Kennismaking en implementatie van de methode Basislessen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kennismaking en implementatie van de methode Basislessen"

Transcriptie

1 BASISLESSEN BEWEGINGSONDERWIJS Kennismaking en implementatie van de methode Basislessen Hans Stroes Hilversum, 23 januari 2013

2 INDELING WORKSHOP 1. Kennismaking 2. Introductie methode Basislessen 3. Bewegingsonderwijs op maat 4. Filmpjes 5. Hoe implementeren op een school?

3 1. Kennismaking Wie is Hans Stroes, wie zijn jullie? Voor wie is de methode helemaal nieuw? Wie werkt er al met nieuwe Basislessen? Zo ja, wat valt daarbij op?

4 2. Introductie Basislessen Oud (1990) Nieuw (2009) Handleiding 1. Handleiding voor docent 2. Werkbladen voor kinderen 3. Website

5 Handleiding 14 basisopstellingen 6 buitenlessen voor groep 3 t/m 8 alle lessen 2 of 3 keer per jaar uitgewerkt in 3 en in 4 vakken 4 tot 12 niveaus per vak geringe aanpassingen voor diverse leeftijdsgroepen

6 Tekeningen en foto s

7 Aanbevolen jaarrooster Alle basisopstellingen 2 of 3 keer per jaar 2 keer achterelkaar: > kinderen krijgen zo de tijd om zich binnen de aangeboden bewegingssituaties te ontwikkelen. > de instructietijd (in de 2 e les) aanzienlijk korter Roostervarianten voor de verschillende regio s zijn (als Worddocumenten) te downloaden via Een witte les is een ongeplande les.

8 . Strip verhaaltjes

9 . Niveaus radslag - Het kind kan niet in ligsteun blijven staan. Deze situatie is ongeschikt voor dit kind. Laat het kind in een ander vak meedoen. Het kind maakt een: a Radslag over een bank b Radslag over de kastkop. c Radslag op een cirkel. d Radslag over een mat. e Radslag over de breedte van een bank met daarop een grote pylon. f Radslag op de lange mat uit stand (zonder aanloop) g Radslag op de lange mat met een aanloop. h Radslag op de gele lijn of het middelste deel van de lange mat (handen en voeten op één rechte lijn). i 2 radslagen achterelkaar. j Radslag met de buikzijde langs de rechtopstaande dikke mat. k Arabier. Niveau aanduidingen l Radslag gevolgd door een Arabier.

10 3. BEWEGINGSONDERWIJS OP MAAT Hoe zorg je ervoor dat elk kind succeservaringen heeft in jouw lessen bewegingsonderwijs? En bij elke bewegingssituatie? Zwakke bewegers, maar ook goede bewegers? Dikke kinderen?

11 3. BEWEGINGSONDERWIJS OP MAAT Verzin (minimaal) 3 niveaus van deelname voor: - Blokjes voetbal - Tikkertje - Basketbal - Touwzwaaien bank naar bank - Stoeien - Slagbal - Kastspringen - Klimbaan - Duikelen aan de rekstok - Ringenzwaaien - Trefbal

12 Aanbieden van meerdere niveaus Hoe organiseer je dat? Hoe leg je al die niveaus snel uit?

13 . Werkbladen Wat heb je nodig? Wat zet je klaar? En hoe? De geplastificeerde werkbladen liggen klaar in een vak Wat kun je doen? Niveaus Hoe word je een slimmere jager? Hoe leer je beter rollen?

14

15

16 . Filmpjes van alle activiteiten Voorbereiden m.b.v. beelden (digibord) Voorbeeld Schommelen

17 GROEPEN 1 en 2 Groepen 1 en 2 zijn niet in de beschrijvingen meegenomen. Voor deze groepen zijn aanpassingen beschikbaar via de website. BO 1 t/m BO 10.

18 GROEPEN 1 en 2 Filmpjes van alle activiteiten. Beschrijvingen met foto s om uit te printen en toe te voegen aan de map.

19 Observatieformulieren voor elke activiteit

20 Verdieping Schommelen

21 Website - verdieping Meer en andere mogelijkheden zoals: Leerhulp Observatieformulieren Jaarplannen Muzieknummers Pietendiploma s etc.

22 3. FILMPJES Stoeien (BO 4) Pylonvoetbal (BO 9) Duikelen en staan in de ringen (BO 9) Hurk(wend)sprong (BO 12) Blokjes estafette (BO 14)

23 3. FILMPJES Vragen: Wat vind je van de bewegingssituatie? Sterke punten, zwakke punten? Kloppen de niveaus? Differentiatiemogelijkheden? Suggesties ter verbetering?

24 4. Implementeren van de methode

25 4. Implementeren van de methode Implementatiestappen of strategieën: Belang aantonen/affectie vergroten Draagvalk creëren bij collega s, directie, bestuur Wegnemen of verkleinen van knelpunten Afwegen en (officieel) beslissen Vastleggen in activiteitplan,schoolwerkplan schoolwebsite en schoolgids Regelmatig evalueren en bijstellen

26 4. Implementeren van de methode Belang van bewegen aantonen Onderzoek 2012 Bewegen = beter leren (vooraf) draagvlak onderzoeken en creëren bij directie; ipopopleiding pilot invoering Externe deskundige(n) betrekken Overleg Studiedag Workshop

27 4. Implementeren van de methode Voortraject: Enquête en nulmeting Wat wil je veranderen/verbeteren? Doelen (concreet en haalbaar) Wie neemt initiatief tot verandering Individueel Werkgroep bewegingsonderwijs (en schoolplein) Draagvalk creëren en in kaart brengen van knelpunten Gezamenlijk beslissen

28 4. Implementeren van de methode Omvang invoering Pilot: bijvoorbeeld vier lessen uitproberen. BO 1 en BO 2 zijn beschikbaar via ww.in-beweging.net Door enkele of alle groepen Eén groep leerkrachten gaat op één dag(deel) met de methode werken Invoering onder supervisie Alle groepen starten met nieuwe methode

29 4. Implementeren van de methode Rooster: Herhalen van lessen? In één week De volgende week Vakleerkracht groepsleerkracht Uren achter elkaar Kleuters doen mee? Wie zet klaar? Hoe honoreren? Extra (taak)uren Wisselen van ongunstige uren

30 4. Implementeren van de methode Uitleggen Websitefilmpjes bekijken: Als kinderen binnenkomen, kunnen ze (als de leerkracht in de zaal is) aan de slag. Allen bij spel moet er gewacht worden totdat iedereen er is (vrij ballen/spelen) Kijken bij vorige groepen Na kijken, groepen maken en aan de gang Teksten + voorbeeld staan letterlijk in de map Soms handig om één onderdeel niet klassikaal uit te leggen Spel als laatste uitleggen en doorspelen

31 4. Implementeren van de methode Bad guy good guy Overtuig je directeur! Twee/drie directeuren Twee/drie overtuigers

32 4. Implementeren van de methode Van methode naar maatwerk Aanpassingen noteren Foto s maken!

