This article from Familie & Recht is published by Boom juridisch and made available to anonieme bezoeker

Transcriptie

1 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr DOI: /FnR/ Samnlvingsovrnkomstn in d notariël praktijk Ptra Kuik, Prof. dr. Wndy Schrama n Prof. dr. Lon Vrstappn Aanbvoln citrwijz bij dit artikl Ptra Kuik, Prof. dr. Wndy Schrama n Prof. dr. Lon Vrstappn, 'Samnlvingsovrnkomstn in d notariël praktijk', F&R novmbr 2014, DOI: /FnR/ Inliding In dz bijdrag wordn d rsultatn van n mpirisch ondrzok dat in 2013 is vrricht naar d inhoud van gmaakt samnlvingsovrnkomstn gprsntrd. D rsultatn wordn voorafggaan door inlidnd n nig rlativrnd opmrkingn. Aan ht ind wordn voorzichtig nkl conclusis gtrokkn n aanbvlingn gdaan. D aanliding voor dit artikl is n bsprking in ht najaar van 2012 van Ptra Kuik mt Lon Vrstappn ovr haar scriptiondrwrp. Al snl kwamn w op ht id om ondrzok t don naar samnlvingsovrnkomstn. Gaandwg kwam d gdacht op om ondrzok t don naar d notariël praktijk van ht makn van samnlvingsovrnkomstn. Wndy Schrama wrd gvraagd als mdbglidstr op t trdn vanwg zowl haar rvaringn mt mpirisch ondrzok als haar affinitit mt dit ondrwrp vanwg haar profschrift n haar ovrig publicatis ovr dit ondrwrp. Ht blang van dit ondrzok is ht gbrk aan ggvns ovr notariël samnlvingscontractn. D achtrliggnd rdn om aandacht aan dit ondrwrp t schnkn is glgn in ht rapport Koud uitsluiting. Voor d boordling van d vraag of n in wlk omvang sprak is van koud uitsluiting tussn onghuwd samnlvrs warn mpirisch ggvns nodig ovr ht aantal parn mt n contract n d inhoud van di contractn. Ht blk chtr nit moglijk voor d ondrzokrs om kwantitativ n kwalitativ uitsprakn t don ovr d praktijk van ht makn van samnlvingsovrnkomstn; ondrzoksggvns warn r nvoudigwg nit, al bstondn wl indrukkn n vrmodns. Om d vraag t boordln of wtgving zoals di in andr jurisdictis bstaat, nodig of wnslijk is, is van blang t wtn wlk rol ht samnlvingscontract in d praktijk vrvult. In dzlfd priod kwam d samnlvingsovrnkomst ook in notariël kringn mr in d blangstlling t staan. D spcialistnvrniging Estat Plannrs in ht Notariaat (EPN) had ht voornmn d jaarvrgadring aan dit ondrwrp t wijdn. Ook intrnationaal staat ht ondrwrp in d blangstlling. D Commission on Europan Family Law (CEFL) is voornmns haar volgnd Principls-projct aan dit ondrwrp t wijdn. Ht is, kortom, n actul thma n di actualitit is nit zondr grond. 2 Ghuwd n onghuwd stlln in cijfrs Hovl stlln zijn gtrouwd n hovl parn wonn onghuwd samn? D populati ghuwd (n grgistrrd) parn is in Ndrland ongvr vir kr zo groot als d populati van onghuwd samnlvnd parn. Ndrland tld in 2013 circa onghuwd samnwonnd parn op 3,3 miljon ghuwd parn, dat is dus ongvr één op d vijf parn. Dit aantal blijft naar vrwachting groin: voorspld wordt dat vóór 2050 één op d dri parn onghuwd samnwonn. 