Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 2065/ Verbrugge Terminals NV Haven van Vlissingen I. MELDING 1. Op 22 augustus 2000 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Verbrugge Terminals B.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over N.V. Haven van Vlissingen. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 167 van 30 augustus Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. II. PARTIJEN 2. Verbrugge Terminals B.V. (hierna: VT) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. VT maakt deel uit van de Verbrugge-groep van vennootschappen waarvan Hoofdplaat Beheer B.V. aan het hoofd staat. VT houdt alle aandelen in Verbrugge Terminals N.V. en B.V. Scheldeveem. VT is actief op het gebied van op- en overslag, chartering, natransport, agenturen en logistieke dienstverlening. Andere onderdelen van de Verbrugge-groep houden zich bezig met havenactiviteiten (op- en overslag, chartering, natransport en agenturen) en wegtransport. 3. N.V. Haven van Vlissingen (hierna: HVV) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. Thans worden de aandelen van HVV gehouden door de Staat der Nederlanden (35,48%), de provincie Zeeland (35,48%), de gemeente Vlissingen (14,20%), NS Cargo N.V. (12,90%), Kamer van Koophandel Zeeland (0,97%) en N.V. Koninklijke Schelde Groep (0,97%) (hierna gezamenlijk: Verkopers). HVV houdt alle aandelen in Alleghany Warehouse Europe B.V., Delta Investment Company B.V., Havex B.V. en N.V. Zeeuwse Internationale Transport Onderneming. HVV is actief op het gebied van op- en overslag, chartering en logistieke dienstverlening. III. DE GEMELDE OPERATIE 4. De gemelde operatie betreft de overname van alle aandelen van de Verkopers in HVV door VT, zoals neergelegd in de intentie-overeenkomst van 30 mei 2000 tussen VT en Verkopers.

2 IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 5. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt er toe dat VT uitsluitende zeggenschap verkrijgt over HVV. 6. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn de Verbruggegroep en HVV. 7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING A. Relevante markten 8. VT richt haar activiteiten op de op- en overslag van forest products, droge bulkgoederen en incidenteel op andere producten en is actief in de haven van Terneuzen. De activiteiten van HVV, actief in de haven van Vlissingen, zijn gericht op de op- en overslag van staal, autos, forest products, tabak, nonferro metalen en algemene cargo waaronder niet begrepen de hiervoor bij de activiteiten van VT vermelde droge bulkgoederen en (incidentele) andere producten. De enige overlap in de op- en overslagactiviteiten bestaat volgens partijen derhalve op het gebied van forest products. Onder de op- en overslag van forest products dient te worden verstaan: de lossing en lading van scheepsvrachten, de bewaring van de lading en de daarmee verband houdende logistieke diensten voor cellulose, papier en bewerkte houtproducten. 9. Binnen de Verbrugge-groep zijn ondernemingen actief op het gebied van internationaal wegvervoer. HVV is, via haar deelneming N.V. Zeeuwse Internationale Transport Onderneming, eveneens actief op het gebied van internationaal wegvervoer. Relevante productmarkt(en) Op- en overslag van houtproducten 10. Volgens partijen dient de op- en overslag van forest products als een aparte relevante dienstenmarkt te worden onderscheiden omdat hiervoor aparte infrastructurele voorzieningen nodig zijn en de aanbieders en afnemers op deze markt doorgaans gespecialiseerd zijn op het gebied van forest products. Voor de op- en overslag van deze producten dient volgens partijen geen onderscheid te worden gemaakt tussen cellulose, (kranten)papier en board (producten), nu zij vaak door dezelfde ondernemingen worden aangeleverd. Daarnaast behandelen ondernemingen, actief in de op- en overslag van forest products, volgens partijen in de regel zowel cellulose als papier en board. Voor het overslaan van papier en board is weliswaar speciale apparatuur vereist, maar voor het overslaan van cellulose zijn geen speciale voorzieningen vereist en de meeste ondernemingen, actief op het gebied van

