BOUWEN nr driemaandelijks tijdschrift oktober-november-december 2005 afgiftekantoor 8000 Brugge 1 2de afdeling P BOUWEN

Transcriptie

1 g BOUWEN metbaksteen BOUWEN nr driemaandelijks tijdschrift oktober-november-december 2005 afgiftekantoor 8000 Brugge 1 2de afdeling P Studentenprijs 2005 Pour recevoir cette revue en français, contactez-nous au 02/ /05

2 g BOUWEN MET BAKSTEEN is het driemaandelijks tijdschrift van de Belgische Baksteenfederatie. Voor meer informatie, aarzel niet ons te contacteren. Abonnement: Catherine Bral Redactie: Laurie Dufourni Verantwoordelijke uitgever: Jozef Van Den Bossche Bezoek ook onze website en de website Adres: Kartuizersstraat, 19 bus Brussel tel. (02) ~ fax (02) Druk:

3 BOUWEN MET BAKSTEEN VIJFENDERTIGSTE JAARGANG VOORWOORD Dit tijdschrift is al het laatste nummer van Bouwen met Baksteen voor het jaar Dit nummer is volledig gewijd aan de projecten van de laureaten van de baksteenprijs Zestien Belgische architectuurscholen nemen deel door diverse projecten voor te stellen. Elk instituut wijst zelf zijn laureaat aan De publicatie van deze projecten laat ons toe om deelgenoot te zijn van droom en inbeelding van deze jong afgestudeerden. De baksteenindustrie wenst deze jonge architecten veel geluk toe! Hun loopbaan zal er ongetwijfeld toe leiden dat zij nog uitgebreider kennismaken met de materialen in gebakken aarde, hun technische en esthetische kwaliteiten, maar ook hun architecturale mogelijkheden. Wij maken van dit nummer gebruik om U eraan te herinnering dat Bouwen met Baksteen een gratis publicatie is ter attentie van de architecten en bouwprofessionals. Hetzelfde geldt voor de technische brochures die regelmatig het voorwerp vormen van een heruitgave. INHOUD Bert Maeyens Hogeschool voor Wetenschap en Kunst Sint-Lucas - Brussel Floris De Bruyn - Isabelle Putseys Hogeschool voor Wetenschap en Kunst Sint-Lucas - Gent Els Balduck Hogeschool Antwerpen - Henry van de Velde Instituut Joris Brouns Provinciale Hogeschool Limburg Alessandro Lavagnoli ISACF La Cambre - Bruxelles Anne Guilleaume ISA Lambert Lombard - Liège Bénédicte Thomas ISAI Institut d Architecture de Mons Damien Claeys ISA Saint-Luc - Bruxelles Jean-Christophe Culot - Sébastien Schautteet - Julien Steegen ISA Saint-Luc de Wallonie - Liège Nicolas Delbecke ISA Saint-Luc de Wallonie - Tournai Alina Pirvulescu ISAI Victor Horta - Bruxelles Carolien Van der Cruyssen Katholieke Universiteit Leuven Kristof De Bonte Vrije Universiteit Brussel Kasper Jordaens - Nik Naudts - Simon Vermote Universiteit Gent Anne-Marie Barszez - Magdalena Gradys - Bénédicte Vanderzeypen Faculté Polytechnique de Mons / Aurélie Lescot Ecole Supérieure des Arts Plastiques et Visuels Delphine Warnon Université Catholique de Louvain Lijst van de instellingen voor architectuuronderwijs

4 2 BOUWEN MET BAKSTEEN Het Zuidpaleis Bert Maeyens Hogeschool voor Wetenschap en Kunst Sint-Lucas - Brussel Is het nog mogelijk aan Brussel te denken zonder daarbij Europa te zien? Zowel voor Belgen als niet- Belgen geldt Brussel steeds meer als pars pro toto voor een politiek-economische moloch die een versplinterd continent op sleeptouw neemt. Als er iets is wat a priori niet met deze hoofdstad geassocieerd wordt is het ontspanning. Nochtans weten landgenoten die na enkele jaren uit de vastgebeitelde cultuurtotems Barcelona, Rome of Berlijn terugkeren dat Brussel wel degelijk als een soort ingedommeld Las Vegas te ontdekken valt. En bovendien veel goedkoper. Met dit eindwerk probeer ik Brussel de kans te geven die verborgen puls te tonen door hem te materialiseren. Niet zoals het nabijgelegen Justitiepaleis massief en toornig, maar eerder als Brussel zelf, informeel maar alert. Door op de plaats waar het Zuidstation de kleine ring ontmoet een bouwblok te verwijderen en een deel van het neoklassieke Zuidpaleis te annexeren wordt het Noord/Zuid evenwicht van de hoofdstad hersteld. Waar Brussel- Noord staat voor Ministeries, Sheraton, Botanique en Nieuwstraat, kent Brussel-Zuid een deficit aan evenwaardige programma s en gebouwen. Mijn ingreep een bult op een glazen sokkel vol licht en projecties - representeert de gezellige mikmak die Europa zou kunnen zijn. Het is een multimediale concertzaal die volgens vzw de Munt voor hun werking noodzakelijk is: 2000 plaatsen onder te verdelen in een zaal van 700 en één van 1300 personen. Eigenlijk wil deze concertzaal als een soort geïnverteerd songfestival internationale groepen aan Europese groupies tonen. Ze wil Amsterdammers

5 BOUWEN MET BAKSTEEN 3 en Weense vrouwen doen bewegen op de cadans van Jamaicaanse platen en Finnen doen zweten door Australische videokunst. Ze geeft de wereld de kans om er een week in residentie te spelen terwijl Europa naar haar toe komt. Vanuit het Zuidstation duurt een treinrit naar Zaventem immers maar vijftien minuten, wat maakt dat de gemiddelde Europeaan maximaal drie uur en een kwartier van deze nieuwe zaal verwijderd is. Daarenboven zorgen Thalys en Eurostar voor een nog dichter hinterland met Parijs, Keulen, Rotterdam en Londen op anderhalf uur sporen. Dit gebouw, dat een deuk maakt in de kleine ring, creëert in zijn omarming met het Zuidpaleis een nieuw plein aan de voet van de Marollen en verbindt Brussel-centrum met de perrons van heel Europa. De zaal vormt daarom niet alleen een stedelijke container voor Brussel-Zuid maar dient in feite als reactorvat voor het culturele leven van Europa-Totaal.

