Kijk me niet (te) vlug in de ogen! De sociaal-emotionele opvang van anderstalige nieuwkomers

Transcriptie

1 - nr. 13/ januari Kijk me niet (te) vlug in de gen! De sciaal-emtinele pvang van anderstalige nieuwkmers Wie aan anderstalige nieuwkmers denkt, denkt in de eerste plaats aan het verwerven van taalvaardigheid. Terecht. Nederlands leren begrijpen, lezen, spreken en schrijven is een basisvrwaarde m in het nderwijs en in nze maatschappij met succes aan de slag te kunnen. Maar wie met anderstalige nieuwkmers werkt, weet dat hier k nden leven p het sciaal-emtinele vlak: vaak hebben ze traumatiserende ervaringen achter de rug. He kunnen we deze leerlingen helpen zich beter in hun vel te velen? 1. Enkele prtretten Alles achterlaten De kinderen krijgen de pdracht iets te tekenen ver hun eigen land. Een Turks meisje tekent de berg Ararat: de heilige berg waar vlgens de bijbel de ark van Nach landde na de zndvled. Een berg met een diepe symblische betekenis. Ze begint te huilen. De berg rept p dat ze alles kwijt is: familie, vriendinnen... Haar drp bestaat niet meer. Het is met de grnd gelijk gemaakt My friends! De vader van Sarinah werkt in de diamantsectr. Het gezin is van Indië naar Antwerpen verhuisd. Sarinah is een ijverige, ambitieuze leerling. Al na enkele maanden vraagt ze wanneer ze naar de reguliere klas mag. Ze maakt na enkele weken al vlug vrienden. In het allereerste begin had ze het daar meilijker mee. I m missing my friends! zuchtte ze ten vaak. Alles anders Ten ik hier aankwam was alles anders: een ander klimaat, ander vedsel, andere gewnten, andere mensen, andere rllen,... Veel kennis die ik eerder p schl, thuis, p straat had vergaard, had hier weinig nut. De aangeleerde manier van mgaan met vlwassenen en leeftijdsgenten werkten vaak niet f gedeeltelijk. Leerkrachten verwachtten hier bijvrbeeld dat ik uitleg vreg als ik iets niet begreep. In Thailand was dat heel nbeleefd. Het was alsf de leerkracht het niet ged had uitgelegd. Ok de taal was een hele aanpassing. Ik mest leren praten met klanken die heel vreemd waren. Op vakken waar ik vreger heel ged in was, scrde ik nu heel laag. Ik velde me net weer een klein kind, terwijl ik eigenlijk bijna klaar stnd m de stap naar de vlwassenheid te zetten. Vluchteling Jawid (15) is gevlucht uit Afghanistan mdat de Taliban zijn familie bedreigde. Hij is hier sinds juni "Op het platteland is de macht van de Taliban niet gebrken. Mijn familie spreekt Farsi en dat wil de Taliban niet. Mijn vader wu me eerst niet laten gaan naar Engeland. Uiteindelijk wel. Acht maanden heb ik erver gedaan. In Turkije zat ik drie weken in de gevangenis. In ttaal kstte de reis me 4000 eur. In Engeland ben ik niet geraakt. Ik belde mijn vader: Engeland is te meilijk, mag ik naar België? Hier wn ik in een huis met vijftien andere niet begeleide minderjarige asielzekers. Mijn familie is naar Iran gevlucht, ik hp ze it te kunnen bezeken. Naar Afghanistan terugkeren lijkt me uitgeslten. Ik gelf niet dat het daar ng ged kmt. (Klasse februari 2009) 1