3 de op- en overslag van forest products, slaan in elk geval (kranten)papier over. 11. In zaak 56/HIM Furness Hoogewerff de Rijke[1] is geconcludeerd dat de op- en overslag van houtproducten en metalen tot verschillende markten behoren. Gelet op het feit dat cellulose enerzijds en (kranten)papier en board (producten) anderzijds echter niet tegelijk door dezelfde onderneming worden aangevoerd in hetzelfde schip[2] en bovendien de bestemming van de vervoerde volumes cellulose en papier en boardproducten wisselt, is voorshands niet evident dat de markt voor op- en overslag van houtproducten als n afzonderlijke relevante productmarkt te beschouwen is. Voor de beoordeling van de onderhavige concentratie kan evenwel in het midden blijven of de markt voor op- en overslag van houtproducten als n afzonderlijke relevante productmarkt te beschouwen is of dat een nader onderscheid naar cellulose, (kranten)papier en bewerkte houtproducten dient te worden gemaakt, aangezien dit voor de uiteindelijke, materile beoordeling geen verschil maakt (zie de punten 18 tot en met 20). Vrachtvervoer en logistieke diensten 12. Partijen wijzen erop dat de vervoersmarkt reeds in verschillende besluiten van de d-g NMa aan de orde is geweest.[3] Naar de mening van partijen kan, net als in bedoelde besluiten, de precieze marktafbakening in het midden blijven, aangezien VT en HVV zelfs op de meest nauwe markt een verwaarloosbaar marktaandeel hebben. Desgevraagd merken partijen nog op dat tegenwoordig vrijwel alle vervoerders multipurpose trailers voor het vervoer van forest products gebruiken, dat deze trailers, zoals de naam al aangeeft, voor het vervoer van verschillende producten kunnen worden ingezet en dat slechts in uitzonderlijke gevallen een ander type vrachtwagen wordt ingezet (bijvoorbeeld voor het vervoer van board met grote afmetingen), zodat naar hun oordeel voor het transport van houtproducten geen gespecialiseerd vervoermiddel vereist is. 13. In zaak 1656/Wagenborg - Vos[4] is geconcludeerd dat vrachtvervoer en logistieke diensten tot verschillende markten behoren. Ook in onderhavige zaak zal een onderscheid gemaakt worden naar enerzijds de markt voor vrachtvervoer en anderzijds de markt voor logistieke diensten, ook al maakt dit voor de beoordeling niet uit. In het onderhavige besluit kan in het midden blijven of ten aanzien van de wijze van vervoer (bijvoorbeeld weg-, zeevervoer etc.) of sectorale specialisaties afzonderlijke markten gedefinieerd dienen te worden, aangezien de uiteindelijke materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie de punten 21 tot en met 24). Tot slot kan in het onderhavige besluit eveneens in het midden blijven of thans reeds van een aparte relevante dienstenmarkt voor zogenaamde integrated logistical services kan worden gesproken, aangezien de uiteindelijke materile beoordeling hierdoor evenmin wordt benvloed (zie de punten 25 en 26). Relevante geografische markt(en) Op- en overslag van houtproducten 14. Volgens partijen omvat de relevante geografische markt ten minste de range Hamburg-Le Havre. De forest products die het voorwerp zijn van de diensten van VT en HVV worden uit de hele wereld aangeleverd, om vervolgens door heel Europa afgezet te worden. Dit wordt (ook) bevestigd door de geografische verdeling van de door VT en HVV gerealiseerde omzetten. Daarnaast wordt ook in de praktijk volgens partijen een substantieel deel van

4 de door VT en HVV behandelde volumes door heel Europa vervoerd. Partijen voeren aan dat VT en HVV concurrentie ondervinden van omliggende havens in Nederland, Frankrijk, Duitsland en Itali. Partijen hebben cijfers overgelegd die huns inziens de conclusie bevestigen dat op Europese schaal geconcurreerd wordt op het gebied van de op- en overslag van forest products. De EU-lidstaten met de hoogste importvolumes van forest products zijn Duitsland en Frankrijk, aldus partijen. Ongeacht de toegangshaven zullen de producten volgens partijen naar deze landen dienen te worden vervoerd. In wezen valt de geografische markt volgens partijen dan ook samen met West- Europa. Met name de stromen pulp zijn volgens partijen echter wereldstromen: de aanvoer komt uit Noord- en Zuid-Amerika en Scandinavi, terwijl de bestemming meestal in Frankrijk, Duitsland en Itali gelegen is. Het grootste deel van de stromen betreft afzet van grote concerns die voor een main port in Europa kiezen, aldus partijen. 