6 4 BOUWEN MET BAKSTEEN Cork Public Library, Ierland Floris De Bruyn - Isabelle Putseys Hogeschool voor Wetenschap en Kunst Sint-Lucas - Gent Een bibliotheek als plek waar ontmoeting tot begrip kan leiden. Umberto Eco Het complex bestaat uit 2 in elkaar lopende volumes. Een toren en een balkvolume. Deze zijn enerzijds ontstaan vanuit een studie van de omgeving, anderzijds vanuit programmatische overwegingen. De eigenlijke bibliotheek begint pas op niveau +1. Doorheen het gelijkvloers loopt een stedelijke as waarop alle commerciële functies geënt zijn. Vertrekken we vanuit de vraagstelling wat de functie is van een bibliotheek in onze hedendaagse maatschappij, en vooral: wat zal haar functie zijn in de toekomst? Een bibliotheek zal in de toekomst een tegenwicht vormen voor de vluchtige digitale media. Als gebouw moet ze een antwoord zijn op de plaatsloosheid van die media. Een toevluchtsoord waar mensen wegwijzers vinden in de digitale doolhof. De bibliotheek blijft de plek waar kennis fysiek aanwezig is en mensen zich kunnen onderdompelen in een sfeer van houten kasten en de muffe geur van op elkaar gepakt papier. Cork heeft naast de gewone circulatieroutes van straten en pleinen een heel netwerk van kleine steegjes die zich een weg banen doorheen de nauwaansluitende bouwblokken. Zo ontstaat er een aangename alternatieve route langs ingesloten open plekken. Op dezelfde manier worden in het ontwerp de bestaande circulatieroutes gerespecteerd en worden er routes toegevoegd ter uitbreiding van het netwerk. Zo gaat de bibliotheek deel uitmaken van het complexe stedelijke weefsel. Vandaar een toren als moderne versie van de bibliotheek van Babel van J. Luis Borges. De kennis wordt als het ware gematerialiseerd in het gebouw. Verder moet het een gezellige plek zijn waar mensen samenkomen om een krantje te lezen, om te genieten van de

7 BOUWEN MET BAKSTEEN 5 Het gevelprincipe is gebaseerd op een boekenkast waarvan de boeken de planken dragen. Op een volle boekenplank heb je meer boeken nodig om de bovenliggende plank te dragen. Door deze overdimensionering wordt het mogelijk op de opeenvolgende boekenplanken andere boeken weg te nemen omdat de krachten evenredig verdeeld worden over de verschillende boeken. De gevel is onderverdeeld in een grid van 1m x 4,5m waarvan de as per niveau verschoven is met de helft van 1 unit. Het grid is ingevuld met structurele panelen die de traveemaat volgen. Ze variëren van afmeting en er is een doorlopende as van 40 cm waar de kolommen in geïntegreerd zitten. Bijkomende niet structurele invulpanelen maken de compositie compleet. rustige bedrijvigheid, of gewoon om iemand te ontmoeten voor een gesprek. Door de gelijkvloerse verdieping te reserveren voor openbare functies wordt de drempel zo laag mogelijk gehouden. De extra gecreëerde openbare ruimte kan benut worden voor evenementen en animatie en vormt zo een aantrekkelijk podium voor de bibliotheek die op die manier ook betrokken wordt bij het plaatselijk theater. Om als vanzelf aan te sluiten op het stedelijk weefsel is een royaal trapelement aangebracht als toegang tot de eigenlijke bibliotheek die zich op de eerste verdieping bevindt. De 3 samengevoegd vormen de uiteindelijke gevelcompositie. De gewone glaspanelen worden afgewisseld met gezandstraalde glaspanelen. Het ontwerp van de bibliotheek is alleen maar de openingszin van een nog ongeschreven boek. Het verhaal wordt mee geschreven door haar gebruikers. De boekentoren wordt daarbij gezien als een mystiek element dat mensen aanzet tot dromen, denken, lezen,

8 6 BOUWEN MET BAKSTEEN Passiefwoningen in het industriële kader van Leuven Noord Els Balduck Hogeschool Antwerpen Henry van de Velde Instituut Dit project situeert zich op de enigszins verwaarloosde industriële terreinen in het noorden van de stad Leuven. Deze plek in de stad is het product van verschillende historische elementen zoals het graven van de Vaart, de vestiging en ontwikkeling van de brouwerij Stella Artois, de Sint Gertrudiskerk, het Klein Begijnhof, Omgeving Tot op vandaag is de grootse, enigszins vervallen industriële architectuur in Leuven Noord bewaard gebleven. De stad ijvert voor een maximaal behoud van dit waardevolle patrimonium in combinatie met de ontwikkeling van het gebied als hernieuwd stedelijk centrum. Een deel van deze gebouwen zal in de toekomst gesloopt worden. Doel van de operatie is het terugwinnen van dit gedeelte van de binnenstad voor kwalitatief wonen. Door goede ontsluitingsmogelijkheden en een ligging nabij de binnenstad bieden de oude industriële gronden langs de Vaart enorm veel mogelijkheden voor een verdere ontwikkeling als nieuwe stadskern. Sluisstraat Twee huizen in de Sluisstraat sprongen meteen in het oog. Het zijn twee woningen op een klein, driehoekig terrein, net op de breuklijn industrie wooncentrum. Ze zijn visueel sterk bepalend in de straat. De Sluisstraat heeft een scharnierfunctie in deze buurt, ttz., onmiddellijke toegang tot de Vaartkom (en van daaruit ring, station, A2, ) èn de binnenstad. Het centrum van Leuven ligt op wandelaf-

