BESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid van de Mededingingswet. Nummer 5617 / 11.BT265 Betreft zaak: 5617/ GTI - Genius Vos I. MELDING 1. Op 13 april 2006 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat GTI N.V., een onderdeel van SUEZ Energy Services, voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Genius Vos Beheer B.V., onderdeel van de Vos Groep. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 77 van 20 april Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. II. PARTIJEN 2. GTI N.V. (hierna: GTI) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. GTI is een 100% dochter van SUEZ Energy Services. GTI is actief op het gebied van het ontwerpen, het vervaardigen, de montage, het onderhoud en de dienstverlening voor werktuigbouwkundige, instrumentatie-, elektrotechnische en HVAC-installaties voor de onshore en de offshore industrie. 3. Genius Vos Beheer B.V. (hierna: Genius Vos) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Genius Vos Beheer B.V. is een 100% dochter van de Vos Groep. Genius Vos Beheer B.V. is middels haar dochterondernemingen Genius Vos B.V. en Genius Vos Maintenance Services B.V. actief op het gebied van het ontwerpen, het vervaardigen, de montage en het onderhoud van apparaten, stalen onderdelen van sluizen, stalen bruggen, staalconstructies en leidingwerk, alsmede de installatie, de modificatie en het leveren van service en onderhoudsdiensten voor pijpsystemen voor de onshore en offshore industrie. 1

2 III. DE GEMELDE OPERATIE 4. De gemelde transactie betreft een aandelentransactie waarbij GTI alle aandelen in Genius Vos Beheer B.V. zal verwerven. De gemelde operatie is neergelegd in de intentieverklaring d.d. 6 maart IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 5. De gemelde concentratie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt er toe dat GTI uitsluitende zeggenschap verkrijgt over Genius Vos. 6. Betrokken ondernemingen zijn GTI en Genius Vos. 7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING A. RELEVANTE MARKTEN Rel evant e pr oduct mar kt en Installatietechniek 8. De activiteiten van partijen overlappen op het gebied van de bouw en het onderhoud van installaties. Werktuigbouwkundige installatietechniek 9. In eerdere besluiten 1 is uitgegaan van een aparte markt voor installatietechniek. In eerdere besluiten 2 is voorts aangegeven dat de markt voor installatietechniek mogelijk kan worden onderverdeeld in deelmarkten voor werktuigbouwkundige installatietechniek en elektrotechnische installatietechniek. De activiteiten van partijen overlappen op een mogelijke 1 Zie bijvoorbeeld het besluit van 15 augustus 2005 in zaak 5087/Scheijbeeck SBB Bouwgroep, punt Zie bijvoorbeeld 5087/Scheijbeeck SBB Bouwgroep, reeds aangehaald, punt 16 en het besluit van 29 december 2000 in zaak 2239/Nuon Feenstra, punt 10. 2

3 markt voor werktuigbouwkundige installaties. 3 Net als in eerdere besluiten kan in het onderhavige geval in het midden worden gelaten of binnen een markt voor installatietechniek een dergelijk onderscheid moet worden gemaakt, omdat de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 22 en 23). Werktuigbouwkundige installatietechniek naar type bouw 10. In eerdere besluiten 4 is in het midden gelaten of binnen een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek een nader onderscheid gemaakt dient te worden naar type bouw, zoals werktuigbouwkundige installatietechniek ten behoeve van (i) de utiliteitsbouw, (ii) de woningbouw, (iii) de industrie en (iv) de grond-, weg- en waterbouw. De activiteiten van partijen overlappen op een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de industrie. 5 Net als in eerdere besluiten kan in het onderhavige geval in het midden worden gelaten of binnen een markt voor installatietechniek onderscheid zou moeten worden gemaakt naar type bouw, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 23 en 24). Werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie en de offshore industrie 11. In een eerder besluit 6 is in het midden gelaten of binnen een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie een onderscheid zou moeten worden gemaakt naar enerzijds de onshore industrie en anderzijds de offshore industrie. De in het kader van onderhavige zaak bevraagde marktpartijen bevestigen dit mogelijke onderscheid. 7 De activiteiten van partijen overlappen op deze beide mogelijke te onderscheiden markten. Net als in een eerder besluit kan in het onderhavige geval evenwel in het midden worden gelaten of binnen een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de industrie een dergelijk onderscheid zou moeten worden gemaakt, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 24 tot en met 29). 3 Genius Vos heeft op het gebied van elektrotechnische installaties geen eigen omzet behaald. In voorkomende gevallen wordt elektrotechnisch installatiewerk volledig uitbesteed aan andere partijen, maar de hieraan gerelateerde omzet is verwaarloosbaar. 4 Zie 5087/Scheijbeeck SBB Bouwgroep, reeds aangehaald, punt 17 en 2239/Nuon Feenstra, reeds aangehaald, punt Genius Vos actief is op de mogelijke markten voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie en voor de grond-, weg- en waterbouw en GTI is actief op de mogelijke markten voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor utiliteitsbouw en voor de industrie. 6 Zie het besluit van 11 september 1998 in zaak 1002/Fabricom Schelde, punt Zo blijkt bijvoorbeeld dat het personeel voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie aan verschillende gestandaardiseerde normen dient te voldoen zoals ISO

