4/08. Wonen in de omgeving. nr driemaandelijks tijdschrift - oktober-november-december afgiftekantoor 8000 Brugge 1-2de afdeling

Transcriptie

1 BOUWEN MET BAKSTEEN 4/08 Wonen in de omgeving nr driemaandelijks tijdschrift - oktober-november-december afgiftekantoor 8000 Brugge 1-2de afdeling

2 Bouwen met baksteen is het driemaandelijks tijdschrift van de Belgische Baksteenfederatie. Voor meer informatie, aarzel niet ons te contacteren. Abonnement: Catherine Bral Redactie: Laurie Dufourni Verantwoordelijke uitgever: Jozef Van Den Bossche Adres: Kartuizersstraat, 19 bus Brussel tel. (02) ~ fax (02) Druk: inhoud Wonen in de omgeving... 1 Woning te Embourg Atelier d Architecture Grondal & associés... 2 Woning en praktijkruimte in Oudenburg ampe.trybou architecten... 4 Appartementen te Heist-op-den-Berg M-ar-S architecten: Stephan Van Wassenhove en Myriam Vangenechten... 6 Woningen te Hilversum, Nederland Kingma Roorda architecten Techniek KOUDEBRUGGEN: Ook baksteen biedt een oplossing!!

3 Wonen in de omgeving Foto: Studio Claerhout Beginnen aan een project is starten vanaf nul... niet echt! Natuurlijk vormt het bouwprogramma een basis maar nog belangrijker is de directe omgeving die ons inspireert. Of het nu is om te genieten van een uitzonderlijk zicht of om het gebouw te laten samensmelten met het landschap, baksteenarchitectuur legt al zijn troeven op tafel om nieuwe oplossingen te kunnen voorstellen... De projecten die door Bouwen met Baksteen werden uitgekozen zullen u laten proeven van de sfeer en de context waarin ze zijn ontstaan.

4 2 BOUWEN MET BAKSTEEN Woning te Embourg Atelier d Architecture Grondal & associés Foto s: Serge Brison De plaats zelf is vol van emoties. Het is dus niet meer dan normaal dat men valt voor haar charme! We hebben dan ook geen andere keuze dan een project te ontwerpen dat van hetzelfde niveau is als de magische plaats zelf. Welke stille dromer heeft het lef om een project te ontwerpen op dit steile terrein langsheen de rand van de klif? De opdrachtgever heeft in het architectuuratelier Grondal een zelfde aanvoelen van de uitzonderlijke eigenschappen teruggevonden als degene die men aan dit project moet toekennen.

5 BOUWEN MET BAKSTEEN 3 Het terrein biedt een fantastisch zicht op de vallei. De grote ramen bieden aan de achterkant een uitzonderlijk panorama! Aan de voorkant daarentegen is het veeleer het introverte karakter dat men wil benadrukken. Maar het terrein zelf wordt ook gekenmerkt door een vrij wild en onaangetast karakter. De architectuur van het huis laat er zich goed door inspireren. Men past zich aan de helling van het terrein aan, zonder de hoogteverschillen per se te willen afvlakken. Het wilde karakter van de plaats wordt nog wat bijgekleurd door het metselwerk met dunne voegen en het ruwe uitzicht. De keuze voor een baksteen met dezelfde kleur als die van de natuursteen versterkt trouwens de binding met het terrein. Reeds bij de constructie van deze woning werd goed nagedacht over hoe de benedenruimte ook kon worden veranderd van kinderkamers naar een autonoom appartement. Het resultaat is van hetzelfde niveau als het terrein... een gebouw volledig opgenomen door de klif waarop het werd ingeplant.