9 BOUWEN MET BAKSTEEN 7 stand. Op deze plek naast de Dijle worden drie gestapelde wooneenheden voorzien. Project Het terrein in de Sluisstraat is nog geen 3 are groot. Er is dus nauwelijks ruimte voor een andere inplanting. Wel wordt door het spelen met volumes en de relaties open-gesloten geprobeerd het accent te verleggen van straat naar Dijle. Het is opvallend hoe de aanwezigheid van de rivier vandaag door de architectuur van de woningen genegeerd wordt. Omwille van de ouderdom van de bestaande woningen wordt geopteerd om van nul te beginnen met een volledig nieuwe constructie. Enkel de oorspronkelijke bouwlijnen blijven grosso modo behouden. Het gebouw bestaat visueel uit twee volumes. De onderste twee lagen hebben een onregelmatige vorm omdat ze aan de bestaande bouwlijn herinneren. Dit volume bergt twee ruime appartementen, één per verdieping. De twee bovenste lagen zijn rechthoekig en bieden ruimte voor één duplex-appartement. Doorheen het ontwerpproces wordt het verschil tussen de twee volumes benadrukt door overkraging, inspringing en de keuze van de gevelmaterialen. Ook in de constructie wordt deze lijn doorgetrokken. De betonnen sokkel wil een solide indruk geven die ook goed past bij de industriële geschiedenis van de omgeving. Het strakkere volume bovenaan loopt aan de kant van de Dijle door tot op de gelijkvloerse verdieping en kraagt over de Dijle. De wooneenheden beantwoorden in detail aan de passiefnorm. Ze zijn supergeïsoleerd, luchtdicht en genieten van passieve zonne-energie door de zuidgerichtheid. De keuze van iets ruwere gevelmaterialen is een knipoog naar het industriële kader van de site.

10 8 BOUWEN MET BAKSTEEN Publiek geheim, geheime tuin Joris Brouns Provinciale Hogeschool Limburg De locatie valt net buiten het toeristische circuit, maar ligt binnen de historische kern van de stad Gent. Dit stadsdeel wordt gekenmerkt door een groene oever van de rivier de Leie. Dit groene aspect brengt kwaliteiten met zich mee die in op stapel staande plannen door de stad worden uitgewerkt. Het ontwerp pikt op dit natuuraspect in en verdiept er verschillende betekenislagen van. Door gebruik te maken van een middeleeuws concept, de hortus conclusus, kunnen bovendien verschillende elementen als een sociale, historische en contemplatieve dimensie met het groenaspect samengebracht worden. De hortus conclusus is dermate rijk als concept dat het ook vanuit een hedendaags standpunt benaderd kan worden. Eigen aan het karakter van een omsloten tuin is dat hij inspeelt op een ander, eerder gestaag ritme. De tuin kan zich zodoende behoedzaam in het maatschappelijke weefsel inwerken en als stiltemoment een rol opnemen in het functioneren van de stad. De rol die de tuin hierbij toebedeeld krijgt, maakt van het ontwerp een oefening over hoe het contemplatieve op een actuele, niet-religieuze en nietgeïnstitutionaliseerde wijze architectu-

11 BOUWEN MET BAKSTEEN 9 raal gedacht kan worden. Twee elementen staan hierbij centraal. Als eerste wordt de ideologisch geïnspireerde verticaliteit geheroriënteerd tot horizontaliteit. Deze horizontale gerichtheid wordt geblindeerd, waardoor uitzicht inzicht wordt. Het tweede element betreft water. Water wordt niet langer als een statische waterpartij opgevat. Door opname van de rivier binnen de tuinmuren wordt het dynamische aspect van stroming geïntroduceerd. Deze bijzondere relaties bieden een context waar een bezinningscentrum, opgevat als een actueel stadsklooster, de bezoeker mogelijkheden gunt op een bewuste wijze stil te staan bij de culturele dynamiek van de stad. Een bloembinderij aan de straatzijde treedt op als buffer. Zelf functioneert dit deel van het gebouwencomplex als een grote stadstuinkamer die uitgeeft op de groene oever van de Leie.

12 10 BOUWEN MET BAKSTEEN Een zuiveringsstation aan het viaduct van Beez Alessandro Lavagnoli I.S.A.C.F. - La Cambre - Bruxelles De stad Namen zoekt een oplossing voor de behandeling van zijn vervuild water. Ze opteert voor de bouw van een nieuw gecentraliseerd zuiveringsstation, om neer te planten aan de Maas. De gekozen bouwplaats was gelegen in een erg pittoresk alluviaal landschap, dicht bij de rots van koning Albert te Marche-les-Dames. De student heeft beslist om de voorgestelde site niet te gebruiken teneinde een latere versnippering van de activiteiten aan de oevers van de Maas te vermijden en het natuurlijk gebied te behouden.

13 BOUWEN MET BAKSTEEN 11 De nieuw gekozen site voor de inplanting van het zuiveringsstation is de ruimte die zich onder de viaduct van de autosnelweg bevindt te Beez, met de bedoeling om een bestaand landschap te recycleren. De infrastructuur wordt heraangelegd in functie van het zuiveringsstation dat één van de dragende pijlers wordt van de viaduct. De hoofdidee van dit voorstel voor een stad of een streek die een infrastructuurwerk nodig heeft, is dat het onontbeerlijk is dat reeds bij het begin van het ontwerp een hele reeks uitrustingen worden geïntegreerd voor de gemeenschap zodat de functionele schaarste die zo sterk onze landschappen kenmerkt verminderd wordt. Het hoofdvolume is het vertikale element, de filterkolom. Zijn structuur heeft dezelfde typologie als de oorspronkelijke betonpijler van de viaduct, die wat gewijzigd werd zodat er een aantal elementen van het zuiveringsstation in konden worden ingewerkt. Deze beslissing om hetzelfde type structuur te behouden verklaart zich door de wens om aan te tonen dat men gemakkelijk een andere bestemming kon integreren in de site zonder dat grote wijzigingen nodig waren. De kolom heeft aan beide zijden twee volumes om water te decanteren en modder en geuren te behandelen, overkoepeld door een verdieping voor de administratie en het onderzoek.