1 Onghuwd samnlvn is in Ndrland nt als in vl andr landn n massavrschijnsl: ngn van d tin Ndrlands vrouwn makn in hun lvn ooit n priod van onghuwd samnlvn m. Daarntgn daalt ht aantal huwlijkssluitingn 2 gstaag. In 2012 is n diptrcord brikt: Huwlijkn Grgistrrd partnrschappn Totaal 1970: : : = : = : = Ht aantal huwlijkssluitingn daalt jaarlijks zowl in rlativ als in absolut zin. Ht aantal grgistrrd partnrschapssluitingn daalt ook, zij ht mindr hard. Kortom: r dot zich n vrschuiving voor van forml rlatis naar informl rlatis. D vraag dringt zich op of d wtgvr op d één of andr manir d vrmognsrchtlijk gvolgn van ht onghuwd samnlvn vrdrgaand zou motn rgulrn. Om di vraag t bantwoordn is inzicht in d notariël praktijk van samnlvingscontractn van blang. 3 Wat wordt in samnlvingscontractn grgld n wat nit? Bidt dat bschrming in gval van n rlatibruk? 3 Ghuwd n onghuwd samnwonrs: vrglijkbar gropn? Zijn ghuwdn n onghuwd samnwonndn mt lkaar t vrglijkn? Op dit trrin is winig mpirisch ondrzok gdaan. Aannmlijk is dat d grop onghuwd samnlvrs divrsr is samngstld dan d grop ghuwdn. Van blang is mt nam dat ht aandl ghuwdn mt thuiswonnd kindrn (1,6 miljon op 3,3 miljon) rlatif vl grotr is dan ht aandl onghuwd samnlvrs mt kindrn ( op ). Dit vrschil lijkt klinr t wordn, omdat r stds mr onghuwd 4 samnlvnd stlln kindrn hbbn. Ht is aannmlijk dat d vrschilln tussn ghuwd n onghuwd samnlvn nit groot zijn als d partnrs samn kindrn hbbn, maar mpirisch ondrzok is r nit gdaan.

2 In d total populati van ongvr onghuwd samnlvnd parn zijn op basis van ht Ondrzok gzinsvorming van ht CBS tnminst dri gropn t ondrschidn: 5 Erst grop: Twd grop: Drd grop: This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Samnlving als profhuwlijk : Na dz priod makn d mst partnrs n kuz tussn trouwn of uit lkaar gaan. Slchts n mindrhid (30%) gaat na samnlving bij wijz van profhuwlijk uit lkaar: 70% blijft ghuwd of onghuwd bij dzlfd partnr. D grop profhuwlijkn vormt d ovrgrot mrdrhid van d total populati van samnwonnd parn zondr kindrn. Samnlving als altrnatif voor ht huwlijk: En stds grotr grop van d bvolking kist voor onghuwd samnlvn als langdurig rlativorm, waarbij ht krijgn van kindrn gn aanliding vormt om alsnog t trouwn. 6 30% van d onghuwd samnlvnd parn hft kindrn ( ). D onghuwd samnlving is bij dz grop als ht war in plaats gtrdn van ht huwlijk. Dit typ rlati is dan ook aanzinlijk stabilr dan ht profhuwlijk : naarmat d samnlving langr duurt, vrschilt d stabilitit rvan stds mindr van di van ht huwlijk. 7 Samnlving na n rdr huwlijk: En drd grop bstaat uit oudr mnsn zondr thuiswonnd kindrn, di na d bëindiging van n rdr rlati, nu ht onghuwd samnlvn mt n niuw partnr vrkizn bovn n niuw huwlijk. Dz grop vormt n duidlijk mindrhid in d total populati. Glt op ht fit dat ht CBS ht ondrzok naar gzinsvormn nit hft voortgzt, zijn r gn rcnt ggvns bschikbaar ovr d ontwikklingn op dit punt. Duidlijk is dat zich vrschilln voordon tussn ghuwd n onghuwd samnlvnd stlln, maar wlk prcis n wat voor gvolgn dat hft, is nit duidlijk. 