6 4 BOUWEN MET BAKSTEEN Woning en praktijkruimte in Oudenburg ampe.trybou architecten Foto s: Studio Claerhout Mensen wenden zich soms af van de moeilijkheden die ze ondervinden op een terrein, maar dit is niet het geval bij Frederiek Ampe en Lies Trybou, twee jonge architecten die gekozen hebben om hun woning en architectuuratelier te bouwen in Oudenburg, langs het kanaal Plassendale-Nieuwpoort. Leven en werken langs het water... het is daar waar de architecten hun inspiratie uit putten. De omgeving is niet als beperking aanzien; de context wordt hier een echte troef en zorgt voor dat beetje extra van een atypisch leefklimaat. Op dit relatief klein perceel kijkt heden ten dage een hoge en nauwe constructie, gebouwd op de volledige breedte van het terrein, uit op het kanaal... Haar volumetrie en shed-dak doen denken aan een bepaald soort industriële architectuur. De gebruikte materialen illustreren heel goed de intentie van de ontwerpers om het gebouw in zijn ruw uiterlijk te laten. Het gebouw is zo ontworpen dat het atelier en de woonst volledig onafhankelijk functioneren. Het atelier bevindt zich op het gelijkvloers aan de kant

7 BOUWEN MET BAKSTEEN 5 van de straat en het kanaal. Het maakt het architectenbureau duidelijk aanwezig in het straatbeeld. De woonst zelf bevindt zich op de eerste en tweede verdieping. Daardoor krijgen de bewoners ook een beter zicht op het kanaal en hebben ze minder last van het lawaai van het verkeer op de straat. De uitsprong van het raam accentueert de relatie tussen het interieur van de woonst en het leven langs het water... Toch wensten de architecten een rechtstreekse verbinding met de tuin vanuit zowel de keuken, als de eetkamer. Dit heeft geleid tot het aanleggen van een aangename, hellende tuin. Door het creëren van openingen in deze volumetrie komen twee sferen met elkaar in aanraking: de drukte van de straat en de stilte van de tuin. Aan de éne kant hebben we een doorrit onder het gebouw die toegang verschaft tot een parkeerzone die zich aan de achterkant bevindt. Aan de andere kant bevindt zich een overdekt terras. De muren in zwarte baksteen dienen als bufferzone tussen de twee sferen.

8 6 BOUWEN MET BAKSTEEN Markant kopgebouw te Heist-op-den-Berg M-ar-S architecten: Stephan Van Wassenhove en Myriam Vangenechten Foto s: Studio Claerhout Dit kopgebouw, gelegen op korte afstand van het stadscentrum, geniet van een ideale situatie. Hoewel het complex in de nabijheid ligt van winkels, blijft het toch gespaard van de drukte van de stad dankzij een bebost park. Het complex bestaat uit 5 commerciële ruimtes, negen appartementen en een woning, die de verbinding maakt met de typologie van de straat. De architecten hebben voordeel gehaald uit de aanwezigheid van het park door het hoofdgebouw in een groene omgeving in te planten. Bedoeling hiervan was een maximaal bewaren van de groenbeleving. Alle appartementen bezitten zuid geöriënteerde terrassen, die uitkijken op het park De context had een grote invloed op de architectuur van het project. De architecten wilden immers een knipoog geven naar de transparantie en het gefilterde beeld, dat men heeft vanaf de stad doorheen de bomen van het park. De draagstructuur, opgebouwd als een betonnen portiekenstructuur en bepaald door de geleding van de woningen, is in een slanke vormgeving gegoten.

9 BOUWEN MET BAKSTEEN 7 De massiviteit van het invulmetselwerk op de verdiepingen staat in contrast met deze slanke betonstructuur en de transparante beglazingen van het gelijkvloers en de glazen borstweringen van de verdieping. Zoals de beglaasde delen staan voor het semi-publieke van het gebouw, symboliseert het parement de privacy van de appartementen. De kleurtinten van de materialen - bruine baksteen en gekleurde groene beglazing - harmoniëren eveneens er goed met de kleurtinten van de omgeving. De relatie tussen het gebouw en zijn directe omgeving kenmerkt zich verder ook door de wandeling vanaf het park of de straat. De wandeling loopt door- heen het gelijkvloers en loopt verder tot aan de individuele toegangsdeuren van de appartementen op de eerste verdieping. De achterliggende open ruimte geeft aanleiding tot een semi-publieke binnentuin, welke een mogelij ke ontmoetingsplaats vormt voor de bewoners en op termijn kan uitgebreid worden bij de verdere aanleg van het achterliggend binnengebied.