14 12 BOUWEN MET BAKSTEEN De site van de Chartreuse te Luik Onderwijscentrum voor de natuur en het wetenschappelijk onderzoek Anne Guilleaume Institut Supérieur d Architecture Lambert Lombard - Liège Het fort de la Chartreuse, gebouwd in het begin van de 19e eeuw, overheerst de stad Luik. De site werd door het leger verlaten op het einde van de 20e eeuw en heeft nooit een andere bestemming gekregen. Hij wordt tegenwoordig beschouwd als een groene long op kleine afstand van het stadscentrum. De hoofdgedachte voor de inrichting van de zone is de integratie van de militaire overblijfselen en de bestaande vegetatie in een nieuw globaal project dat zich uitstrekt over 60 hectaren. Bepaalde markante elementen (het fort, de versterkingen en de gracht) vormen de ruggegraat van het project. Ze laten toe om doorheen de site te wandelen en de verschillende activiteiten een plaats te geven. Rond deze assen worden de nieuwe inrichtingen gevestigd: de creatie van een groot hedendaags park, de herbestemming van het fort en de huisvesting van nieuwe functies. De voornaamste functie van het project is een onderwijscentrum voor de natuur en het wetenschappelijk onderzoek met regionaal maar ook interregionaal karakter. Deze keuze beantwoordt aan een wens om de bestaande fauna en flora in de verschillende geklasseerde parken in het licht te brengen. Het natuurcentrum wordt ingeplant langs de omwalling en verlengt de wan-

15 BOUWEN MET BAKSTEEN 13 deling naar de meer ongerepte delen van de site, terwijl steeds een band met de slotgracht behouden blijft. Het centrum is opgebouwd uit verschillende onderling verbonden delen: Een ruimte gewijd aan het publiek die op het gelijkvloers gelegen is (cafetaria, winkel, tentoonstellingsruimte, bureau voor het park ). Een centrum voor wetenschappelijk onderzoek (laboratoria, bibliotheken, kantoren, vergaderzalen, ). Een centrum voor onderwijs van de natuur (vestiaires, overdekte speelplaats, speelzalen en klaszalen). Een grote serre voor gebruik door de vorsers en de bezoekers. gebouwd dat ze wijds of eng lijken afhankelijk van hun functie. De verschillende trajecten en vele wandelpaden kunnen gebruikt worden door de personen met een handicap waarvoor een toegang voorzien is tot het volledige gebouw. De gebruikte materialen voor het project zijn gekozen in overeenstemming met de functie van het gebouw. Het hart van de constructie werd uitgevoerd in zwaar metselwerk terwijl een lichtere en meer transparante structuur ontwikkeld werd op de hogere verdiepingen. De ontwerpen van het gebouw en van de tuinen op de glooiing zijn hecht verbonden met mekaar: zowel hun respectievelijke krachtlijnen als hun niveaus komen overeen. De ruimtelijke zoektocht van het project vindt zijn oorsprong in het streven naar transparantie tussen de verschillende functies, tussen de bebouwde en de groene zone, tussen de binnenruimte en de buitenruimte, De ruimten zowel binnen als buiten zijn zo op-

16 14 BOUWEN MET BAKSTEEN Het design als vertrekpunt voor de regionale ontwikkeling Bénédicte Thomas Institut Supérieur d Architecture de Mons De structuur van het complex is gestoeld op het Europese economische en culturele kader met als doel om de mogelijkheden van het Waalse Gewest herop te waarderen en haar beeld opnieuw te scheppen op basis van haar historische, sociale en economische verleden als bastion van de steenkool. De traditie en de reputatie van de kunst en beroepsscholen (Arts et Métiers) van Charleroi, de geografische ligging aan de kruising van Europese assen Noord- Zuid en Oost-West en de aanwezigheid van de hoog technologische staalnijverheid maken van de site een bevoorrechte plaats voor dit soort project. Het doel van het project was om de afgetakelde ruimten te saneren, om de industriële braakliggende gebieden te behandelen, om een aangepaste infrastructuur te voorzien en tenslotte om verschillende kwaliteitswoningen op te bouwen. De oevers van de Samber worden ingericht als een watertuin met daartussen woningen, buitenruimten, openbare plaatsen, voorplein van gebouwen die allen ontmoetingsplaatsen vormen, herkenningspunten, die het bestaande patrimonium heropwaarderen en een groen beeld van de stad verder ontwikkelen. Teneinde de technische, educatieve en professionele vorming van personen uit alle leeftijdsgroepen te stimuleren, wordt een complex met mediatheek/- bibliotheek/conferentie- en archiefzaal ter beschikking gesteld van het publiek, waarbij ook nog ruimte overblijft voor de organisatie van de stages voor de jongeren. Arts et métiers van Charleroi was in het verleden voornamelijk gericht op de fabrieken; morgen zal echter de band gelegd worden tussen industriële objec-

17 BOUWEN MET BAKSTEEN 15 ten en kunstobjecten. De schepping van verschillende ateliers met kwaliteitsobjecten zal de competentie van de stad in de verf zetten, de markteconomie een nieuwe dynamiek geven en de handelaars toelaten om dicht bij elkaar te opereren. Drie thema s zijn steeds terug te vinden in de pakhuizen: De kunstenaars die het verleden voorstellen: door overdracht van kennis en knowhow, door leerperiodes, laten ze de traditie evolueren; De kunstenaars uit het heden: de restauratie en de reproductie laten toe om de beroepen uit het verleden te begrijpen en deze technieken toe te passen met nieuwe materialen en nieuwe werktuigen; De kunstenaars van de toekomst: het designobject, het industriële object is een object voor de toekomst; experimentele technieken zullen de recuperatie van materialen toelaten. Alle stadia, van het ontwerp tot de modellisering van designobjecten zullen toegepast worden op de bewaarde industriële gebouwen of zullen blijken in het nieuwe complex. Veelvuldigheid en complementariteit van de activiteiten kenmerken het project in osmose met zijn omgeving. Dit centrum mikt op een valorisatie van de tradities en een behoud en aanmoediging van alle initiatieven van de wedergeboren steenkoolregio. Het verleden als gunstig voorteken opwaarderen voor de toekomst.

