OBS de Phoenix Versie oktober 2013

Transcriptie

1 OBS de Phoenix Versie oktober 2013

2 Inhoudsopgave 1. Voorwoord Inleiding Communicatie en besluitvorming Beschrijving kernwaarden De theoretische beschrijving van kralen van dalton De praktische beschrijving van kralen van dalton Groeporganisatie Taken maken Zelfstandig leren Effectieve instructie Samenwerkend leren Evalueren en reflecteren Keuzewerk en meervoudige intelligentie Kindportfolio en coachgesprekken Ontwikkelpunten

3 1. Voorwoord In dit werkboek vindt u alle informatie en praktische voorbeelden die gebruikt worden door de Phoenix ter ondersteuning van de daltonvisie die wij hanteren. Als team zijn wij trots op de inhoud die wij geven aan ons dagelijks onderwijs. Het daltonwerkboek is een handleiding en geen theoretisch boekwerk. Het is een praktische gids die duidelijkheid biedt over de manier van werken op onze school en er voor moet zorgen dat de gemaakte afspraken ook na verloop van tijd nog steeds voor iedereen duidelijk zijn. Dit document is geschreven voor leerkrachten, onderwijsassistenten, invalkrachten, stagiaires, ouders, de onderwijsinspectie, visiteurs van de Nederlandse Dalton Vereniging, schoolbestuur en bevoegd gezag. Dit document is geen statisch document. Het is een weergave van de wijze waarop het onderwijs op de Phoenix wordt gegeven. Aangezien het onderwijs zich ontwikkelt, wordt ook dit daltonwerkboek jaarlijks geëvalueerd en waar nodig bijgewerkt.

4 2. Inleiding Wat is een daltonschool? Het daltononderwijs dankt haar naam aan het plaatsje Dalton, waar voor het eerst daltononderwijs in de praktijk werd gebracht. Het is een organisatievorm waarbij het leren hanteren van verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en samenwerkend leren centraal staat. Geen enkele daltonschool is hetzelfde, elke school vult dit op een eigen wijze in. In dit daltonwerkboek laten wij u concreet zien op welke wijze we op de Phoenix vorm geven aan het daltononderwijs. Achtergrondinformatie daltononderwijs De grondlegster van het daltononderwijs, Helen Parkhurst ( ) gaf vanaf 1906 les in de Amerikaanse staat Massachusetts. Zij ervoer dat het toenmalige traditionele onderwijs geen recht deed aan de verschillen tussen de leerlingen. Gaandeweg ontwikkelde ze een manier van onderwijs die de middenweg hield tussen het montessori-, traditioneel- en individueel onderwijs. Ze ontwikkelde geen systeem maar een way of life, met als uitgangspunten: vrijheid in gebondenheid, zelfstandigheid en samenwerking. Ze noemde het later daltononderwijs, naar het stadje Dalton. Hoe zijn we als Phoenix tot het daltononderwijs gekomen? De Phoenix werkte al een aantal jaren met de uitgangspunten van daltononderwijs. In de loop der jaren is dit verwaterd. Daartussendoor is een ontwikkeling in de onderbouw gegroeid m.b.t. ontwikkelingsgericht onderwijs. De start van de nieuwe directeur op de Phoenix - vijf jaar geleden -, bracht aan het licht dat dit team erg zoekende was naar een onderwijsconcept. Vier leerkrachten zijn op studiereis geweest naar Reggio Emilia om zich meer te verdiepen in dit onderwerp. Zij kwamen enthousiast terug. Ondertussen hadden wij al een aantal studiedagen besteed aan het zoeken naar een gezamenlijk concept. Een ding is van te voren gesteld: Wij gaan allemaal hetzelfde doen (concern). Na een aantal studiemomenten hadden wij een eensluidende visie over hoe wij met kinderen willen omgaan (ontwikkelen van talenten, benutten van capaciteiten etc.). Daarnaast hebben we via klassenconsultatie door bouwcoördinatoren vastgesteld welke uitgangspunten van dalton nog in de school aanwezig waren. Er is met name gekeken naar het zelfstandig werken, het werken met klassenmanagement (instructiegroepen ) en dag- en weektaak. Het bleek dat dit al behoorlijk aanwezig was, maar aandacht nodig had op sommige plekken. Deze manier van werken had nog steeds de voorkeur, mede omdat dit het team in staat stelde om onderwijs op maat te bieden. In mei 2009 besloten wij op basis van deze gegevens een deskundige van het daltononderwijs uit te nodigen. Het bleek dat alles wat we wilden past binnen het daltononderwijs. We hebben het dan over: Uitgaan van het capabele kind, zelfstandigheid, vrijheid in gebondenheid, samenwerkend leren, ontwikkelingsgericht onderwijs en onderwijs op maat. We besloten om op dit pad verder te gaan (juni 2009) en het inscholingstraject voor leerkrachten te gaan volgen. Hierop volgend is in oktober 2009 een nulmeting uitgevoerd. Het bleek dat er veel aanwezig is, maar dat de verfijning en uitwerking op diepe niveaus nog aandacht nodig heeft. Ook hebben we dit bij OR en de MR neergelegd. Zij bleken wat aarzelend en het werd ons duidelijk dat we hier veel aandacht aan moeten besteden. Dit resulteerde in een gezamenlijke bijeenkomst van de OR en de MR waarbij de deskundige opnieuw vertelde wat daltononderwijs is, hoe de Phoenix daar op dit moment in staat en wat er nog aan toegevoegd moet worden. Begin november 2009 is er een ouderavond voor alle ouders gehouden over dit onderwerp. Van af november 2009 zijn we als team gestart met een scholingstraject bij Dalton Noordijk Advies. Deze scholing voor het team is in juni 2013 afgerond en de directie heeft een aantal directie tweedaagse gevolgd en de opleiding voor daltonleidinggevende in juni 2013 afgerond. Alle teamleden zijn gecertificeerd m.u.v. drie personen.

5 3. Communicatie en besluitvorming Met betrekking tot het daltononderwijs is de vergaderstructuur en de besluitvorming als volgt geregeld. MT Management team De directie, de interne begeleiders, de PO coördinatoren en de daltoncoördinatoren maken deel uit van het MT. Op elke MT vergadering komt dalton aan de orde. Besluiten worden genomen in het MT. PO s Parallel overleg De school is verdeeld in vier PO groepen. Groep 1/2 Groep 3/4 Groep 5/6 Groep 7/8 Deze groepen vergaderen inhoudelijk over de praktische invulling van dalton in de klas. Vanuit de overleggen kunnen proeftuinen en ideeën ontstaan. De PO coördinatoren nemen deze punten mee naar het MT waar de besluitvorming hierover plaats vindt. Daltoncoördinatoren Er zijn twee daltoncoördinatoren werkzaam, samen met twee andere teamleden vormen zij de daltonbeleidsgroep. In deze groep worden alle PO s vertegenwoordigd. Zij waarborgen de doorgaande lijn tussen alle groepen. Communicatie naar ouders en team Middels nieuwsbrieven naar ouders en teamleden wordt iedereen op de hoogte gehouden van de daltonontwikkelingen. Deze nieuwsbrief wordt verzorgd door de directie, maar teamleden kunnen hun bijdrage leveren. De leerkrachten geven elk jaar een informatieavond voor ouders, waarbij het onderwerp dalton aan bod komt. Het daltonwerkboek staat op de website van de Phoenix, zodat het voor alle geïnteresseerden te lezen is.

6 4. De kernwaarden van Dalton De zes pijlers Het daltononderwijs in Nederland kent zes kernwaarden. Vanuit deze waarden geven wij vorm en inhoud aan het onderwijs. 1. Vrijheid in gebondenheid / verantwoordelijkheid en vertrouwen Vrijheid is noodzakelijk om eigen keuzes te kunnen maken en eigen wegen te vinden. Het is in het daltononderwijs belangrijk dat kinderen van jongs af aan leren keuzes te maken, dingen op waarde te schatten en te leren afwegen. Vrijheid in het daltononderwijs is de gelegenheid krijgen om het taakwerk zelf te organiseren. Maar vrijheid betekent niet dat alles letterlijk zomaar kan en mag. Het is een taak van de leerkracht om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. 2. Zelfstandigheid Zelfstandig leren en werken op een daltonschool is actief leren en werken. Een leerling wil doelgericht een taak volbrengen en is in staat om tijdens dit leerproces hulp te zoeken indien nodig. Deze manier van werken stimuleert het probleemoplossend denken van leerlingen. Om later als volwassenen goed te kunnen functioneren moeten leerlingen leren beoordelen welke beslissingen hij/zij moet nemen en wat de gevolgen ervan zijn. De keuzevrijheid zorgt ervoor dat leerlingen komen tot het nemen van zelfstandige beslissingen die voor hen effectief en verantwoord zijn. 3. Samenwerken Een daltonschool is een leeromgeving waarin leerling en leerkracht van en met elkaar leren. Om later goed te kunnen samenwerken met de omgeving en met andere mensen is het van belang om dit als kind al goed te leren. Je moet ook kunnen samenwerken met mensen die je niet zo goed kent en waar je niet snel voor kiest. Leerlingen leren dat er verschillen zijn tussen mensen. Daarom leren leerlingen op de Phoenix al vanaf de kleuters om samen te werken. Dit kan binnen de klas gebeuren, maar ook groeps -of schooloverstijgend. Ze leren naar elkaar te luisteren en respect te hebben voor elkaar. 4. Effectiviteit / doelmatigheid Doordat leerlingen zelfstandig werken / leren wordt de leertijd effectief ingezet en benut. Leerlingen hoeven niet op elkaar te wachten en kunnen zelf doorwerken. 5. Reflectie Reflecteren met leerlingen betekent dat zij zich bewust worden van hun eigen leerproces. Ze leren trots te zijn op hun eigen werk en kunnen hun eigen leerdoelen gaan formuleren. Leerlingen reflecteren structureel op het proces en het product van het zelfstandig werken en leren. Dit doen zij zelf, met de leerkracht en/of met medeleerlingen. 6. Borging Daltonscholen in Nederland werken samen aan kwalitatief goed onderwijs door allemaal deel te nemen aan planmatige zelfevaluatie en visitatie. Als school borgen wij alle gemaakte afspraken in dit daltonwerkboek. De Phoenix heeft een dalton beleidsgroep waarin twee daltoncoördinatoren en twee teamleden uit elke bouw zitten. Zij richten zich op het naleven en bijstellen van gemaakte afspraken. Na visitatie heeft de school een daltonlicentie voor 4 jaar. Dit visitatieteam beoordeelt of de school voldoet aan de eisen die de Nederlandse Dalton Vereniging stelt en bekijkt tevens of de school zich als daltonschool ontwikkelt.