10 8 BOUWEN MET BAKSTEEN Woningen te Hilversum, Nederland Kingma Roorda architecten Het Ooievaarplein vormt het sluitstuk van Dudok Revisited, de projectnaam van de herstructurering van de wijk Liebergen in Hilversum. Maar is hierin tegelijkertijd een buitenbeentje. Dit meest zuidelijke deel van de wijk Liebergen lijdt aan een typische naoorlogse schraalheid. Daarom hier geen vervangende restauratie van de woonblokken van W.M. Dudok, die op deze plek gestaan hebben. Het project verrijkt de omgeving met nieuwe kwaliteiten en een nieuwe samenhang. Enkele wezenlijke ingrediënten van dit nieuwe geheel zijn overigens wel typisch Hilversums. De stedelijke ruimte, de bekleding van die ruimte en het uitstralende effect zijn hier primair. De woningen zelf zijn licht, ruim en stedelijk, zonder voortuinen. Het Ooievaarplein is bestemd voor spelende kinderen en voetgangers. In het project versmelten eengezinswoningen en portiekwoningen tot één ongedeelde architectuur. De drie nieuwe gebouwen met platte daken zijn opgebouwd uit een tweelaags en een vierlaags deel.

11 BOUWEN MET BAKSTEEN 9 Kleur en detail leggen een relatie met het vooroorlogse, noordelijke deel van Liebergen. De gevels zijn bekleed met baksteen, en uitgevoerd in haut-reliëf, daar waar de gebouwen elkaar naderen, als waren het tandwielen. De stenen zijn verlijmd om de warme kleur van de steen tot zijn recht te laten komen.

12 10 BOUWEN MET BAKSTEEN TECHNIek KOUDEBRUGGEN: Ook baksteen biedt een oplossing!! Met koudebrugwerking wordt een zone in het gebouw bedoeld waar de isolatie doorbroken wordt door materialen die de warmte goed geleiden en bijgevolg een thermische brug vormen tussen binnen- en buitenomgeving. Het gevolg is een verlies aan warmte, maar ook een kouder wandoppervlak binnen de vertrekken. Wanneer de temperatuur van dit wandoppervlak voldoende laag is, treedt hier oppervlaktecondensatie of schimmelvorming en dus schade op. Deze twee effecten van koudebruggen kunnen berekend worden met behulp van softwarepakketten, vb. Bisco en Trisco. Dergelijke software kan de berekening van warmtestromen en temperatuursverlopen simuleren. Op deze manier kan voor verschillende details zowel warmteverlies als het risico op oppervlaktecondensatie nagegaan worden. Deze twee gevolgen van koudebruggen kunnen elk gekarakteriseerd worden door een parameter, namelijk de psiwaarde ψ (lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt) en de temperatuurfactor f. De psi-waarde geeft de invloed weer van twee-dimensionaal warmtetransport. Deze waarde geeft aan hoe groot het extra warmteverlies is per lopende meter detail en per graad temperatuurverschil in vergelijking met een één-dimensionale referentie zoals we gewoonlijk de U-waarde van een bouwdeel berekenen. De temperatuurfactor is een indicator voor de laagste binnenoppervlaktetemperatuur θ si ter plaatse van een detail. θ si θ e f = θi θ e In feite is deze parameter een dimensieloze temperatuur die de binnenoppervlaktetemperatuur onafhankelijk van exacte randvoorwaarden beschrijft. De parameter heeft een waarde tussen 0 en 1. Bij een te lage binnenoppervlaktetemperatuur is het mogelijk dat oppervlaktecondensatie of schimmelvorming optreedt. Voor alle details kan met de software een bijhorende ψ -waarde en temperatuurfactor berekend worden. Wanneer deze parameters voldoen aan opgelegde randvoorwaarden zullen beide negatieve gevolgen niet optreden. De opgelegde randvoorwaarden aan de parameter ψ e (indien men uitgaat van buitenafmetingen) zijn de volgende (zie tabel hieronder): Deze waarden voor de parameter ψ e zijn nog niet opgenomen in een norm, maar zijn richtwaarden. Schimmelvorming aan het binnenoppervlak kan reeds optreden bij een relatieve vochtigheid van 80%. Deze eis wordt vertaald naar een eis voor de temperatuurfactor die op een constructie-oppervlak mag optreden. De technische voorlichtingen van het WTCB leggen vast dat in België de dimensieloze Knooppunt aan uitwendige hoeken Knooppunt aan inwendige hoeken Balkons Knooppunten aan ramen Structurele verbindingen ψ e < 0.00 W/mK ψ e < 0.15 W/mK ψ e < 0.10 W/mK ψ e < 0.10 W/mK ψ e < 0.05 W/mK