2 Orlgstrauma Islam (16). Gevlucht uit Tsjetsjenië, mdat hun vader zich plitiek verzet tegen Russische inmenging in zijn land, hier sinds februari 2007 "Tijdens de rlg met Rusland hebben we vaak in schuilkelders gezeten. Het hge piepen van een bm die dichtbij neervalt, vergeet ik nit. Mijn vader is gevlucht en wij zijn hem twee jaar later gevlgd. Hij is nu nderhudsman in een schl. Belgen zijn vriendelijke mensen. Ik hu ervan m p stap te gaan in Brussel en Antwerpen, maar liefst zu ik ng eens Grzny bezeken. Z lang de plitiek niet verandert in Tsjetsjenië, gaan we niet terug. Zelfs hier ntvangt mijn vader sms een dreigtelefn m te zeggen dat ze ns weten wnen. (Klasse februari 2009) De prtretten verschillen. Het ene is al schrijnender dan het andere. Eén element hebben ze allemaal gemeen. Het gaat m leerlingen die veel hebben meten achterlaten (land, vrienden, huis...) en die in een (vaak ttaal) andere situatie zijn terechtgekmen. 2. Van symptmen naar basisbeheften Smmige anderstalige nieuwkmers praten weinig f niet ver het verleden. De herinneringen eraan zijn sms te pijnlijk. Symptmen Tch vertellen ze via symptmen ver hun kwetsuren. Deze symptmen kunnen heel verschillend zijn. We zetten er een aantal p een rij: angstgevelens drefheid slaapstrnissen, nachtmerries psychsmatische strnissen (gebrek aan eetlust, buikpijn, hfdpijn) cncentratiestrnissen geheugenprblemen hyperactiviteit agressiviteit inactiviteit gemakkelijk geïrriteerd geraken wantruwen apathie gebrek aan zelfrespect regressie... Basisbeheften Symptmen verwijzen in de regel naar gekwetste basisbeheften. Dit zijn fundamentele nden van ieder van ns. 2

3 1. Lichamelijke beheften Basisbehefte 2. Behefte aan affectie, warmte en tederheid 3. Behefte aan veiligheid, duidelijkheid en cntinuïteit Vrbeelden Geznd vedsel Drinken Geznde lucht Rust en slaap Lichaamsbeweging Bescherming tegen ku, regen, zn Genegenheid Liefde Kestering Onderdak Het hebben van een inkmen De zekerheid van een rechtvaardige behandeling Bescherming tegen gevaar Zicht p wat p je afkmt Duidelijke regels / afspraken Een veilig nest 4. Behefte aan erkenning Behren tt een sciale grep Zich gedragen naar de nrmen van een sciale grep Aandacht en gedkeuring vragen Erkenning dr anderen van deskundigheden 5. Behefte m zichzelf als kundig te ervaren 6. Behefte m mreel in rde te zijn behefte aan zingeving. Explratiedrang Uitdagingen aangaan Succeservaring Zelfvertruwen, Geznd nrmbesef Waardenbeleving Gekwetste basisbeheften Deze beheften meten vldende bevredigd zijn m als mens ptimaal te kunnen functineren. Bij heel wat anderstalige nieuwkmers is de kans reëel dat één f meer van deze beheften nu f in het verleden nvldende bevredigd zijn f gekwetst zijn. Denk maar aan: hnger en ku, te weinig slaap, slechte huisvesting, geen familie f vrienden meer hebben, niet weten f je hier wel kan blijven, herhaaldelijk alles meten achterlaten, p schl het gevel hebben er niet bij te hren f uitgelachen te wrden mwille van je anders zijn, dr die nieuwe taal f een andere aanpak niet kunnen vlgen p schl, gecnfrnteerd wrden met andere gewnten en waarden. Als een basisbehefte in het gedrang kmt, geeft men te kennen dat er iets mislpt via het uitzenden van allerlei signalen, bijv.: suf, lm en lustels zijn na een slapelze nacht, 3