18 16 BOUWEN MET BAKSTEEN Living in motion: multimodaal centrum - weststation (Brussel) Damien Claeys Institut Supérieur d Architecture Saint-Luc - Bruxelles Het braakliggend terrein van het weststation is een probleem. Dit ondoordringbare no man s land vormt een lang stedelijk litteken van 1 kilometer dat een breuk vormt tussen het oude en het jonge Molenbeek. Het project is ontstaan uit de idee om de afgescheiden wijken met mekaar te verbinden en om aan de bestaande woontorens een omgeving te geven. De hoofdgedachte is om de continuïteit te verwezenlijken: in de openbare ruimte (nieuwe visuele en fysische banden, herorganisatie van de kruispunten, aanleg van een nieuw park), en eveneens in de volumen (verschillen in hoogte beheren; nieuwe woningen, kantoren, ). Tenslotte moet de schepping van een multimodaal centrum toelaten om het groot aantal gebruikers te beheren (voetgangers, fietsers, wagens, taxi s, bussen, trams, metro s, RER). Het grootste deel van de activiteit speelt zich af in de ondergrond (5 sporen van de metro voor slechts 3 sporen van de trein/rer). De idee was om met het relief te spelen en om groene kloven te scheppen die lucht en licht in de metrostations brengen. Bovendien komt het tracé van het nieuwe park overeen met het tracé van de ondergrond.

19 BOUWEN MET BAKSTEEN 17 Het station is overdekt (structur in staal / glas / gemotoriseerde zonnebescherming / fotovoltaïsche cellen), maar open (niet verwarmd, natuurlijke ventilatie). Onder deze bedekking, staan de winkels en lokalen van STIB/SNCB die bestaan uit moduleerbare containers afhankelijk van de behoeften (technische schakel). De toren dient als stedelijk herkenningspunt, als technische ruimte en als Bike Tower.

20 18 BOUWEN MET BAKSTEEN Stedenbouwkundige herstructurering van de Guillemins wijk Jean-Christophe Culot, Sébastien Schautteet, Julien Steegen Institut Supérieur d Architecture Saint-Luc de Wallonie - Liège Na een analyse waarbij een geheel van criteria in beschouwing werd genomen, werd het concept van het project gebaseerd op 3 niveaus: Europa, de stad en de wijk. Deze studie laat toe om een planning te voorzien, een ordening van de site per zone en een opstelling van de verbindingen. Als gevolg van de analyse, moet het project ambitieus, dynamisch en optimistisch zijn. Het ontwikkelt zich als een rizoom waarin de verschillende functies hun plaats vinden en verweven worden met de stad. Dit weefsel is beheerst door een grote groene ruimte, een verenigend element van de drie niveaus van het project. Het speelt eveneens de rol van distributiekanaal, circulatiezone, verbindingsweg en bufferzone doorheen de volledige site. Vertrekkend van de halte van de TGV, nieuw vervoermiddel, worden drie multifunctionele torens en één hotel rechttegenover haar groot plein neergeplant, als antwoord op de megastructuur die door S. Calatrava uitgedacht werd. Vervolgens maken een bibliotheek en administratieve bouwdelen op de schaal van de stad de verbinding met de toren van financiën. Langs weerszij-

21 BOUWEN MET BAKSTEEN 19 den hecht een sportcentrum en een groep woningen zich aan de functies en de structuur van de gebouweilanden. Het laatste deel van het project herbergt de culturele functies en de horeca, het staat recht als een symbool van de toegang tot de stad. Dit symbool richt zich tot de Maas in het verlengde van het parc de la Boverie, ware groene long van de brandende stad. Dankzij inspanningen voor de infrastructuur en distributie tussen de verschillende activiteiten, en de verbindingen en banden tussen de verschillende onderdelen, komt het project over als een uniforme en coherente entiteit van het station tot aan de Maas. Getrouw blijvend aan de drie schaalniveaus draagt de behandeling van de openbare ruimten, de uitdrukkingen van de gevels en de materiaalkeuze bij tot de harmonie en de homogeniteit van het ontwerp. Illustraties 3D: Pierre Lheureux

22 20 BOUWEN MET BAKSTEEN Een moment van stilte te Venetië Nicolas Delbecke Institut Supérieur d Architecture Saint-Luc de Wallonie - Tournai Gesticht in 1104 door de Doge Falier, vormde het arsenaal van Venetië in zijn tijd de machtigste scheepswerf van de wereld. Ingesloten sinds eeuwen en afgescheiden van de stad door een hoge muur met kantelen, geeft het arsenaal zich langzaam bloot aan het publiek door de ontwikkeling van de biënnale in het zuiden, de schepping van een hoogtechnologisch park in het noorden en een project voor een museum van de marine in het militair domein. In de noordelijke richting, tussen de lagune en de hoge muur van het arsenaal, ligt een driehoekig stuk land waarop enkele verlaten barakken van vissers. Deze ruimte die ogenschijnlijk aan Venetië noch aan het arsenaal toebehoort werd gekozen om een nieuwe opening te scheppen en te symbolise-

23 BOUWEN MET BAKSTEEN 21 ren. Vanuit die driehoekige vorm, gelegen tegen het arsenaal, stelt het gebied zich open aan de lagune en de eilanden Murano en Burano. Voor dit project waren de stedelijke situatie en het landschap bepalende elementen voor het ontwerp. De stad die bestaat uit verschillende eilanden met een rijkdom aan kleine plaatsen, cultuurtrekkers, hoge en smalle steegjes, heeft de karakteristieke en constitutieve elementen die nodig zijn voor de uitwerking van het project. De ontdubbeling van de wand, laat toe om een nieuwe ingang te voorzien voor het arsenaal, terwijl de intimiteit van de huidige plaats behouden blijft. Deze nieuwe muur wordt aanzien als het dominerend element van het ontwerp door zijn overeenkomst met de beoogde doelstellingen en met de eigenheden van de site. Soms vormt de muur een gids, dan een afbakening, dan weer een grens tussen binnen en buitenomgeving, dit zelfde element wordt gebruikt om al de verschillende ruimten aan te bieden aan een plaats waar gemijmerd kan worden onder de schaduw van Venetië. Vanuit de introverte ruimte, die nodig is voor de cultuur en de reflectie, tot de ruimte die zich opent aan de lagune, ontwikkelt deze muur zich tot een federaal element. Hij wordt het kader van het punt van de stilte, plaats voor de peinzende bezoeker die zich afzondert van alle geluiden.