15. Een groot deel van de in Nederland behandelde volumes wordt doorvervoerd naar bijvoorbeeld Frankrijk, Duitsland en Belgi. Dit geldt ook voor de door VT en HVV op- en overgeslagen houtproducten. In zaak 56/HIM Furness Hoogewerff de Rijke[5] is overtuigend geacht dat reders in beginsel niet aan n haven gebonden zijn. Het lijkt derhalve mogelijk dat VT en HVV concurrentie ondervinden van de omliggende havens Antwerpen, Rotterdam en Amsterdam en de ondervraagde concurrenten in Antwerpen en Rotterdam geven alle aan concurrentie te ondervinden van Rotterdam of Antwerpen, Zeebrugge, Terneuzen en Vlissingen. Bovendien geven deze laatste aan geen concurrentie te ondervinden van Amsterdam of Delfzijl. In onderhavig geval kan echter in het midden blijven of de relevante geografische markt(en) slechts n haven behelst/behelsen of meerdere havens in de regio (zie hierna punten 18 tot en met 20). Vrachtvervoer en logistieke diensten 16. Volgens partijen heeft de markt voor internationaal vrachtvervoer over de weg een ten minste nationale omvang.[6] 17. In zaak 2/Federal Express Corporation CALIBER Systems Inc.[7] werd geconcludeerd dat zowel de markt voor vrachtvervoer als de markt voor logistieke diensten in geografisch opzicht in ieder geval heel Nederland omvat. Ook in onderhavige zaak kan in het midden blijven of beide markten in geografisch opzicht heel Nederland omvatten of ruimer afgebakend dienen te worden, aangezien de uiteindelijke materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie de punten 21 tot en met 26). B. Gevolgen van de concentratie Op- en overslag van houtproducten 18. VT beschikt niet over een openbare bron voor gegevens omtrent de omvang van de markt voor de op- en overslag van forest products. Op basis van eigen marktervaringen kan VT naar eigen zeggen evenwel een nauwkeurige schatting maken van de omvang van de volumes op de markt. 19. Indien een onderscheid wordt gemaakt naar cellulose enerzijds en (kranten)papier en board(producten) anderzijds kan gesteld worden dat er slechts een minimale overlap is op het gebied van de op- en overslag van papier en boardproducten, aangezien HVV vrijwel uitsluitend (80%) cellulose

5 op- en overslaat. In het hiernavolgende wordt derhalve alleen gekeken naar hetzij forest products, hetzij specifiek cellulose[8]. Indien wordt uitgegaan van de markt voor op- en overslag van forest products in West-Europa hebben VT en HVV naar eigen opgave een gezamenlijk marktaandeel van [10-20]% (indien specifiek gekeken wordt naar cellulose bedraagt dat marktaandeel minder dan 20%). Indien wordt uitgegaan van range Hamburg-Le Havre is het gezamenlijk marktaandeel van VT en HVV eveneens kleiner dan 15%, te weten [10-20]% (indien gekeken wordt naar cellulose bedraagt dat marktaandeel minder dan 25%). Indien wordt uitgegaan van de havens in de range Amsterdam-Antwerpen (i.e. Antwerpen, Zeebrugge, Rotterdam, Amsterdam en Gent) respectievelijk het Scheldebekken (i.e. Antwerpen, Vlissingen, Terneuzen en Gent) zijn de gezamenlijke marktaandelen respectievelijk circa [15-25]% en [20-30]% (indien gekeken wordt naar cellulose bedragen deze marktaandelen respectievelijk circa [25-35]% en [30-40]%). 20. De belangrijkste concurrent van zowel VT als HVV op de markt voor de op- en overslag van forest products, te weten Westerlund, is naar eigen zeggen op deze markt (zowel indien wordt uitgegaan van de havens in de range Amsterdam-Antwerpen, als indien wordt uitgegaan van het Scheldebekken) twee maal zo groot als VT en HVV gezamenlijk (indien wordt gekeken naar cellulose is Westerlund naar eigen zeggen nog steeds groter dan VT en HVV gezamenlijk). In Zeebrugge is Sea-Ro Terminal N.V. recent tot de markt voor de op- en overslag van forest products toegetreden. Zij zal naar eigen verwachting ter uitvoering van een overeenkomst met StoraEnso ongeveer even veel forest products gaan behandelen als VT en HVV gezamenlijk. Alhoewel van de door Sea-Ro te behandelen forest products het merendeel papier zal zijn, geeft Sea-Ro aan dat er in andere havens dan Zeebrugge, waaronder Antwerpen, vooral meer volumes cellulose dan papier aangevoerd en behandeld worden. Aangezien HVV als enige actief is op het gebied van de op- en overslag van forest products in Vlissingen en VT als enige in Terneuzen bestaat er geen overlap