33 4. Implementeren van de methode Wie geeft er bewegingsonderwijs? Vakleerkracht LO (van ALO) Ook kleuters? En schoolplein? Groepsleerkracht met de oude bevoegdheid Via PA of Pabo of Acte J Groepsleerkracht met de nieuwe bevoegdheid Groepsleerkracht zonder brede bevoegdheid Na 2002 opgeleid + geen opleiding (Leergang bewegingsonderwijs).

34 4. Implementeren van de methode Hoe worden de uren betaald? * Extra geld Bestuur Gemeente - m.n. in de grote gemeenten (Amsterdam Jump in) Landelijke projecten - er komen steeds meer gezondheidspotjes (m.n. op gebied van overgewicht) Teamteaching ADV niet opnemen in ruil voor Bewegingsonderwijs Kleiner formatie (35 uur i.p.v. 38) Vliegende keep in gemeente of in bestuur. Andere klassenverdeling Bijvoorbeeld drie kleuterklassen spelen buiten, twee leerkrachten houden toezicht

35 Zonder bewegen kom je nergens! Vragen?

20-1-2015 INDELING WORKSHOP

20-1-2015 INDELING WORKSHOP BASISLESSEN BEWEGINGSONDERWIJS INDELING WORKSHOP Kennismaking en implementatie van de methode Basislessen Hans Stroes Hilversum, 21 januari 2015 1.Kennismaking 2.Introductie methode Basislessen 3.Bewegingsonderwijs

Nadere informatie

De spel- en bewegingsontwikkeling van kleuters. Hans Stroes Hilversum,

De spel- en bewegingsontwikkeling van kleuters. Hans Stroes Hilversum, De spel- en bewegingsontwikkeling van kleuters Hans Stroes Hilversum, 23-1-2013 Programma 1. Kennismaking 2. Het belang van bewegen en spelen 3. Zorg voor bewegen en spelen op school 4. Bewegen in de klas

Nadere informatie

LVS AFGENOMEN. en wat daarna?

LVS AFGENOMEN. en wat daarna? LVS AFGENOMEN en wat daarna? Wim van Gelder Scholings- en adviesbureau Van Gelder in beweging Cursussen, lezingen, workshops op gebied van: Bewegingsonderwijs Schoolplein; inrichting, begeleiding (ped

Nadere informatie

Wim van Gelder Docent Hogeschool INHolland Scholings- en adviesbureau van Gelder in beweging Auteur van Basislessen bewegingsonderwijs Leerlingvolgsysteem Bewegen en spelen Zorg voor beweging Websites

Nadere informatie

Alles over. Basislessen Bewegingsonderwijs. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Basislessen Bewegingsonderwijs. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Basislessen Bewegingsonderwijs Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen

Nadere informatie

Wim van Gelder. Effecten en werkwijzen Motorische Remedial Teaching. Stelling Stelling 2. Stelling 3

Wim van Gelder. Effecten en werkwijzen Motorische Remedial Teaching. Stelling Stelling 2. Stelling 3 Effecten en werkwijzen Motorische Remedial Teaching Hilversum 26 januari 2011 Wim van Gelder Scholings- en adviesbureau Van Gelder in beweging Docent Hogeschool INHOLLAND Pabo Haarlem Nascholing Bewegingsonderwijs

Nadere informatie

Basislessen Bewegingsonderwijs in de speelzaal

Basislessen Bewegingsonderwijs in de speelzaal Basislessen Bewegingsonderwijs in de speelzaal 34 Aan de methodereeks Basislessen Bewegingsonderwijs is een nieuw deel toegevoegd. Een methode bewegingsonderwijs voor kleuters in de speelzaal. Het lijvige

Nadere informatie

Basislessen 2009 (1) In nr. 9 van Lichamelijke Opvoeding (aug. 2009) stond een uitvoerige recensie over de

Basislessen 2009 (1) In nr. 9 van Lichamelijke Opvoeding (aug. 2009) stond een uitvoerige recensie over de P x VO Basislessen 2009 (1) In nr. 9 van Lichamelijke Opvoeding (aug. 2009) stond een uitvoerige recensie over de vernieuwde methode Basislessen bewegingsonderwijs. In een serie van drie artikelen geven

Nadere informatie

Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs

Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs Uitnodiging Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs Woensdag 26 januari 2011 10.30 17.00 uur Locatie: Arena 301, 1213 NW Hilversum ROC van Amsterdam Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs Op 26 januari

Nadere informatie

Basisopstelling 9 Groep 1 & 2 in de gymzaal

Basisopstelling 9 Groep 1 & 2 in de gymzaal In dit document zijn de aanvullingen voor groep 1 & 2 beschreven op de methode, zoals deze is beschreven in Basislessen bewegingsonderwijs deel 1 (2009). Opstelling groep 3 t/m 8 Vak 1 Touwtjespringen

Nadere informatie

WELKOM GYMMERS. Voorstellen Nieuwe studenten

WELKOM GYMMERS. Voorstellen Nieuwe studenten WELKOM GYMMERS Voorstellen Nieuwe studenten Leergang Blok 3 Heemskerk 2011-2012 BLOK 3 Maatwerk & Visie BLOK 2 Reguleren en leerhulp Leerling volg systeem Homogeen vs heterogeen BLOK 1 Aanbieden van activiteiten

Nadere informatie

Beleidsplan bewegingsonderwijs rkbs Maria Datum: 19-11-2009. Bron: Herziene kerndoelen Basisonderwijs. Bewegingsonderwijs.