4 huilerig én agressief zijn mdat je geen vrienden (meer) hebt, angstig en in de war zijn als je niet weet f je hier ng kan blijven, zich clwnesk en agressief gedragen als je er niet echt bijhrt, ngedurig wrden als je niet kan vlgen in de klas, nverdraagzaam en verkrampt zijn mdat je met de westerse waarden niet mkan. Sciaal-emtinele prblemen He langer en he intenser een basisbehefte gekwetst is f werd, he grter de kans p het ntstaan van sciaalemtinele prblemen. Het inzicht in het belang van de basisbeheften is precies ntstaan uit de vaststelling dat bij de meeste leerlingen met sciaal-emtinele prblemen één f meer basisbeheften nvldende bevredigd wrden f werden. Kebir gaat bijna elke avnd heel laat slapen (hij vertaalt wat men p tv zegt). Daardr is hij meestal lm en me in de klas. Zijn werk vrdert niet. Hij heeft weinig succeservaring. Zijn zelfwaardegevel staat p een heel laag pitje. Uliana verblijft al enkele maanden in een pvangtehuis. Ok al prberen de pveders haar de ndige warmte en affectie te geven, tch blijft Uliana p allerlei manieren m aandacht en warmte bedelen. Maar dat det ze sms p z n gefrceerde en negatieve manier, dat ze meer berispt wrdt dan dat ze haar del bereikt. Hewel: negatieve aandacht is k aandacht! Daardr zit Uliana vast in een negatieve spiraal. Helpen Als we kinderen met sciaal-emtinele prblemen willen helpen, is het belangrijk veling te hebben met wat hen écht bezighudt. Op een druk kind alleen inpraten ( Prbeer nu wat rustiger te zijn! ) f het straffen, helpt dat kind niet echt (f beter: echt niet!). Heeft die drukte te maken met gebrek aan slaap? Of is het een pging m wat aandacht te krijgen? Of reageert het zich af mdat het het gevel heeft dm te zijn? Een leerling die er altijd me uitziet, is niet per definitie gehlpen dr het in de lp van de dag wat te laten dutten. Want als dat me zijn het gevlg is van de strijd pgeven, mdat het er tch nit iets van terechtbrengt, dan werken we p die manier enkel aan het symptm, niet aan wat erachter zit. Basisbeheften in niet-westerse culturen In westerse landen zijn mensen in de eerste plaats individuen, die verantwrdelijk zijn vr het eigen gedrag. Mensen meten hun gedrag grtendeels zelf bepalen. In smmige niet-westerse culturen speelt de grepsgebndenheid een grte rl. Mensen zijn vral grepslid en verantwrdelijk vr het grepsbelang. De basisbeheften krijgen vr een deel een andere invulling. Belangrijk zijn.m. de behefte aan erkenning dr de grep (behefte m zich te cnfrmeren aan de grep, erbij hren) en de behefte m de reputatie van de grep hg te huden en m de eer van de grep uit te dragen. Verder spelen het gemeenschapsgevel en het pkijken naar en zich identificeren met gemeenschapsfiguren een belangrijke rl. Als men signalen f symptmen die geënt zijn p dit srt gekwetste beheften te lijf gaat vanuit nze westerse basisbeheften, kan dat wel eens tt een fute aanpak leiden. 4

5 Vrbeeld Ismaël, een Markkaanse jngen, is ng maar enkele maanden in België. Hij vertnt vaak een prvcerend, clwnesk gedrag. Op bijna iedere tenaderingspging reageert hij k clwnesk. Na bservatie en nderzek frmuleert men de hypthese van een psychpatische strnis. Men prbeert de jngen duidelijke grenzen en structuur te bieden. Wanneer het strende gedrag van Ismaël blijft en zelfs teneemt, gaat men ten rade bij een specialist in interculturele cmmunicatie. Deze kmt tt de cnclusie dat het gedrag van de jngen eerder met gezien wrden als gedrag waarmee pgreiende jngens in een grte stad als Fez zich meten leren handhaven binnen de grep. Er is geen sprake van een psychische strnis. Men prbeert er nu meer werk van te maken