4 Bwust kuz om nit t huwn? Kist mn bwust nit voor ht huwlijk om d wttlijk rgling van ht huwlijk t ontlopn? Dz kwsti is rlvant bij d bantwoording van d vraag of d solidaritit n bschrming uit ht huwlijksvrmognsrcht ook togpast zoudn motn wordn op ht onghuwd samnlvn. Ook op dit punt ontbrkt gdgn mpirisch ondrzok, 8 zodat w ons motn basrn op d knnis di r is. Ndrlands ondrzok naar d kuz tussn ht huwlijk of ht grgistrrd partnrschap lijkt r voorzichtig op t wijzn dat partnrs primair op basis van motionl n symbolisch argumntn kizn voor d n of d andr rlativorm. 9 Ook lijkt uit dit ondrzok voort t vloin dat ht juridisch knnisnivau ovr rlatis t wnsn ovr laat. Vrdr zijn r aanwijzingn dat r in ht algmn gn sprak is van n bwust kuz om nit t trouwn vanwg d juridisch gvolgn van ht huwlijk. 10 Van d total grop onghuwd samnlvrs nomt slchts n mindrhid rdnn di zoudn kunnn wordn bgrpn als ht willn ontlopn van d wttlijk rgling van ht huwlijk ( principil tgn huwlijk n nit gbondn willn wordn ). Bij mannn is dat n kwart, bij vrouwn nog mindr. Dit rlativrt ht argumnt van d bwust gzamnlijk vrij kuz. Voorts is opmrklijk dat aanzinlijk mr mannn dan vrouwn zich principil tgn ht huwlijk vrklarn. Vrdr valt op dat n kwart van all vrouwlijk rspondntn (ook) d onwillighid van d partnr als rdn nomt. Vooral jong vrouwlijk rspondntn nomn dit als blangrijkst rdn. Bij mannn is dit slchts n vijfd. Dit vrschil valt samn mt n fitlijk conomisch onglijkhid, waarbij pr saldo d conomisch strk partij d man aan d conomisch zwakkr partij d vrouw d bschrming van d wttlijk rgling van ht huwlijk onthoudt. Ook dit houdt n rlativring in van ht argumnt van d bwust gzamnlijk vrij kuz. Tabl Nit-ghuwd samnwonrs di nit willn trouwn, naar rdn 11 Rdn Mannn % Vrouwn % Principil tgn huwlijk 14 8 Trouwn vogt nits to Nit gbondn zijn Partnr wil livr nit trouwn Vrwacht/wnst gn kindrn Totaal (abs.= 100%) N.B. Rspondntn kondn mr dan één rdn nomn. Daarom tlln d prcntags pr kolom nit op tot Statistikn samnlvingsovrnkomst Ho rgln onghuwd samnlvrs hun ondrling vrmognsrchtlijk rlati? Uit cijfrs van d Koninklijk Notariël Bropsorganisati (KNB) blijkt dat in % van d samnlvingsovrnkomstn in notariël vorm wrd opgmaakt. Rcntr ggvns ovr ht aandl notariël vrsus nit-notariël contractn ontbrkn. Uit cijfrs van ht CBS komt naar vorn 12 dat 50% van d onghuwd samnlvnd parn n samnlvingscontract hft gslotn. En samnlvingsovrnkomst komt ht vaakst voor bij oudr samnwonrs: in 2004 haddn zvn op d tin parn waarvan d vrouw oudr was dan vijftig jaar, n 13 samnlvingsovrnkomst gslotn. Uit ht Ondrzok Gzinsvorming 2003 van ht CBS blijkt dat één op d zs parn aangft in d tokomst n contract t willn sluitn, n dat nog n zsd daarovr twijflt. Slchts één op d zs (vooral jongr) parn is hlmaal nit van plan om ook maar its t gaan rgln. Mr statistikn ovr ht sluitn van samnlvingsovrnkomstn zijn r nit. Evnmin is bknd wat d inhoud is van d contractn di gslotn wordn, trwijl juist dat van blang is voor d vraag of wttlijk