13 BOUWEN MET BAKSTEEN 11 minimumtemperatuursfactor op elk punt van het binnenoppervlak groter moet zijn dan 0.7. Eigenlijk zou deze randvoorwaarde beter aangepast worden aan de functie van het gebouw. De functie van een gebouw bepaalt immers in belangrijke mate de gebruikspatronen en activiteiten in een gebouw, dus ook vochtproductie- en ventilatiebalans. Een eerste aanzet hiertoe werd reeds gegeven door het koppelen van de temperatuurfactor aan de binnenklimaatklassen. Een voorbeeld van een koudebrugarm detail is de aansluiting van een spouwmuur aan de fundering. Het is niet nodig om speciale producten te gebruiken om een koudebrugarm detail te ontwerpen. Een goede detaillering met baksteen geeft voor dit detail een ψ e = W/mK en een temperatuurfactor groter dan Deze waarden van de twee parameters voldoen zeker aan de opgelegde randvoorwaarden, zodat noch oppervlaktecondensatie, noch schimmelvorming zal optreden. Een dergelijk detail kan ook koudebrugarm gedetailleerd worden door het gebruik van het materiaal perinsul. Deze manier van detaileren biedt eveneens een zeer goede koudebrugarme oplossing, maar het materiaal heeft volgens de technische fiche een draagvermogen van 4.5kg/cm². En zoals iedereen weet: de zwakste schakel bepaalt de sterkte van de ketting. Waarom de structuur verzwakken als keramiek eveneens een oplossing aanbiedt? Figuur 1: Aansluiting van een spouwmuur met een fundering op volle grond