dat Ismaël zich ged velt in de grep en dat hij af en te iets kan laten zien en laten hren ver zijn leven in Fez. 3. Van prbleemaanpak naar preventie: de preventiepiramide Hiernder vlgt een kader vr een brede preventieve werking. Er is sprake van een aantal niveaus m preventief aan de slag te gaan. Bij elke niveau geven we enkele vrbeelden: Een brede aanpak Hamid zet regelmatig de klas p stelten. Het is een drukke jngen. Zijn aandacht is vaak zek. De andere leerlingen vinden hem best leuk, maar tch sms k te druk. Juf Kris, een interim, heeft het met hem niet nder de markt. Terwijl de andere leerkrachten erin slagen m het maandthema samen leren is best fijn vrm te geven, slaagt ze er amper in taalactiviteiten tt een ged einde te brengen. Vrige week was ze echt verstuur en heeft ze Hamid vaak gestraft. Haar geduld was p. Even leek het erp dat ze de situatie nder cntrle kreeg, maar vandaag liep het pnieuw verkeerd. Na een luide scheldpartij heeft ze Hamid uit de klas gezet. Znder excuses km je er niet meer in! had ze gezegd Vraag is wat er met gebeuren. Kan de aanpak zich beperken tt Hamid? Ligt de rzaak in zijn persn (traumatiserende ervaringen? leerachterstand? )? Of kijken we tegelijk naar de sfeer en mgang in de klas? He staat het met de leerkrachtstijl van juf Kris? Wat maakt Hamid in haar ls (en mgekeerd)? Wat leert zijn thuissituatie (gezinscultuur/gezinsstructuur en pvedingmdel van de uders)? Gebeurt het in deze schl ng dat (nieuwe f tijdelijke) leerkrachten in meilijkheden geraken? Waarm kaartte juf Kris het prbleem niet eerder aan? Kan ze terecht bij cllega s en/f bij de directie f zijn prblemen niet bespreekbaar? 5

6 Het is duidelijk: Juf Kris kan dit niet alleen aan. Dit prbleem ls je k niet p dr het (vral repressief?) geïsleerd aan te pakken. Het heeft met van alles en ng wat te maken. Het vergt een brede, integrale aanpak rnd werk maken van meer welbevinden. En dat begint al vóór het prbleem zich vrdet. He kan je (binnen het team) bij het werk maken van meer welbevinden een breed, integraal kader hanteren? He km je tt een gede afstemming tussen de verschillende interventies en initiatieven binnen de schl? De preventiepiramide We kiezen vr een brede, preventieve aanpak. Die stelt p de preventiepiramide. Schema: de de preventiepiramide preventiepira (Jhan mide (Jhan Deklerck) Deklerck) Niveau 4: Prbleemaanpak Niveau 3: Specifieke preventie Prbleemgerichte aanpak Niveau 2: Algemene preventie Niveau 1: Leefklimaatbevrdering Niet - prbleemgerichte aanpak Niveau 0: Brede, maatschappelijke cntext (plitiek, sciaal, cultureel, eclgisch) ATTITUDEVORMING STRUCTURELE AANPAK De preventiepiramide brengt een aantal niveaus in kaart. Ze maakt duidelijk dat een cmbinatie van factren een rl spelen in een prbleem (als dat van juf Kris bijv.). Er zal dan k een geheel van maatregelen ndig zijn m het welbevinden van alle betrkkenen hg te huden. Niveau 0: De samenleving in haar sciale, plitieke en eclgische dimensie Sciale, plitieke, ecnmische en eclgische factren stimuleren f beperken wat p een schl mgelijk is. In welke mate ben je er als leerkracht / als team bewust van en alert vr. Vrbeeld: mgelijkheden en meilijkheden Welke mgelijkheden zijn er? Welke meilijkheden en risic s zijn er? Vanuit het lkale niveau: aard van de schlmgeving 6