24 22 BOUWEN MET BAKSTEEN Atelier «Architectuur - Grondgebied - Strategie - Landschap» Alina Pirvulescu Institut Supérieur d Architecture Victor Horta - Bruxelles De natuur is te ontcijferen, zij verplicht tot een lezing, zij ondervraagt het oog alvorens een concept aan te nemen. Door voor het landschap aandacht te onwikkelen, door het een blik en een waarde te gunnen, wordt het ingeschreven in het stedenbouwkundig geheel. De erkenning als stimulerend gebied van een streek, verschaft aan dit deel van het landschap het hoogste belang waardoor de meest onverwachte vragen opduiken. Het landschap wordt belangrijk in de structuur van morgen. Deze zones spelen de rol van verbinding tussen de industriële zones en de bewoonde delen, de parken. Het zijn onderdanige zones zoals de voorgestelde oevers van het kanaal, onderworpen aan de willekeur van de wijzigingen in het landschap. Het voorgestelde project door Alina Pirvulescu (Erasmus; Architectuurschool van Boekarest) toont het nut van een belangstelling voor verlaten of onherbergzame zones (industriële zones, recyclageruimten, opslag van modder) en bewijst de gevoeligheden die gedragen worden door nieuwe blikken, door een doorslaggevend programma en door een scenario waarin beperkingen en context aan bod komen.

25 BOUWEN MET BAKSTEEN 23 Het beoogde doel is om een architecturaal project voor te stellen dat zo landelijk mogelijk is met als strategie om de ontwikkeling en de sensibilisatie van de directe buurt voor de recyclage- en bedrijfsactiviteiten te verzorgen. De gekozen en voorgestelde site bevindt zich aan de samenvloeiing van het Canal du Centre en het Canal de Charleroi te Seneffe, in visueel contact met de chemische bedrijven en de opslagplaatsen van de uitgebaggerde modder. Dit project is niet vastgelegd in tijd en ruimte, het kan zich aanpassen en kan elk initiatief tot herbestemming van sites begeleiden door een voortdurende vraagstelling gedurende deze nieuwe ontwikkeling van een site.

26 24 BOUWEN MET BAKSTEEN Een duurzaam ontmoetingscentrum - Aalst Carolien Van der Cruyssen Katholieke Universiteit Leuven Duurzaamheid is een modewoord geworden dat in veel sectoren te pas en te onpas gehanteerd wordt. In de ontwerpstudio Duurzaam Bouwen 2005 werd dit begrip op een kritische manier benaderd en als leidraad gebruikt bij het ontwerpen. Na een stedenbouwkundig ontwerp voor de wijk Bergemeersen in Aalst en een masterplan voor bepaalde delen van dat projectgebied, werd individueel een site en een programma gekozen voor een ontwerp op niveau van het gebouw, a.d.h.v. een onderzoek naar de noden van de stad en de mogelijkheden binnen het projectgebied. Daaruit volgde de keuze om een ontmoetingscentrum te ontwerpen dat het midden houdt tussen een wijkcentrum en een cultureel centrum. De site ligt in het centrum van de stad op een terrein langs de Dender, dat nu ingenomen wordt door storende fabrieksgebouwen. Wat meteen opvalt, is het grote contrast tussen de groene oever en de harde industriële kade er tegenover. Om dit beeld vast te houden heeft het centrum (en zijn omgeving) een even ruw en koud karakter gekregen. De grofkorrelige zwarte pleister lijkt op beton en de strakke lijnen en sobere detaillering maken van het gebouw een massief geheel. Maar binnen die ruwe schil is er licht en ruimte. Dit wordt bereikt door goed geplaatste beglazing en door een doordachte indeling die een polyvalent gebruik toelaat. Elk van de zalen, de foyers en het café kunnen als één ruimte of apart gebruikt worden en ze sluiten elk aan op een buitenruimte: het plein, de kade, de binnentuin of een terras op de verdieping.

27 BOUWEN MET BAKSTEEN 25 De eis van (ecologische) duurzaamheid heeft gevolgen voor de schil van het gebouw om de warmte/koude zoveel mogelijk buiten te houden - en voor de technieken om energiezuinig te koelen en te verwarmen. Ook de keuze van de materialen voor de constructie tot de afwerking werd gemaakt met het oog op de impact op het milieu. stadskern _ kleine ring _ ontmoetingscentrum _ Dender _ fietsersbrug _ park _silo s

28 26 BOUWEN MET BAKSTEEN Inbreidingsproject De Krook Kristof De Bonte Vrije Universiteit Brussel De site aan de Waalse Krook naast het voormalige circus Mahy bezit een opvallende status in het Gentse stedelijk weefsel: een stedelijk schiereiland in een bocht langs de Schelde. Een netwerk van steegjes en straatjes verbindt het gebied met enkele grote publieksassen. Het ontwerp wil deze unieke status behouden en versterken. Op het terrein wordt een mix van functies: wonen, kantoren, sport en hotel ingeplant. De gebouwen die dit programma herbergen vormen een doorwaadbaar geheel met een aanvaardbare dichtheid (V/T 1,5). Een stedelijke retraite geïnspireerd op de kloostertypologie verbindt de verschillende volumes en speelt maximaal in op de unieke ligging naast het water. De eenvoudige volumetrie van de gebouwen zoekt een relatie met de bestaande labyrintische structuur van het gebied en herstelt het contact met de Schelde. De opeenvolgende buitenruimtes tussen de parallelle volumes krijgen elk een sterke en unieke identiteit: speeltuin, groene helling, retraite tuin, stedelijk plein. Ze vormen de overgang tussen de groene as die Gent langs het zuiden binnendringt en het jaagpad dat de rivieroever tot in het stadscentrum volgt. De vormgeving van de verschillende volumes is afgestemd op hun functie en op de bebouwing in de omliggende straten. Het woongebouw en het hotel zoeken met hun eenvoudige baksteenarchitectuur en daken in leisteen een maximale aansluiting met de bestaande bebouwing. Balkonnetjes, gevarieerde raamopeningen en bakgoten refereren discreet naar de omliggende architectuur. De nieuwe UCON en het kantoorgebouw springen in het oog door hun transparantie. De vliesgevels maken de activiteit in de gebouwen zichtbaar voor de voorbijgangers op het Zuid en de Kuyperskaai en maken hen tot levende publiciteitsborden.