14 belgische dakpan- en baksteenfabrikanten Bakstenen voor gewoon metselwerk: V : volle baksteen voor gewoon metselwerk P : geperforeerde baksteen voor gewoon metselwerk L : geperforeerde baksteen met lichte scherf Bakstenen voor gevelmetselwerk S : strengpersgevelsteen ( machinale gevelsteen) H : handvorm en vormbakperssteen K : klampsteen A : andere soorten (traditionele en rustieke gevelstenen zoals veldovensteen, baksteen op basis van leisteen, enz.) Andere producten: W : welfsels D : dakpannen en muurdeksels T : Boomse kerktegels, ongeglazuurde tegels O : straatklinkers Voor details over het productiegamma van elke fabriek, kan men zich best rechtstreeks tot de bedrijven wenden. De lijst is samengesteld op basis van de ledenlijsten van de B.B.F. Vele producenten verkopen hun producten al dan niet exclusief, via een afzonderlijke verkoopsorgani satie. In de gevallen waar dit nuttig lijkt, is de naam tussen haakjes bijgevoegd. Oost-Vlaanderen Kleiprodukten HOVE bvba Lindendreef Ninove Tel. (054) Fax (054) (V-H-A) Steenfabriek VANDE MOORTEL nv Scheldekant Oudenaarde Tel. (055) Fax (055) (H-O) SVK nv Aerschotstraat 114, 9100 Sint-Niklaas Tel. (03) Fax (03) (V-P-L-S-H-W) Wienerberger nv - Syndikaat Machiensteen II nv (divisie STEENDORP) Kapelstraat 112a 9140 Steendorp (V-P-L) West-Vlaanderen Wienerberger nv - Steenbakkerij EGEM nv Brugsesteenweg Egem (Pittem) Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S) Wienerberger nv - Desimpel KORTEMARK Industries nv Hoogledestraat 92, 8610 Kortemark Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S-H) Wienerberger nv - Terca ZONNEBEKE nv Ieperstraat Zonnebeke Tel. (051) Fax (051) (V-P-S) Steenbakkerij DE KEIGNAERT nv Stationsstraat 30, 8460 Oudenburg Tel. (059) Fax (059) (V-S-H) Steenbakkerij DUMOULIN nv Rollegembosstraat Ledegem Tel. (056) Fax (056) (V-P) WIENERBERGER nv Terca, Desimpel, Porotherm, Koramic Kapel ter Bede Kortrijk Tel. (056) Fax (056) (V-P-L-S-H-A-O) Limburg Steenfabriek HEYLEN nv 2de Carabinierslaan Veldwezelt-Lanaken Tel. (089) Fax (089) Steenfabriek NELISSEN - HAESEN nv Kiezelweg Veldwezelt Tel. (012) Fax (012) SCHOUTERDEN Venlosesteenweg Maaseik Tel. (089) Fax (089) (H-A) Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Riemstersteenweg Spouwen Tel. (089) Fax (089) Steenfabriek VANDERSANDEN nv Nijverheidslaan Lanklaar Tel. (089) Fax (089) TESSENDERLO Havenlaan Tessenderlo Tel. (013) Fax (013) (P-L) Antwerpen Wienerberger nv - Porotherm Wall Systems nv (divisie NIEL) Landbouwstraat Niel Tel. (03) Fax (03) Wienerberger nv - Syndikaat Machiensteen II nv (divisie RUMST) Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) (V-P-L-S) Swenden Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) DESTA nv Heerle Minderhout (Hoogstraten) Tel. (03) Fax (03) (S-O) Steenbakkerij FLOREN nv Vaartkant Rechts St.-Lenaarts Tel. (03) Fax (03) (V-S) NOVA Steenbakkersdam Beerse Tel. (014) Fax (014) (V-P-L-S) SAS Sint Jozefslei Rijkevorsel Tel. (014) Fax (014) (H-A) BEERSE Absheide Beerse Tel. (014) Fax (014) QUIRIJNEN Sint Jobbaan Westmalle Tel. (03) Fax (03) (V-S-H-A) Brabant Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Kortenbos Hekelgem Tel. (053) Fax (053) Henegouwen PERUWELZ Rue de l Europe, Péruwelz Tel. (069) Fax (069) Briqueterie de PLOEGSTEERT sa 'Barry' Chaussée de Bruxelles Barry Tel. (056) Fax (056) (S) GHLIN Route de Wallonie Ghlin Tel. (065) Fax (065) (V-S-O) WARNETON Chaussée du Pont Rouge Warneton (Comines) Tel. (056) Fax (056) Briqueterie de PLOEGSTEERT sa Touquetstraat Ploegsteert Tel. (056) Fax (056) (P-L-W) Namen Wienerberger nv - Porotherm Wall Systems nv (divisie WANLIN) Route de Beauraing Wanlin Tel. (082) Fax (082) (S-A-O)