Beleidsplan bewegingsonderwijs rkbs Maria Datum: 19-11-2009. Bron: Herziene kerndoelen Basisonderwijs. Bewegingsonderwijs. Beleidsplan bewegingsonderwijs rkbs Maria Datum: 19-11-2009 Bron: Herziene kerndoelen Basisonderwijs Bewegingsonderwijs Karakteristiek: Kinderen bewegen veel en graag. Dat zien we bijvoorbeeld op het schoolplein

Nadere informatie

Basislessen in de speelzaal

Basislessen in de speelzaal Basislessen in de speelzaal Wim van Gelder Van Gelder in beweging Scholings-en adviesbureau op gebied van bewegingsonderwijs, Motorische Remedial Teaching en schoolpleinen Scholen en besturen Gemeentes

Nadere informatie

Gymmen in de grote gymzaal

Gymmen in de grote gymzaal 1 november 2011 Deelsessie bewegingsonderwijs voor jonge kinderen: Gymmen in de grote gymzaal Sprekers: Joost Brandt Harry van der Meer www.grotegymzaal.nl Joost Brandt en Harry van der Meer Even voorstellen

Nadere informatie

Inhoud Methodieken Beschrijvingen

Inhoud Methodieken Beschrijvingen Inhoud Methodieken Beschrijvingen Bewegen Samen Regelen Lekker fit! Basislessen bewegingsonderwijs Planmatig bewegingsonderwijs Gymmen in de grote gymzaal Basisdocument bewegingsonderwijs Bewegingsonderwijs

Nadere informatie

Zelf ontdekkend leren blijkt zeer effectief!

Zelf ontdekkend leren blijkt zeer effectief! Zelf ontdekkend leren blijkt zeer effectief! Probeer op je eigen manier over de kast te komen. Eerst veilig en daarna sneller, mooier of anders is een andere benadering dan maak een hurksprong over de

Nadere informatie

Studiedag Basislessen Buiten

Studiedag Basislessen Buiten Studiedag Basislessen Buiten Op 14 mei 2014 organiseert Scholings- en adviesbureau Alles in beweging in samenwerking met de opleiding Landstede Sport & Bewegen een studiedag Basislessen Buiten. De studiedag

Nadere informatie

Studiedag Basislessen Light

Studiedag Basislessen Light Studiedag Basislessen Light OMGEVING OSS 02 OKTOBER 2018 WORKSHOPS Theorie workshops 1. Mindset 2. Een les niet gevallen is een les niet geleerd (valbreken) 3. Handengym 4. Zorgketen voor de motoriek 5.

Nadere informatie

werkblad Basisopstelling 2 Vak 1 Glijden en klimmen Vak 2 Rollen op verhoogd vlak 1 Vak 3 Doeljagerbal Materiaal

werkblad Basisopstelling 2 Vak 1 Glijden en klimmen Vak 2 Rollen op verhoogd vlak 1 Vak 3 Doeljagerbal Materiaal werkblad Basisopstelling opstelling in 3 vakken klimramen aan de korte kant Vak 1 Glijden en klimmen Vak Rollen op verhoogd vlak 1 Vak 3 Doeljagerbal Materiaal 3 Groot -3 klimramen 6 banken 6 matten 1

Nadere informatie

Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs

Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs FDS Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs Woensdag 25 januari 2012 10.00 17.00 uur Locatie: Arena 301 1213 NW Hilversum ROC van Amsterdam Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs Op 25 januari 2012

Nadere informatie

Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs. Programma studiedag

Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs. Programma studiedag Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs Op 23 januari 2013 organiseert Scholings- en adviesbureau Alles in beweging in samenwerking met de opleiding Sport & Bewegen Hilversum een studiedag rondom de vernieuwde

Nadere informatie

Bewegingsonderwijs 2015/2016

Bewegingsonderwijs 2015/2016 Basisschool De Werf Jaarplan bewegingsonderwijs groepen 3 t/m 8 2015/2016 Bewegingsonderwijs 2015/2016 Door: Madelon Zoet - Bredewold Inhoud: Bewegingsonderwijs op De Werf Accommodatie en materiaal Kerndoelen,

Nadere informatie

Aanpassingen in het bewegingsonderwijs voor kinderen met overgewicht

Aanpassingen in het bewegingsonderwijs voor kinderen met overgewicht Aanpassingen in het bewegingsonderwijs voor kinderen met overgewicht Touwzwaaien/schommelen Touwverhuizen Steunspringen Duikelen rekstok/ringen Koprollen Klimmen Spellen Inleiding Eén op de vier Venlose

Nadere informatie

Leerling Volg Systeem

Leerling Volg Systeem Leerling Volg Systeem Wat bepaalt of een kind eindeloos beweegt of speelt in een situatie? - zijn/ haar mogelijkheden (vaardigheid) - de mate waarin een situatie aantrekkelijk en haalbaar is voor hem/haar

Nadere informatie

Praktijk NUMMER 7 Jaargang 103 augustus 2015

Praktijk NUMMER 7 Jaargang 103 augustus 2015 Lichamelijke opvoeding magazine Praktijk NUMMER 7 Jaargang 103 augustus 2015 KATERN Spelen in kleine groepen: Kingen, Belgisch voetbal 3 tegen 3, tafelvolleybal met maximaal 6 kinderen en lekker chillen

Nadere informatie

Kinderen aan de macht? De autonomie van de leerling bij beweegactiviteiten

Kinderen aan de macht? De autonomie van de leerling bij beweegactiviteiten Kinderen aan de macht? De autonomie van de leerling bij beweegactiviteiten Len van Rijn Afgestudeerd HALO in 1996 1996 1998 leerkracht L.O. in verschillende onderwijstypen 1996 2008 vakleerkracht L.O.