4 Werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie naar type dienst 12. In eerdere besluiten 8 is in het midden gelaten of binnen een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie een nader onderscheid dient te worden gemaakt naar type dienst: (i) het aanbrengen, (ii) het onderhouden, (iii) het repareren en (iv) het upgraden van installaties. De activiteiten van partijen overlappen op al deze mogelijke te onderscheiden markten. In het onderhavige geval kan in het midden worden gelaten of binnen een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie een onderscheid zou moeten worden gemaakt naar type dienst, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 25). Werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie naar type dienst 13. Evenals binnen een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie kan binnen een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie een nader onderscheid worden gemaakt naar type dienst: (i) het aanbrengen, (ii) het onderhouden, (iii) het repareren en (iv) het upgraden. Echter, de in het kader van onderhavige zaak bevraagde marktpartijen geven aan dat binnen een markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie een nader mogelijk onderscheid kan worden gemaakt naar enerzijds (i) het aanbrengen, en anderzijds (ii) het onderhouden, het repareren en het upgraden van installaties tezamen, aangezien in deze mogelijke deelmarkt het onderhouden, het repareren en het upgraden van installaties door dezelfde aanbieders wordt verricht en doorgaans tegelijk worden afgenomen. De activiteiten van partijen overlappen op een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie op het gebied van het aanbrengen. 9 Binnen een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie kan in het midden worden gelaten of een onderscheid zou moeten worden gemaakt naar type dienst, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 27 tot en met 29). 8 Zie bijvoorbeeld het besluit van 27 juni 2000, 1945/Fabricom Installatietechniek - MeFa, punt 9. 9 GTI is niet actief op een markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de offshore industrie op het gebied van het onderhoud, het repareren, en het upgraden van installaties. [ ]*. *In deze openbare versie van het besluit zijn delen van de tekst vervangen of weggelaten om redenen van vertrouwelijkheid. Vervangen of weggelaten delen zijn met vierkante haken aangegeven. In het geval van getallen of percentages kan de vervanging hebben plaatsgevonden in de vorm van vermelding van bandbreedtes. 4

5 Omvang van de opdrachten 14. In eerdere besluiten 10 is in het midden gelaten of binnen een markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie een onderscheid dient te worden gemaakt naar de omvang van opdrachten boven EUR Aangezien partijen het grootste deel van hun omzet behalen met projecten die groter zijn dan EUR , er meerdere concurrenten in staat zijn om te bieden op projecten die groter zijn dan EUR en de toevoeging van Genius Vos aan GTI gering is op de mogelijke markten voor (iii) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie; (iv) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie en haar mogelijke deelmarkten op het gebied van (iv a) het aanbrengen; (iv b) het onderhouden; (iv c) het repareren en (iv d) het upgraden van installaties; (v) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie; en (v a) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie op het gebied van het aanbrengen (zie punten 24 tot en met 28), wordt hierna niet nader ingegaan op een mogelijke markt voor opdrachten boven de EUR Conclusie 15. Als gevolg van onderhavige concentratie worden de volgende mogelijke markten beïnvloed: (i) installatietechniek; (ii) werktuigbouwkundige installatietechniek; (iii) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie; (iv) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie; (iv a) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het aanbrengen; (iv b) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het onderhouden; (iv c) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het repareren; (iv d) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het upgraden; (v) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie; en (v a) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie op het gebied van het aanbrengen. 10 Zie 5087/Scheijbeeck SBB Bouwgroep, reeds aangehaald, punt 18 en het besluit van 14 augustus 1998 in zaak 955/ Rofisco Merkx, punt In 955/ Rofisco Merkx, reeds aangehaald, werd een mogelijk onderscheid gemaakt naar projecten met een omvang van meer dan NLG (EUR ). 5