29 BOUWEN MET BAKSTEEN 27

30 28 BOUWEN MET BAKSTEEN De ontginning van een landschap: BORINAGE ZUID Kasper Jordaens, Nik Naudts, Simon Vermote Universiteit Gent Het gebied waarop het ontwerp betrekking heeft is gesitueerd ten zuiden van de N550 en valt grotendeels samen met Colfontaine/Frameries. Het wordt gekenmerkt door een amorf weefsel van voornamelijk lintbebouwing. Hierdoor ontstaat bij het doorkruisen van het gebied een tunneleffect. Naast het onoverzichtelijke bebouwingsweefsel wordt het gebied ook sterk bepaald door het re- liëf, bestaande uit een opeenvolging van vroegere rivierdalen en heuvelruggen. Vele terrils en oude spoorwegbermen vormen een bijkomende layer aan dit reliëf. Na een grondige verkenning van dit gebied is de conclusie dat veel van de landschappelijke potenties die in het gebied aanwezig zijn momenteel door de gesloten bebouwingslinten niet naar boven kunnen komen. Achter de gesloten huizenrijen en binnen de grote bouwblokken gevormd door de linten bevinden zich veelal gebieden met een zekere landschappelijke waarde, de verborgen landschappen. De huidige tendens van de leegloop van de Borinage wordt in het ontwerp als kans aangegrepen om door middel van het schrappen van bebouwd weefsel de landschappelijke potenties van het gebied naar boven te brengen. Er wordt ingezet op het landschap als nieuwe aantrekkingskracht voor het gebied, zowel op residentieel als op recreatief vlak. Het landschap wordt zowel voor de bewoners van het gebied, de borinagals, als voor de recreanten en toeristen, de a-borinagals, een troef die door Borinage Zuid kan uitgespeeld worden. Het momenteel verborgen landschap wordt als het ware ontgonnen. Na de steenkoolontginning is de Borinage nu het onderwerp van de ontginning van een landschap.

31 BOUWEN MET BAKSTEEN 29

32 30 BOUWEN MET BAKSTEEN Luchthavengebouw voor een luchthaven te Chièvres Barszez Anne-Marie (FPMs), Gradys Magdalena (FPMs), Vanderzeypen Bénédicte (FPMs), Lescot Aurélie (ESAPV) Faculté Polytechnique de Mons / Ecole Supérieure des Arts Plastiques et Visuels Het concept van deze luchthaventerminal wordt duidelijk door het samenspel van zijn drie scheppende ideeën, het axiale, de dualiteit en de lichtheid. Het axiale van de inplanting: het project integreert zich stapsgewijs in zijn omgeving, het wordt opgewekt vanuit de assen van de straat en de pistes. Gezien vanuit de hemel, is zijn aanwe- zigheid zichtbaar door een spel van gekleurde tegels. Het traject dat de reizigers moeten bewandelen is ook langs een as georganiseerd waardoor een duidelijk begrip van het af te leggen parcours mogelijk wordt. De dualiteit van de uitgevoerde vormen: het gebogen dak in aluminium biedt onderdak aan de grote en rustgevende ruimte van de hall, de volumen

33 BOUWEN MET BAKSTEEN 31 in de vorm van parallellogrammen met diverse functies volgen elkaar op, schuiven in en over mekaar heen langs de volledige wandelgang die afgelijnd wordt door een watervlak. De lichtheid van de materialen: het aluminium, het glas en het polycarbonaat worden voornamelijk gebruikt, ze dragen bij tot de versterking van het luchtige gevoel van het project dat sterk verbonden is met de functie van het gebouw.

34 32 BOUWEN MET BAKSTEEN Orografische woningen aan het Canal du Centre : een netwerk (geheel) gelegen aan een netwerk Delphine Warnon Université Catholique de Louvain De regio van het Canal du Centre is tegenwoordig gefragmenteerd, op zoek naar een identiteit, het resultaat van een tijdperk waarin de constructieve mogelijkheden geleid hebben tot een gestage vervlakking van het oorspronkelijke gebied. De spoorweg, het oude kanaal, de autosnelweg en het groot kanaal zijn evenveel littekens, verantwoordelijk voor de natuurlijke en bebouwde omgeving die nu ontmanteld is. Het project herstructureert op coherente wijze het grondgebied door de uitvoering van een bijkomend netwerk. Dit netwerk, in hechte samenhang met het terrein, begint aan een zijde van de rivier tot het oude kanaal en strekt zich aan de andere zijde verder uit tot aan de spoorweg. Het bestaat uit een promenade aan de zijkant van de beek, uit oppervlakken bestaande uit weilanden, uit velden waar geëxperimenteerd wordt met de chemische samenstelling van de grond die vervuild werd met afval van de industrialisatie, en tenslotte bestaat het netwerk nog uit een structuur die verbonden is met de rand van het water en waarin een alternatieve bewoning is voorzien. Deze structuur bestaat uit een reeks unifamiliale woningen die met een constant niveauverschil t.o.v. mekaar op een helling liggen waardoor zij een hechte band met de topografie van de vallei behouden. Elke woning neemt evenzeer deel aan een levensproject als aan een territoriaal project. Ze beschikken allen over een tuin aan de zuidkant, een terras op het noorden en zij zijn van mekaar gescheiden door bergruimte die, indien nodig, kan dienst doen als garage, atelier of kippenhok, etc Het grondplan werd opgebouwd rond twee dragende kernen.

35 BOUWEN MET BAKSTEEN 33 Op de verdieping liggen de verblijfsruimten met daaronder de nachtruimten. De houten gevels, uitgerust met een systeem met luiken, laten toe om de verlichting en intimiteit van de woning te regelen. Dit project kadert in een gemeenschappelijke reflectie over de hedendaagse stad en haar mogelijkheden om georganiseerd en begrepen te worden dankzij een structuur met een landelijk karakter.