Nadere informatie

LES 37. GROEP: 3 t/m 8 Klimmen, springen, mikken. DOELSTELLINGEN:

LES 37. GROEP: 3 t/m 8 Klimmen, springen, mikken. DOELSTELLINGEN: LES 37. GROEP: 3 t/m 8 DOELSTELLINGEN: Groep 3/4: Wandrek klimmen - De leerling klimt vlot in het wandrek naar boven en omlaag. Hurksprong: - De leerling zet af met 2 voeten op de plank en landt op zijn

Nadere informatie

Basisopstelling 8 Groep 1 & 2 in de gymzaal

Basisopstelling 8 Groep 1 & 2 in de gymzaal In dit document zijn de aanvullingen voor groep 1 & 2 beschreven op de methode, zoals deze is beschreven in Basislessen bewegingsonderwijs deel 1 (2009). Opstelling groep 3 t/m 8 Begin Verkennen van de

Nadere informatie

Bassisschool komt in beweging: eigenaarschap van school en rol van de buurtsportcoach daarin

Bassisschool komt in beweging: eigenaarschap van school en rol van de buurtsportcoach daarin Bassisschool komt in beweging: eigenaarschap van school en rol van de buurtsportcoach daarin Anneke von Heijden: Fontys Sporthogeschool Jeremy van Wissen: Maastricht Sport Workshop vandaag Procesbeschrijving

Nadere informatie

Van LVS tot MRT. Hilversum, 25 januari Hans Stroes. Ervaring. Opzetten van een zorgketen motoriek. Programma. Even voorstellen.

Van LVS tot MRT. Hilversum, 25 januari Hans Stroes. Ervaring. Opzetten van een zorgketen motoriek. Programma. Even voorstellen. Opzetten van een zorgketen motoriek Programma Van LVS tot MRT Hilversum, 25 januari 2017 Hans Stroes 2. Visie op zorg voor bewegen 4. Welke stappen in de zorgketen hebben het meeste effect 5. Leerlingvolgsystemen

Nadere informatie

Leerling Volg Systeem

Leerling Volg Systeem Leerling Volg Systeem Leerlingvolgsysteem Een leerlingvolgsysteem is een instrument om een beeld te krijgen van de mogelijkheden van een kind. Binnen dit leerlingvolgsysteem zijn de volgende aspecten beschreven:

Nadere informatie

Hoe voer ik PMA gesprekken met mijn collega s, leerlingen, deelnemers?

Hoe voer ik PMA gesprekken met mijn collega s, leerlingen, deelnemers? Programma aanbod De PMA organisatie is een opleidingsinstituut, dat vanuit haar missie technieken, diensten en inzichten biedt die mensen helpen om over hun volledige potentieel te kunnen beschikken voor

Nadere informatie

Het ontwikkelen van de kleine motoriek in de klas en in de les bewegingsonderwijs. Even voorstellen. HANDENGYM gymles voor de handen

Het ontwikkelen van de kleine motoriek in de klas en in de les bewegingsonderwijs. Even voorstellen. HANDENGYM gymles voor de handen HANDENGYM gymles voor de handen Het ontwikkelen van de kleine motoriek in de klas en in de les bewegingsonderwijs Hilversum 25 januari 2017 Hans Stroes Even voorstellen. Scholings- en adviesbureau Stroes

Nadere informatie

Vignet Bewegen en sport, po

Vignet Bewegen en sport, po Vignet Bewegen en sport, po Vragenlijst Bewegen en sport Deze vragenlijst is ook geschikt voor aanvragen voor scholen van het (Voortgezet) Speciaal Onderwijs. Vul de vragenlijst zorgvuldig in en maak ruim

Nadere informatie

Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren

Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren 1. Inleiding Een mobiele telefoon; niet meer weg te denken uit de broekzak van elke scholier. In deze opdracht kijken de leerlingen naar een

Nadere informatie

Leerling. Volg. Systeem

Leerling. Volg. Systeem Leerling Volg Systeem t Leerlingvolgsysteem Een leerlingvolgsysteem is een instrument om een beeld te krijgen van de mogelijkheden van een kind. Binnen dit leerlingvolgsysteem zijn de volgende aspecten

Nadere informatie

Nieuwe theorieën over motorisch leren in de praktijk

Nieuwe theorieën over motorisch leren in de praktijk Nieuwe theorieën over motorisch leren in de praktijk Masterclass Wim van Gelder tijdens buurtsportcoachda g 13 juni 2015 Wim van Gelder Van Gelder in beweging Scholings- en adviesbureau op gebied van:

Nadere informatie

KONINKLIJKE VERENIGING VAN LERAREN LICHAMELIJKE OPVOEDING jaargang 98

KONINKLIJKE VERENIGING VAN LERAREN LICHAMELIJKE OPVOEDING jaargang 98 KONINKLIJKE VERENIGING VAN LERAREN LICHAMELIJKE OPVOEDING jaargang 98 Pvo Vakwerkplan bewegingsonderwijs De Lesbrieven De nieuwe gymzaal die in 2003 ter beschikking kwam inspireerde de auteurs tot het

Nadere informatie

in de speelzaal Bewegingsonderwijs aan minder vaardige kinderen Werkervaring kleuters in speellokaal Ervaring met kleuters?

in de speelzaal Bewegingsonderwijs aan minder vaardige kinderen Werkervaring kleuters in speellokaal Ervaring met kleuters? Bewegingsonderwijs aan minder vaardige kinderen in de speelzaal Wim van Gelder 18 maart 2014 Werkervaring kleuters in speellokaal 1988-2009 Diverse basisscholen Heerenveen, Beemster en Alkmaar 1992 heden

Nadere informatie

Groepsgrootte: Na de warming-up wordt de klas opgedeeld in drie of vier groepen, waardoor de groepsgrootte tussen de 6 en 8 kinderen bedraagt.

Groepsgrootte: Na de warming-up wordt de klas opgedeeld in drie of vier groepen, waardoor de groepsgrootte tussen de 6 en 8 kinderen bedraagt. Dit is een preview, vraag het gehele document aan via info@yalp.nl Lesmodule freerunning / parkour in de gymzaal Zelf ontdekkend leren blijkt zeer effectief! Probeer op je eigen manier over de kast te

Nadere informatie

LES 15. GROEP: 3 t/m 8 Over de kop gaan, Stoeispelen, Tikspelen.