indien wordt uitgegaan van de Vlissingse havens respectievelijk Terneuzen als de relevante geografische markten. Binnen de range Antwerpen-Amsterdam zijn in Antwerpen vier andere ondernemingen actief op het gebied van de op- en overslag van forest products, in Zeebrugge n, te weten Sea-Ro Terminal, in Rotterdam twee ondernemingen, in Amsterdam n en in Gent twee. Vrachtvervoer en logistieke diensten 21. Zoals door de d-g NMa uiteengezet in het besluit in zaak 1716/Charles Andr - Gentenaar, op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek, had de totale Nederlandse vervoersmarkt in 1997 een omvang van NLG 26 miljard. Indien deze markt beperkt zou worden tot vervoer over de weg dan is de omvang van de markt NLG 17 miljard. 22. De Verbrugge-groep realiseerde in 1999 een omzet van NLG 130 miljoen op het gebied van wegvervoer, waarvan 80% grensoverschrijdend. De omzet van Zito (de wegvervoermaatschappij van HVV) bedroeg NLG [...]*, met een vergelijkbaar grensoverschrijdend percentage. 23. Wordt uitgegaan van een markt voor wegvervoer in Nederland en de niet voor groei gecorrigeerde marktomvang van NLG 17 miljard uit 1997, dan is het gezamenlijke marktaandeel van VT en HVV derhalve niet groot. Dit laatste geldt ook indien wordt uitgegaan van een Nederlandse markt voor vervoer.

6 24. Indien specifieker gekeken wordt naar wegvervoer in Nederland ten behoeve van de houtsector, kan gesteld worden dat Zito, wegvervoermaatschappij van HVV, relatief weinig forest products vervoert. Aangezien de totale omzet van HVV op het gebied van wegvervoer slechts NLG [...]* bedraagt, zal de omzet op het gebied van wegvervoer van houtproducten zeer gering zijn. 25. Indien wordt uitgegaan van de Nederlandse markt voor logistieke diensten, waarbinnen volgens partijen miljarden omzet wordt gerealiseerd, is de gezamenlijke omzet van VT en HVV gering. Er is voorts geen reden om aan te nemen dat de marktpositie van VT en HVV op onderscheiden onderdelen, te weten transport, op- en overslag van goederen en andere met de logistieke dienstverlening verband houdende diensten, van een andere orde van grootte zou zijn dan de positie op het gebied van wegvervoer als hierboven omschreven. Indien (ten slotte) zou worden uitgegaan van zogenaamde integrated logistical services (i.e. de begeleiding van deur tot deur van de producten) wijst VT er op dat het haar ontbreekt aan een belangrijk element om als volwaardige speler op een dergelijke markt te opereren; ze is namelijk niet in staat zeevervoer aan te bieden waardoor, als er al gesproken kan worden van overlap op het gebied van zogenaamde integrated logistical services, aangenomen kan worden dat de omzet van VT op dit gebied verwaarloosbaar is. 26. Er zijn talrijke sterke nationale en internationale ondernemingen die met de activiteiten van VT en HVV vergelijkbare diensten op het gebied van wegvervoer en logistieke diensten aanbieden, zoals (onder meer) Danzas en Frans Maas. VI. CONCLUSIE 27. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 28. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 26 september 2000 w.g. A.W. Kist Directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit

7 Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam [1] Besluit van 10 februari 1998 in zaak 56/HIM Furness Hoogewerff de Rijke. [2] Vanwege kwaliteitseisen worden papier en boardproducten meestal in relatief duurdere zogenaamde Roll on - Roll off-schepen vervoerd; voor cellulose is dit niet nodig omdat ofwel pulp ofwel papier en boardproducten separaat worden aangeleverd. [3] Zie bijvoorbeeld het besluit d.d. 1 februari 2000 in zaak 1716/Charles Andr - Gentenaar en het besluit d.d. 13 december 1999 in zaak 1656/Wagenborg - Vos. [4] Reeds aangehaald. [5] Reeds aangehaald. [6] VT verwijst naar de in voetnoot 3 aangehaalde besluiten. [7] Besluit van 19 januari 1998 in zaak 2/Federal Express Corporation CALIBER Systems Inc.. [8] Ook voor de op- en overslag van cellulose beschikt VT niet over precieze gegevens over de totale marktomvang. Volgens partijen kan er doorgaans van worden uitgegaan dat de ratio cellulose/papier en boardproducten 35/65 is. * Vertrouwelijke gegevens, gewist voor publicatie. * Vertrouwelijke gegevens, gewist voor publicatie. Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.