15 belgische dakpan- en baksteenfabrikanten Bakstenen voor gewoon metselwerk: V : volle baksteen voor gewoon metselwerk P : geperforeerde baksteen voor gewoon metselwerk L : geperforeerde baksteen met lichte scherf Bakstenen voor gevelmetselwerk S : strengpersgevelsteen ( machinale gevelsteen) H : handvorm en vormbakperssteen K : klampsteen A : andere soorten (traditionele en rustieke gevelstenen zoals veldovensteen, baksteen op basis van leisteen, enz.) Andere producten: W : welfsels D : dakpannen en muurdeksels T : Boomse kerktegels, ongeglazuurde tegels O : straatklinkers Voor details over het productiegamma van elke fabriek, kan men zich best rechtstreeks tot de bedrijven wenden. De lijst is samengesteld op basis van de ledenlijsten van de B.B.F. Vele producenten verkopen hun producten al dan niet exclusief, via een afzonderlijke verkoopsorgani satie. In de gevallen waar dit nuttig lijkt, is de naam tussen haakjes bijgevoegd. Oost-Vlaanderen Kleiprodukten HOVE bvba Lindendreef Ninove Tel. (054) Fax (054) (V-H-A) Steenfabriek VANDE MOORTEL nv Scheldekant Oudenaarde Tel. (055) Fax (055) (H-O) SVK nv Aerschotstraat 114, 9100 Sint-Niklaas Tel. (03) Fax (03) (V-P-L-S-H-W) Wienerberger nv - Syndikaat Machiensteen II nv (divisie STEENDORP) Kapelstraat 112a 9140 Steendorp (V-P-L) West-Vlaanderen Wienerberger nv - Steenbakkerij EGEM nv Brugsesteenweg Egem (Pittem) Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S) Wienerberger nv - Desimpel KORTEMARK Industries nv Hoogledestraat 92, 8610 Kortemark Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S-H) Wienerberger nv - Terca ZONNEBEKE nv Ieperstraat Zonnebeke Tel. (051) Fax (051) (V-P-S) Steenbakkerij DE KEIGNAERT nv Stationsstraat 30, 8460 Oudenburg Tel. (059) Fax (059) (V-S-H) Steenbakkerij DUMOULIN nv Rollegembosstraat Ledegem Tel. (056) Fax (056) (V-P) WIENERBERGER nv Terca, Desimpel, Porotherm, Koramic Kapel ter Bede Kortrijk Tel. (056) Fax (056) (V-P-L-S-H-A-O) Limburg Steenfabriek HEYLEN nv 2de Carabinierslaan Veldwezelt-Lanaken Tel. (089) Fax (089) Steenfabriek NELISSEN - HAESEN nv Kiezelweg Veldwezelt Tel. (012) Fax (012) SCHOUTERDEN Venlosesteenweg Maaseik Tel. (089) Fax (089) (H-A) Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Riemstersteenweg Spouwen Tel. (089) Fax (089) Steenfabriek VANDERSANDEN nv Nijverheidslaan Lanklaar Tel. (089) Fax (089) TESSENDERLO Havenlaan Tessenderlo Tel. (013) Fax (013) (P-L) Antwerpen Wienerberger nv - Porotherm Wall Systems nv (divisie NIEL) Landbouwstraat Niel Tel. (03) Fax (03) Wienerberger nv - Syndikaat Machiensteen II nv (divisie RUMST) Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) (V-P-L-S) Swenden Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) DESTA nv Heerle Minderhout (Hoogstraten) Tel. (03) Fax (03) (S-O) Steenbakkerij FLOREN nv Vaartkant Rechts St.-Lenaarts Tel. (03) Fax (03) (V-S) NOVA Steenbakkersdam Beerse Tel. (014) Fax (014) (V-P-L-S) SAS Sint Jozefslei Rijkevorsel Tel. (014) Fax (014) (H-A) BEERSE Absheide Beerse Tel. (014) Fax (014) QUIRIJNEN Sint Jobbaan Westmalle Tel. (03) Fax (03) (V-S-H-A) Brabant Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Kortenbos Hekelgem Tel. (053) Fax (053) Henegouwen PERUWELZ Rue de l Europe, Péruwelz Tel. (069) Fax (069) Briqueterie de PLOEGSTEERT sa 'Barry' Chaussée de Bruxelles Barry Tel. (056) Fax (056) (S) GHLIN Route de Wallonie Ghlin Tel. (065) Fax (065) (V-S-O) WARNETON Chaussée du Pont Rouge Warneton (Comines) Tel. (056) Fax (056) Briqueterie de PLOEGSTEERT sa Touquetstraat Ploegsteert Tel. (056) Fax (056) (P-L-W) Namen Wienerberger nv - Porotherm Wall Systems nv (divisie WANLIN) Route de Beauraing Wanlin Tel. (082) Fax (082) (S-A-O)

16 Pour recevoir cette revue en français, contactez-nous au 02/