Onderzoek welzijn ouderen in Maastricht 2002

Transcriptie

1 Onderzoek welzijn ouderen in Maastricht 2002 Rapportage: Gemeente Maastricht Publieks- en Bestuursdienst Servicecentrum Onderzoek & Statistiek Marcel Theunissen, Ingrid Windemuller en Ans Schoenmakers Duboisdomein 30 Postbus BZ Maastricht? Opdrachtgever: Dienst Onderwijs, Cultuur, Welzijn en Sport, Afdeling Welzijn Druk: DPC, gemeente Maastricht Ontwerp kaft: Ben Theunissen Maastricht, maart 2003

2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding onderzoek 1.2 Probleemstelling 1.3 Eenheid van onderzoek 1.4 Onderzoeksopzet 1.5 Dataverzameling en respons 1.6 Doelgroepen 1.7 Opbouw rapportage 2 Achtergrondkenmerken 13 3 De woonbuurt 21 4 Sociale participatie 45 5 Wonen 53 6 Verhuiswensen en verhuismotieven 69

4 7 Diensten en producten 85 8 Gezondheid 91 9 Zorgbehoefte Secundaire analyse 107 Bijlagen 109

5

6

7 Inleiding hoofdstuk Aanleiding onderzoek Aanleiding voor dit onderzoek is de nota Welzijnsprogramma ouderen " van de afdeling Welzijn van de dienst Onderwijs, Cultuur, Welzijn en Sport. De hele monitoring omtrent dit programma is uitvoerig besproken in de werkgroep Ouderenmonitor, die bestaat uit vertegenwoordigers van de diensten OCWS, SOG, SBF en SEZ van de gemeente Maastricht. De werkgroep heeft zich de eerste helft van 2002 voornamelijk gebogen over de bepaling en definitie van relevante indicatoren voor het welzijn van ouderen in Maastricht. Het raamwerk staat beschreven in de notitie Monitoring Welzijnsprogramma ouderen (zie bijlage) die de leidraad vormt voor dit onderzoek. 1.2 Probleemstelling In de notitie Monitoring Welzijnsprogramma ouderen zijn zowel subjectieve als objectieve indicatoren opgenomen. De totale ouderenmonitor zal straks bestaan uit beide soorten indicatoren. Voorliggend onderzoek richt zich alleen op de subjectieve indicatoren die door middel van een enquête zijn vergaard. De centrale probleemstelling van dit onderzoek luidt: Hoe is het gesteld met het welzijn van de ouderen in Maastricht anno 2002? Inleiding 1

8 Uit deze probleemstelling worden de volgende onderzoeksvragen afgeleid: - Hoe groot zijn de doelgroepen kwetsbare en niet-kwetsbare ouderen in Maastricht? - Wat is de woonsituatie van ouderen in Maastricht en wat zijn hun wensen? - Hoe is het gesteld met het sociale welzijn van ouderen? - Hoe tevreden zijn de ouderen over de bereikbaarheid van voorzieningen in de buurt? - Hoe verplaatsen ouderen zich in het dagelijkse leven? - Wat vinden ouderen van hun buurt: veiligheid, sociale samenhang. - In welke mate zijn ouderen bekend met de gemeentelijke voorzieningen die speciaal voor hun zijn bedoeld? Maken zij gebruik van deze voorzieningen en zijn ze ook tevreden hiermee? - Hoe groot is de groep ouderen die nog zelfstandig, zonder hulp, kan functioneren in het dagelijkse leven? - Hoeveel ouderen wensen extra hulp? - Hoe staat het met de algemene - en geestelijke gezondheid van ouderen in Maastricht? Thema s in de enquête zijn: wonen, gezondheid, zorgbehoefte, zelfredzaamheid/zelfontplooiing, bevolking, voorzieningen in de buurt, sociale samenhang en participatie, veiligheid, mobiliteit en informatievoorziening. 1.3 Eenheid van onderzoek De eenheid van onderzoek is een zelfstandig wonende inwoner van Maastricht van 65 jaar of ouder. Voor allochtonen is een leeftijdsgrens van 55 jaar en ouder gehanteerd. 1.4 Onderzoeksopzet In Maastricht wonen bijna bewoners van 65 jaar of ouder. Omdat een analyse van enquêteresultaten op stadsniveau te weinig houvast biedt voor beleidsontwikkeling en beleidsevaluatie, is het noodzakelijk om de enquête 2

9 representatief te krijgen op een lager niveau. Een probleem hierbij vormt het grote aantal buurten dat Maastricht kent, namelijk 41. Daarom is gezocht naar een gebiedsindeling die wordt samengesteld op homogeniteit. Door gebrek aan cijfermateriaal is de werkgroep Ouderenmonitor er niet in geslaagd om zo n gebiedsindeling vooraf vast te stellen, vandaar dat is gekozen voor een pragmatische aanpak. Per buurt is in eerste instantie een betrouwbaarheid gerealiseerd van ongeveer 70%. Doorgaans is dit aan de lage kant, maar het is niet de bedoeling om de volledige analyse op buurtniveau uit te voeren. Verder zijn de volgende vier criteria gehanteerd om te komen tot zo n gebiedsindeling: 1) buurten die gezamenlijk één gebied vormen moeten geografisch aan elkaar grenzen; 2) buurten die gezamenlijk één gebied vormen moeten eenduidige scores hebben op kernindicatoren; 3) er mogen geen grote fysieke barrières zijn tussen buurten; 4) de gebiedsindeling moet werkbaar zijn voor het beleidsveld. Ad 2) Door de werkgroep Ouderenmonitor is een aantal kernindicatoren bepaald om de homogeniteit van buurten vast te stellen. Deze indicatoren zijn per thema in onderstaande tabel weergegeven. Inleiding 3

10 tabel 1.1 Kernindicatoren per thema Thema Wonen Gezondheid Zorgbehoefte Bevolking Sociale samenhang / participatie Veiligheid Indicatoren <1> tevredenheid met huidige woning <2> % ouderen met verhuisplannen <3> % ouderen dat bij verhuizing in dezelfde buurt wil blijven <4> tevredenheid bereikbaarheid voorzieningen <5> % ouderen dat zegt gezond te zijn <6> % ouderen dat gebruik maakt van thuiszorg <7> % ouderen dat zelfstandig functioneert <8> % ouderen dat zegt extra hulp nodig te hebben <9> opleiding <10> inkomen <11> schaalscore sociale samenhang <12> schaalscore algemene evaluatie van de buurt <13> participatie <14> % 65+ onveilig gevoel op straat overdag Allereerst zijn de kernindicatoren per buurt berekend. Vervolgens zijn de gemiddelde scores per indicator per buurt vergeleken met het gemiddelde op die betreffende indicator voor totaal Maastricht. Afhankelijk van de afwijkingen ten opzichte van het gemiddelde van Maastricht zijn de volgende symbolen gebruikt: - - gemiddelde score buurt is lager dan gemiddelde score Maastricht minus 1.96 * s 1 - gemiddelde score buurt is lager dan gemiddelde score Maastricht minus 1 * s = gemiddelde score buurt ligt tussen gemiddelde Maastricht minus 1 * s en gemiddelde Maastricht plus 1 * s + gemiddelde score buurt is hoger dan gemiddelde score Maastricht plus 1 * s + + gemiddelde score buurt is hoger dan gemiddelde score Maastricht plus 1.96 * s 1 s = standaarddeviatie (spreidingsmaat) 4