LES 15. GROEP: 3 t/m 8 Over de kop gaan, Stoeispelen, Tikspelen. LES 15. GROEP: 3 t/m 8 DOELSTELLINGEN: Groep 3/4 - De leerling kan achterover een koprol maken. - De leerling speelt zonder conflicten het spel enige tijd. - De leerling gooit de bal op het moment dat

Nadere informatie

Materiaalgebruik en Veiligheid. Afsluiten van de module Turnen

Materiaalgebruik en Veiligheid. Afsluiten van de module Turnen MODULE TURNEN Deze module bestaat uit vier lessen turnen, waarin jullie zelf een gedeelte van de lessen verzorgen. Er wordt in groepen gewerkt van 4 of 5 personen. Probeergroepen te vormen die ongeveer

Nadere informatie

Blok leergang bewegingsonderwijs via PABO PRESENTATIE REGULEREN

Blok leergang bewegingsonderwijs via PABO PRESENTATIE REGULEREN Blok leergang bewegingsonderwijs via PABO PRESENTATIE REGULEREN Bewegingsonderwijs is er op gericht dat leerlingen vaardigheden, kennis en inzicht verwerven. Nodig om op een verantwoorde wijze deel te

Nadere informatie

Werkblad beschrijving interventie Voor goed beschreven

Werkblad beschrijving interventie Voor goed beschreven Werkblad beschrijving interventie Voor goed beschreven Gebruik maximaal 10 pagina s BIOS (Bewegen In Onderwijs en Sport) Zie ook: www.loketgezondleven.nl/kwaliteit-van-interventies/beoordeling Contact

Nadere informatie

Tijd Activiteit Leerling Activiteit Docent Hulpmiddelen Opening Het IOP met persoonlijke leerdoelen (opnieuw) bespreken.

Tijd Activiteit Leerling Activiteit Docent Hulpmiddelen Opening Het IOP met persoonlijke leerdoelen (opnieuw) bespreken. Werken met de Cirkel van Ontwikkeling Les 1: Introductie Cirkel van Ontwikkeling. Beginsituatie De leerlingen weten wat persoonlijke leerdoelen zijn en wat een IOP is. Leerdoelen Na de les kent de leerling

Nadere informatie

JAARPLAN OBS De Driehoek

JAARPLAN OBS De Driehoek JAARPLAN OBS De Driehoek 2015 2016 OBS De Driehoek Jan van Rixtelstraat 26 5735 GA Aarle-Rixtel 0492-383 003 info@3hoek.nl 2 Onderwijskundig jaarplan 2015-2016 Jaar 2015-2016 School OBS De Driehoek Schoolleider

Nadere informatie

Handreiking themacertificaat Bewegen en sport voor Sport Heroes scholen.

Handreiking themacertificaat Bewegen en sport voor Sport Heroes scholen. Handreiking themacertificaat Bewegen en sport voor Sport Heroes scholen. Dit document is bedoeld voor scholen die deelnemen aan het Sport Heroes programma. Scholen die deelnemen aan het Sport Heroes programma

Nadere informatie

Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs

Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs Studiedag Basislessen bewegingsonderwijs Op 22 januari 2014 organiseert Scholings- en adviesbureau Alles in beweging in samenwerking met de opleiding Sport & Bewegen ilversum een studiedag rondom de vernieuwde

Nadere informatie

26 november 2010 Landelijke conferentie Onderwijstijdverlenging. Walter de Wit en Inge Visser, Oberon

26 november 2010 Landelijke conferentie Onderwijstijdverlenging. Walter de Wit en Inge Visser, Oberon De procesmonitor: voortgang van de OTV pilots 26 november 2010 Landelijke conferentie Onderwijstijdverlenging Walter de Wit en Inge Visser, Oberon Programma Kennismaking Eigen sterke/zwakke punten De procesmonitor:

Nadere informatie

Zelf ontdekkend leren blijkt zeer effectief!

Zelf ontdekkend leren blijkt zeer effectief! Zelf ontdekkend leren blijkt zeer effectief! Probeer op je eigen manier over de kast te komen. Eerst veilig en daarna sneller, mooier of anders is een andere benadering dan maak een hurksprong over de

Nadere informatie

Aandacht voor verdieping en verrijking en compacting

Aandacht voor verdieping en verrijking en compacting Aandacht voor verdieping en verrijking en compacting 21/3/16 25/3/16 Coördinator plusklas S.G. Vergadering over de huidige randvoorwaarden van de compacters en uitleg over het bestaande stichting leerplan

Nadere informatie

Samenvatting en conclusies

Samenvatting en conclusies Samenvatting en conclusies Bron: De duizendpoot onder de loep / P. van der Zant, 2009 Cultuurnetwerk Nederland voert in opdracht van het ministerie van OCW een vierjarig project (2009-2012) uit met als

Nadere informatie

Het wondermiddel 52 I 2015 JRMGZNI

Het wondermiddel 52 I 2015 JRMGZNI be Het wondermiddel 52 2015 JRMGZN J.MUZEK, DRAMA, ACTVTET EN BEWEGEN Bewegen en spelen zijn een onuitputtelijke inspiratiebron voor kinderen. Ook de mogelijkheden voor het onderwijs zijn groot. Voor sommige

Nadere informatie

Spots on Jobs Docentenhandleiding

Spots on Jobs Docentenhandleiding Spots on Jobs Docentenhandleiding December 2018 Spirit4you Spots Experience is opgenomen in de Lobbox VMBO Kijk op www.bekijkjetoekomstnu.nl Inhoudsopgave Deel 1 Algemene informatie 2 Een opleiding of

Nadere informatie

Uitbreidings of veranderingsmogelijkheden

Uitbreidings of veranderingsmogelijkheden Uitbreidings of veranderingsmogelijkheden Springen met de minitrampoline Leg de dikke mat achter de trampoline. Indien de kinderen (en de leerkracht) er ervaring mee hebben, kan het springen van de hurkwendsprong

Nadere informatie

september 2017 Stichting leerkracht Elke dag samen een beetje beter

september 2017 Stichting leerkracht Elke dag samen een beetje beter september 2017 Stichting leerkracht Elke dag samen een beetje beter Stichting leerkracht Beter onderwijs en meer werkplezier 2 Het Nederlandse onderwijs is goed. Tegelijkertijd leven bij leraren en docenten,

Nadere informatie

Studiedag Basislessen Buiten

Studiedag Basislessen Buiten Studiedag Basislessen Buiten Op 20 mei 2015 organiseert Scholings- en adviesbureau Alles in beweging in samenwerking met de opleiding Landstede Sport & Bewegen de 2 e editie van de studiedag Basislessen