7 sciale samenstelling van jullie schlmgeving sciale samenstelling van het gebied van waaruit de schl leerlingen aantrekt het lkale buurt-, welzijns-, preventie- en veiligheidsbeleid de gezndheidszrg: CAW (Centrum vr Algemeen Welzijn), CGG (Centrum vr geestelijke gezndheidszrg) de lkale plitie kwaliteit van de speel- en leefmgeving cultuuraanbd in de schlmgeving band met het lkale leven (verenigingen, parchie / mskee ) gebeurtenissen, activiteiten, festiviteiten Vanuit het ruimere niveau: actualiteit... in Vlaanderen / België (sciaal-plitiek, cultureel, indringende gebeurtenissen ) in mringende landen (sciaal-plitiek, cultureel, indringende gebeurtenissen ) in de wereld (sciaal-plitiek, cultureel, indringende gebeurtenissen ) Brn: Werkmap Welbevinden p schl (WOS) (CEGO) Niveau 1: Leefklimaatbevrdering Op klas- en/f teamniveau wrden initiatieven genmen die het ged gevel versterken en die maken dat iedereen zich veilig en p z n gemak velt. Er is ruimte vr humr, een ged persnlijk cntact en er is een pen sfeer. Vrbeeld: een gezellige kring Een aangename klassfeer zrgt er niet alleen vr dat de leerlingen graag naar schl kmen, maar stimuleert k het eigen enthusiasme m met vlle teugen te genieten van het nderwijzen. Een gede sfeer verhgt de mtivatie en betrkkenheid bij de kinderen. De druk bij de leerkracht zal vanzelf dalen wanneer er k sprake is van een eigen welbevinden. Krtm, het kmt alle betrkkenen ten gede. (...) Het kringgesprek is een mment waarp de klas f leefgrep samen gaat zitten m gedachten en ervaringen te delen. Als ntmetingsplaats is het de plek bij uitstek waar het cntact tussen leerlingen nderling en tussen leerlingen en leerkracht gerealiseerd wrdt (...) Vrwaarde blijft dat iedereen alles kan zien en dat je vral prettig kunt zitten. De kring kan wrden afgeschermd dr een kast f dr planten. Ok een verrijdbaar brd is geschikt als afscheiding; je kunt het bvendien gebruiken vr alle instructies die in de kring gegeven wrden. Een salntafel in het midden van de kring creëert een huiselijke sfeer. De kinderen kunnen er werk p tentnstellen f je kunt er relevante attributen p neerleggen. 7

8 Brn: Werken aan een psitief leefklimaat in klas en schl. Didactische mgelijkheden van kring en frum (CEGO) Vrbeeld: werk maken van veiligheid en duidelijkheid p schlniveau Checklist vr nthaalschlen Getrainde tlken? Het eerste gesprek: Wie? Peter- f meterschap: wegwijs helpen? Rndleiding vr uders? (Vertaalde?) infrmatie ver het pedaggisch prject en het schlreglement? Ouders p de hgte van hun rechten? Welkmstpakket (plattegrnden, namen leerkrachten...)? Cllega's p de hgte? He vrienden maken? Klasgenten p de hgte? Plsen naar educatief verleden en naar hun huidige beheften? Na een aantal maanden getest p vruitgang? De mgelijkheid m p één persn terug te vallen? Brn: Stefaan Plysier, Kinderen met een tweede huid. Onthaal van kinderen p de vlucht (Garant) Vrbeeld: samenwerking met uders Checklist Werken aan gede cntacten met uders Open cmmunicatie stimuleren (.a. feedback geven) Ruimte laten vr de eigenheid van ieder gezin Ouders infrmeren ver de visie en werking van de schl Werken aan inspraak van uders Ouders kansen geven m actief te participeren in het schlgebeuren. Brn: Werkmap Welbevinden p schl (WOS) (CEGO) Niveau 2 Algemene preventie Hier gaat het m initiatieven die de