11 tabel 1.2 Afwijkingen kernindicatoren t.o.v. gemiddelde Maastricht per buurt per gebied gebied buurt Indicatornummer conform tabel 1.1 <1> <2> <3> <4> <5> <6> <7> <8> <9> <10> <11> <12> <13> <14> Binnenstad 00 City = = = = + = = = = = = Binnenstad 01 Jekerkwartier + - = = = = + = + = = = = = Binnenstad 02 Kommelkwartier = = = = = + - = = = = = + + Binnenstad 03 Statenkwartier = - = = = - - = = - = = = ++ Binnenstad 04 Boschstraatkrt - = = = = = = = = = = = = ++ Binnenstad 05 St.Maartensprt = - - = = = - = = = = = ++ = Binnenstad 06 Wyck = = = + + = + = + + = = = = Zuid-Oost 60 Randwyck = = - = = - = = = = Zuid-Oost 61 Heugem = = = = + = = = = = = = = - Zuid-Oost 63 De Heeg = + - = = = = + = Zuid-Oost 64 Vroendaal * Oost 45 Scharn = = = = = + = = = + = = = = Oost 46 Amby = = = = = = = = = = = = = = Oost 62 Heer = = ++ = = = = = = = + = = = Centrum-Oost 40 Wyckerpoort = = = = = = = = = = = - = = Centrum-Oost 41 Heugemerveld = = = - = Centrum-Oost 42 Wittevrouwenveld = + = = -- = = = Noord-Oost 43 Nazareth = = = = - = = = = = = = - = Noord-Oost 44 Limmel = = = = = = + = - = = - = = Noord-Oost 50 Beatrixhaven* Noord-Oost 53 Meerssenhoven* Noord 51 Borgharen = = = = = = - + = = + = - - Noord 52 Itteren = = = - = = ++ + = - Inleiding 5

12 gebied Bosscherveld/ Boschpoort buurt Indicatornummer conform tabel 1.1 <1> <2> <3> <4> <5> <6> <7> <8> <9> <10> <11> <12> <13> <14> 30 Boschpoort = = = -- = = = = - - = = = = Bosscherveld/ 31 Bosscherveld Boschpoort = = = = = = West-1 (groot) 24 Malpertuis = = = = = = = = = = - = - = West-1 (groot) 25 Caberg - = = = - = = = = = West-1 (groot) 27 Malberg = = = = = - = - = = West-1 (groot) 26 Oud Caberg = = = = = = + = = = - West-2 20 Brusselsepoort = = = + = = = -- = = = = - = West-2 21 Mariaberg - = + = = + = = = - = = + + West-2 22 Belfort = = + = + = + = = = = = = = West-2 23 Pottenberg = = = = = = + = = = = = = = West-2 29 Daalhof = = = + = = + = = = = = = = West-2 28 Dousberg- Hazendans* Zuid-West 10 Villapark / 15 Sint Pieter + / + = / = = / = = / = = / + - / - = / = = / = + / + ++ / + ++ / = + / + + / = = / = Zuid-West 11 Jekerdal = ++ = = = = = Zuid-West 12 Biesland = - = = = = -- = = = Zuid-West 13 Campagne + - = = = = = = = = Zuid-West 14 Wolder = = = - = = = = = = + = = = * de steekproefomvang van deze buurt is te klein om betrouwbare resultaten te berekenen. Hieronder volgt een nadere toelichting op de gebiedssamenstelling. Binnenstad: de buurt Wyck is op basis van de scores op de kernindicatoren een positieve uitschieter. Echter bij de reguliere indeling van de gemeente Maastricht hoort Wyck ook bij de binnenstad en bovendien zijn er weinig alternatieven voor samenvoeging met aangrenzende buurten. 6

13 Zuid-Oost: de buurt Heugem komt iets positiever uit de bus dan Randwyck en De Heeg. Vanwege de geografische ligging is er geen alternatieve indeling mogelijk. Centrum-Oost: Heugemerveld is een buurt die momenteel in het stadium van wederopbouw verkeert. Deze buurt kwam in het kader van het Grote Stedenbeleid in aanmerking voor extra impulsgelden. Door grootschalige renovatie zijn de scores van deze buurt op dit moment vrij divers. Omdat de buurten Wyckerpoort en Wittevrouwenveld ook extra aandacht genieten vanuit het Grote Stedenbeleid, ligt het voor de hand deze drie buurten gezamenlijk in één gebied te pakken. Bosscherveld/ Boschpoort: West-1: Zuid-West: Op basis van de cijfers zijn deze buurten niet echt homogeen. Vooruitlopend op het in de toekomst te ontwikkelen Belvédère is toch besloten om hier één gebied van te maken. Het gebied West-1 wordt in deze rapportage opgesplitst in West-1 (groot) en West-1 (klein). Dit vanwege het feit dat de buurt Oud-Caberg niet vergelijkbaar is met de overige buurten in West-1. Op basis van de cijfers scoort de buurt Oud-Caberg positiever dan de rest. Om vertekening te voorkomen worden voor de gebieden West-1 (groot) en West-1 (klein) afzonderlijke cijfers gepresenteerd. In gebied Zuid-West is de buurt Jekerdal een positieve uitschieter. Echter vanwege de geografische ligging van deze buurt ligt het toch voor de hand om deze buurt bij gebied Zuid-West te voegen. Noord: De buurten Borgharen en Itteren zijn qua score op de kernindicatoren niet echt eenduidig. Echter de geografische ligging van beide buurten vormt een directe aanleiding tot samenvoeging. (Tilly vragen) Inleiding 7

14 8 figuur 1.1 Gebiedsindeling Maastricht

15 1.5 Dataverzameling en respons Vanwege de specifieke doelgroep ouderen- is speciale aandacht besteed aan de methode van dataverzameling. De groep ouderen in leeftijd jaar Deze groep is schriftelijk benaderd. Het totale aantal ouderen in deze leeftijdscategorie bedraagt De groep 75 plussers Voor deze groep is een gemixte manier van dataverzameling uitgevoerd. Dit houdt in dat personen die in de steekproef zitten eerst telefonisch zijn benaderd en vervolgens konden kiezen of zij de vragenlijst schriftelijk of telefonisch wilden invullen. Vanwege de lengte van de vragenlijst is de telefonische enquête in twee gedeeltes opgesplitst. Een meerderheid heeft er toch voor gekozen om de vragenlijst schriftelijk in te vullen. tabel g1.1 Aantal ouderen per en betrouwbaarheid per gebied GEBIED aantal 65 netto betrouwbaarheid plussers steekproef Binnenstad > 95% Zuid-Oost % Oost % Centrum-Oost % Noord-Oost % Noord % Bosscherveld/Boschpoort % West-1 (groot) > 95% West-1 (klein) % West > 95% Zuid-West > 95% Inleiding 9

16 GEBIED aantal 65 netto betrouwbaarheid plussers steekproef Niet classificeerbaar totaal > 95% In totaal zijn Maastrichtse senioren benaderd om mee te doen aan de enquête, hiervan hebben 3032 de vragenlijst ingevuld. De respons komt hiermee uit op 56%. 1.6 Doelgroepen Bij de analyse wordt een indeling gemaakt naar twee doelgroepen, te weten kwetsbare en niet kwetsbare ouderen. Het betreft de zelfstandig wonende 65 plussers in Maastricht Deze indeling is als volgt tot stand gekomen: Kwetsbaar: - hoog bejaarden: personen in leeftijd 80 jaar of ouder - alleenstaande 75 plussers - personen met laag inkomen: alleenstaanden met een jaarinkomen lager dan 9.220,-; en samen met partner met jaarinkomen lager dan ,- - ouderen met slechte fysieke of geestelijke gezondheid (subjectief) - allochtone ouderen: classificatie heeft plaatsgevonden op basis van etniciteit (A1 en A2 zijn autochtonen, B zijn allochtonen 3 ) 2 Dit betreft enquêtes waar de buurt waarin men woont niet is ingevuld. 3 A1=Nederland, A2=Overige rijke landen, die geen onderwerp zijn van achterstandsbeleid, Noord-West Europa; Noord-Amerika; Australië; Nieuw-Zeeland; Japan, inclusief het voormalige Nederlands Indië, B=Overige landen, die potentieel doelgroep zijn van achterstandsbeleid (Oost-Europa; Zuid-Europa; Azië; Midden- en Zuid-Amerika; Afrika. 10