7 5. De theoretische uitwerking van de kralen op de Phoenix Van 2009 tot 2013 hebben we als team van de Phoenix de scholing tot daltonleerkracht gevolgd bij Noordijk Daltonadvies. Bij elke bijeenkomst hebben we een daltononderdeel behandeld, dit noemen wij van af nu de kralen. Deze kralen vormen de basis voor het daltononderwijs dat wij geven. Hieronder volgt een korte toelichting op de kralen waarvoor wij als team hebben gekozen. Groepsorganisatie Goed klassenmanagement is een voorwaarde om het daltononderwijs goed vorm te kunnen geven. Hierbij is het van belang om een goede doorgaande lijn in de school te hebben. Door bepaalde aspecten in elke klas terug te laten komen, creëren we een duidelijke leeromgeving en kunnen de kinderen op de Phoenix zich optimaal ontwikkelen. De aspecten die in elke klas terug komen zijn: - Dagkleuren - Werken met uitgestelde aandacht - Huishoudelijk taken en maatjesbord - Weektaak - Dagtaak - Keuzetaak - Administreren - Plannen - Dagritme - Evaluatie en reflectie - Samenwerken - Zelf nakijken - Inrichting lokaal - Werkplekken - Differentiatie - Werken met de instructietafel De praktische uitwerking hiervan is te lezen in hoofdstuk 6.

8 Taken maken Op de Phoenix werken alle kinderen met een taak, het is een leidraad binnen het daltononderwijs. De taak gebruiken we als een didactische werkvorm die we naast alle andere didactische werkvormen gebruiken om bepaalde onderwijsdoelen te bereiken. Het omvat een afgebakend deel van de leerstof die een leerling relatief onafhankelijk van de leerkracht alleen of samen met andere leerlingen binnen een bepaalde tijd moet verwerken. Daarnaast wordt de taak op de Phoenix gebruikt als een pedagogisch middel. Door middel van de taak werken de kinderen aan de daltonprincipes verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en samenwerken. Leerlingen leren door het werken met de taak wat verantwoordelijkheid betekent. Ze leren zichzelf vragen stellen over de inhoud en de uitvoering van de taak. De taak valt in drie gebieden uiteen: 1. De basistaak: deze omvat het werk rondom de leerdoelen die gesteld worden. 2. De zorgtaak: dit is de taak die weergeven wordt op het huishoudelijk taakbord. 3. De eigen taak: deze omvat het keuzewerk en/of het werk en leerstof waar het kind zelf voor kiest. Zelfstandig leren Zelfstandig leren is het proces waarbij de leerling zijn eigen leerproces stuurt, de leeractiviteiten zelf vervult en daartoe zelf het initiatief neemt. De leerling leert daarbij zelf verantwoordelijkheid nemen. Wij beginnen met het proces van zelfstandig leren al in de kleuterbouw en bouwen dit geleidelijk uit. De leerling leert daarvoor vaardigheden ontwikkelen en waarbij de leerkracht een coachende rol heeft. Belangrijk hierbij is het ontwikkelen van de luister-, schrijf- en mondelinge vaardigheden en daarnaast het visualiseren van het proces. Effectieve instructie Het geven van instructie is gericht op het ontwikkelen van inzicht. Leerlingen leren wanneer ze zelf actief met de leerstof bezig zijn en in staat worden gesteld om nieuwe informatie te verbinden met bestaande voorkennis. Omdat voorkennis bij alle leerlingen verschilt, zijn er verschillende instructievormen die wij inzetten om op deze manier alle leerlingen te bereiken. Op onze school hanteren we vormen van voorinstructie, klassikale instructie, verlengde instructie, korte instructie en maatjesinstructie. Samenwerkend leren We hanteren bij ons op school twee manieren van samenwerken, namelijk didactisch en pedagogisch. Het doel van pedagogisch samenwerkend leren is dat kinderen leren samenwerken met iedereen, niet alleen met hun directe vriendjes en vriendinnetjes. Communicatie is hiervoor de basis. Het doel van didactisch samenwerkend leren is om samen het leerrendement te verhogen. Wij maken hiermee al een start in de kleuterbouw en bouwen de vaardigheden verder uit in de hogere groepen, om zo tot een steeds hoger niveau van samenwerken te komen. Evalueren en reflecteren Evaluatie en reflectie dragen in hoge mate bij tot een verkenning van de leerweg om het gestelde doel te bereiken. Eigenaarschap en verantwoordelijkheid wordt bereikt door vooruit en terug te kijken. Het leren leren van de leerling wordt gestimuleerd. Leren wordt meer motiverend wanneer de leerling inzicht krijgt in het niveau van bekwaamheid. Bovendien vergroot reflectie de zelfstandigheid van de leerling. Reflecteren is het nadenken (over) en het terugkijken op een proces. Een reflectie kan een evaluatie bevatten, maar dit is niet noodzakelijk. Bij evalueren is er sprake van beoordelen, waarderen. Dit bevat dan ook een reflectie.

9 Keuzewerk en meervoudige intelligentie Keuzewerk is een onderdeel van de taak voor alle leerlingen. De leerlingen gaan hierbij zelfstandig te werk, aansluitend op hun interesse, leerstijl of intelligentie. Als het mogelijk of wenselijk is, wordt hierbij het samenwerkend leren gestimuleerd. De theorie van de Meervoudige intelligentie van Howard Gardner komt tegemoet aan de verschillen tussen kinderen. Elk kind is op een andere manier getalenteerd of intelligent en dat bepaalt zijn voorkeuren voor bepaalde activiteiten. Het gaat niet om het vergroten van de intelligenties, maar om het aanspreken of benutten ervan, waardoor kinderen zich aangesproken en uitgedaagd voelen. Door hun voorkeursintelligenties in te zetten leren ze makkelijker en meer. Door via hun sterke kanten de minder sterke intelligenties aan te spreken, ontwikkelen ze zich beter. Kindportfolio en coachgesprekken Een portfolio is een verzameling van zorgvuldig geselecteerd werk van een leerling in één of meer vak- en/of ontwikkelingsgebieden, gemaakt in een bepaalde periode. Het komt tot stand in overleg tussen leerling en leerkracht. Het laat persoonlijke ontwikkeling of het leerproces van het kind zien. De norm voor de ontwikkeling en het leren ligt bij het kind zelf. Met behulp van een kinderportfolio ontwikkelen leerlingen vaardigheden die zij de rest van hun school- en werkcarrière gebruiken. Zij leren kritisch te kijken naar hun werk en uitgevoerde activiteiten en reflecteren hierop. Met behulp van de bewijsstukken en leerlijnen krijgen de leerlingen zicht op hun eigen leerproces en ontwikkeling. Het portfolio is een prima instrument om met leerlingen en ouders te reflecteren op de ontwikkeling van de leerling. Het is mogelijk om het portfolio in te voeren als beoordelend instrument, vooral door het toevoegen van de leerlijnen wordt deze beoordelende functie zichtbaar. De ontwikkeling wordt niet naast die van anderen gelegd, hij wordt met zichzelf vergeleken. Het portfolio is pas een goed beoordelingsinstrument als de leerkracht samen met de leerling uitgebreid reflecteert op de leerervaringen. Nog in ontwikkeling. In het schooljaar gaan wij ons hier verder in verdiepen.

10 6. De praktische uitwerking van het daltononderwijs op de Phoenix De kralen van Dalton 1. Groepsorganisatie 2. Zelfstandig leren 3. Taken maken 4. Effectieve instructie 5. Samenwerkend leren 6. Evalueren en reflecteren 7. Keuzewerk en meervoudige intelligentie 8. Kindportfolio en coachgesprekken

11 6.1 Groepsorganisatie Om de uniformiteit in de school te waarborgen gebruiken we voor alle formulieren en ontwikkelde materialen het lettertype Calibri. De formats van formulieren, handelingswijzers en ontwikkelde materialen staan opgeslagen op de algemene data voor leerkrachten. Dagkleuren In alle groepslokalen hangt een overzicht met de dagkleuren. Elke dag van de week heeft een eigen kleur en hierop kunnen de leerlingen zien welke kleur dag het is. We maken gebruik van de volgende dagkleuren: maandag, dinsdag, woensdag, donderdag, vrijdag en zaterdag en zondag worden met wit weergeven. De kleuren helpen de leerlingen niet alleen bij het onthouden van de verschillende dagen, ze hebben ook nog een andere functie: leerlingen die een taak af hebben kleuren deze af in de desbetreffende dagkleur. Zo ontstaat een overzicht welk werk wanneer gemaakt is. In de groepen 5 t/m 8 staan de weekenddagen niet meer vermeld in het overzicht. Dagritme Groep 1/2 In de kleutergroepen wordt gewerkt met dagritmekaarten. Hieraan kunnen de leerlingen zien welke activiteiten er voor de dag gepland staan. Groep 3/4 In groep 3/4 wordt een vervolg gegeven aan het werken met dagritmekaarten. Hieraan kunnen de leerlingen zien welke activiteiten er voor de dag gepland staan.

12 Groep 5/6 Het dagritme wordt weergegeven op het digibord. Hierop staan de tijden, vakken en lesdoelen. Groep 6 gaat mee met het visuele weekoverzicht van groep 7 en 8, met als verschil dat er begonnen wordt met een dagoverzicht en na de kerstvakantie een weekoverzicht. Groep 5 is bezig met het ontwikkelen van een visueel dagoverzicht. Groep 7/8 Het dagritme wordt weergegeven op het digibord. De tijden en de vakken staan hierin vermeld. Tevens wordt er gewerkt met een visueel weekoverzicht, hierop staat het programma voor de week en deze wordt elke donderdag, bij de start van de weektaak, met de kinderen besproken. Huishoudelijk takenbord In elke groep wordt gewerkt met het huishoudelijk takenbord, hierop wordt de zorgtaak weergegeven. Het gaat om meerdere taken die huishoudelijk van aard zijn. Groep 1/2 De kinderen krijgen de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de zorgtaak. Dit gebeurt door het ophangen van naamkaartjes van de kinderen bij de diverse activiteiten. De samenstelling van de kinderen bij de diverse taken verschilt. De taken worden weergegeven met een foto. Groep 3 t/m 6 De kinderen krijgen de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de zorgtaak. Dit gebeurt door het ophangen van naamkaartjes van de kinderen bij de diverse activiteiten. De samenstelling van de kinderen bij de diverse taken verschilt. De taken worden weergegeven met een pictogram.