ingrijpn nodig is. 6 D vorm van d samnlvingsovrnkomst Voor ht sluitn van n samnlvingsovrnkomst bstaan gn algmn dwingnd vormvoorschriftn (art. 3:37 BW). Mn kan n samnlvingsovrnkomst bij wijz van sprkn achtrop n birviltj vastlggn. Voor n aantal spcifik rchtsgvolgn gldt wl dat d samnlvingsovrnkomst in notariël vorm mot wordn opgmaakt. Dat is bijvoorbld ht gval voor ht fiscaal partnrschap voor d rfblasting (art. 1a Succssiwt 1956), in divrs pnsionrglingn voor ht vrkrijgn van n rcht op partnrpnsion n voor d bschrming tgn lgitimarissn (art. 4:82 BW). In ht algmn gldt uitraard dat d notariël vorm in d sfr van ht bwijsrcht n d xcutorial titl voordln hft tn opzicht van n

3 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr ondrhands akt. 7 Rchtsgvolgn onghuwd samnlvn zondr samnlvingsovrnkomst Andrs dan voor ht huwlijk knt d wt gn algmn rgling voor onghuwd samnwonndn. Dat btknt dat r op ondrstaand puntn n duidlijk vrschil is mt partnrs di ghuwd zijn: Er gldt gn spcifik wttlijk rgling van d kostn van d huishouding, zodat d vraag rijst in wlk mat idr partnr dint bij t dragn aan di kostn. 14 Gn huwlijksgmnschap of vrrknplicht tr zak van inkomn of vrmogn; mn dlt in bginsl nit lkaars inkomn of vrmogn. 15 Onduidlijkhid ovr d vrmognsrchtlijk afwikkling bij schiding. Na bëindign van d rlati is r gn aanspraak op lvnsondrhoud (alimntati). Gn rcht op opgbouwd pnsion; d door d één opgbouwd pnsionrchtn motn nit bij schiding wordn gdld of vrvnd n r bstaat gn rcht op (bijzondr) nabstaandnpnsion. Gn andr wttlijk rchtn in ht rfrcht (zi d art. 4:28.v. BW), bhalv rcht op voortgztt bwoning gdurnd 6 maandn (art. 4:28 BW). Gn wttlijk rfrcht; d langstlvnd partnr rft nit van rchtswg bij ovrlijdn van d rststrvnd partnr. Wil mn in n soortglijk positi als langstlvnd chtgnotn vrkrn, dan zulln tstamntn n n samnlvingsovrnkomst motn wordn gmaakt. Op dz puntn hft d wtgvr dus gn rkning ghoudn mt d maatschapplijk ontwikklingn, maar op andr rchtsgbidn is di ontwikkling (soms al mr dan drtig jaar) wl in gang gzt. Op bijna all trrinn waar partnrrlatis rchtns rlvant zijn wordt htzlfd of n vrglijkbaar rchtsgvolg togknd aan ht onghuwd samnlvn: 16 ht huurrcht: art. 7:267 BW; ht familircht: art. 1:160 BW: ind alimntati bij samnlvn mt n andr als warn zij ghuwd of als haddn zij hun partnrschap latn rgistrrn; ht rfrcht: ht woonrcht van art. 4:28 lid 2 BW; d morl ondrhoudsgift van art. 4:69 BW; d lgitim porti, art. 4:82 BW; ht vrblijvingsbding, art, 4:126 BW. d fiscalitit: art. 5a Algmn wt inzak rijksblastingn; art. 1.2 Wt op d inkomstnblasting 2001; art. 1a Succssiwt d social zkrhid; ht straf(procs)rcht; d mrdrjarignbschrming (bwind n mntorschap; art. 1:432 BW n art. 1:451 BW). Na n schiding rijst d vraag ho d vrmognsrchtlijk afwikkling tussn d partnrs dint plaats t vindn. In d rgl komn partnrs daar ondrling (al dan nit mt n advocaat of mdiator) uit, maar r lijkt n tonam t zijn van ht aantal rchtszakn waarin n vrmognsrchtlijk