17 Niet : - iedere 65 plusser die niet in de groep valt. Bovenstaande indeling leidt tot een verdeling voor Maastricht totaal van 41% en 59% niet. tabel g1.2 Verhouding en niet per gebied niet GEBIED % % Binnenstad 50% 50% Zuid-Oost 38% 62% Oost 41% 59% Centrum-Oost 49% 51% Noord-Oost 38% 62% Noord 40% 60% Bosscherveld/Boschpoort 33% 67% West-1 (groot) 38% 62% West-1 (klein) 44% 56% West-2 37% 63% Zuid-West 43% 57% Totaal 41% 59% In de gebieden Binnenstad en Centrum-Oost is de groep kwetsbare ouderen relatief groter dan in de rest van de gebieden. Inleiding 11

18 1.7 Opbouw rapportage De rapportage valt uiteen in 10 hoofdstukken. Hoofdstuk 1, het onderhavige hoofdstuk, behelst de inleiding. NOG AANVULLEN! 12

19 Achtergrondkenmerken hoofdstuk Inleiding In dit hoofdstuk worden per gebied de belangrijkste achtergrondkenmerken van de ouderen in Maastricht gepresenteerd. Aan de orde komen de leeftijdsopbouw, de opleiding, het inkomen, de levensbeschouwing, allochtonen en prognoses. 2.2 Diverse kenmerken senioren tabel g1.1 Leeftijdsopbouw naar geslacht per gebied jaar 80 jaar en ouder Totaal GEBIED aantal % aantal % aantal % man 760 4% 250 1% % Binnenstad vrouw % 682 4% % % 932 5% % man 393 2% 48 0% 441 2% Zuid-Oost vrouw 468 2% 117 1% 585 3% 861 4% 165 1% % Oost man % 227 1% % vrouw % 451 2% % Achtergrondkenmerken 13

20 65-79 jaar 80 jaar en ouder Totaal GEBIED aantal % aantal % aantal % % 678 4% % man 581 3% 148 1% 729 4% Centrum-Oost vrouw 881 5% 389 2% % % 537 3% % man 374 2% 64 0% 438 2% Noord-Oost vrouw 504 3% 136 1% 640 3% 878 5% 200 1% % man 171 1% 21 0% 192 1% Noord vrouw 185 1% 43 0% 228 1% 356 2% 64 0% 420 2% man 118 1% 20 0% 138 1% Bosscherveld/Boschpoort vrouw 115 1% 14 0% 129 1% 233 1% 34 0% 267 1% man % 151 1% % West-1 (groot) vrouw % 376 2% % % 527 3% % man 917 5% 139 1% % West-1 (klein) vrouw % 348 2% % % 487 3% % man % 267 1% % West-2 vrouw % 565 3% % % 832 4% % man 632 3% 197 1% 829 4% Zuid-West vrouw 797 4% 481 3% % % 678 4% % man % % % Totaal vrouw % % % % % % 14

21 tabel g2.2 Opleidingsniveau per gebied hoogst genoten schoolopleiding geen opleiding lager onderwijs lager beroepsonde rwijs middelbaar algemeen voortgezet onderwijs middelbaar beroepsonde rwijs hoger algemeen voortgezet onderwijs hoger beroeps en wetenschapp elijk onderwijs GEBIED % % % % % % % Binnenstad 8% 15% 9% 21% 8% 12% 26% Zuid-Oost 9% 23% 14% 24% 7% 7% 17% Oost 10% 26% 17% 19% 9% 5% 15% Centrum-Oost 21% 28% 16% 20% 4% 5% 7% Noord-Oost 17% 30% 16% 21% 7% 4% 5% Noord 12% 29% 18% 22% 6% 6% 7% Bosscherveld/Boschpoort 27% 25% 16% 20% 4% 0% 8% West-1 (groot) 13% 30% 13% 26% 6% 6% 6% West-1 (klein) 16% 35% 16% 22% 5% 3% 3% West-2 9% 27% 12% 25% 9% 10% 9% Zuid-West 7% 12% 7% 22% 9% 12% 32% Totaal 11% 24% 13% 23% 7% 8% 14% Achtergrondkenmerken 15

22 tabel g2.3 Inkomen per gebied categorie netto- maandinkomen hele huishouden minder 726 tot 1021 tot 1361 tot 1589 tot 2451 tot 3403 of wil niet dan meer zeggen gemiddeld GEBIED % % % % % % % % in Euro's Binnenstad 5% 19% 15% 11% 16% 11% 7% 18% 1384 Zuid-Oost 6% 22% 18% 6% 18% 9% 4% 17% 1291 Oost 5% 17% 13% 12% 21% 10% 3% 20% 1312 Centrum-Oost 9% 27% 16% 8% 17% 4% 1% 20% 1032 Noord-Oost 4% 20% 28% 13% 12% 5% 2% 17% 1124 Noord 6% 27% 12% 14% 19% 1% 2% 20% 1045 Bosscherveld/Boschpo ort 7% 25% 32% 15% 8% 1% 3% 9% 1116 West-1 (groot) 5% 24% 19% 12% 17% 6% 1% 16% 1192 West-1 (klein) 6% 28% 21% 14% 13% 3% 1% 16% 1069 West-2 5% 17% 20% 13% 21% 6% 1% 18% 1184 Zuid-West 3% 10% 12% 7% 21% 16% 7% 25% 1439 Totaal 5% 19% 17% 11% 18% 8% 3% 19%

23 tabel g2.4 Inkomstenbronnen per gebied bronnen % AOW 94% aanvullend pensioen 71% inkomsten uit vermogen 9% inkomsten uit arbeid 4% lijfrente-uitkering 4% overig 3% inkomsten uit eigen bedrijf 1% bijstandsuitkering 1% algemene nabestaanden wet 1% WAO/AAW 1% alimentatie < 1% werkloosheidsuitkering < 1% ziektewetuitkering < 1% Achtergrondkenmerken 17

24 tabel g2.5 Kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering per gebied kerkelijke gezindte geen kerkelijke gezindte Roomskatholiek Nederlands Hervormd Gereformeer de kerken Islam Boeddhisme anders % % % % % % % Binnenstad 9% 84% 3% < 1% 1% 2% Zuid-Oost 11% 87% < 1% < 1% < 1% 1% Oost 6% 87% 2% 2% 3% Centrum-Oost 5% 91% 1% 2% 2% Noord-Oost 6% 90% 1% 1% 2% Noord 2% 96% 2% Bosscherveld/Boschpoort 8% 89% 1% 1% West-1 (groot) 7% 86% 2% < 1% 2% 3% West-1 (klein) 7% 87% 2% 3% 2% West-2 7% 87% 2% < 1% 2% 1% 2% Zuid-West 8% 87% 3% 1% 1% Totaal 7% 87% 2% 1% 1% < 1% 2% tabel g2.6 Allochtonen per gebied NOG AANVULLEN! 18