Nadere informatie

Didactisch Groepsplan 1 e leerjaar AGL

Didactisch Groepsplan 1 e leerjaar AGL Didactisch Groepsplan AGL DiscoveryCollege versie 2 DC1B 20152016 Didactisch Groepsplan 1 e leerjaar AGL Lesmodel: DAIM 45 min 5 min Oriëntatie: herhalen vorige les 5 min Instructie: doel benoemen aan

Nadere informatie

Verdieping BO 8 Thema Sinterklaas

Verdieping BO 8 Thema Sinterklaas In dit document zijn de aanvullingen beschreven op de methode, zoals deze is beschreven in Basislessen bewegingsonderwijs deel 1 (2009). Download de voorbeelden van Pietendiploma s op www.basislessen.nl

Nadere informatie

MRT en de nieuwste principes van motorisch leren

MRT en de nieuwste principes van motorisch leren MRT en de nieuwste principes van motorisch Wim van Gelder 20 jaar vakleerkracht en consulent bewegingsonderwijs Scholings- en adviesbureau Van Gelder in beweging Opleidingen MRT Diverse cursussen Advies

Nadere informatie

Docentendag Afbouw 22 maart 2017

Docentendag Afbouw 22 maart 2017 Docentendag Afbouw 22 maart 2017 Programma Introductie Brander Actualiteiten vanuit onderwijs en examinering VMBO en praktijkonderwijs Beroepsgerichte keuzedelen Skills Heroes Lunch Rondleiding door de

Nadere informatie

Zelfregulering bij bewegingsonderwijs in het po

Zelfregulering bij bewegingsonderwijs in het po Zelfregulering bij bewegingsonderwijs in het po Zelfregulering houdt in: zelfstandig handelen en daarvoor verantwoordelijkheid nemen in de context van een bepaalde situatie/omgeving, rekening houdend met

Nadere informatie

Leergang Bewegingsonderwijs

Leergang Bewegingsonderwijs Onderwijs Algemeen Wilt u als leerkracht aan kinderen uit groep 3 tot en met 8 van het primair onderwijs bewegingslessen geven, dan moet u de post-hbo-opleiding Bewegingsonderwijs gevolgd hebben of een

Nadere informatie

BO 3 voor (elektrische) rolstoelers

BO 3 voor (elektrische) rolstoelers Basisopstelling 3 is beschreven in de methode Basislessen bewegingsonderwijs deel 1 Van Gelder & Stroes 2009. In deze beschrijving zijn de aanpassingen beschreven voor deelnemers in een (elektrische) rolstoel.

Nadere informatie

Bijlage 4. Schoolgezondheidsplan

Bijlage 4. Schoolgezondheidsplan Bijlage 4. Schoolgezondheidsplan RIVM, Handleiding Gezonde School Basisonderwijs, april 2010, Bijlage 4. Schoolgezondheidsplan 1 2 Bijlage 4. Schoolgezondheidsplan Inhoudsopgave Inleiding 1. Actuele gezondheidssituatie

Nadere informatie

In 10 stappen van project naar effect!

In 10 stappen van project naar effect! In 10 stappen van project naar effect! een handleiding voor slim zorgen > Betrek de belangrijke sleutelpersonen > Stel projectteam samen & kies pilotteams > Screen de huidige situatie > Organiseer een

Nadere informatie

Stoere bewegingsactiviteiten. Hoek 1 Trefbal

Stoere bewegingsactiviteiten. Hoek 1 Trefbal Hoek 1 Trefbal Mat trefbal zonder achtervakken beide teams krijgen 2 matten afweren alleen met de handen bal via de grond is ook af lopen met bal mag 1 speler over of 1 mat plat = verloren Speel het kort

Nadere informatie

Gids voor het zoeken van een praktijkschool GPS - studentversie Bachelor in het onderwijs: buitengewoon onderwijs Bachelor in het onderwijs:

Gids voor het zoeken van een praktijkschool GPS - studentversie Bachelor in het onderwijs: buitengewoon onderwijs Bachelor in het onderwijs: Gids voor het zoeken van een praktijkschool GPS - studentversie Bachelor in het onderwijs: buitengewoon onderwijs Bachelor in het onderwijs: zorgverbreding en remediërend leren avondtraject Wat houdt praktijk

Nadere informatie

STUDIEDAG FREERUNNING IN HET ONDERWIJS - HANDEL

STUDIEDAG FREERUNNING IN HET ONDERWIJS - HANDEL STUDIEDAG FREERUNNING IN HET ONDERWIJS - HANDEL Op woensdag 23 september 2015 organiseert Alles in Beweging samen met Yalp, Progression & basisschool De Havelt de 'studiemiddag Freerunning in het onderwijs'.

Nadere informatie

Wim van Gelder Elly van Hyfte

Wim van Gelder Elly van Hyfte Basislessen nieuwe methode bewegingsonderwijs voor 2,5 8 jarigen Maandag 20 juni 2016 UCLL Leuven Wim van Gelder Elly van Hyfte (c) Van Gelder in Beweging 2016 (c) Van Gelder in Beweging 2016 www.basislessen.nl

Nadere informatie

Leergang Bewegingsonderwijs

Leergang Bewegingsonderwijs Onderwijs Algemeen Wilt u als leerkracht aan kinderen uit groep 3 tot en met 8 van het primair onderwijs bewegingslessen geven, dan moet u de post-hbo-opleiding Bewegingsonderwijs gevolgd hebben of een

Nadere informatie

Lessenserie gericht op gezonde leefstijl

Lessenserie gericht op gezonde leefstijl Lessenserie gericht op gezonde leefstijl Femke van Nassau Onderzoeker, VU medisch centrum Themastudiedag KVLO Bruggen Slaan Zwolle, 11 februari 2011 Workshop DOiT-programma Aan de slag op school Stelling

Nadere informatie

Leerlingvolgsysteem bewegen en spelen. Hans Stroes & Wim van Gelder

Leerlingvolgsysteem bewegen en spelen. Hans Stroes & Wim van Gelder Leerlingvolgsysteem bewegen en spelen Hans Stroes & Wim van Gelder Wat registreert het LVS bewegen en spelen Minimaal de 4 S-en: Stilstaan Springen Kracht Springen Coördinatie Stuiten Wat registreert het

Nadere informatie

Een balans zoeken. Wat is mogelijk voor onze school. Kijkend naar de mogelijkheden en onderwijsbehoeften van onze kinderen.