kinderen, de leerkrachten en/f de uders sterker maken. Ze wrden bijv. sciaal vaardiger. Z vergrt hun draagkracht in uiteenlpende situaties. Hier wrdt niet aan een specifiek prbleem gedacht. Vrbeeld: werken rnd gevelens Dr rnd gevelens te werken, willen we kinderen helpen dichter te kmen bij wat in hen mgaat. We willen hen helpen bij het leren (h)erkennen, benemen en differentiëren van gevelens bij zichzelf en bij anderen. Een belangrijke deelvaardigheid is het leren identificeren van gevelens p basis van de lichamelijke signalen ervan. Kinderen meten stilaan leren nderkennen wat men zal ervaart en det als men bijvrbeeld bang is. Z kunnen ze dat gevel steeds beter herkennen p het mment dat ze het zelf ervaren en later k als anderen ermee te 8

9 maken hebben. Daarbij meten ze het gevel k een naam' leren geven. Geleidelijk slagen ze er k steeds beter in m verschillende gevelens van elkaar te nderscheiden. Daarnaast meten kinderen gevelens leren erkennen. Dit betekent kunnen en durven tegeven en aanvaarden dat je een bepaald gevel hebt. Dit impliceert: het gevel 'telaten', het niet wegstppen f pkrppen, maar het ten vlle durven drleven. Brn: Een ds vl gevelens. Handleiding (CEGO) Vrbeeld: expressie- en muzische kansen bieden Kinderen die (ng) niet (ged) via gesprken f geschreven taal in staat zijn tt verwrden, kunnen hun ervaringen, indrukken en inzichten vaak makkelijker via muzische kanalen vrmgeven. Meestal ndersteunt dit het (later) tt verwrden (mndeling en / f schriftelijk) kmen. Beeld Leerlingen indrukken, ervaringen en inzichten laten tekenen, betseren, schilderen Beweging Leerlingen laten bewegen zals... Drama Leerlingen de huding en mimiek van een... laten imiteren Leerlingen laten praten zals... dat zu(den) den Muziek Leerlingen laten kiezen welk muziekfragment bij... past Media Leerlingen ft s laten maken geïnspireerd dr... Vrbeeld Tn een aantal situatieplaatjes uit Een huis vl gevelens en axen. Vraag aan de leerlingen m van de schijf klei een gezicht f een lichaamshuding te maken die dat gevel uitdrukt. Leg een aantal reprducties van prtretten in het rnd. Vraag de kinderen de pdracht m individueel een prtret uit te kiezen dat hen het meest aanspreekt. Laat hen dan p een stuk kartn f p een plankje een schijf klei (15 tt 20 cm diameter, 1 tt 2 cm dik) leggen en daarp een gelaatsuitdrukking uitwerken. Stimuleer hen m dat te den dr stukjes klei (bv. balletjes, schijfjes, wrstjes ) en eventueel andere vrwerpen p de schijf te leggen. Ze kunnen k met vrwerpen tekenen f reliëf aanbrengen in de klei. Brn: Praten met prtretten (CEGO) 9

10 Niveau 3 Specifieke preventie Dit niveau richt zich wel p een welmlijnd prbleem. Je det er alles aan m te vermijden dat een welbepaald prbleem zich zal vrden (bijv. pesten ) en / f je reikt de mgelijk betrkkenen inzichten, vaardigheden aan m een welbepaald prbleem (bijv. echtscheiding van uders) beter aan te kunnen Vrbeeld: cnstructief leren mgaan met afscheid nemen Anderstalige nieuwkmers hebben al eens afscheid meten nemen. In het nieuwe land, p de nieuwe schl vinden ze hpelijk wat huvast, vriendschap, liefde... Een aantal van hen blijft hier niet lang! Dat wrdt ng eens afscheid nemen. Vrienden, een mgeving... verliezen. Grte en kleine verliezen. Elk jaar pnieuw wrdt geen enkel kind, geen enkele klas, geen enkele