25 tabel g2.7 Prognoses per gebied NOG AANVULLEN! Achtergrondkenmerken 19

26 20

27 De woonbuurt hoofdstuk Inleiding Dit hoofdstuk gaat hoofdzakelijk over de bereikbaarheid van de voorzieningen, de veiligheid en de sociale samenhang in de buurt Met name voor 65-plussers is de woonomgeving, de buurt, zeer belangrijk. De mobiliteit van deze groep is veelal lager dan bij jongere mensen met als gevolg dat meer voorzieningen in de nabijheid gewenst zijn. 3.2 Bereikbaarheid voorzieningen Om een analyse te maken over het oordeel van de bereikbaarheid van de voorzieningen in de woonomgeving is het noodzakelijk om eerst inzicht te hebben in de manier van verplaatsen van ouderen. Daarom is in de enquête gevraagd op hoe senioren zich doorgaans verplaatsen bij het uitvoeren van een drietal activiteiten. Het betreft de activiteiten dagelijkse boodschappen doen, op bezoek gaan bij familie of vrienden en de huisarts bezoeken. De dagelijkse boodschappen en het bezoeken van de huisarts worden doorgaans lopend of met de eigen auto gedaan. Voor het bezoeken van familie of kennissen gebruikt bijna de helft van de 65 plussers de eigen auto. De woonbuurt 21

28 tabel 3.1 Gebruik vervoermiddel (% altijd+%meestal) per activiteit verdeeld naar en niet dagelijkse boodschappen op bezoek bij familie of vrienden huisarts bezoeken niet niet niet totaal totaal totaal % % % % % % % % % eigen auto 24% 37% 31% 31% 55% 45% 23% 35% 30% (brom/snor)fiets 10% 20% 16% 4% 8% 7% 7% 15% 12% lopend 40% 38% 39% 14% 12% 12% 35% 36% 35% scootmobiel 2% 1% 2% 2% 1% 1% 1% 1% 1% taxi 2% 0% 1% 3% 1% 2% 3% 1% 1% bus/trein 11% 10% 10% 18% 18% 18% 10% 9% 9% meerijden 12% 5% 8% 23% 10% 15% 9% 4% 6% Vervoer Op Maat 10% 3% 6% 15% 5% 9% 8% 3% 5% Bovenstaande tabel laat duidelijke verschillen zien tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare ouderen. Voor alle drie de activiteiten zijn dezelfde verschillen te zien tussen de groep kwetsbare- en niet kwetsbare ouderen. De kwetsbare ouderen maken doorgaans minder gebruik van de eigen auto of de (brom/snor)fiets in vergelijking met de niet kwetsbare ouderen. Daarentegen wordt er door de kwetsbare ouderen relatief meer gebruik gemaakt van Vervoer Op Maat of wordt er vaker meegereden met anderen. Voor een aantal primaire voorzieningen hebben senioren kunnen aangeven hoe tevreden zij zijn over de bereikbaarheid hiervan. De kerk, de brievenbus en de apotheek worden als beste gewaardeerd. Bijna 90% van de senioren is (zeer) tevreden over de bereikbaarheid van deze drie voorzieningen. Ook de bereikbaarheid van het openbaar vervoer, de huisarts en de winkels voor de dagelijkse levensbehoeften krijgen een hoge waardering. Meer dan drie kwart van de ouderen is hier (zeer) tevreden over. 22

29 tabel 3.2 Percentage (zeer) tevreden met bereikbaarheid voorzieningen niet totaal voorziening % % % kerk 83% 92% 88% brievenbus 85% 90% 88% apotheek 84% 89% 87% openbaar vervoer 79% 84% 82% huisarts 77% 84% 81% winkels dagelijkse levensbehoeften 71% 80% 76% buurt/dienst/zorgcentrum 75% 72% 73% milieuperron 66% 72% 70% bank 64% 65% 65% postkantoor 60% 65% 63% bibliotheek 50% 58% 55% * de categorieën "weet niet/niet van toepassing" zijn bij de berekening buiten beschouwing gelaten. Wanneer gekeken wordt naar de verschillen in satisfactie tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare senioren, valt op dat de percentages van de niet kwetsbare groep over vrijwel de hele linie hoger uitvallen. De kwetsbare ouderen zijn dus iets minder tevreden over de bereikbaarheid van de primaire voorzieningen. Verwacht mag worden dat de tevredenheid over de bereikbaarheid van bepaalde voorzieningen niet uniform verdeeld is over de stad. Zo zullen mensen die in of in de buurt van de binnenstad wonen waarschijnlijk veel positiever oordelen over de bereikbaarheid dan mensen die aan de rand van de stad wonen. Of deze veronderstelling onderbouwd kan worden met cijfers, is te zien in onderstaande tabel. De woonbuurt 23

30 tabel g3.1 Percentages (zeer) tevreden met bereikbaarheid per voorziening naar gebied* kerk Brievenbus Apotheek Openbaar vervoer GEBIED % % % % % % % % % % % Binnenstad 90% 86% 88% 77% 82% 78% 74% 65% 78% 77% 62% Zuid-Oost 90% 88% 89% 83% 83% 81% 75% 76% 79% 63% 57% Oost 90% 84% 89% 82% 86% 80% 79% 62% 41% 74% 72% Centrum-Oost 90% 87% 82% 87% 81% 60% 75% 65% 55% 60% 57% Noord-Oost 94% 88% 87% 89% 80% 66% 62% 75% 63% 54% 23% Noord 95% 92% 69% 59% 74% 64% 60% 69% 49% 45% 49% Bosscherveld/Boschpoort 90% 80% 25% 38% 26% 35% 59% 69% 11% 24% 34% West-1 (groot) 70% 93% 91% 90% 82% 82% 75% 79% 81% 60% 64% West-1 (klein) 62% 93% 92% 88% 79% 83% 70% 81% 81% 59% 67% West-2 92% 92% 95% 83% 85% 88% 78% 77% 66% 68% 47% Zuid-West 90% 82% 79% 78% 73% 67% 62% 56% 56% 59% 35% Totaal 88% 88% 87% 82% 81% 76% 73% 70% 65% 63% 55% * de categorieën "weet niet/niet van toepassing" zijn bij de berekening buiten beschouwing gelaten. bank huisarts winkels Buurtcentrum Milieuperron Postkantoor Bibliotheek De kerk is het slechts bereikbaar in gebied West-1. De waardering over de bereikbaarheid van de brievenbus is vrij uniform verdeeld over de stad. De apotheek is zeer slecht bereikbaar in Bosscherveld/Boschpoort. Slechts een kwart van de ouderen is tevreden over de bereikbaarheid hiervan. Waarschijnlijk is dit te verklaren door het feit dat er überhaupt geen apotheek in de nabijheid ligt. Ook in het gebied Noord is men minder content met de bereikbaarheid van de apotheek. Het openbaar vervoer is in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort en Noord beduidend minder goed bereikbaar dan in de rest van Maastricht. De bereikbaarheid van de huisarts is, met uitzondering van het gebied Bosscherveld/Boschpoort, vrij eenduidig over de stad. In de gebieden Bosscherveld/Boschpoort, Centrum-Oost, Noord-Oost, Noord en Zuid-West zijn senioren minder tevreden over de bereikbaarheid van de winkels voor de dagelijkse boodschappen dan de ouderen in de rest van de stad. 24