Een balans zoeken. Wat is mogelijk voor onze school. Kijkend naar de mogelijkheden en onderwijsbehoeften van onze kinderen. Datum:29-05-2012 Bijeenkomst klankbordgroep Slim Fit Welkom Terug blik Slim Fit: Achtergronden en informatie. Moverende bewegingen: De school werkt opbrengstgericht. Kwaliteit meten. Een dynamisch project;

Nadere informatie

Leergang Bewegingsonderwijs

Leergang Bewegingsonderwijs Onderwijs Algemeen Wilt u als leerkracht aan kinderen uit groep 3 tot en met 8 van het primair onderwijs bewegingslessen geven, dan moet u de post-hbo-opleiding Bewegingsonderwijs gevolgd hebben of een

Nadere informatie

KNLTB Stappenplan. beleidsplan tennisvereniging X

KNLTB Stappenplan. beleidsplan tennisvereniging X KNLTB Stappenplan beleidsplan tennisvereniging X Inleiding Iedere verenigingsbestuurder weet in het achterhoofd dat het belangrijk is om beleidsmatig en doelgericht te werken. Toch komen de meeste verenigingsbestuurders

Nadere informatie

Gedragswaaier. Een passende aanpak voor ieder kind. Stephanie de Kroon Margreet Smit Ronald Wiedemeyer

Gedragswaaier. Een passende aanpak voor ieder kind. Stephanie de Kroon Margreet Smit Ronald Wiedemeyer Gedragswaaier Een passende aanpak voor ieder kind Stephanie de Kroon Margreet Smit Ronald Wiedemeyer 2. Introductie van de Gedragswaaier De Gedragswaaier biedt leerkrachten in het primair onderwijs handvatten

Nadere informatie

april 2019 Stichting leerkracht Elke dag samen een beetje beter

april 2019 Stichting leerkracht Elke dag samen een beetje beter april 2019 Stichting leerkracht Elke dag samen een beetje beter Stichting leerkracht Beter onderwijs en meer werkplezier Het Nederlandse onderwijs is goed. Tegelijkertijd leven er ontzettend veel ideeën

Nadere informatie

Hoe leer ik kinderen rekenen in groep 3 en 4? Weekschema PABWJ314X1 2015-2016

Hoe leer ik kinderen rekenen in groep 3 en 4? Weekschema PABWJ314X1 2015-2016 Hoe leer ik kinderen rekenen in groep 3 en 4? Weekschema PABWJ314X1 2015-2016 Cursusdoelen 1. De student heeft kennis van getalfuncties, inzicht in de telrij, (structuur van) getallen en getalrelaties

Nadere informatie

Vakwerkplan bewegingsonderwijs De Lesbrieven

Vakwerkplan bewegingsonderwijs De Lesbrieven Pvo x Vakwerkplan bewegingsonderwijs De Lesbrieven De nieuwe gymzaal die in 2003 ter beschikking kwam inspireerde de auteurs tot het schrijven van een nieuw vakwerkplan, met als uiteindelijk resultaat

Nadere informatie

BASISOPSTELLING 1 OPSTELLING MET KLIMRAMEN AAN DE LANGE KANT BASISOPSTELLING 1

BASISOPSTELLING 1 OPSTELLING MET KLIMRAMEN AAN DE LANGE KANT BASISOPSTELLING 1 BASISOPSTELLING Vak Schommelen Vak 2 Hurksprong Vak 3 Hokbal OPSTELLING MET KLIMRAMEN AAN DE LANGE KANT BASISOPSTELLING BO nieuwcorrirma+p.indd 2/5/08 0:54:00 AM BASISOPSTELLING GROEP 3 T/M 8 3 VAKKEN

Nadere informatie

Buitenspelen en Schoolpleinen onder de loep

Buitenspelen en Schoolpleinen onder de loep Buitenspelen en Schoolpleinen onder de loep Bastiaan Goedhart m.m.v. Wim van Gelder & Ton de Ruijter Studiedag 9 november 2011 Even voorstellen Docent Hogeschool Inholland - Pabo Haarlem - Nascholing Noord-

Nadere informatie

Vignet Bewegen en sport, po

Vignet Bewegen en sport, po Vignet Bewegen en sport, po Vragenlijst Bewegen en sport Deze vragenlijst is ook geschikt voor aanvragen voor scholen van het Speciaal Onderwijs De basisvragen waaraan scholen voor 100% moeten voldoen

Nadere informatie

kwaliteitsbeleid Actiepunten Gewenst resultaat Acties Wie Wanneer Borging

kwaliteitsbeleid Actiepunten Gewenst resultaat Acties Wie Wanneer Borging VERANDERPLAN cursusjaar 2013-2014 PLANNINGSAFSPRAKEN CBS de fjouwerhoeke Fennewei 2 9144CX Hantumhuizen kwaliteitsbeleid Actiepunten Gewenst resultaat Acties Wie Wanneer Borging Afname volgens vierjarenplanning

Nadere informatie

HANDLEIDING SCHOOL op SEEF Schoolbrengdag

HANDLEIDING SCHOOL op SEEF Schoolbrengdag HANDLEIDING SCHOOL op SEEF Schoolbrengdag Op donderdag 21 september doet uw school mee aan de SCHOOL op SEEF Schoolbrengdag. Op deze dag lopen of fietsen zoveel mogelijk kinderen in deelnemende regio s

Nadere informatie

LES 7. GROEP: 3 t/m 8 Zwaaien, tikspelen, springen.