schl ervan gespaard. (...) We meten echter niet wachten p een ingrijpend verlies m kinderen met verlies te leren mgaan. (...) Als kinderen hun gevelens leren herkennen, benemen en uiten rnd (kleine) verlieservaringen, is de kans grt dat ze bij een ingrijpend verlies makkelijker met hun emties verweg kunnen. Vrbeeld: Verandering in de leefmgeving / thema verhuizen Telkens wanneer een gezin verhuist, wrdt er iets achtergelaten: de speelkameraden, de buurt, de schl, de tuin...maar niet alleen de materiële zaken wrden achtergelaten. Aan een wnplaats zijn bepaalde herinneringen verbnden en die herinneringen verliezen hun plek. Verhuizen van wnplaats brengt in de meeste situaties een verandering van schl met zich mee. Ok de kinderen van de klas kunnen het meilijk hebben met het weggaan van hun klasgentje, mdat zij met hem/haar een band hebben pgebuwd. (...) Uitwisselen van ervaringen Laat de kinderen hun eigen ervaringen, gevelens, gedachten, gewaarwrdingen... uitwisselen. Ondersteun de kinderen dr actief te luisteren en indien ndig stimulerende vragen te stellen. Hu niet enkel rekening met het nieuwe klasgentje f het kind dat gaat verhuizen, maar denk k aan de andere kinderen die met hem / haar een band hebben pgebuwd. Hanteer indien ndig de gevelswaaier m de gevelens te nderscheiden. Laat vervlgens de kinderen spntaan reageren en geef hen de kans m vragen te stellen. Als er wrdt verdergegaan p de ervaringen van een kind, bserveer hem / haar dan tijdens de activiteiten. Respecteer het ritme van het kind en geef het kansen m zijn f haar gevelens te uiten wanneer het daarte behefte heeft (het zakbekje, CDrm... bieden mgelijkheden m iets te lssen, neer te schrijven...). Frceer echter niets. (...) 10

11 Een gedicht Ach, was ik maar een slakje. Dan nam ik mi m n huisje als een pakje veral met me mee. Hefde ik niet naar een heel nieuw huis (Wil niet! Wil niet!) en was ik lekker altijd thuis... (Geert De Kckere) Beeldende expressie Laat de kinderen hun eigen leefmgeving schilderen f tekenen. Geef de pdracht m minstens 5 waardevlle elementen (niet enkel materiële zaken) uit hun mgeving af te beelden. Beschuw samen de werken van de kinderen. Brn: Een wereld vl trst. Kinderen leren mgaan met verlies. Handleiding (CEGO) Niveau 4 Prbleemaanpak Die kmt er als zich een prbleem vrdet en richt zich ndzakelijk p de direct betrkkenen. Del is m het prbleem z gauw mgelijk in de kiem te smren én herhaling ervan te vermijden. Vrbeeld: gesprek bij situatieplaatjes van Kid k-kit De Kid k-kit wil kinderen die (semi-)residentieel zijn pgenmen helpen bij het beter greep krijgen p hun (sms traumatisch) verhaal. De set wil ptimale vrwaarden scheppen en (k nn-verbale) taal geven vr het natuurlijke herstel van de beleving en perceptie. De kit bevat.m. situatieplaatjes. Er zijn telkens kppels van een negatief plaatje en een psitief. De negatieve plaatjes laten zien wat er (thuis) kan misgaan,.m.: alleen p een vliegveld, huis in vlammen, een nachtmerrie, ruzie tussen uders, alchlverslaving, pgeslten in een gevangenis... Op de psitieve plaatjes staat he het anders zu kunnen (veranderingswensen en -delen). De vlgende vragen kunnen gesteld wrden. Is het ged dat we hier nu even ver praten? Bij weigering. Dit kmt vr ju nverwacht, is het niet? Ik begrijp dat je erver wil nadenken. Ik vind het heel ged dat je geluisterd hebt naar wat ik verteld heb. Als het kind k een vlgende keer weigert. 11