31 De bereikbaarheid van het buurtcentrum/dienstencentrum/zorgcentrum krijgt in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort, Noord-Oost, Noord en Zuid-West een lagere waardering. De milieuperrons zijn vrij goed bereikbaar in alle gebieden. Alleen in Zuid-West en Oost is dit in de ogen van de 65 plussers iets minder het geval. De tevredenheid over de bereikbaarheid van postkantoren laat nogal wat variatie zien tussen de gebieden. Zo is in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort en Oost het postkantoor zeer slecht bereikbaar. De bank is volgens de senioren minder goed bereikbaar in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort, Noord-Oost en Noord. Tot slot is de bereikbaarheid van de bibliotheek slecht in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort, Noord-Oost, Noord, West-2 en Zuid-West. Samenvattend kan worden geconcludeerd dat de bereikbaarheid van voorzieningen ronduit slecht is in het gebied Bosscherveld/Boschpoort. Iets beter, maar nog steeds aan de lage kant, is dit het geval in Noord, Noord-Oost en Zuid-West. 3.3 Vervoer Op Maat Inwoners van Maastricht die geïndiceerd zijn volgens de Wet Voorzieningen Gehandicapten kunnen gebruik maken van Vervoer Op Maat tegen een zeer laag tarief. Zij hoeven per rit slechts een kleine bijdrage te betalen. De hoogte van die bijdrage is afhankelijk van de reisafstand. In Maastricht heeft 23% van de ouderen een WVG indicatie. De woonbuurt 25

32 figuur 3.1 Wet Voorzieningen Gehandicapten indicatie Kwetsbaar 35 Niet % Bij de groep kwetsbare ouderen is 35% WVG geïndiceerd en bij de groep niet kwetsbare ouderen 14%. De niet kwetsbare ouderen die wel een WVG indicatie hebben, bestaat voor twee derde uit personen die hun gezondheid als matig hebben bestempeld. Naast de mogelijkheid om tegen zeer lage kosten gebruik te maken van Vervoer Op Maat door WVG geïndiceerden, bestaat er ook een kortingsregeling voor ouderen zonder WVG indicatie, de zogenaamde 40% kortingsregeling. Ouderen zonder indicatie kunnen met 40% korting reizen met Vervoer Op Maat. 26

33 Slechts 17% van de ouderen zonder WVG indicatie is op de hoogte van deze regeling. Er is geen verschil in bekendheid tussen de groep kwetsbare- en niet kwetsbare ouderen. Van de groep ouderen die de regel kent maakt slechts 7% gebruik van Vervoer Op Maat. Een en ander is weergegeven in schema 3.1. schema 3.1 Bekendheid 40% kortingsregeling en gebruik Vervoer Op Maat Ja: 23% Ja: 7% WVG-indicatie Ja: 17% Gebruik VOM? Nee: 77% 40% kortingsregeling bekend? Nee: 93% Nee: 83% Senioren die de regel kennen maar toch geen gebruik maken van Vervoer Op Maat hebben in de enquête de mogelijkheid om aan te geven waarom ze nooit reizen met Vervoer Op Maat. De genoemde redenen staan hieronder opgesomd, in volgorde van veel naar weinig genoemd.. Eigen vervoer. (Nog) niet nodig. Kan nog goed lopen/fietsen. Kan nog met de stadsbus. Geen behoefte aan. Je moet (heel) lang wachten De woonbuurt 27

34 3.4 Sociale samenhang Een belangrijk aspect voor de leefbaarheid in de buurt vormt de sociale samenhang. Met andere woorden hoe gaan de mensen met elkaar om en kennen ze elkaar ook. Zeker voor senioren die hulpbehoeftig zijn is het sociale gezicht van de woonomgeving van grote importantie. De sociale samenhang is gemeten middels een aantal stellingen die afkomstig zijn uit de leefbaarheidsthermometer van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Aan de hand van deze stellingen wordt een schaalscore sociale samenhang berekend die waarden kan aannemen tussen 0 en 10. De waarde 0 staat voor zeer negatief en de waarde 10 voor zeer positief. Maastricht is één van de 25 grote gemeenten in Nederland die participeren in het Grote Stedenbeleid. Al deze gemeenten zijn vanuit het ministerie verplicht om minimaal tweejaarlijks de leefbaarheidsthermometer uit te voeren. Dit betekent dat de schaalscore sociale samenhang dus ook bekend is voor inwoners in leeftijd vanaf 18 jaar. Een vergelijking tussen de scores van de 65 plussers en de scores van bewoners van 18 jaar en ouder wordt dan ook gemaakt. Stellingen sociale samenhang (antwoordcategorieën: helemaal mee eens, mee eens, niet eens/niet oneens, mee oneens, helemaal mee oneens). de mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks. de mensen gaan in deze buurt op een prettige manier met elkaar om. ik woon in een gezellige buurt waar veel saamhorigheid is. ik voel mij thuis bij de mensen die in deze buurt wonen De gemiddelde score sociale samenhang voor 65 plussers in Maastricht bedraagt 6,4. Er is geen verschil in sociale samenhang tussen de kwetsbare en niet kwetsbare senioren. De score op basis van de bevolking van Maastricht van 18 jaar en ouder anno 2001 is 6,2. Ouderen in Maastricht oordelen dus iets positiever over het sociale aanzien van hun woonomgeving dan de totale bevolking. Wel moet in acht worden genomen dat er één jaar tijdsverschil zit tussen beide metingen. 28

35 figuur 3.1 Sociale samenhang naar en niet 6,4 niet 6,4 totaal 65 plus 6,4 18 jr en ouder 6,2 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 gemiddelde score De woonbuurt 29

36 Stadsbreed zijn er duidelijke verschillen te zien in sociale samenhang tussen de gebieden. tabel g3.2 Sociale samenhang per gebied GEBIED Gemiddelde Binnenstad 6,1 Zuid-Oost 5,9 Oost 6,6 Centrum-Oost 6,2 Noord-Oost 6,2 Noord 7,4 Bosscherveld/Boschpoort 6,6 West-1 (groot) 6,0 West-1 (klein) 5,8 West-2 6,2 Zuid-West 7,0 Totaal 6,4 De sociale samenhang in gebied Noord steekt met kop en schouders uit boven de rest. De gemiddelde score voor dit gebied bedraagt 7,4 ten opzichte van een 6,4 voor Maastricht. Ook Zuid-West heeft een behoorlijke sociaal gezicht. Gebieden die in de ogen van de ouderen beduidend minder sociaal zijn, zijn Zuid-Oost en West Algemene evaluatie van de buurt Een andere schaalscore die tevens onderdeel uitmaakt van de leefbaarheidsthermometer is de algemene evaluatie van de buurt. Ook deze schaalscore varieert tussen de 0 en 10 waarbij 0 staat voor zeer negatief en 10 voor zeer positief. 30

37 Stellingen algemene evaluatie van de buurt (antwoordcategorieën m.u.v. laatste vraag: helemaal mee eens, mee eens, niet eens/niet oneens, mee oneens, helemaal mee oneens). de mensen in deze buurt blijven hier graag wonen. het is vervelend om in deze buurt te wonen. als het maar enigszins mogelijk is, ga ik uit deze buurt verhuizen. als je in deze buurt woont, heb je het goed getroffen. vindt u uw buurt een zeer prettige, een prettige, een onprettige of zeer onprettige buurt om in te wonen? De gemiddelde score algemene evaluatie van de buurt bedraagt 8.0. Ook hier is er nauwelijks enig verschil tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare ouderen. Voor de Maastrichtse bevolking van 18 jaar en ouder komt de score uit op 7,5. Senioren hebben in het algemeen dus een positiever beeld van de buurt waarin ze wonen dan de totale Maastrichtse bevolking. figuur 3.2 Algemene evaluatie van de buurt naar en niet 7,9 niet 8,0 totaal 65 plus 8,0 18 jr en ouder 7,5 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 gemiddelde score De woonbuurt 31