13 Groep 7/8 De kinderen krijgen de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de zorgtaak. Dit gebeurt door elke week een groep de zorgtaak te laten verzorgen. Deze groepen worden door de kinderen zelf samengesteld op de eerste schooldag en blijven het hele jaar hetzelfde. Ze wisselen elkaar wekelijks af. De kinderen kunnen de taak afvinken met een magneetje. Time timer In elke groep hangt een time timer. Het is een hulpmiddel die aangeeft hoeveel tijd de kinderen hebben voor een bepaalde activiteit. De time timer Dit wordt op verschillende lesmomenten ingezet. De klok wordt op een van te voren afgesproken tijd gezet en daarbij kleurt de klok voor het aantal minuten rood. De time timer loopt vanzelf op tijd terug en is bij de verstreken tijd weer geheel wit. Uitgestelde aandacht Groep 1/2 In groep 1/2 werken de leerkrachten met een button. Op het moment dat de knijper bij de pictogram zelfstandig werken op het dagritme hangt gaan de leerlingen voor een van te voren afgesproken tijd werken zonder de leerkracht te storen. De leerkracht hangt een ketting om met daaraan een picto van het zelfstandig werken. Op deze manier is voor de leerlingen goed zichtbaar dat deze niet gestoord mag worden. Hierbij is sprake van een opbouw gedurende het schooljaar; in het begin starten we meestal met 10 minuten zelfstandig werken en dit wordt in de loop van het schooljaar uitgebouwd naar ongeveer 25 minuten. Groep 3 t/m 8 In de groepen 3 tot en met 8 hebben de leerlingen tijdens het zelfstandig werken hun vragenkaartje op tafel liggen. Het kaartje heeft twee kanten: één met een smiley en één met een vraagteken. Als de leerlingen een vraag hebben draaien ze het kaartje om op de kant met het vraagteken. De leerlingen

14 gaan verder met werk dat ze wel zelfstandig kunnen maken. De leerkracht loopt tijdens de werktijd meerdere malen een ronde door de klas en beantwoordt dan de vragen van de kinderen. De flexplekken Groep 1/2 In de groepen 1/2 wordt gespeeld in de klas en in de hoeken op de gang. Kleuters kunnen op het kiesbord in de klas aangeven of zij op de gang willen spelen. Een rooster geeft aan welke groepen wanneer recht hebben om op de gang te spelen. De afspraak is dat er rustig gespeeld wordt op de gang. De kleuters horen ervoor te zorgen dat anderen geen last hebben van het spel op de gang. Hierbij ondersteunt het knijpersysteem met stoplicht. Het stoplicht geeft de situatie van het kind aan: de knijpers starten op groen. Bij te druk of te wild spel kan de knijper op oranje gehangen worden, dat betekent een eerste waarschuwing. Bij een 2 e overschrijding van gedrag komt de knijper op het rode licht en dat betekent stoppen met werken op de gang. Als de knijper van de leerling wordt ingenomen, wordt deze terug gebracht naar de klas en mag deze leerling een week geen gebruik meer maken van de flexplekken op de gang.

15 Groep 3 t/m 8 In de groepen 3 t/m 8 wordt gewerkt met flexplekken, deze bevinden zich buiten de klas. Tijdens de ochtenden wordt er stil gewerkt op de flexplekken en tijdens de middagen kan hier worden samengewerkt. Alle leerlingen hebben twee knijpers, één knijper wordt in de klas op het overzicht gehangen. Hiermee laten zij zien waar zij gaan werken, de andere knijper nemen zij mee naar de flexplek. Houdt een leerling zich niet aan de gemaakte afspraken dan wordt de knijper ingenomen door iemand van het onderwijzend personeel. Zo zorgen we voor schoolbrede betrokkenheid en leerlingen leren om te gaan met de verantwoordelijkheid van het werken op de flexplekken. Met een rode knijper kan een leerkracht aangeven dat een flexplek op dat moment niet beschikbaar is. Daarnaast kan de leerkracht met behulp van een cijfer aangeven hoeveel leerlingen per flexplek kunnen werken. Als de knijper van de leerling wordt ingenomen, wordt deze in de teamkamer bewaard. Deze leerling mag dan een week geen gebruik meer maken van de flexplekken op de gang. Kiss and go Elke ochtend, behalve woensdag is er kiss and go. Dit betekent dat de ouders bij de deur afscheid nemen van hun kind. Door middel van het dagritme zien de leerlingen meteen wat zij gaan doen bij binnenkomst en zij kunnen hier meteen mee starten. s Middags mogen ouders wel mee de klas in. Geluidsniveau We maken gebruik van pictogrammen om het gewenste geluidsniveau aan te geven. Groep 1 t/m 4 In deze groepen maken we gebruik van een stoplicht pictogram en een knijper om het geluidsniveau mee weer te geven. Het rode licht geeft aan dat er niet gesproken wordt, het oranje licht geeft fluistervolume aan en bij het groene licht is er sprake van spreken.

16 Groep 5 t/m 8 In deze groepen maken we gebruik van de pictogrammen om het geluidsniveau mee weer te geven. Met behulp van een knijper kan aangegeven worden welk geluidsniveau gewenst is. Stem 0 betekent helemaal stil Stem 3 betekent je buurman / buurvrouw kan je verstaan Stem 6 betekent je groepje kan je verstaan Stem 9 betekent de hele klas kan je verstaan (bijvoorbeeld bij een presentatie) STEM 0 STEM 3 Het is stil STEM 6 Je buurman / buurvrouw kan je verstaan STEM 9 Je groepje kan je goed verstaan De klas kan je goed verstaan Specifieke punten groepsorganisatie per groep Groepsorganisatie in groep 1/2 In elke kleutergroep maken we gebruik van een kalender. Op de kalender die per maand wordt weergegeven, mogen de kleuters het desbetreffende dagdeel inkleuren. Op deze kalender staan de activiteiten voor de desbetreffende maand aangegeven, zoals verjaardagen, uitstapjes, studiemiddagen en andere bijzonderheden.

17 Tijdens het zelfstandig werken en speelwerktijd kunnen de kinderen met behulp van het kiesbord een keuze maken voor een bepaalde activiteit. Dit doen ze door middel van het ophangen van hun naamkaartje bij de activiteit die ze willen gaan doen. Op dit kiesbord staan verschillende activiteiten afgebeeld waaruit de kinderen kunnen kiezen, waaronder het pictogram van de takenkaart. In de kleutergroepen werken we met thema s. We maken hierbij ook gebruik van de methode Kleuterplein. Elk jaar werken we met een aantal thema s uit Kleuterplein en met een aantal thema s waarvan we het onderwerp zelf vaststellen. Elk thema start met een oriënterende fase: wat weten de kinderen al van dit onderwerp en wat willen ze erover weten? Dit uit zich in een denkwolk. In de denkwolk komen alle woorden en plaatjes te hangen die de kinderen bij het thema bedacht hebben. Van hieruit ontwikkelt het thema zich verder met materialen die de kinderen zelf meenemen, thema gerelateerde hoeken, onderzoek en experimenten, weektaken, lessen en vaak ook uitstapjes.

18 Planbord groep 3 In groep 3 wordt gewerkt met het planbord van de methode Veilig leren lezen. De dagtaak hangt op de bovenste regel, hier moeten de leerlingen als eerst aan werken. Het planbord wordt tevens gebruikt om de dagtaken van bijv. rekenen weer te geven. Daaronder hangen de vervolgactiviteiten aansluitend bij de methodes. Op het planbord kan zichtbaar gemaakt worden welke leerlingen aan de instructietafel plaatsnemen. Groepsleiders In de groepen 3 t/m 5 wordt gewerkt met groepsleiders. De groepsleider wordt per tafelgroep zichtbaar gemaakt met behulp van het groepsleiderkaartje. De groepsleider is voor een bepaalde periode verantwoordelijk voor bijvoorbeeld het uitdelen van de schriften, het verzamelen van de materialen voor de tafelgroep en het geven van evaluaties na samenwerkopdrachten of zelfstandig werken.

19 6.2 Taken maken De groepen 1 t/m 8 werken met een weektaak. In een matrix hebben we alle informatie met betrekking tot taken maken beschreven. Van elke parallelgroep is een voorbeeld te vinden van het weektaakformulier.

20 Daltonmatrix werken met taken Groep Groep 1 * Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Item Lay out A5 staand A5 staand A5 staand A4 staand A4 liggend A4 liggend A4 liggend A4 liggend Basistaak Welke vakgebieden vallen onder de basistaak Keuzetaak Diverse verschillende activiteiten Differentiatie Welke vakken differentieer je en hoe staat dit vermeld. Tijd Hoeveel tijd kunnen leerlingen per keer besteden aan hun weektaak Werkjes volgens leerlijnen Kleuterplein Werkjes volgens leerlijnen Kleuterplein Taal, rekenen,, schrijven Vanaf half groep 3 ook begrijpend lezen Rekenen, spelling, schrijven, begrijpend lezen Taal, rekenen, spelling, schrijven, begrijpend lezen, zaakvakken, verwerking van instructie Vanaf half groep 4 ook taal Keuzewerkkaart Keuzewerkkaart Strippenkaart Strippenkaart Strippenkaart, wisselen na een vakantie. Individuele leerlingen hebben in de weektaak extra uitdaging op gebied van taal, lezen en/of rekenen Minimaal 15 minuten per keer, aangegeven met picto in dagritme Individuele leerlingen hebben in de weektaak extra uitdaging op gebied van taal, lezen en/of rekenen. Dit wordt vermeld met een zonnetje Minimaal 15 minuten per keer, aangegeven met picto in dagritme Taal op niveau - Zon -Maan - Ster Rekenen volgens WIG: * ** *** Minimaal 20 minuten per keer Rekenen volgens WIG: * ** *** Individueel tempodifferentiatie. Minimaal 25minuten per keer Weektaak met daarop differentiatie. Op het gebied van rekenen en spelling Individueel tempodifferentiatie Minimaal 30 minuten per keer Taal, rekenen, spelling, schrijven,begrijpend lezen, zaakvakken verwerking van instructie Strippenkaart, wisselen na een vakantie. Weektaak met daarop differentiatie. Op het gebied van rekenen en spelling Individueel tempodifferentiatie Minimaal 45 minuten per keer Taal, rekenen, spelling, schrijven, zaakvakken, verkeer computer rekenen / spelling Strippenkaart Projectschrift Weektaak met daarop differentiatie. Op het gebied van rekenen en spelling Individueel tempodifferentiatie Minimaal 45 minuten per keer Taal, rekenen, spelling,zaakvakken, verkeer computer rekenen / spelling Strippenkaart Projectschrift Weektaak met daarop differentiatie. Op het gebied van rekenen en spelling Individueel tempodifferentiatie Minimaal 45 minuten per keer Taak plannen Wanneer wordt de weektaak opgestart? Hoe wordt er gepland? Weektaak start maandag Op maandag plannen de Weektaak start maandag Op maandag plannen de Weektaak start maandag Op maandag plannen de Weektaak start donderdag Op donderdag plannen de Weektaak start donderdag Plannen met kleuren Weektaak start donderdag Plannen met woorden Weektaak start donderdag Plannen met woorden Weektaak start donderdag Plannen met woorden

