkenbuurt te sluiten is met name gelegen in de dalende leerlingenaantallen op de school. Volgens het Scenariomodel van het ArbeidsmarktplatformPO daalt de basisgeneratie voor het primair onderwijs (het aantal 4 tot 12 jarigen) in de gemeente Ommen tussen 2016 en 2021 met zo n 6%. Omdat ARCADE bereid is de verantwoordelijkheid voor de instandhouding van de kleine school op zich te nemen wordt het bevoegd gezag over de school overgedragen. Het is echter de vraag in hoeverre ARCADE erin zal slagen om de school langdurig open te houden. De FER gaat niet nader in op de vraag hoe ARCADE dit beoogt te doen. De CFTO constateert dat OBS de Vinkenbuurt per 1 oktober 2016 voor het tweede jaar op rij minder leerlingen telt dan de voor de gemeente Ommen geldende opheffingsnorm van 32 leerlingen. Met 16 leerlingen is de school bovendien kleiner dan de in de Wet op het primair onderwijs (WPO) vastgestelde absolute opheffingsnorm van 23 leerlingen. Indien OBS de Vinkenbuurt per 1 oktober 2017 voor het derde jaar op rij minder dan 32 leerlingen zal tellen, dan zal de school het erop volgende schooljaar enkel in stand gehouden kunnen worden op basis van de zogenoemde gemiddelde schoolgrootte-regeling. Deze regeling maakt het voor besturen mogelijk om scholen onder de gemeentelijke opheffingsnorm in stand te houden op basis van de gemiddelde omvang van hun scholenbestand. Voor toepassing van de regeling dient de school meer dan 23 leerlingen te bevatten. Mocht het leerlingaantal per 1 oktober 2017 wederom minder dan 23 bedragen, dan zal dit, conform artikel 157 WPO, automatisch leiden tot de opheffing van de openbare school per 1 augustus Er bestaat een mogelijkheid voor onderwijsaanbieders om een beroep te doen op de discretionaire bevoegdheid van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om scholen onder de absolute opheffingsnorm langer in stand te houden. Dit geldt echter uitsluitend voor scholen die reeds in stand gehouden worden op basis van de gemiddelde schoolgrootteregeling. Aangezien dat in het schooljaar 2017/2018 voor OBS de Vinkenbuurt (nog) niet het geval zal zijn, is deze mogelijkheid voor OBS de Vinkenbuurt niet beschikbaar. ARCADE zal OBS de Vinkenbuurt dus alleen langer dan één jaar in stand kunnen houden indien de school per 1 oktober 2017 minstens 23 leerlingen zal tellen. Is dit niet het geval, dan betekent overdracht van de school per 1 augustus 2017 slechts uitstel van executie. De bij de aanvraag gevoegde stukken en de FER geven geen blijk van een plan van aanpak over de wijze waarop ARCADE het leerlingaantal op OBS de Vinkenbuurt op voldoende niveau zal weten te krijgen om de school langdurig in stand te kunnen houden. Omdat er tegen de voorgenomen overdracht geen bezwaren uitgaan vanuit het oogpunt van legitimiteit of keuzevrijheid heeft de CFTO hier echter geen nader onderzoek naar gedaan. 4

5 8. Conclusie Door de bestuursoverdracht verkrijgt Onderwijsstichting ARCADE het bevoegd gezag over Openbare basisschool de Vinkenbuurt in de gemeente Ommen. Hiermee verkrijgt ARCADE een marktaandeel in het primair onderwijs binnen deze gemeente van 6%. Het aantal scholen van de stichting neemt toe tot 28 en het aantal leerlingen waarvoor ARCADE verantwoordelijk is stijgt tot OBS de Vinkenbuurt is met 16 leerlingen in schooljaar 2016/2017 een zeer kleine school. Het initiatief tot de voorgenomen overdracht komt van de zijde van de oudergeleding van de MR van de school. Stichting OOZ heeft aangegeven de school te willen sluiten, maar is ook bereid de school over te dragen aan ARCADE, dat bereid is te proberen de school langdurig in stand te houden. De CFTO constateert dat met de instemming van de betrokken medezeggenschapsraden en het positieve advies van de betrokken gemeentebesturen er voldoende sprake is van een legitiem proces. De overdracht zal geen effect hebben op de menselijke maat van OBS de Vinkenbuurt of Onderwijsstichting ARCADE. Er is tenslotte bij deze overdracht geen sprake van een significante belemmering van de variatie in het onderwijsaanbod als bedoeld in artikel 53g van de WPO. 9. Advies De Commissie Fusietoets Onderwijs adviseert de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om goedkeuring niet te onthouden aan de overdracht van Openbare basisschool de Vinkenbuurt van Stichting Openbaar onderwijs Zwolle en Regio aan Onderwijsstichting ARCADE. Aldus vastgesteld te Den Haag op 13 maart 2017, door de Commissie Fusietoets Onderwijs. Namens deze, de voorzitter, H.M.C. (Lenie) Dwarshuis-van de Beek 5