38 In onderstaande tabel is weergegeven hoe het algemene oordeel er uit ziet per gebied. tabel g3.3 Algemene evaluatie van de buurt per gebied GEBIED Gemiddelde Binnenstad 8,1 Zuid-Oost 7,7 Oost 8,1 Centrum-Oost 7,5 Noord-Oost 7,5 Noord 8,5 Bosscherveld/Boschpoort 7,7 West-1 (groot) 7,6 West-1 (klein) 7,3 West-2 7,9 Zuid-West 8,6 Totaal 8,0 De gebieden Zuid-West en Noord komen het beste uit de algemene evaluatie. Daarentegen komen Centrum-Oost en Noord-Oost minder goed uit de bus. 32

39 Op de vraag of men de woonbuurt prettig vindt, geeft een zeer grote groep ouderen een positief antwoord. Ongeveer 93% vindt de buurt waarin men woont (zeer) prettig. Tussen de groep kwetsbare- en niet kwetsbare ouderen is er geen verschil in waardering te constateren. figuur 3.3 Percentage ouderen dat woonbuurt (zeer) prettig beoordeelt 93 niet 92 totaal 65 plus % Hoe de waarderingen van de buurt geografisch over Maastricht verdeeld is, is te zien in onderstaande tabel. De woonbuurt 33

40 tabel g3.4 Percentage ouderen dat woonbuurt (zeer) prettig vindt naar gebied GEBIED % Binnenstad 92% Zuid-Oost 91% Oost 97% Centrum-Oost 87% Noord-Oost 88% Noord 98% Bosscherveld/Boschpoort 85% West-1 (groot) 89% West-1 (klein) 85% West-2 93% Zuid-West 98% Totaal 93% De gebieden Centrum-Oost, Noord-Oost en Bosscherveld/Boschpoort scoren iets lager dan de rest. Senioren die hebben aangegeven dat ze hun buurt (zeer) onprettig vinden, hebben in de enquête de mogelijkheid gehad om hier een reden voor te noemen. De redenen staan opgesomd in onderstaande tabel. tabel g3.5 Percentage ouderen dat woonbuurt (zeer) onprettig vindt en redenen GEBIED % Redenen in volgorde van veel naar weinig genoemd Binnenstad 8% Zuid-Oost 9% junks, geen parkeerruimte, overlast parkeren, veel allochtonen, geluidshinder café s, overlast FIOM-huis veel last van asociale kinderen, weinig winkels, buitenstaander wordt niet geaccepteerd, overlast hangjongeren, te veel kantoren Oost 3% men houdt geen rekening met elkaar, overlast buren Centrum-Oost 13% overlast allochtonen, buurt is onveilig, druk autoverkeer Noord-Oost 12% asociale mensen, veel overlast, buurt lijdt onder vervuiling Noord 2% - Bosscherveld/Boschpoort 15% drugsoverlast, hangjongeren, harde muziek West-1 (groot) 11% veel vreemdelingen, overlast jongeren, veel asociale mensen, geen West-1 (klein) 15% activiteiten West-2 7% hangjongeren, overlast drugsdealers, vernielingen, veel allochtonen 34

41 Zuid-West 2% - Totaal 7% 3.6 Activiteiten voor ouderen in de buurt Slechts een derde van de senioren is (zeer) tevreden over de activiteiten voor ouderen in de buurt. figuur 3.4 Percentage senioren dat (zeer) tevreden is over de activiteiten voor ouderen naar en niet 29 6 niet 28 3 totaal 65 plus 28 4 zeer tevreden tevreden % De woonbuurt 35

42 Als reden voor ontevredenheid wordt doorgaans genoemd dat er niks of weinig te doen is voor senioren. tabel g3.6 Percentage senioren dat (zeer) tevreden is over de activiteiten voor ouderen per gebied (zeer) tevreden GEBIED % Binnenstad 21% Zuid-Oost 31% Oost 34% Centrum-Oost 37% Noord-Oost 41% Noord 50% Bosscherveld/Boschpoort 39% West-1 (groot) 27% West-1 (klein) 26% West-2 35% Zuid-West 27% Totaal 32% In het gebied Noord is de helft van de senioren tevreden over de activiteiten voor ouderen. Ook Noord-Oost en Bosscherveld/Boschpoort scoren hoger dan gemiddeld. Het minst tevreden zijn de bewoners van de Binnenstad, hier is slechts 21% tevreden. 3.6 Veiligheid Een aspect dat een behoorlijke impact heeft op de leefbaarheid in de buurt is de veiligheid. In de enquête is vrij uitvoerig stil gestaan bij dit thema. Zo is gevraagd naar het veiligheidsgevoel in de eigen woning en op straat. Ook kon men aangeven of men de afgelopen 12 maanden zelf slachtoffer is geweest van een delict. 36

43 3.6.1 Onveiligheidsgevoel in de woning Overdag voelt circa 10% van de ouderen zich weleens onveilig in de woning. s Avonds loopt dit percentage op naar 17%. figuur 3.4 Onveiligheidsgevoel in woning overdag Onveiligheidsgevoel in woning s avonds niet 5 3 niet 12 4 totaal 6 4 totaal 12 5 vaak/altijd vaak/altijd soms soms % % Beide figuren laten zien dat de groep kwetsbare ouderen zowel overdag als s avonds iets meer last hebben van onveiligheidsgevoelens. De woonbuurt 37

44 tabel g3.5 Percentage ouderen dat zich onveilig voelt in de woning per gebied overdag Redenen onveilig gevoel s avonds Redenen onveilig gevoel GEBIED % gerangschikt van gerangschikt van % Binnenstad 12% Zuid-Oost 8% veel naar weinig genoemd regelmatig ingebroken, junks, drugsdealers, ongure types bij alleen thuis zijn, inbraak, criminaliteit, wandelpaden moeten vaker gesnoeid worden Oost 8% ingebroken, ongunstige ligging huis 16% Centrum-Oost 13% hekken en deuren staan altijd open (brandgang), inbraken, insluipers, junks, ongure types, vreemdelingen 23% Noord-Oost 10% hangjongeren, als ik alleen thuis ben 21% 20% 18% veel naar weinig genoemd inbraken, junks, drugsdealers, hangjongeren, ongure types inbraken, als ik alleen thuis ben, hangjongeren, aanbellen inbraken, doe s avonds deur niet open, donkere brandgang, als ik alleen thuis ben inbraken, doe s avonds deur niet open, ongure types, als ik alleen thuis ben inbraken, hangjongeren, als ik alleen thuis ben Noord 6% - 15% als ik alleen thuis ben, criminaliteit, zie nooit politie Bosscherveld/Boschpoort 7% junks 18% junks, drugsdealers, inbraken West-1 (groot) 10% inbraken, brandgangen onveilig, West-1 (klein) 12% slechte beveiliging huis 19% West-2 8% ingebroken, baldadige jongeren, ongure types Zuid-West 8% inbraak, junks 15% Totaal 10% 17% 17% inbraken, hangjongeren, vreemdelingen, onveilige woning 16% hangjongeren, inbraken, ongewenst aanbellen, ongure types, onvoldoende straatverlichting, als ik alleen thuis ben Inbraken, als ik alleen thuis ben, hangjongeren, junks De binnenstadbewoners hebben meer dan gemiddeld last van onveiligheidsgevoelens in de woning. Dit geldt ook voor de ouderen die in gebied Centrum-Oost wonen. In gebied Noord-Oost vertonen senioren alleen in de avonduren relatief meer onveiligheidsgevoelens. 38