6 Rel evant e geogr af ische mar kt en 16. Partijen zijn van mening dat de mogelijke markten voor: (i) installatietechniek; (ii) werktuigbouwkundige installatietechniek; (iii) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie; (iv) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie; en haar mogelijke deelmarkten op het gebied van het aanbrengen, het onderhouden, het repareren en het upgraden van installaties nationaal zijn, omdat partijen, concurrenten en hun afnemers landelijk actief zijn. De in het kader van onderhavige zaak bevraagde afnemers hebben dit bevestigd. 17. Afnemers van Genius Vos en GTI hebben voorts aangegeven dat de projecten door middel van nationale aanbestedingsprocedures verkregen worden. 18. In eerdere besluiten 12 is geconcludeerd dat het niet is uitgesloten dat de mogelijke geografische markten binnen de in punt 16 genoemde mogelijke markten voor installatietechniek groter zijn dan Nederland. Tevens is het niet uitgesloten dat de ondernemingen (ook) op een kleiner dan nationaal niveau concurreren. 19. In het onderhavige geval kan worden aangenomen (zie punten 16 en 17) dat de mogelijke markt(en) voor (i) installatietechniek; (ii) werktuigbouwkundige installatietechniek; (iii) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie; (iv) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie; (iv a) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het aanbrengen; (iv b) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het onderhouden; (iv c) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het repareren; (iv d) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het upgraden, nationaal dan wel groter dan nationaal zijn. (v) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie 20. Partijen zijn van mening dat de mogelijke markt voor (v) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie en de mogelijke deelmarkt op het gebied van het aanbrengen, ruimer dan nationaal zijn, aangezien projecten doorgaans door middel van internationale aanbestedingen worden verkregen. De in het kader van onderhavige zaak bevraagde afnemers en concurrenten hebben dit bevestigd. 12 Zie 5087/Scheijbeeck SBB Bouwgroep, reeds aangehaald, punt 24, zaak 1945/Fabricom Installatietechniek Mefa, reeds aangehaald, punt 11, het besluit in zaak 2239/Nuon - Feenstra, reeds aangehaald, punt 13 en het besluit in zaak 2356/NEM - Stork ES, reeds aangehaald, punt 15. 6

7 21. Met partijen kan worden aangenomen dat de mogelijke markten voor (v) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie; en (v a) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie op het gebied van het aanbrengen, ruimer dan nationaal zijn. B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE (i) installatietechniek 22. GTI en Genius Vos zijn beiden actief op de markt voor de installatietechniek. De omvang van de Nederlandse markt voor installatietechniek in 2005 was circa EUR 12,6 miljard. 13 Partijen behaalden in 2005 op deze markt een gezamenlijke omzet van circa EUR [ ]. Op een Nederlandse markt voor installatietechniek is het gezamenlijke marktaandeel van partijen circa [0 10]% (GTI: [0 10]% en Genius Vos [0 10]%). (ii) werktuigbouwkundige installatietechniek 23. De omvang van deze Nederlandse markt was in 2005 circa EUR 4,5 miljard. 14 Partijen behaalden op deze mogelijke markt een gezamenlijke omzet van circa EUR [ ] miljoen (GTI: [ ] en Genius Vos: [ ]). Op een totale Nederlandse markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek is het gezamenlijke marktaandeel van partijen circa [0 10]% (GTI: [0 10]% en Genius Vos: [0 10]%). (iii) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie 24. De omvang van de Nederlandse markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de industrie in 2005 was circa EUR 2 miljard. 15 Partijen behaalden op deze mogelijke markt een gezamenlijke omzet van circa EUR [ ] (GTI: circa EUR [ ], Genius Vos circa [ ]). Op een totale Nederlandse markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek is het gezamenlijke marktaandeel van partijen circa [0 10]% (GTI: [0 10]% en Genius Vos: [0 10]%). 13 Zie het rapport van het Economische Instituut voor de Bouwnijverheid, De installatiemarkt in 2005, februari 2005 (hierna: EIB-rapport). 14 Zie 5087/Scheijbeek SBB Bouwgroep, reeds aangehaald, punt Bron: EIB-rapport. De totale omvang van een Nederlandse markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de industrie is moeilijk in te schatten, aangezien de vraag per jaar kan fluctueren. 7