21 leerlingen alle onderdelen van de taak. m.b.v. de dagkleuren. leerlingen alle onderdelen van de taak m.b.v. de dagkleuren. leerlingen alle onderdelen van de taak. m.b.v. de dagkleuren. leerlingen alle onderdelen van de taak m.b.v. de dagkleuren. Aftekenen/registreren Hoe en wanneer tekenen de leerlingen af. Leerlingen kleuren in met de dagkleur. Leerlingen kleuren in met de dagkleur. Leerlingen kleuren in met de dagkleur. Leerlingen kleuren in met de dagkleur. Leerlingen kleuren in met de dagkleur. Leerlingen kleuren in met de dagkleur. Leerlingen kleuren in met de dagkleur. Leerlingen kleuren in met de dagkleur. Hoe houdt de leerkracht zicht op de vorderingen. Leerkracht houdt registratielijst bij. Leerkracht houdt registratielijst bij. Leerkracht houdt registratielijst bij. Leerkracht houdt registratielijst bij. Leerkracht houdt registratielijst bij. Leerkracht houdt registratielijst bij. Leerkracht houdt registratielijst bij. Leerkracht houdt registratielijst bij.. Weektaakwerk inleveren Wanneer en waar leveren de leerlingen hun werk in Als de taak klaar is in de weektaak bakjes per leerling Als de taak klaar is in de weektaak bakjes per leerling In de inleverbak of de hulpbak. In de inleverbak of, de hulpbak. In de inleverbak of de hulpbak. In de inleverbak of de hulpbak. In de inleverbak of, de hulpbak. In de inleverbak of de hulpbak. Weektaak niet af Wat doe je met het werk wat niet af is. Weektaak meegeven Hoe vaak mee en wanneer definitief mee Evaluatie met de leerlingen. Aan het einde van de week gaat het weektaakformulier mee naar huis. Het weektaakwerk wordt per thema gebundeld en gaat mee naar huis, m.u.v. het werk dat in het portfolio gaat. Evaluatie met de leerlingen. Aan het einde van de week gaat het weektaakformulier mee naar huis. Het weektaakwerk wordt per thema gebundeld en gaat mee naar huis, m.u.v. het werk dat in het portfolio gaat. Afhankelijk van de situatie. In principe wordt het werk zo veel mogelijk onder andere tijd dan weektaaktijd afgemaakt. Werk dat af is gaat in de uitdeelbak. Deze wordt uitgedeeld wanneer er tijd is. Afhankelijk van de situatie. In principe wordt het werk zo veel mogelijk onder andere tijd dan weektaaktijd afgemaakt. Werk dat af is gaat in de uitdeelbak. Deze wordt uitgedeeld wanneer er tijd is. De weektaak moet aanvaardbaar zijn, elk kind moet hem af kunnen krijgen. Op woensdag huiswerk mee als het niet af is. De weektaak moet af. De weektaakformulieren worden bewaard in een map. Deze zijn te gebruiken bij een coachgesprek of kijkavond. De weektaak moet aanvaardbaar zijn, elk kind moet hem af kunnen krijgen. Op woensdag huiswerk mee als het niet af is. De weektaak moet af. De weektaakformulieren worden bewaard in een map. Deze zijn te gebruiken bij een coachgesprek of kijkavond. De weektaak moet aanvaardbaar zijn, elk kind moet hem af kunnen krijgen.. Op woensdag huiswerk mee als het niet af is. De weektaak moet af. De weektaakformulieren worden bewaard in een map. Deze zijn te gebruiken bij een coachgesprek of kijkavond. De weektaak moet aanvaardbaar zijn, elk kind moet hem af kunnen krijgen.. Op woensdag huiswerk mee als het niet af is. De weektaak moet af. De weektaakformulieren worden bewaard in een map. Deze zijn te gebruiken bij een coachgesprek of kijkavond.

22 Reflectie/ evaluatie Hoe Smiley s stempelen en indien nodig feedback van de leerkracht. Smiley s stempelen, vanaf mei smileys inkleuren. Indien nodig feedback van de leerkracht. Smiley s Inkleuren en indien nodig feedback van de leerkracht. Smiley s inkleuren en indien nodig feedback van de leerkracht. Smiley s Inkleuren en indien nodig feedback van de leerkracht. Smiley s Inkleuren en indien nodig feedback van de leerkracht. Smiley s Inkleuren en indien nodig feedback van de leerkracht. Smiley s Inkleuren en indien nodig feedback van de leerkracht. Reflectiegesprekken De weektaken (inhoud) zijn voor de homogene groepen gelijk. Kinderen die volgend schooljaar groep 2 leerlingen zijn, starten na de voorjaarsvakantie met een weektaak. De herfstleerlingen starten na de meivakantie met een weektaak.

23 Weektaak groep 1/2

24 Weektaak groep 3/4

25 Weektaak groep 5

26 Weektaak groep 6 t/m 8

27 6.3 Zelfstandig leren In een matrix hebben we de theorie met betrekking tot zelfstandig leren beschreven. Het uitwerken n.a.v de theorie wordt nog aangepast worden aan onze eigen situatie

28 Daltonmatrix zelfstandig leren Kenmerk Zelf werken Zelfstandig werken Zelfstandig leren Zelfverantwoordelijk leren Vaststelling leerdoel Omvang en openheid van de taak of opdracht Gericht op inhoud of proces Rol leerkracht Doelen staan vast, bepaald door leerkracht en/of leermiddel Korte gesloten opdrachten Taken hebben beperkte omvang en zijn in tijd beperkt. Antwoorden en/of oplossingen zijn eenduidig en worden meestal klassikaal besproken Gericht op de inhoud van de opdracht, nl. het aanleren van kennis of vaardigheden. Het geleerde kan worden toegepast in de context waarin het is aangeleerd. De leerkracht of het leermiddel bepaalt: -inhoud -waar -wanneer -volgorde aanpak De leerkracht stuurt in kleine stappen Doelen staan vast, bepaald door leerkracht en/of leermiddel Langere gesloten opdrachten. Taken zijn relatief uitgebreid. Antwoorden en/of oplossingen zijn eenduidig; worden meestal met antwoordbladen gecontroleerd Gericht op de inhoud van de opdracht, nl. het aanleren van kennis of vaardigheden en een beetje gericht op het leerproces Het geleerde kan worden toegepast in de context waarin het is aangeleerd. De leerkracht of het leermiddel bepaalt -inhoud -aanpak De leerkracht stuurt in kleine stappen Rol leerling De leerling doet wat is gevraagd De leerlingen bepalen waar, wanneer volgorde Doelen staan grotendeels vast, bepaald door leerkracht en/of leermiddel Enigszins open opdrachten Taken zijn relatief uitgebreid Taken zijn relatief uitgebreid, maar beperkt in vergelijking met zelfverantwoordelijk leren Evenveel gericht op inhoud van de opdracht als op het leerproces Het geleerde kan ook worden toegepast in andere situaties/contexten dan waarin het is aangeleerd De leerkracht of het leermiddel bepaalt deel van de inhoud De leerkracht is coach en helpt op aanvraag De leerlingen bepalen deel inhouden waar, wanneer volgorde Feedback Geen feedback of alleen op inhoud Feedback op leerinhoud Feedback op leerproces/aanpak en op inhoud Leerlingen bepalen specifieke leerdoelen voor die opdracht of dat onderdeel. Moet wel passen binnen de algemene doelen Open opdrachten, lange leertaak, mede door de leerling geformuleerd Taken zijn omvangrijk Er zijn meerdere antwoorden en/of oplossingen mogelijk Evenveel gericht op inhoud van de opdracht als op het leerproces Het geleerde kan ook worden toegepast in andere situaties/contexten dan waarin het is aangeleerd De leerkracht bepaalt de algemene leerdoelen De leerkracht is coach en helpt op aanvraag De leerling doet op zelf gekozen wijze wat gevraagd is. De leerlingen bepalen inhoud, waar, wanneer, volgorde, aanpak en leerdoelen. De leerdoelen moeten wel passen binnen de algemene doelen. Feedback op leerproces/aanpak en op zelfevaluatie door leerling Reflectie Geen reflectie of alleen op leerresultaat Reflectie met name op leerresultaat en soms/enigszins op proces Reflectie op leerresultaat en leerproces Reflectie op leerresultaat en leerproces

29 Zelfstandig leren in groep 1/2 De mate van zelfstandigheid waarmee een kleuter naar school komt is voor ieder kind verschillend. Het ene kind is van huis uit meer vrijheid en het omgaan met verantwoordelijkheid gewend dan het ander en dus ook in meerdere of mindere mate zelfstandig. In de kleutergroepen is het leren van zelfstandig werken en handelen een heel belangrijk proces. Kinderen zijn nieuwsgierig, ze willen leren en zich ontwikkelen. Ze willen groot zijn en net als volwassenen handelen door bijvoorbeeld zelf hun broodje te smeren, kleding aan of uit te doen of de plantjes water te geven. Door kinderen al jong hiermee vertrouwd te laten zijn en hun vertrouwen te geven in hun eigen kunnen, groeit hun gevoel van competent zijn. Hierdoor wordt het zelfbewustzijn en de mate van zelfstandigheid verder ontwikkeld. In ons onderwijs vinden wij het belangrijk dit op allerlei gebieden uit te bouwen. Wij proberen ouders hierin te stimuleren zodat er een doorgaande lijn van de thuissituatie naar die van school en omgekeerd ontstaat. We werken met heterogene kleutergroepen, de groepen 1 en 2 zijn samengevoegd. Er is hierbij sprake van een natuurlijk ontwikkelingsproces. Als jongste kleuter word je op school opgevangen en op weg geholpen door een oudere kleuter. We noemen dat een maatje. Dit maatje maakt de nieuweling wegwijs in de klas. De nieuwe kleuter vindt het fijn om een maatje te hebben in de nieuwe groep kinderen en de oudere kleuter vindt het fijn om een jonge kleuter te helpen en voelt zich daardoor competent. Na verloop van tijd wordt de jongste kleuter ouder waardoor deze aan de beurt komt om een nieuwe kleuter op te vangen. We werken met thema s in de kleutergroepen. Thema s die dicht bij de belevingswereld van de kinderen staan, waardoor de betrokkenheid groot is. We stimuleren de kleuters om materialen over het thema mee te nemen. Zij mogen over hun voorwerp vertellen en op deze manier leren kinderen op een ongedwongen manier kennis en/of ervaringen over te dragen en uit te wisselen over het onderwerp. Dit is onder meer een voorbereiding op het leren presenteren dat vanaf groep 3 plaatsvindt. De kleuters helpen bij het inrichten van hoeken in de klas en op de gang. Doordat verschillende kinderen iets mee nemen over een onderwerp is er meestal een voldoende en gevarieerd aanbod wat materialen betreft en zo groeit de betrokkenheid van de kinderen voor het onderwerp.

30 Zelfstandig leren in groep 3/4 In de kleutergroepen is de basis gelegd voor het zelfstandig werken en deze manier van werken wordt verder doorgevoerd en uitgebouwd in de groepen 3 en 4. In deze groepen wordt een start gemaakt met het zelfstandig leren. Bij zelfstandig leren gaat het erom dat de leerling goed voor ogen heeft wat hij wil leren en wat het doel van een opdracht of les is. Hiermee kunnen leerlingen zelf aan de slag en evalueren de opdracht. Een onderdeel waarin het zelfstandig leren duidelijk zichtbaar is, is tijdens het werken aan de weektaak. De kinderen plannen aan het begin van de week wanneer ze de opdrachten gaan maken. Hierbij denken ze vooraf na wat ze nodig hebben, hoeveel tijd ze nodig hebben en eventueel met wie ze de opdracht willen maken. Wanneer de taakopdrachten af zijn leveren de leerlingen de opdracht, indien mogelijk, in. Bij de zelf nagekeken opdrachten maakt de leerling de overweging om het werk in te leveren in de weektaakbak of de hulpbak. Hierna tekent de leerling de opdracht af op het taakformulier en vindt de zelfreflectie plaats aan de hand van het kleuren van de smiley (zie onderdeel 6.6). Een ander onderdeel waarin de overgang van zelfstandig werken naar zelfstandig leren tot uiting komt, zijn de presentaties die de leerlingen houden. In de groepen 3 en 4 geven de kinderen elk jaar een presentatie over een onderwerp uit de wereldoriënterende methodes. De leerkracht maakt een keuze van onderwerpen uit de methode waarop de kinderen zich kunnen inschrijven. De presentatie mag alleen of in tweetallen gegeven worden en duurt circa tien minuten. De leerlingen krijgen een overzicht mee naar huis waarop de inhoudelijke doelen van de presentaties staan en bereiden de presentatie (samen met ouders) voor. Na afloop van de presentatie wordt deze door de leerlingen geëvalueerd aan de hand van het benoemen van tips en tops. Op de volgende bladzijdes is de informatiebrief te vinden voor de ouders en een voorbeeld van de inhoudelijke presentatiedoelen.