45 3.6.2 Onveiligheidsgevoel op straat Overdag voelt 13% van de senioren zich weleens onveilig op straat. In de avonduren zegt 44% van de Maastrichtse ouderen weleens last te hebben van dit onbehaaglijke gevoel. Ook hier kan weer de vergelijking worden gemaakt met de Maastrichtse bevolking van 18 jaar en ouder. De informatie is afkomstig uit het Leefbaarheids- en Veiligheidsonderzoek Maastricht uit het jaar figuur 3.5 Onveiligheidsgevoel op straat overdag Onveiligheidsgevoel op straat s avonds niet 9 niet totaal 9 totaal jr en ouder 4 18 jr en ouder vaak/altijd vaak/altijd soms soms % % De groep kwetsbare ouderen heeft doorgaans iets meer last van onveiligheidsgevoelens dan de groep niet kwetsbare ouderen. In zijn totaliteit hebben de senioren in Maastricht zowel overdag als s avonds meer onveiligheidsgevoelens dan de inwoners van Maastricht van 18 jaar en ouder. De woonbuurt 39

46 tabel g3.6 Percentage ouderen dat zich onveilig voelt op straat per gebied overdag Redenen onveilig gevoel s avonds Redenen onveilig gevoel gerangschikt van gerangschikt van GEBIED % % Binnenstad 24% Zuid-Oost 7% veel naar weinig genoemd junks, drugsdealers, eerder overvallen, gespuis, zwervers, druk verkeer jongeren op brommers, regelmatige overvallen Oost 11% ongure types, verkeer 37% Centrum-Oost 20% vreemdelingen, drugsverslaafden, ongure types, overvallen 56% 41% 55% veel naar weinig genoemd junks, durft in donker niet straat op, zwervers, te donker, ongure types, berovingen, criminaliteit hangjongeren, slechte verlichting, durft niet alleen over straat, geen overzicht door groenvoorziening, overvallen durft s avonds niet over straat, criminaliteit, ongure types, te weinig verlichting, hangjongeren ongure types, durft s avonds niet straat op, criminaliteit, junks, te weinig verlichting ongure types, drugsverslaafden, onveilig op straat, veel gespuis, Noord-Oost 9% 41% overvallen criminaliteit Noord 2% - 21% durft s avonds niet de straat op Bosscherveld/Boschpoort 11% drugsverslaafden 51% West-1 (groot) 13% agressief rijgedrag, brommers en West-1 (klein) 17% fietsers rijden op stoep, criminaliteit, 46% West-2 12% drugsverslaafden, tasjesroof hangjongeren, overvallen, drugs, (brom)fietsen op trottoir, criminaliteit Zuid-West 8% junks, tasjesroof 33% Totaal 13% 44% coffeeshop, junks, bang op straat, druk verkeer 42% te donker op straat, durft s avonds niet de straat op, ongure types, onveilig, hangjongeren, criminaliteit durft s avonds de straat niet op, 50% hangjongeren, criminaliteit, te weinig verlichting, drugsoverlast, overvallen te weinig verlichting, durft s avonds niet de straat op, onveilig, criminaliteit, hangjongeren, weinig politie Overdag voelt bijna een kwart van de senioren zich weleens onveilig op straat in de binnenstad. Eén op de vijf 65 plussers heeft ditzelfde gevoel in het gebied Centrum-Oost. In de avonduren voelt meer dan de helft van de ouderen uit de gebieden Binnenstad, Centrum-Oost, Bosscherveld/Boschpoort en West zich onveilig op straat. 40

47 3.6.3 Veiligheid in en rondom de woning De veiligheid in en rondom het huis is voor senioren van groot belang. De afgelopen 12 maanden is 16% van de ouderen in Maastricht gevallen in of rondom het huis. figuur 3.6 Percentage ouderen dat afgelopen 12 maanden is gevallen naar en niet 21 niet 13 totaal % Ongeveer 21% van de groep kwetsbare ouderen is de afgelopen 12 maanden gevallen, tegen 13% van de niet kwetsbare ouderen. Meer dan de helft van de groep senioren die afgelopen jaar is gevallen, is meer dan één keer gevallen. De belangrijkste oorzaken van valincidenten zijn slechte bestrating, ziekte en struikelen. Een compleet overzicht van genoemde oorzaken is hieronder weergegeven. De woonbuurt 41

48 Oorzaken valpartijen in volgorde van veel naar weinig genoemd. Slechte bestrating. Door ziekte (hart,zwakte,versleten knie/heup,hoge bloeddruk). Gestruikeld. Duizeligheid. Evenwichtsstoornissen. Gevallen van de trap. Uitgegleden. Gevallen met de fiets. Drempel(s). Bladeren op straat. Niet goed opgelet. Te snel willen zijn. Door gladheid 3.7 Slachtofferschap Onveiligheidsgevoelens hangen vaak nauw samen met het feit of men zelf slachtoffer is geweest van een bepaald delict. Senioren in Maastricht worden het meest slachtoffer van vernielingen aan auto s of vernielingen aan huis of tuin. Bijna één op de tien senioren heeft het afgelopen jaar met één van deze delicten te maken gehad. 42

49 tabel 3.3 Percentage senioren dat afgelopen 12 maanden slachtoffer is geweest van een delict soort delict % Poging inbraak woning 3% Diefstal uit woning 2% Diefstal uit auto 2% Vernieling aan auto 9% Diefstal van (brom)fiets 3% Straatroof 2% Zakkenrollerij 3% Vernieling huis of tuin 9% Bedreiging met lichamelijk geweld 1% Mishandeling 0% Totaal 24% In Maastricht is bijna een kwart (24%) van de ouderen het afgelopen jaar slachtoffer geweest van minimaal één van de delicten die staan opgesomd in bovenstaande tabel. Een nauwkeurigere schatting is het aantal delicten gerelateerd aan de bevolking van 65 jaar en ouder. Bij deze berekeningswijze legt een persoon die slachtoffer is geweest van meerdere delicten een zwaarder gewicht in de schaal. Het gemiddelde van Maastricht komt dan uit op 34%. Een vergelijking tussen kwetsbare- en niet kwetsbare senioren levert geen verschil op. De woonbuurt 43

50 tabel g3.7 Percentage delicten (slachtofferschap) per gebied GEBIED % Binnenstad 41% Zuid-Oost 34% Oost 27% Centrum-Oost 39% Noord-Oost 46% Noord 10% Bosscherveld/Boschpoort 42% West-1 (groot) 38% West-1 (klein) 41% West-2 29% Zuid-West 29% Totaal 34% Senioren die in de gebieden Binnenstad, Centrum-Oost, Noord-Oost, Bosscherveld/Boschpoort en West-1 wonen zijn afgelopen 12 maanden relatief vaker slachtoffer geworden van een delict dan senioren uit de overige gebieden in Maastricht. 44

51 Sociale participatie hoofdstuk Inleiding Een groot gevaar voor senioren is eenzaamheid. Ouderen moeten niet achter de geraniums gaan zitten, maar moeten zoveel mogelijk participeren in de maatschappij. In dit hoofdstuk wordt de situatie in Maastricht beschreven. 4.2 Activiteiten en bezigheden Bijna de helft van de Maastrichtse ouderen ontvangt regelmatig bezoek, gaat op bezoek of doet aan sport of aan bewegen, bijna een derde bezoekt regelmatig een kerk of moskee en ruim een kwart heeft een hobby of volgt een cursus. Eén op de vijf senioren is geregeld bezig met verenigingsactiviteiten. Wonen 45