12 He kunnen we ju helpen m er wel ver te vertellen? Wat hudt je tegen? Heb je er graag iemand bij? Heb je liever dat iemand anders het det? Hierver praten vernderstelt natuurlijk al behrlijk wat taalvaardigheid. Anderstalige nieuwkmers die ng maar weinig taal beheersen kan men uitndigen k nn-verbaal te reageren. Men kan hen bijvrbeeld naar aanleiding van één f meer prenten naar eigen keus ppjes en attributen te geven uit te spelen wat ze k maar willen en daarbij te velen wat er te velen valt. Men kan k laten tekenen en hen de ruimte te geven m verdriet, wede f angst te tnen. Brn: Kid k- kit: mijn verhaal (CEGO) 4. Sltbeschuwingen Werk maken van de sciaal-emtinele pvang van AN-ers is meer dan het aanbieden van een aantal nthaallessen. Preventiepiramide De preventiepiramide biedt een duidelijk kader. Ze laat te: een klaar (ttaal)beeld te krijgen van wat er nu al binnen een klas / een schl gebeurt, de bestaande werking bij te sturen, het hfddel - meer welbevinden - vldende sterk vr gen te huden. De preventiepiramide maakt zichtbaar dat de nderliggende niveaus de hger geplaatste niveaus helpen dragen. Prbleemaanpakkende f specifieke preventiemaatregelen hebben meer kans p succes als ze ingebed zijn in een psitief leefklimaat. Een straf (niveau 4) die een kind als zinvl ervaart, bevrdert bijv. medewerking en vermijdt dat er een sfeer van cnflict ntstaat. Basishuding van verbndenheid Belangrijk is een basishuding van verbndenheid bij de leerkracht en bij de schl. Heeft men echt respect vr die vreemde? Kan men m met sms vreemd lijkende gewnten en waarden? Kan men eigen vertuigingen en waarden (een beetje) in vraag stellen? Kan men cntact maken met de eigen beleving en met die van de AN-er? Diversiteit Nauw verwant daarmee is het feit dat je best rekening hudt met de diversiteit p alle vlakken. Er is niet alleen de diversiteit p vlak van kennis van het Nederlands begrijpen en spreken, p vlak van gealfabetiseerd en geletterd zijn en p vlak van (schlse) kennis en vaardigheden. Er zijn k grte verschillen p vlak van gewnten, waarden, vertuigingen, hygiëne... Kan men dat anders zijn een plaats geven? Kan men ermee mgaan? Kan men het hnreren en als een mgelijke basis hanteren m erp verder te buwen? Tensltte: prbeer niets te frceren. Het is vaak nrmaal dat een AN-er zich een tijdlang wat argwanend pstelt en weinig f niets det en zegt. Het duurt sms een hele tijd vr hij/zij zich durft te uiten. Dit vraagt geduld. Zeker p niveau 4 (prblemen curatief aanpakken) met men vrzichtig zijn. Smmige AN-ers willen p schl (een tijdlang) niet gecnfrnteerd wrden met hun sms pijnlijke verleden f met een meilijke hier-en-nu situatie. Ze prberen te genieten van de enige plek waar ze huvast 12

13 vinden. Op schl is er structuur, aandacht... Ontneem hen dat recht niet. Zrg wel dat ze signalen krijgen dat ze met alles wat ze in hun rugzak mee hebben welkm zijn. Hier kan de basishuding van de leerkracht en van de schl een vrzichtige uitndiging zijn. Ok het discreet ter beschikking stellen van (prent) materialen rnd gevelens en gevelsgeladen thema s kan hier een rl spelen. Maar frceer niet! Want: Kijk me niet (te vlug) in de gen! Tekst: Luk Depndt, medewerker Steunpunt GOK 13