31 datum \ Beste ouder (s), Zoals u inmiddels wel weet zijn wij als school veel bezig met elementen uit het Dalton onderwijs. Hierboven in het figuur ziet u een aantal termen die bij deze visie op onderwijs passen. Neem bijvoorbeeld het nemen en geven van verantwoordelijkheid maar ook vertrouwen. Om deze twee elementen van ons onderwijs te stimuleren vragen wij de kinderen van groep 3 en 4 om een presentatie te houden. Het geven van een presentatie zorgt ervoor dat de kinderen betrokken raken bij de lesstof. De meeste van de onderwerpen zijn dan ook vaststaande onderwerpen die komen uit de natuurkundemethode Natuniek van groep 4 of Veilig de wereld in van groep 3. Het is de bedoeling dat de kinderen de stof die ze anders tijdens de lessen zouden krijgen verwerken in hun presentatie. Er zal dus een kleine selectie van doelen zijn waar de presentatie aan zal moeten doen. Dit moet u meer zien als een soort houvast van wat de kinderen kunnen vertellen over het betreffende onderwerp. De verdere invulling hiervan laten wij aan de kinderen over. Kinderen worden zo uitgedaagd om onderwerpen samen te bespreken en ervaringen, kennis en materialen met anderen te delen. Door zelf te onderzoeken, te ontdekken en te presenteren leert het kind op een actieve manier iets over het onderwerp. De kinderen kunnen ervoor kiezen om de presentatie alleen of in tweetallen te houden. Wel is van belang dat tijdens de presentatie de kinderen die samen werken een even groot aandeel in de presentatie hebben. Alle kinderen komen aan de beurt dit schooljaar. De presentaties zullen een duur hebben van ongeveer 10 minuten. Er mogen boeken, platen en voorwerpen worden meegenomen. De kinderen hebben zich ingetekend op een onderwerp, zie de bijgevoegde lijst. Omdat het voor de kinderen relatief nieuw is om een presentatie te houden, begrijpen wij het dat u als ouder enige ondersteunig zal moeten/mogen bieden bij de voorbereiding. In de theorie van het Daltononderwijs staat hierover een mooie beschrijving: Zorgen ouders voor een instructieve omgeving thuis en tonen ze belangstelling voor de school, het schoolwerk en het leren van hun kind, dan dragen ze bij aan de effectiviteit van het onderwijs. Met vriendelijke groet, naam leerkrachten

32 Beste Jij mag je presentatie houden op. Het onderwerp waarover je gaat vertellen is: Magneten. Je gaat wel/niet samenwerken met iemand anders. Onderaan dit briefje staat een aantal dingen waarover je moet gaan vertellen. Je mag er natuurlijk zelf nog van alles bij bedenken. Je presentatie mag ongeveer 10 minuten duren. Alvast veel succes met de voorbereiding! Hoe werkt een magneet? Laat ons eens zien welke dingen ze aantrekken. Door welk materiaal kunnen magneten heen blijven kleven? Noem eens wat apparaten waarin een magneet zit. Waarom zijn magneten handig? Kunnen magneten dingen kapot maken? Welke apparaten werken door magneten?

33 Zelfstandig leren in groep 5/6 Zelfstandig leren op een Daltonschool is ervaringsleren: dit betekent dat leerlingen uitgedaagd worden hun leertaken tot een goed einde te brengen. Deze manier van werken stimuleert het probleemoplossend denken van de leerlingen. Verder bouwend op de ervaringen opgedaan in groep 3/4 en om de aansluiting te vinden naar de groepen 7/8 moeten de leerlingen in groep 5/6 steeds meer zelf leren beoordelen welke beslissingen ze moeten nemen. Deze keuzevrijheid dwingt de leerlingen tot het nemen van zelfstandige beslissingen die effectief en verantwoord zijn. Dit komt naar voren in bijvoorbeeld omgaan met uitgestelde aandacht, het werken met de weektaak en de presentatie naar aanleiding van de zaakvakken. Zelfstandig leren in groep 7/8 De basis voor het zelfstandig leren is in de onderbouw gelegd en in de middenbouw verder uitgebouwd. In de groepen 7 en 8 bereiden we de leerlingen voor op het voortgezet onderwijs en ligt de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid. In groep 7 en 8 werken we met een planbord. Aan het begin van elke weektaak worden de instructies doorgenomen en kunnen de leerlingen bekijken welke lesstof in deze week behandeld wordt. Zij mogen dan een keuze maken tussen de lange en de korte instructie. Het werken aan de weektaak wordt nog verder uitgebouwd en nagenoeg alle verwerkingsstof van de methodes zit in de weektaak. De leerlingen maken zelf een planning en moeten ervoor zorgen dat het werk af is. Zij hebben hierin de keuze om samen te werken of om zelfstandig te werken. De leerlingen zijn kritisch ten aanzien van hun eigen werk en vragen tijdig hulp aan een klasgenoot of de leerkracht. Ze kunnen het werk in de hulpbak inleveren of tijdens het maken van de taak gebruik maken van het vragenkaartje. In groep 7 starten we vanaf de kerstvakantie met het geven van huiswerk en in groep 8 hebben de leerlingen het hele schooljaar huiswerk. Zij leren om te gaan met een agenda, het inplannen van het huiswerk en werken met een deadline. Dit is iets waar zij in het voortgezet onderwijs volop mee in aanraking komen. Leerlingen krijgen huiswerk op eigen niveau. In groep 7 en 8 werken we met het projectschrift. Leerlingen kiezen hierbij zelf een onderwerp waar zij meer over willen weten en gaan op onderzoek uit. Met behulp van het stappenplan gaan zij aan het werk en maken gebruik van boeken, internet en andere media. De verwerking van het projectschrift is verschillend, het kan bijvoorbeeld een muurkrant, een powerpoint of een spel worden. Deze keuze ligt bij de leerlingen zelf. Na het project evalueren ze zelf en krijgen ze een beoordeling van de leerkracht.

34 6.4 Effectieve instructie In de klassenmappen van groep 3 t/m 8 zit het overzicht zorg en begeleiding. Dit overzicht is een vertaling van de groepsplannen naar de dagelijkse lespraktijken. Hieronder is een voorbeeld te vinden van hoe het zorgblad eruit ziet.

35

36 Effectieve instructie groep 1/2 Effectieve instructie in de kleutergroep houdt in dat de leerkracht zo veel mogelijk rekening houdt met de verschillende niveaus en vaardigheden van de kleuters bij het geven van instructie. Bij de kleuters heeft dit vaak betrekking op opdrachten vanuit de weektaak, maar dit kan ook van toepassing zijn bij andere opdrachten. De weektaakinstructie vindt altijd plaats in de kleine kring aan de instructietafel en wordt gegeven tijdens het zelfstandig werken. Het is daarbij van belang dat de opdrachten duidelijk zijn en de leerlingen weten wat er van hen verwacht wordt. Met behulp van pictogrammen op de weektaak is voor de leerlingen visueel gemaakt om welke opdrachten het gaat. De leerkracht licht de opdrachten van de weektaak toe, soms is daarbij begeleide inoefening nodig. Dit betekent meestal dat het om een nieuwe taak gaat en er extra aandacht geschonken wordt aan het met elkaar oefenen hiervan. De leerkracht toont de benodigde materialen. Deze zijn terug te vinden in de weektaakkast, voorzien van de bijbehorende pictogrammen. Soms spreekt de opdracht en het materiaal voor zich en is er geen verdere toelichting nodig. Er zijn ook opdrachten bij die door een kind toegelicht kunnen worden dit is een vorm van maatjesinstructie. In andere gevallen maken we zo veel mogelijk gebruik van handelingswijzers. Dit zijn opdrachtkaarten waarbij de te verrichten handelingen visueel zijn gemaakt. De handelingen worden met behulp van pictogrammen beschreven. Op deze manier kunnen de leerlingen zonder hulp van de leerkracht de opdracht uitvoeren. In een aantal gevallen is er nog verlengde instructie nodig. Dit is een extra instructie die het kind verder op weg helpt bij het uitvoeren van de weektaakopdracht. In de kleutergroepen maken we gebruik van onder meer de volgende handelingswijzers:

37 Effectieve instructie groep 3/4 Om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de behoeftes van de verschillende leerlingen, worden er verschillende instructievormen ingezet. De leerkracht maakt bij de voorbereiding van de lessen een keuze welke instructievorm(en) het best van toepassing is op de les. Hieronder volgt een korte weergave en uitleg van de verschillende instructievormen. Tijdens de klassikale instructie is de gehele klas betrokken bij dezelfde instructie. De klassikale instructie leent zich met name voor nieuwe onderwerpen, bijvoorbeeld aan het begin van een nieuw lesblok. Leerlingen waarvan men verwacht dat ze moeite zullen hebben met nieuwe informatie die tijdens de klassikale instructie gegeven wordt, komen in aanmerking voor een voorinstructie. De leerkracht neemt deze kinderen voorafgaand aan de klassikale instructie apart aan de instructietafel en bespreekt met hen het nieuwe doel van de les. Door met de leerlingen deze doelen vooraf te oefenen, zullen de leerlingen beter in staat zijn met de klassikale instructie mee te doen. Hierdoor zullen de leerlingen meer succeservaringen op doen en kunnen zij sneller zelfstandig aan de slag. Ouders kunnen ook betrokken worden met de voorinstructie, zij kunnen thuis al dingen oefenen, lezen en bespreken. Leerlingen die na de klassikale instructie nog niet zelfstandig aan de slag kunnen, komen in aanmerking voor de verlengde instructie. Het kan zijn dat de leerlingen hier zelf voor kunnen kiezen, maar ze kunnen ook uitgenodigd worden door de leerkracht aan de instructietafel. Tijdens de verlengde instructie worden de nieuwe vaardigheden opnieuw samen ingeoefend en vindt eventueel verwerking op maat plaats. De rekenmethode Wereld in getallen heeft hiervoor het bijwerkboek ontwikkeld, waarin de rekenzwakke kinderen een verwerking op maat kunnen maken en hierbij toch het lesdoel behalen. De leerkracht kan ook kiezen voor het geven van een korte instructie. Deze korte instructie wordt vaak gegeven als de les reeds bekende onderdelen bevat. De leerlingen gaan na deze korte instructie meteen zelfstandig aan het werk, zodat de leerkracht tijd heeft om leerlingen aan de instructietafel te begeleiden. Een korte instructie kan ook gegeven worden aan een deel van de leerlingen. Dit zijn leerlingen waarvan de leerkracht weet dat een korte uitleg volstaat om zelfstandig de opdrachten te maken. Deze leerlingen hoeven dan niet met de klassikale instructie mee te doen. Sommige onderdelen van een les zijn geschikt voor maatjesinstructie. Te denken valt aan tutorlezen, binnen een groepje overleggen, een vaardige leerling die een minder vaardige leerling uitleg geeft. Bij het onderdeel samenwerken zal verder ingegaan worden op dit onderdeel.