LES 7. GROEP: 3 t/m 8 Zwaaien, tikspelen, springen. LES 7. GROEP: 3 t/m 8 DOELSTELLINGEN: Groep 3/4 Touwzwaaien: - De leerling zwaait heen en weer en landt op de bank. Brandweerspel: - Als brandweer handelt de leerling snel als zijn of haar brand geblust

Nadere informatie

27 november 2014 Wim van Gelder. PLAYgrounds

27 november 2014 Wim van Gelder. PLAYgrounds 27 november 2014 Wim van Gelder PLAYgrounds Wim van Gelder Van Gelder in beweging Scholings-en adviesbureau op gebied van bewegingsonderwijs, Motorische Remedial Teaching en schoolpleinen Expert bewegingsonderwijs

Nadere informatie

Handvaardigheid De Regenboog Woudhuis - Osseveld 5/6 7/8

Handvaardigheid De Regenboog Woudhuis - Osseveld 5/6 7/8 Handvaardigheid De Regenboog 2009 2010 Woudhuis - Osseveld 5/6 7/8 WO 5/6 di mo WO 7/8 di mi OS 5/6 do mo OS 7/8 do mi 10.45-12.00 13.15-14.30 10.45-12.00 13.15-14.30 In dit document worden eerst alle

Nadere informatie

Jaarplan De Hazelmuis Stolwijk (met evaluatie )

Jaarplan De Hazelmuis Stolwijk (met evaluatie ) Jaarplan 2013- De Hazelmuis Stolwijk (met evaluatie 140603) U leest nu het jaarplan 2013- van Basisschool de Hazelmuis te Stolwijk. Boven alle plannen voor dit schooljaar staat altijd onze missie. Vanuit

Nadere informatie

Roof to roof. Bobbelbaan. Palm spin. Overgaan Touwtje springen. Catjump. Speed vault. Touw zwaaien. Wandrek klimmen

Roof to roof. Bobbelbaan. Palm spin. Overgaan Touwtje springen. Catjump. Speed vault. Touw zwaaien. Wandrek klimmen Plattegrond van onze gymzaal waarin deze mediakaarten allemaal zijn opgebouwd. Elk onderdeel is ook apart te gebruiken. Mocht je 2 dikke matten hebben, dan kun je de running up gebruiken i.p.v. het overgaan.

Nadere informatie

STUDIEDAG BASISLESSEN BEWEGINGSONDERWIJS

STUDIEDAG BASISLESSEN BEWEGINGSONDERWIJS STUDIEDAG BASISLESSEN BEWEGINGSONDERWIJS Op 21 januari 2015 organiseert scholings- en adviesbureau Alles in Beweging in samenwerking met de opleiding Sport & Bewegen Hilversum de 5 e editie van de studiedag

Nadere informatie

Studieavond Dynamische schooldag 2.0 Bewegen en leren gaan hand in hand!

Studieavond Dynamische schooldag 2.0 Bewegen en leren gaan hand in hand! Studieavond Dynamische schooldag 2.0 Bewegen en leren gaan hand in hand! Dinsdagavond 2 april 2019 in Neede Al ruim 680 deelnemers mochten wij inspireren tijdens onze praktische studieavond over de 'Dynamische

Nadere informatie

Vak 1 Schommelen Vak 2 Hurksprong. Vak 3 Hokbal. Materiaal. Groot 6 banken 12 touwen 2 kasten 1 bok 6 matten 2 springplanken

Vak 1 Schommelen Vak 2 Hurksprong. Vak 3 Hokbal. Materiaal. Groot 6 banken 12 touwen 2 kasten 1 bok 6 matten 2 springplanken werkblad Basisopstelling opstelling in 3 vakken Vak Schommelen Vak 2 Hurksprong Vak 3 Hokbal Materiaal 2 Groot 6 banken 2 touwen 2 kasten bok 6 matten 2 springplanken Extra Voor tijdsbewaking bij Hokbal:

Nadere informatie

Vragen & Antwoorden Continurooster CBS Ackerweide. December 2014

Vragen & Antwoorden Continurooster CBS Ackerweide. December 2014 Vragen & Antwoorden Continurooster CBS Ackerweide December 2014 Inhoud Inleiding... 3 Hoe ziet de invulling van de pauze van de groepen 1 t/m 4 eruit?... 4 Hoe ziet de invulling van de pauze van de groepen

Nadere informatie

Angsten. Waar werken jullie? Clusters. Fundamentele vraag. Terecht of onterecht. Klassiek pedagogisch dilemma

Angsten. Waar werken jullie? Clusters. Fundamentele vraag. Terecht of onterecht. Klassiek pedagogisch dilemma Presentaties Wim van Gelder Over de (beweeg) angst heen! Wim van Gelder Van Gelder in beweging Scholings- en adviesbureau Zwolle 28 maart 2018 op gebied van Bewegingsonderwijs, Motorische Remedial Teaching

Nadere informatie

Workshop Gebruik stappenplannen ERWD VO en MBO

Workshop Gebruik stappenplannen ERWD VO en MBO Workshop Gebruik stappenplannen ERWD VO en MBO Conferentie VO-MBO Rondom Rekenen 14 december 2016 Arjan Clijsen Met welke pet op bent u hier? Wie is werkzaam in het voortgezet onderwijs? Wie is werkzaam

Nadere informatie

Jaarverslag Werkgroep Kosmisch onderwijs en opvoeding 2011-2012

Jaarverslag Werkgroep Kosmisch onderwijs en opvoeding 2011-2012 Jaarverslag Werkgroep Kosmisch onderwijs en opvoeding 2011-2012 Leden van de werkgroep: Annet Kooiman (montessori werkplaats), André Gilara ( montessori Anninkschool), Jos Werkhoven (uitgeverij de Arend),

Nadere informatie

Gezonde leerlingen presteren beter!

Gezonde leerlingen presteren beter! Gezonde leerlingen presteren beter! Wie ben ik? Monique van Ark (ark.van.m@hsleiden.nl) HALO pabo 10 jaar vakleerkracht primair onderwijs 5 jaar coördinator vakleerkrachten en combinatiefunctionarissen

Nadere informatie

TAKEN EN COMPETENTIES CULTUURCOÖRDINATOR

TAKEN EN COMPETENTIES CULTUURCOÖRDINATOR TAKEN EN COMPETENTIES CULTUURCOÖRDINATOR Cultuurbeleid en cultuurbeleidsplan Uren Wie doet wat Hier ben ik goed in - een overzicht hebben van het cultuurbeleid van de overheden: ministerie, gemeente etc.

Nadere informatie

Stappenplan voor een rookvrij schoolterrein

Stappenplan voor een rookvrij schoolterrein Stappenplan voor een rookvrij schoolterrein Inleiding Sinds 1 januari 2014 is de leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak verhoogd van 16 naar 18 jaar. Uit onderzoek blijkt dat het zien roken van anderen,

Nadere informatie