8 (iv) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie 25. De omvang van de Nederlandse markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de onshore industrie in 2005 was circa EUR 1,9 miljard. Partijen behaalden op deze mogelijke markt een gezamenlijke omzet van circa EUR [ ] (GTI: circa EUR [ ], Genius Vos circa [ ]). Op een totale Nederlandse markt voor werktuigbouwkundige installatietechniek is het gezamenlijke marktaandeel van partijen circa [0 10]% (GTI: [0 10]% en Genius Vos: [0 10]%). Indien binnen deze mogelijke markt een onderscheid wordt gemaakt naar de mogelijke deelmarkten op het gebied van (iv a) het aanbrengen, (iv b) het onderhouden, (iv c) het repareren en (iv d) het upgraden van installaties, verschillen de gezamenlijke marktaandelen van partijen niet significant. 26. Gelet op het feit dat GTI en Genius Vos uitsluitend in Nederland actief zijn en de toevoeging van Genius Vos op een nationale markt gering is (zie punt 22 tot en met 25), is het niet aannemelijk dat de gezamenlijke marktaandelen significant hoger zullen zijn op de mogelijke ruimere dan nationale markten voor (i) installatietechniek; (ii) werktuigbouwkundige installatietechniek; (iii) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie en (iv) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie en haar mogelijke deelmarkten op het gebied van (iv a) het aanbrengen, (iv b) het onderhouden, (iv c) het repareren en (iv d) het upgraden van installaties. (v) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie 27. Partijen zijn van mening dat de totale omvang van een ruimer dan nationale markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de offshore industrie moeilijk in te schatten is. GTI behaalde op deze mogelijke markt in 2005 een omzet van circa EUR [ ] en Genius Vos een omzet van circa EUR [ ]. Partijen hebben aangegeven dat naast partijen tevens meerdere nationale en internationale concurrenten actief zijn op deze mogelijke markt. De in het kader van onderhavige zaak bevraagde marktpartijen bevestigen dit. Voorts heeft een aantal afnemers en concurrenten aangegeven dat op deze mogelijke markt toetreding te verwachten is van nationale en internationale spelers. 28. Op een mogelijke markt voor (v a) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie op het gebied van het aanbrengen behaalde GTI in 2005 een omzet van EUR [ ] en Genius Vos een omzet van EUR [ ]. Ook op deze (bied)markt zijn naast partijen tevens meerdere nationale en internationale concurrenten actief, zoals bijvoorbeeld Heerema, Hollandse Staalbouw Maatschappij, Keppel Verolme, AJS 16, Mercon, SLP, Amec, Wood, Technip en Eiffel. 16 AJS is een samenwerkingsverband tussen Amec, Jacobs en Stork. 8

9 29. Gelet op het feit dat een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de offshore industrie een biedmarkt is, de geografische dimensie ruimer dan nationaal is en er voldoende (potentiële) concurrenten zijn, is het niet aannemelijk dat er als gevolg van de onderhavige concentratie op een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de offshore industrie en een mogelijke markt voor werktuigbouwkundige installaties voor de offshore industrie op het gebied van het aanbrengen een economische machtspositie kan ontstaan. Conclusie 30. Gelet op het voorgaande is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie op de mogelijke markten voor (i) installatietechniek; (ii) werktuigbouwkundige installatietechniek; (iii) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de industrie; (iv) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie; (iv a) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het aanbrengen; (iv b) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het onderhouden; (iv c) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het repareren; (iv d) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de onshore industrie op het gebied van het upgraden; (v) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie; en (v a) werktuigbouwkundige installatietechniek voor de offshore industrie op het gebied van het aanbrengen, een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. VI. CONCLUSIE 31. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 9

10 32. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 06 juni 2006 De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze: w.g. mr. J. Schönau Directeur Concentratiecontrole Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam 10