38 Een ander instructiemiddel waar gebruik van wordt gemaakt zijn de handelingswijzers, waar leerlingen in groep 1/2 al mee hebben gewerkt. Handelingswijzers kunnen voor veel doeleinden worden ingezet, bijvoorbeeld voor het zelf aantrekken van een jas in de kleuterbouw, tot het maken van een muurkrant in groep 8. Hieronder staan twee voorbeelden van een handelingswijzer.

39 Effectieve instructie groep 5/6 Groep 5/6 sluit aan bij de manier van effectieve instructie geven in groep 3/4. Effectieve instructie groep 7/8 We borduren voort op de instructies die in groep 3 t/m 6 gegeven worden en werken met dezelfde instructiemodellen. In groep 7 en 8 hebben de kinderen een eigen keuze bij de instructies bij de vakken taal, spelling en rekenen. Wij laten leerlingen vooraf de stof bekijken die in de desbetreffende week behandeld wordt. Zij kunnen dan zelf inschatten: wat weet ik al over dit onderwerp, wat vind ik nog moeilijk? Kan ik het zelf of wil ik nog meer uitleg? De kinderen maken zelf een keuze, ze kunnen kiezen voor de lange instructie of de korte instructie. Deze keuze maken zij kenbaar op het planbord. In sommige gevallen maakt een leerkracht de keuze voor de leerling. Op het bord staat wanneer de instructie is, zij kunnen dit daarna noteren in hun agenda. Op het moment dat de instructie plaatsvindt weten de kinderen waar ze naar toe moeten gaan, zij nemen hun laatje mee met alle benodigdheden. De kinderen gaan naar de instructie die zij zelf gekozen hebben. De instructies worden afwisselend gegeven door de leerkrachten van de bovenbouw.

40 6.5 Samenwerkend leren In de groepen 1 t/m 8 speelt samenwerkend leren een grote rol. In een matrix hebben we alle informatie met betrekking tot samenwerkend leren beschreven. Daarnaast hebben we de leerlijnen van het samenwerkend leren in kaart gebracht.

41 Leerlijnen voor het samenwerken Op een daltonschool wordt veel samengewerkt. De leerlingen van groep 1 t/m 8 werken samen, daarvoor hebben zij de veel vaardigheden nodig. Hieronder staat welke vaardigheden de kinderen aangeleerd krijgen op De Phoenix. Vaardigheid JA NEE Elkaar uit laten praten Vriendelijk op elkaar reageren Om de beurt praten Elkaar aankijken tijdens een gesprek Elkaars naam gebruiken Luisteren naar elkaar Rustig en verstaanbaar praten, zodat anderen je kunnen verstaan Materiaal met elkaar delen Hulp vragen aan de ander Aan de taak werken totdat deze af is Bij je groepje blijven Vragen stellen aan elkaar Op inhoud reageren op wat de ander zegt Elkaar de gelegenheid geven mee te doen Elkaar helpen zonder voor te zeggen Met iedereen leren samenwerken Elkaar een complimentje geven Een inbreng durven hebben Met alle groepsleden samenwerken Meewerken aan een groepsopdracht Het werk plannen Ruimte delen soms met behulp van pictogrammen en in overleg Geluid delen soms met behulp van pictogrammen en in overleg Elkaar iets uitleggen Vaardigheid JA NEE Elkaar vragen hardop te denken Elkaar een complimentje geven op pedagogische en

42 didactische doelen Het werk structureel plannen rekening houdend met het moment en de inhoud Overeenstemming met elkaar bereiken op pedagogische- en didactische doelen Reflecteren en evalueren op proces en product met inzicht op eigen kennen en kunnen Op een vriendelijke manier zeggen dat je het ergens wel of niet eens mee bent Met elkaar problemen oplossen Verschil van mening accepteren Je in het standpunt van de ander verplaatsen De inbreng van een ander accepteren Elkaar herinneren aan de opdracht op proces en inhoud met eventueel behulp van hulpmiddelen, zoals rollenkaarten Ideeën verder uitbouwen in tweetallen (middenbouw) of in viertallen (bovenbouw) Richting geven aan de uitvoering van de taak Tussentijds de voortgang van het proces samenvatten Kritiek formuleren op ideeën en niet op personen De groep stimuleren Elkaar aanmoedigen mee te doen Verschillende ideeën integreren Aanvullende vaardigheden Groep 1 8 Groep 3 8 Groep 6 8

43 Daltonmatrix samenwerken Groep Item Doel v/h samenwerken Weten kinderen vooraf wat het doel is van de samenwerking? Groep 1/2 Groep 3/4 Groep 5/6 Groep 7/8 Ja, sociaal en cognitief. Soms product, meestal procesgericht. Ja, sociaal en cognitief. Afwisselend productof procesgericht. Ja, voorafgaand aan een samenwerkingsopdracht worden de doelen duidelijk gemaakt. Ja, voorafgaand aan een samenwerkingsopdracht worden de doelen duidelijk gemaakt. Regels & Afspraken Welke regels gelden er voor het samenwerken? Samenwerkingsvormen Welke samenwerkingsvormen worden er gebruikt? Er is sprake van taakverdeling; met iedereen kunnen samenwerken en samen doel behalen. In tweetallen of in een groepje. Maatjesleren, tutorleren en mentorleren. Er is sprake van taakverdeling, met iedereen kunnen samenwerken en samen doel behalen. In tweetallen of in een groepje. Maatjesleren en tutorlezen. Op de gang werken kndn stil, in de klas werken zij samen. En s middags mag er op de gang samengewerkt worden. Groep 5 werkt bij groepsopdrachten met schrijver, materiaalbaas, etc. Bij groep 6 wordt dit benoemd. Maatjes worden wekelijks door leerkracht gewisseld op takenbord en bij groepsopdrachten wordt wisselend gekozen door leerkracht of kinderen. Weigeren door groepje of maatje niet toegestaan. - Gebruik van maatjes bij WT - Duo opdrachten - Groepsopdrachten Tijdens het werken a/d WT werken de kinderen samen naar keuze. Soms zit hier een verplichte samenwerkingsopdracht bij. Stem 3 wordt daarbij gebruikt, niet voorzeggen maar elkaar helpen. Op de gang werken kndn stil, in de klas werken zij samen. En s middags mag er op de gang samengewerkt worden. Ook werken we veel met groepjes samen, dan werken de kndn met een voorzitter en een notulist. Kinderen moeten een taakverdeling maken en we werken met materiaallijsten. Soms kiezen de kinderen groepjes/maatjes, soms lrkr. - Gebruik van maatjes bij WT - Duo opdracht - Groepsopdracht Vakken Bij welke (school)vakken wordt er samengewerkt? Tijd Op welke momenten wordt er samengewerkt? Taal, rekenen, spel, gymnastiek, taakopdrachten, beeldende vorming en sociale redzaamheid. Zelfstandig werken, opruimen, maatjeswerktijd, speelwerktijd, bewegingsonderwijs, alledaagse momenten. Taal, lezen, rekenen, gymnastiek, taakopdrachten, beeldende vorming, wereld oriëntatie, Kanjertraining Zelfstandig werken, huishoudelijke taken, bewegingsonderwijs, tijdens de oefenfase van de instructie, tutor lezen. Bij rekenen en taal samenwerken als de opdracht zich daarvoor leent. Zaakvakken mogen altijd samen. Na zaakvakken volgt er soms een grote samenwerkingsopdracht. De hele dag door bij de verschillende vakken en in WT tijd. Alle opdrachten van de WT mogen samen gedaan worden, dit zijn alle vakken. Na zaakvakken volgt er meestal een grote samenwerkingsopdracht. Tijdens WT tijd Bij afsluiting van een zaakvak

44 Samenwerken op de weektaak Zijn samenwerkingsopdrachten zichtbaar? Weten kinderen wanneer ze mogen/kunnen samenwerken? Picto op weektaak geeft aan of het samenwerken in tweetal of in groepje betreft. De kinderen plannen de samenwerkopdracht zelf in. Picto op weektaak geeft aan of het samenwerken in tweetal betreft. De kinderen plannen de samenwerkopdracht zelf in. Deze opdracht kunnen de kinderen maken als het geluidsniveau op groen staat of s middags op de flexplekken op de gang Maken gebruik van het picto De kinderen weten dat zij altijd mogen samenwerken tijdens de WT. Dit is niet altijd zichtbaar. Bij een specifieke samenwerkingsopdr gebruiken we het volgende symbool: En op de WT staat dan ook: Ik werk samen met:... Pictogram Waar en hoe wordt het samenwerken zichtbaar gemaakt? Keuze van maatje(s) Wanneer bepaalt leerkracht met wie samen wordt gewerkt. Wanneer mag de kinderen kiezen met wie ze samenwerken? Locatie Waar kan er samengewerkt worden? Rolverdeling Vervullen de kinderen verschillende rollen binnen de samenwerking? Zo ja, wat zijn de rollen? Reflectie/ evaluatie Hoe Op de weektaak m.b.v. picto s. Op het huishoudelijk taakbord en kiesbord met picto s en naamkaartjes. Tweewekelijks wisselen van maatjes op basis van eigen keuze of keuze door leerkracht. (meisje/jongen oudste /jongste etc.) Overal Op de weektaak m.b.v. picto. Op huishoudelijke taken- en maatjesbord met picto s en naamkaartjes. Voor lezen (tutorlezen en v&v-lezen) maakt de leerkracht maatjes. Bij de opdracht op de weektaak mogen de kinderen zelf een maatje kiezen. Bij andere samenwerkingsopdrachten is een afwisseling tussen vrije keus en keus door de leerkracht. Op de flexplekken of tijdens de momenten dat het geluidsniveau groen is aan de tafels van de kinderen. Zie bovenstaande Op de weektaak m.b.v. picto. Op huishoudelijke taken- en maatjesbord met picto s en naamkaartjes. Tijdens WT werk is de keuze vrij. Opdrachten van taal worden samen gedaan met maatjes van maatjesbord. Bij grotere opdracht geldt: Soms kiezen de kinderen groepjes/maatjes, soms leerkrachten. In de klas wordt er samengewerkt en s middags mag dit ook op de gang., Tijdens groepsopdracht maken we ook gebruik van onze plekken bij de kapstokken, het handvaardigheidslokaal, het hoeklokaal, de trap en het doculokaal. Tutorlezen op de trap. Lekker lezen op diverse plekken in de school. N.v.t. In ontwikkeling. Groep 5 gebruikt kaartjes met rollen, groep 6 nog niet. Smiley op de weektaak en tijdens evaluatiegesprekken Smiley op de weektaak en tijdens evaluatiegesprekken Nabespreking in de klas. Formulier voor evaluatie in ontwikkeling Zie bovenstaande Op de weektaak m.b.v. picto. Op huishoudelijke taken- en maatjesbord met picto s en naamkaartjes. Tijdens WT werk is de keuze vrij. Bij grotere opdracht geldt: Soms kiezen de kinderen groepjes/maatjes, soms leerkrachten. In de klas wordt er samengewerkt en s middags mag dit ook op de gang., Tijdens groepsopdracht maken we ook gebruik van onze plekken bij de kapstokken, het handvaardigheidslokaal, het hoeklokaal, de trap en het doculokaal. De kndn werken met een voorzitter en een notulist. Kinderen moeten een taakverdeling maken en we werken met materiaallijsten. Nabespreking in de klas, we hebben hier een formulier voor Hoe heb ik samengewerkt. Hier alleen nog weinig ervaring mee. Na project evalueren we op product en proces. Dit kan nog meer verdiept worden.