36 34 BOUWEN MET BAKSTEEN Belgische instellingen voor architectuuronderwijs Hogeschool voor Wetenschap en kunst Sint-Lucas Brussel Departement Architectuur Campus Brussel Paleizenstraat, Brussel Hogeschool voor Wetenschap en kunst Sint-Lucas Gent Departement Architectuur Campus Gent Hoogstraat, Gent Hogeschool Antwerpen Henry van de Velde Instituut Mutsaertstraat, Antwerpen Provinciale Hogeschool Limburg Universitaire Campus Diepenbeek Departement Architectuur Universitaire Campus Gebouw E 3590 Diepenbeek ISA Lambert Lombard Rue Saint-Gilles, Liège ISA Mons Rue d Havré, Mons ISA Victor Horta Campus de la Plaine Boulevard du Triomphe, CP Bruxelles ISA La Cambre Bruxelles Place E. Flagey, Bruxelles ISA Saint-Luc Bruxelles Rue d Irlande, Bruxelles ISA Saint-Luc de Wallonie Liège Boulevard de la constitution, Liège ISA Saint-Luc de Wallonie Tournai Chaussée de Tournai, Ramegnies-Chin Katholieke Universiteit Leuven Faculteit Toegepaste Wetenschappen Departement Architectuur Kasteel van Arenberg 3001 Heverlee Universiteit Gent Faculteit Toegepaste Wetenschappen Departement Architectuur J. Plateaustraat, Gent Vrije Universiteit Brussel Faculteit Toegepaste Wetenschappen Dienst Architectuur Pleinlaan, Brussel Faculté Polytechnique de Mons Unité d Architecture Rue du Joncquois, Mons Université Catholique de Louvain Faculté des Sciences Appliquées Unité d Architecture Bâtiment Vinci Place du Levant, Louvain-La-Neuve Université de Liège Faculté des Sciences appliquées Chaire d architecture Chemin des chevreuils, Liège

37 BELGISCHE DAKPAN- EN BAKSTEENFABRIKANTEN Bakstenen voor gewoon metselwerk: V : volle baksteen voor gewoon metselwerk P : geperforeerde baksteen voor gewoon metselwerk L : geperforeerde baksteen met lichte scherf Bakstenen voor gevelmetselwerk S : strengpersgevelsteen ( machinale gevelsteen) H : handvorm en vormbakperssteen K : klampsteen A : andere soorten (traditionele en rustieke gevelstenen zoals veldovensteen, baksteen op basis van leisteen, enz.) Andere producten: W : welfsels D : dakpannen en muurdeksels T : Boomse kerktegels, ongeglazuurde tegels O : straatklinkers Voor details over het productiegamma van elke fabriek, kan men zich best rechtstreeks tot de bedrijven wenden. De lijst is samengesteld op basis van de ledenlijsten van de B.B.F. Vele producenten verkopen hun producten al dan niet exclusief, via een afzonderlijke verkoopsorganisatie. In de gevallen waar dit nuttig lijkt, is de naam tussen haakjes bijgevoegd. Oost-Vlaanderen Kleiprodukten HOVE Lindendreef Ninove Tel. (054) Fax (054) (V-H-A) Steenfabriek VANDE MOORTEL Scheldekant Oudenaarde Tel. (055) Fax (055) (H-O) SVK Aerschotstraat 114, 9100 Sint-Niklaas Tel. (03) Fax (03) (V-P-L-S-H-W) West-Vlaanderen Steenbakkerij AMPE Brugsesteenweg Egem (Pittem) Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S) DESIMPEL Hoogledestraat 92, 8610 Kortemark Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S-H) TERCA - ZONNEBEKE Ieperstraat Zonnebeke Tel. (051) Fax (051) (V-P-S) Steenbakkerij DE KEIGNAERT Stationsstraat 30, 8460 Oudenburg Tel. (059) Fax (059) (V-S-H) Steenbakkerij DUMOULIN Rollegembosstraat Ledegem Tel. (056) Fax (056) (V-P) TERCA - WIENERBERGER Ter Bede Business Center 8500 Kortrijk Tel. (056) Fax (056) (V-P-L-S-H-A-O) KORAMIC Kapel-ter-Bede Kortrijk Tel. (056) Fax (056) (D) Limburg Siersteenfabriek HEYLEN 2de Carabinierslaan Veldwezelt-Lanaken Tel. (089) Fax (089) (H) Steenfabriek NELISSEN - HAESEN Kiezelweg Veldwezelt Tel. (012) Fax (012) (H) TERCA - SCHOUTERDEN Venlosesteenweg Maaseik Tel. (089) Fax (089) (H-A) Steenfabrieken VANDERSANDEN Riemstersteenweg Spouwen Tel. (089) Fax (089) (H) Steenfabriek VANDERSANDEN Nijverheidslaan Lanklaar Tel. (089) Fax (089) (H) TERCA - TESSENDERLO Havenlaan Tessenderlo Tel. (013) Fax (013) (P-L) Antwerpen Steenbakkerij GEBR. LAUWERS Noeveren Boom Tel. (03) Fax (03) (K-A-T) Steenfabriek van NIEL (DESIMPEL) Landbouwstraat Niel Tel. (03) Fax (03) (H) SWENDEN RUMST Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) (V-P-L-S) Swenden Industries Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) DESTA Heerle Minderhout (Hoogstraten) Tel. (03) Fax (03) (S-O) Steenbakkerij FLOREN Vaartkant Rechts St.-Lenaarts Tel. (03) Fax (03) (V-S) TERCA - NOVA Steenbakkersdam Beerse Tel. (014) Fax (014) (V-P-L-S) TERCA - SAS Sint Jozefslei Rijkevorsel Tel. (014) Fax (014) (H-A) TERCA - BEERSE Absheide Beerse Tel. (014) Fax (014) (H) TERCA - QUIRIJNEN Sint Jobbaan Westmalle Tel. (03) Fax (03) (V-S-H-A) Brabant Steenfabrieken VANDERSANDEN Kortenbos Hekelgem Tel. (053) Fax (053) (H) Henegouwen Briqueterie de PERUWELZ (DESIMPEL) Rue de l Europe, Péruwelz Tel. (069) Fax (069) (H) Briqueterie de PLOEGSTEERT Barry Chaussée de Bruxelles Barry Tel. (056) Fax (056) (S) TERCA - GHLIN Route de Wallonie Ghlin Tel. (065) Fax (065) (V-S-O) TERCA - WARNETON Chaussée du Pont Rouge Warneton (Comines) Tel. (056) Fax (056) (H) Steenbakkerij van PLOEGSTEERT Touquetstraat Ploegsteert Tel. (056) Fax (056) (P-L-W) Namen Briqueterie de WANLIN (DESIMPEL) Route de Beauraing Wanlin Tel. (082) Fax (082) (S-A-O)