52 tabel 4.1 Dagelijkse en/of wekelijkse activiteiten naar en niet niet totaal Activiteit % % % bezoek ontvangen 52% 44% 47% sporten, bewegen (bijv: wandelen, fietsen, sporten bij een vereniging) 34% 53% 45% op bezoek gaan 40% 46% 43% naar kerk, moskee of godsdienstige bijeenkomst 31% 29% 30% hobby/cursus 24% 31% 28% Verenigingsactiviteiten (anders dan sport) 18% 24% 21% passen op kleinkinderen 8% 21% 16% vrijwilligerswerk doen 8% 15% 12% uitgaan 9% 12% 11% verzorgen zieke partner 7% 7% 7% surfen op internet 3% 9% 7% bibliotheek bezoeken 3% 5% 4% betaald werk doen 1% 3% 3% bij anderen klussen 2% 4% 3% verzorgen andere zieke 2% 2% 2% politieke activiteiten 1% 1% 1% Een vergelijking tussen de kwetsbare en niet kwetsbare ouderen leert ons dat de niet kwetsbare ouderen veelal meer activiteiten of bezigheden hebben. Een uitzondering hierop vormt het ontvangen van bezoek, dit komt relatief meer voor bij de kwetsbare ouderen. Op zich laat tabel 4.1 een vrij positief beeld zien van de sociale participatie van ouderen in Maastricht. Wanneer echter wordt gekeken hoeveel senioren geen van de genoemde activiteiten of bezigheden dagelijks of wekelijks doen, dan blijkt dat 10% van de ouderen te zijn. 46

53 figuur 4.1 Percentage geïsoleerde ouderen naar en niet 13 niet 7 totaal 65 plus % Van de kwetsbare ouderen heeft 13% geen dagelijkse of wekelijkse bezigheden. Bij de niet-kwetsbare groep is dit 7%. Een nadere beschouwing van de groep geïsoleerde ouderen die niet tot de kwetsbare ouderen (7%) behoren, levert een variabel beeld. Deze groep kent dus geen eenduidige kenmerken. Bij de berekening van de gemiddelde participatie per gebied is gebruik gemaakt van een schaalscore. De mogelijke antwoordcategorieën per activiteit zijn: - 5 = (vrijwel) dagelijks; - 4 = wekelijks; - 3 = paar keer per maand; - 2 = 1 keer per maand of minder; - 1 = (bijna) nooit. Wonen 47

54 Vervolgens is het gemiddelde van alle genoemde activiteiten in tabel g4.1 berekend. In principe kan de schaalscore sociale participatie waarden aannemen tussen de 1 en 5. Hoe hoger de gemiddelde score, hoe meer bezigheden ouderen hebben. Ter verduidelijking is in onderstaande tabel naast de sociale participatie tevens het percentage geïsoleerde ouderen per gebied weergegeven. tabel g4.1 Sociale participatie en percentage geïsoleerde ouderen per gebied % geïsoleerd GEBIED Sociale niet participatie totaal Binnenstad 1,77 11% 5% 8% Zuid-Oost 1,81 9% 8% 8% Oost 1,82 10% 3% 6% Centrum-Oost 1,70 12% 12% 12% Noord-Oost 1,66 18% 8% 11% Noord 1,84 6% 4% 5% Bosscherveld/Boschpoort 1,69 4% 16% 12% West-1 (groot) 1,73 16% 7% 10% West-1 (klein) 1,67 18% 8% 12% West-2 1,75 14% 7% 10% Zuid-West 1,85 10% 6% 8% Totaal 1,77 13% 7% 10% De gemiddelde sociale participatie voor Maastricht komt uit op 1,77. De gebieden Noord-Oost, Bosscherveld/Boschpoort, Centrum-Oost en West-1 (klein) scoren lager dan de rest van Maastricht. Een benadering vanuit het percentage geïsoleerde ouderen levert dezelfde conclusie op. 48

55 4.3 Lidmaatschap verenigingen In Maastricht is 47% van de senioren lid van één of meerdere verenigingen. Het lidmaatschap van verenigingen ligt bij de groep kwetsbare ouderen iets lager dan bij de niet kwetsbare ouderen. Bij de kwetsbare ouderen is 60% geen lid van een vereniging. figuur 4.2 Lidmaatschap verenigingen naar en niet niet totaal 65 plus ja, meerdere v ja, 1 vereniging nee % In tabel 4.2 is weergegeven waarom senioren, die geen lid zijn van een vereniging, geen lid zijn. Wonen 49

56 tabel 4.2 Redenen waarom men geen lid is van vereniging* waarom geen lid vereniging % heb er geen zin in/geen behoefte 60% mijn gezondheid laat dat niet toe 20% weet niet welke verenigingen er zijn 5% heb niemand om mee samen te gaan 4% er is geen vereniging in mijn buurt 3% vind het te duur 3% heb geen passend vervoer 2% geen tijd 2% te oud 1% * percentages zijn gerelateerd aan de groep senioren die geen lid is van een vereniging (53%). Een meerderheid heeft aangegeven dat ze er geen zin of geen behoefte aan hebben. Bij één op de vijf ouderen laat de gezondheid het niet toe. 4.4 Senioren en computers Niemand kan tegenwoordig nog om de digitale snelweg heen. Of dit ook voor de ouderen in Maastricht geldt, wordt in deze paragraaf bestudeerd. Ruim twee derde van de Maastrichtse 65 plussers heeft geen beschikking over een computer met internet, bijna een kwart heeft deze voorziening thuis en 10% beschikt ergens anders hierover. 50

57 tabel 4.2 Aanwezigheid PC+internet naar en niet niet totaal beschikking PC+internet % % % ja, thuis 11% 28% 21% ja, ergens anders 10% 10% 10% Nee 79% 62% 69% Slechts 11% van de kwetsbare ouderen heeft thuis de beschikking over een computer met internet. Bij de niet kwetsbare ouderen is dit 28%. De aanwezigheid van een computer thuis betekent niet automatisch dat mensen er ook mee om kunnen gaan. In totaal zegt 81% van de Maastrichtse ouderen dat ze dit niet kunnen. Bij de kwetsbare ouderen is maar liefst 91% digibeet tegen bijna drie kwart bij de niet kwetsbare ouderen. tabel 4.3 Percentage senioren dat met computer kan omgaan naar en niet niet totaal Kan computer bedienen % % % Ja 9% 26% 19% Nee 91% 74% 81% Van de senioren die thuis beschikken over een computer met internet kan 71% hier ook mee omgaan. De overige 29% heeft thuis dus wel een PC maar kan deze niet bedienen. Bij de ouderen die geen beschikking hebben over een computer kan slecht een zeer kleine groep (5%) een computer bedienen. Een en ander is weergegeven in onderstaande tabel. Wonen 51

58 tabel 4.4 Beschikbaarheid PC+internet naar bediening beschikking PC+internet thuis ergens anders nee totaal Kan computer bedienen % % % % Ja 71% 10% 5% 19% Nee 29% 90% 95% 81% Op de vraag of men in de toekomst een computercursus zou willen volgen, heeft 25% positief geantwoord. Van de senioren die kunnen omgaan met een computer wil bijna de helft (47%) graag een cursus volgen. Bij de 65 plussers,die nog geen kaas gegeten hebben van computers, heeft 21% interesse in een cursus. 52

59 Wonen hoofdstuk Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op onderdelen die direct betrekking hebben op de woning waarin de senioren nu vertoeven. Aspecten als soort woning, indeling, speciale voorzieningen in de woning en de tevredenheid komen aan de orde. Ook worden verhuisplannen behandeld en als er verhuisplannen bestaan, wil men dan in dezelfde buurt blijven of naar een andere buurt? 5.2 Soort woning In Maastricht woont meer dan de helft (55%) van de senioren in een ééngezinswoning. Ruim een derde woont in een flat of etagewoning of een appartement en 6% van de 65 plussers woont tegenwoordig in een seniorenwoning. Wonen 53