45 Samenwerkend leren In de kleutergroep wordt de basis gelegd voor het samenwerkend leren en door de schooljaren heen worden deze vaardigheden uitgebouwd. Hieronder beschrijven we de verschillende vormen van samenwerken. Maatjesleren Dit is een vorm van leren waarbij leerlingen elkaar helpen en ondersteunen. Deze werkvorm wordt veelvuldig toegepast in de klassen. Alle leerlingen hebben een maatje en dit is terug te vinden op het huishoudelijk taak- en maatjesbord. Een maatje zijn betekent er voor de ander zijn als deze een vraag heeft. Op het bord hangen de namen van de kinderen die elkaars maatje zijn voor een bepaalde periode. De maatjes kunnen afwisselend samengesteld worden door de leerkracht of door de kinderen zelf. De maatjes ondernemen gedurende een periode verschillende activiteiten met elkaar. Maatjes helpen elkaar bij allerlei klusjes zoals een jas aan- of dichtdoen bij de kleutergroepen tot het uitleggen van een lastige som in groep 8. Mentorleren Dit is een vorm van ondersteunen, waarbij er sprake is van een niveauverschil op een bepaald gebied: de leerling met meer ervaring en/of expertise helpt hierbij de ander. Hiervan maken we gebruik bij het binnenkomen van nieuwe leerlingen. Deze worden opgevangen door een (mentor)maatje die de leerling wegwijs maakt in de groep. Ook wordt er gebruik gemaakt van mentorleren bij de instructie van de weektaak, bijvoorbeeld als een leerling door afwezigheid de weektaakuitleg heeft gemist en de uitleg vervolgens krijgt van een andere leerling. Groepsoverstijgend samenwerken Het samenwerkend leren gebeurt niet alleen binnen de klas, maar gebeurt ook groepsoverstijgend. Bij het groepsoverstijgend werken kunnen de kinderen verschillende rollen hebben. Bijvoorbeeld bij de koningsspelen zijn de leerlingen van groep 3/4 de begeleiders van de leerlingen uit de kleuterklassen en de leerlingen van groep 7/8 begeleiden de leerlingen van groep 5/6. Elke maand wordt er een maandtheatervoorstelling georganiseerd. Kinderen van twee verschillende groepen verzorgen dan samen een voorstelling voor de rest van de school. Dit kan zang, dans, muziek en toneel zijn. Het groepsoverstijgend werken kan structureel ingezet worden (bijv. een leerling uit groep 7 die elke week letters oefent met een leerling uit groep 3), maar ook incidenteel (bijv. tijdens een project over piraten).

46 Samenwerken in groepjes Naast dat er in tweetallen/maatjes gewerkt wordt, leren de leerlingen om in groepjes te samen te werken. Deze groepjes worden afwisselend door de leerkracht samengesteld of door de leerlingen zelf gemaakt. De opdrachten waaraan gewerkt wordt kunnen proces- of productgericht zijn. De leerlingen leren hierbij om de taken te verdelen en elkaar op een juiste wijze aanspreken op elkaars gedrag en inbreng. Als hulpmiddel voor het verdelen van de taken kunnen de rollenkaarten samenwerkend leren worden ingezet. Voorafgaand aan de samenwerkingsopdracht maakt de leerkracht de doelen bekend, zodat de kinderen hier na afloop op kunnen reflecteren. In groep 5 t/m 8 werken de leerlingen na een blok van een zaakvak samen aan een opdracht over het hoofdstuk. Dit wordt dan na afloop aan elkaar gepresenteerd.

47 Tutorlezen Het tutorlezen dat wij op school systematisch inzetten past binnen de daltonvisie uitstekend bij het samenwerkend leren. Tutorlezen is, mits goed ingezet en begeleid, één van de meest effectieve werkvormen. Het is zo dat behalve de tutee ook de tutor enorm kan groeien in ontwikkeling. Het is een middel om zowel het pedagogische als didactische klimaat positief te beïnvloeden. Er vindt immers samenwerking plaats tussen de wat jongere leerling en de wat oudere leerling binnen de school. De tutoren krijgen een training van de leerkracht op verschillende niveau s. De leerlingen leren verantwoordelijkheid te dragen voor: -zichzelf (de positie en rol die zij vervullen tijdens de samenwerking) -de ander (de veiligheid en het respect waarmee een medeleerling tegemoet getreden moet worden) -de omgeving (hoe zorg ik ervoor dat de omgeving bijdraagt aan het succes van de werkvorm) Ons tutorplan komt vooral terug in het taal/leesonderwijs: Kleuters lezen peuters voor Groep 4 leest met kleuters Groep 6 gaat tutorflitsen met groep 3 (in ontwikkeling) Groep 7 leest met groep 4 Groep 8 levert individuele tutoren waar nodig

48 Leerlingenraad De leerlingenraad op de Phoenix bestaat 10 jaar. In de leerlingenraad zitten afvaardigingen uit de groepen 5 t/m 8. Het aantal kinderen dat in de leerlingenraad deelneemt is ongeveer 8 à 10 kinderen. De kinderen worden gekozen door de klasgenoten en ze zitten minimaal een jaar in de leerlingenraad. De raad vergadert zo'n 8 keer per jaar onder begleiding van Hank Prijs. De laatste jaren is er een ontwikkeling in de leerlingenraad zichtbaar. Kinderen wordt geleerd met een helikopter view te kunnen denken en handelen. Ook komen er meer verantwoordelijkheden naar de kinderen toe. Bepaalde onderwerpen regelen ze helemaal zelf, zoals bijvoorbeeld de plaats van de kapstokken, een sport- en speldag voor een groep met de buurtschool, acties op touw zetten ten aanzien van het schoolplein en nog veel meer. Dit schooljaar gaan we werken aan het zelf maken van de agenda en notulen door de kinderen.

49 Rollenkaarten die gebruikt kunnen worden bij het samenwerkend leren

50 6.6 Evalueren en reflecteren Evalueren en reflecteren groep 1/ 2 In de kleutergroepen wordt dagelijks geëvalueerd en gereflecteerd met de leerlingen. Dit gebeurt zowel met de hele groep, in kleine groepjes als in tweetallen. Door te reflecteren en evalueren met de leerlingen ontstaan leerpunten die zowel voor de leerling als de leerkracht belangrijk zijn om zich verder te kunnen ontwikkelen. Momenten waarop mondelinge reflectie en evaluatie structureel ingezet worden zijn de volgende: 1. Na het zelfstandig werken in de kring 2. Tijdens en na het uitvoeren van de weektaak(opdracht) 3. Tijdens en na het uitvoeren van een activiteit op het kiesbord 4. Tijdens en na het buitenspelen en gymmen Daarnaast maken de leerlingen gebruik van schriftelijke zelfevaluatie na het afronden van een weektaakopdracht. Dit houdt in dat zij een keuze maken uit drie smiley stempels. De stempel die zij van toepassing vinden op het door hun gedane werk drukken zij af op hun weektaakbrief achter de opdracht die zij hebben uitgevoerd. De leerkracht noteert de ontwikkelingen van de leerlingen rondom het werken aan de weektaak op het daarvoor ontwikkelde registratieblad, zoals hierna te zien is. Zelf nakijken Kleuters leren hun werk zelf nakijken bij opdrachten die zich daarvoor lenen. Dit staat weergegeven op de weektaak met een speciaal symbool. Het zelf nakijken gebeurt op een vaste plek en deze is aangeduid met het symbool dat staat voor zelf nakijken. Werk dat door de leerkracht nagekeken moet worden leveren de kleuters in de daarvoor bestemde nakijkbak in. De nakijkbak staat in het weektaakkastje.

51 Registratie kleuters

52 Evalueren en reflecteren groep 3 t/m 8 In de lessen van groep 3 t/m 8 is ruim aandacht voor de evaluatie en reflectie. Door structurele aandacht voor evaluatie en reflectie voelen de leerlingen zich meer verantwoordelijk voor hun eigen leerproces en gedragen ze zich hier ook naar. De leerlingen ervaren hierdoor dat ze zelf invloed hebben op hun eigen leren. Door deze verantwoordelijkheid zijn de leerlingen trots op hun eigen werk en de behaalde resultaten. De evaluatie en reflectie gebeurt vaak mondeling. Dit kan klassikaal of individueel, afhankelijk van de opdracht en situatie. Een instrument dat we gebruiken voor zelfreflectie is het zelf nakijken van opdrachten die dat toelaten. Het zelf nakijken kan zowel klassikaal als individueel gebeuren. In het nakijken zit een opbouw, de leerlingen zullen steeds meer verantwoordelijkheid krijgen voor het zelf nakijken. Daarnaast leren de leerlingen ook elkaars werk beoordelen, bijvoorbeeld door het geven van tips en tops. na afloop van een presentatie. In groep 3 en 4 wordt nog gebruik gemaakt van het symbool zelf nakijken dat in groep 1/2 ook gebruikt wordt. In groep 5 t/m 8 wordt dit aangegeven met de letter Z van zelf nakijken. Het nakijken gebeurt op een vaste plek in of buiten de klas, bijvoorbeeld aan de nakijktafel of op de flexplekken. Nadat de leerling het werk heeft nagekeken maakt de leerling de overweging om het werk in te leveren in de weektaakbakken (de leerling heeft de opdracht begrepen) of in de hulpbak (de leerling heeft nog vragen over de gemaakte opdracht). Wanneer het werk in de hulpbak is ingeleverd, neemt de leerkracht de leerling op een later tijdstip apart om de onduidelijkheden/vragen te bespreken. Na het inlevermoment tekent de leerling de opdracht op het taakformulier af. Vervolgens vindt de zelfreflectie plaats door het kleuren van de bijbehorende smiley. Dit gebeurt op basis van proces. Leuk / goed gegaan niet leuk / niet stom, niet heel moeilijk / niet heel makkelijk - moeilijk / niet goed gegaan

53 In groep 7/8 maken we gebruik van de volgende hulpmiddelen Werken met de vertelbeurtkaarten Wij gebruiken dit om presentaties te evalueren. Het doel is om de leerlingen nog meer bewust naar een presentatie te laten luisteren en na afloop een doelgerichte evaluatie te kunnen geven met de hele klas.

54 Evaluatieformulieren Na een samenwerkingsopdracht kunnen leerlingen en de leerkracht de vragenlijsten invullen en zo krijgt iedereen een beeld van hoe het verlopen is.

55 Welke vragen zijn er mogelijk tijdens een reflectie- of evaluatiegesprek?

56 6.7 Keuzewerk en meervoudige intelligentie In november 2012 hebben wij het cursusonderdeel keuzewerk en meervoudige intelligentie gevolgd. De stand van zaken omtrent deze onderdelen hebben wij in een matrix weergegeven. We hebben een start gemaakt en zijn verder nog in ontwikkeling wat betreft dit onderdeel.

57 Daltonmatrix keuzewerk en meervoudige intelligentie Keuzewerk Groep Item Doel v/h keuzewerk Weten kinderen vooraf wat het doel is van het keuzewerk? Regels & Afspraken Is het keuzewerk voor elk kind gelijk? Welke afspraken zijn er met betrekking tot keuzewerk? Samenwerken Kan er samengewerkt worden bij het keuzewerk of is het altijd individueel? Vakken Welke vakgebieden zijn er bij het keuzewerk te vinden? Tijd Hoeveel tijd is er voor keuzewerk? Wanneer kunnen de kinderen werken aan keuzewerk? Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Ja, kndn weten wat keuzewerk is en bij de instructie wordt samen met de lk het doel besproken. Kndn maken zelf een keuze uit de keuzekast binnen de diverse intelligenties. Kndn mogen o.a. samenwerken indien zij voor werk kiezen van samenknap. De kinderen zijn zich bewust van de keuzemogelijkheden met betrekking tot de meervoudige intelligenties. Ja, het keuze werk varieert en wordt per 6 weken op de strippenkaart gewisseld en uitgelegd. Het is een afwisselende werkvorm waarbij de keuze van de kinderen centraal staat. Zij kiezen wat zij op dat moment willen leren. Dit kan door te kiezen welke onderdelen er in de kieskast staan, voor het onderdeel strippenkaart. Daarnaast werken we met een projectschrift: de kinderen kiezen zelf een onderwerp waar zij meer over willen leren en werken dit zelf op hun eigen manier uit. Voor elk kind gelijk Voor elk kind gelijk. Elke week staat er een keuzewerk activiteit op de taak. Minstens een halfuur per week. Ze mogen zelf plannen wanneer ze dit doen. Is voor iedereen verplicht, extra keuzewerk mag altijd. Er kan bij veel opdrachten worden samengewerkt. De kinderen weten zelf wanneer dit mogelijk is. Er kan bij veel opdrachten worden samengewerkt. De kinderen weten zelf wanneer dit mogelijk is. Elk jaar minstens 1 projectschrift samen maken en presenteren. Er kan bij veel strippenkaartopdrachten worden samengewerkt. De kinderen weten zelf wanneer dit mogelijk is. Alle MI s Alle MI s Alle MI s Alle MI s zijn vertegenwoordigd. Bij het projectschrift kan het alle kanten op, de kinderen kiezen dan zelf wat zij willen leren. Kndn kunnen dagelijks aan keuzewerk werken tijdens speelwerktijd en zelfstandig werken. Minimaal 15 min. per week gepland op de weektaak. Daarnaast individueel verschillend( als het werk af is). 2x 15 minuten per week (staat vast op weektaak) Minstens een halfuur per week, meer mag altijd. De kinderen plannen dit zelf in.

58 Pictogram Waar en hoe wordt het keuzewerk zichtbaar gemaakt? Locatie Waar kan er aan keuzewerk gewerkt worden? Is het keuzewerk toegankelijk voor kinderen? Kunnen ze zelf de materialen pakken? Rolverdeling Welke rol heeft de leerkracht binnen het keuzewerk? Bepaalt de leerkracht de inhoud van het keuzewerk of de kinderen? Reflectie/ evaluatie Hoe wordt er gereflecteerd op keuzewerk? Borgen Kunnen de kinderen het keuzewerk registreren? Symbool op het taakformulier en op de keuzewerkkast In de klas Keuzewerkkast staat in de klas en materiaal op de planken is voorzien van m.i. symbolen. De lk geeft instructie indien nodig en registreert t door de ll gekozen werk in de map op het weektaakregistratieblad.. De ll kleurt de keuzewerkkaart met de dagkleur in. De lk zorgt 3x per jaar voor afwisseling van het materiaal in de keuzekast. De ll stempelt een bijpassende smiley op de taakbrief en reflecteert met lk indien nodig. Ja, door het door hun gekozen werk op de keuzewerkkaart in te kleuren.. Symbool op het taakformulier en op de kieskast Alle materialen zijn zelf te pakken. In de klas of op de flexplekken. De leerkracht bepaalt welke activiteiten er op de strippenkaart staan, de leerling kiest welke activiteiten zij doen. De leerkracht maakt de leerlingen bewust van de mogelijke keuzes. De ll kleurt een bijpassende smiley op de taakbrief en reflecteert met lk indien nodig. Het keuzewerk op de weektaak registreren de kinderen op de strippenkaart. In de kieskast, met picto s van MI s. Er hangt een foto bij van waar de spullen in de kast moeten worden opgeruimd. Alle materialen zijn zelf te pakken. In de klas of op de flexplekken. De leerkracht bepaalt welke activiteiten er op de strippenkaart staan, de leerling kiest welke activiteiten zij doen. De ll kleurt een bijpassende smiley op de taakbrief en reflecteert met lk indien nodig. Ja, op strippenkaart. Het staat op de taak onder het kopje keuzewerk, hier is geen pictogram voor. In de kieskast met picto s van de MI s. De kieskast staat in de klas. Vanuit het magazijn worden door de leerlingen van elke intelligentie de materialen hiervoor gekozen. Daarna wordt de strippenkaart gemaakt door de leerkracht. Werken aan de strippenkaart kan in de klas gedaan worden of op de gang. Het projectschrift vindt plaats in de klas, in de gang of in het doculokaal. Dit ligt aan de behoefte van de kinderen. Een aantal kinderen kiezen de materialen voor de kieskast, deze kinderen wisselen steeds. Bij het projectschrift is de keuze aan de kinderen zelf. Zij mogen hierbij zelf kiezen waar zij meer over willen leren. Wanneer er meer sturing nodig is, helpt de leerkracht waar nodig. De ll kleurt een bijpassende smiley op de taakbrief en reflecteert met lk indien nodig. Bij het projectschrift hoort een evaluatieformulier dat de kinderen invullen en bij het projectschrift hoort. Daarnaast geven ze op de weektaak aan hoe ze het vonden gaan dmv smiley s. Ze tekenen de activiteiten af op de strippenkaart, ze kunnen kleuren wat zij in welke week gedaan hebben. Als ze gewerkt hebben aan de strippenkaart / het projectschrift tekenen ze dit ook af op het weektaakformulier.

59 MI Groep Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Item Inzetten van de MI Op welke manier wordt er gebruik gemaakt van MI? Bewust zijn van MI Op welke manier worden de kinderen bewust gemaakt van hun eigen MI? Bewust zijn van MI Hoe registreert de leerkracht de MI? Op welke momenten registreert de leerkracht de MI? Doel van het werken met MI Weten kinderen vooraf wat het doel is vh werken met MI? Regels & Afspraken Hoe worden de MI naar voren gebracht in de klas? Pictogram Op welke manier worden de intelligenties duidelijk gemaakt? Reflectie/ evaluatie Hoe wordt er gereflecteerd op MI door leerkracht? Hoe wordt er gereflecteerd op MI door leerlingen? In diverse situaties wordt er gebruik gemaakt van MI (gym, kring, speelwerktijd, weektaakwerk, opdrachten etc.). Door de registratie op de keuzewerkkaart. Na het afnemen van de MI-test en de observaties. Het doel is duidelijk als het een opdracht is, in andere situaties is dat niet altijd nodig. Het keuzewerk is gelabeld en de symbolen zijn zichtbaar op de keuzewerkkaart.. Schoolbreed hebben we de pictogrammen voor MI vastgelegd. Middels observatie, gesprekjes en registratie. Kndn reflecteren MI m.b.v. smileystempel op de weektaak. Op de strippenkaart die verwijst naar de kieskast waar de materialen gelabeld zijn naar MI. Door de registratie op de strippenkaart. Dit is een aandachtspunt. We hebben de resultaten maar spelen hier nog niet voldoende op in, er is meer uit te halen. We maken wel een registratie van de intelligenties van de kinderen, maar met de resultaten hebben we nog niet concreet iets gedaan. Het doel van de MI s wordt besproken bij de introductie van de strippenkaart. Het keuzewerk is gelabeld en de symbolen zijn zichtbaar op de strippenkaart. Schoolbreed hebben we de pictogrammen voor MI vastgelegd. Evaluatiemoment strippenkaart en weektaak. Op de strippenkaart die verwijst naar de kieskast waar de materialen gelabeld zijn naar MI. Door middel van de talentenjacht en door de registratie op de strippenkaart. Dit is een aandachtspunt. We hebben de resultaten maar spelen hier nog niet voldoende op in, er is meer uit te halen. We maken wel een registratie van de intelligenties van de kinderen, maar met de resultaten hebben we nog niet concreet iets gedaan. Ja, wordt uitgelegd bij nieuwe strippenkaart. Het keuzewerk is gelabeld en de symbolen zijn zichtbaar op de strippenkaart. Introductie en uitleg nieuwe kast na elke 5a6 weken. Schoolbreed hebben we de pictogrammen voor MI vastgelegd. Evaluatiemoment strippenkaart en weektaak. Op de strippenkaart die verwijst naar de kieskast waar de materialen gelabeld zijn naar MI. De kinderen hebben het talentenblad in gevuld. Van te voren hebben we dit besproken en de kinderen worden zo bekend met welke intelligentie hen wel / niet ligt. Door de registratie op de strippenkaart. Dit is een aandachtspunt. We hebben de resultaten maar spelen hier nog niet voldoende op in, er is meer uit te halen. We maken wel een registratie van de intelligenties van de kinderen, maar met de resultaten hebben we nog niet concreet iets gedaan. Dit proberen we duidelijk te maken, maar ook hierbij is ook nog meer winst te behalen. Het keuzewerk is gelabeld en de symbolen zijn zichtbaar op de strippenkaart. Schoolbreed hebben we de pictogrammen voor MI vastgelegd. Evaluatiemoment strippenkaart en weektaak.

60 Keuzewerk Kinderen zijn allemaal verschillend en hebben daarom ook verschillende interesses en behoeften. Om deze interesses en behoeften op een goede manier aan te spreken proberen wij ervoor te zorgen dat er een ruim en gevarieerd aanbod van materiaal in de groepen te vinden is. In groep 1/2 werken de leerlingen uit de keuzewerkkast en dit registeren ze op de keuzewerkkaart. Daarnaast werken de kleuters tijdens speelwerktijd aan activiteiten waarvoor zij zelf kunnen kiezen vanuit het kiesbord. Er zijn totaal ongeveer twintig activiteiten waaruit een selectie van twaalf gemaakt is. Dit maakt variatie van aanbod mogelijk. Zie voor verdere toelichting hoofdstuk groepsorganisatie. In de groepen 3 t/m 8 werken de leerlingen uit de kieskast waarin de materialen zijn gelabeld naar intelligentie. We spreken met de leerlingen niet over intelligentie, maar over knap, bijvoorbeeld woordknap of beeldknap. Het keuzewerk is wekelijks onderdeel van de taak en is dus voor alle leerlingen haalbaar. De activiteiten uit de kieskast worden geregistreerd op de strippenkaart. Hieronder een overzicht van de pictogrammen waarmee het keuzewerk gelabeld is naar de verschillende intelligenties. In de groepen 7 en 8 wordt gewerkt met het projectschrift, dit is in hoofdstuk 6.3 Zelfstandig leren al beschreven.

61 Keuzewerkkaart groep 1/2

62 Strippenkaart groep 3/4

63 Strippenkaart groep 5 t/m 8

64 Screeningslijsten groep 1 t/m 3

65

66