gschil aan d rchtr wordt voorglgd. Daardoor ontstaat r langzaam maar zkr 17 mr duidlijkhid ovr d topasslijk rgls. D Hog Raad laat ruimt om rkning t houdn mt ht fit dat d vrmognsrchtlijk handlingn plaatsvondn tussn onghuwd samnlvnd partnrs, waardoor d topassing van d rgls uit ht vrbintnissn- n godrnrcht ondr omstandighdn mindr zaklijk is dan andrs ht gval zou zijn. D uitspraak van 18 d Hog Raad ovr d bijdragplicht aan d kostn van d huishouding uit 2012 is daar n voorbld van. D Hog Raad knt voor d vraag naar d draagplicht van d hypothkrnt gwicht to aan ht fitlijk handln van d partnrs. Ht fit dat r door d ontwikklingn in d rchtspraak langzaam mr duidlijkhid komt, btknt chtr nit dat n samnlvingscontract nit nuttig zou zijn. 8 Erfblasting Afgzin van ht lrstuk van ht fiscaal partnrschap in d inkomstnblasting gldt voor d rfblasting dat d partnr di mr 19 dan vijf jaar hft samngwoond n vrijstlling gnit van Hij btaalt ovr d rst van ht mrdr bovn ht vrijgstld bdrag slchts 10% blasting n vrvolgns ovr ht surplus bovn di slchts 20%. Dit gldt ook voor d partnr als di nog nit vijf jaar hft samngwoond, maar wl n samnlvingsovrnkomst mt n wdrzijds zorgvrplichting hft afgslotn. Voor d mnsn di nog maar kort samnwonn is n samnlvingsovrnkomst dus nodig

4 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr om gbruik t kunnn makn van d hog partnrvrijstlling. Is r gn samnlvingsovrnkomst mt wdrzijds zorgvrplichting n woont mn nog gn vijf jaar samn op htzlfd woonadrs in d gmntlijk basisadministrati, dan gnit mn n vrijstlling van slchts n mot mn ovr d rst van ht mrdr bovn ht vrijgstld bdrag 30% n vrvolgns 40% ovr ht mrdr bovn di Concrt: Stl r wordt naglatn aan d langstlvnd partnr, dan btaalt dz mt samnlvingsovrnkomst gn rfblasting n zondr ongvr Ht maakt dus voor d topassing van d rfblasting vl uit of r n samnlvingsovrnkomst is. 9 Vrmognsrchtlijk positi na schiding 20 Na schiding vrandrt d koopkracht. In plaats van één huishoudn, motn voortaan tw huishoudns bkostigd wordn zondr dat daar doorgaans dirct mr inkomn tgnovr staat. Vl ondrzok is r nit gdaan, maar op basis van wat r is, is d koopkrachtontwikkling van vrouwn mt inwonnd kindrn na vrbrkn van d rlati opmrklijk: na huwlijk : -21% na onghuwd samnwonn : -14% Ht lijkt rop dat vrouwn in onghuwd samnwoningsrlati financil zlfstandigr zijn dan in huwlijks rlatis: hun koopkracht daalt ondanks ht gmis aan alimntati mindr. D koopkrachtontwikkling van mannn na vrbrkn van d rlati is als volgt: na huwlijk : +33% na onghuwd samnwonn : +23% Bovnstaand conclusi lijkt ook t wordn bvstigd door d koopkrachtontwikkling bij mannn. Uit Gronings ondrzok 21 is gblkn dat ht aantal vrouwn mt thuiswonnd kindrn dat na ht bëindign van ht onghuwd samnlvn in rnstig financiël moilijkhdn graakt aanzinlijk vl grotr is dan na chtschiding. Ernstig financiël moilijkhdn don zich naar grov schatting voor bij: circa vrouwn di in koud uitsluiting warn ghuwd; circa vrouwn di onghuwd hbbn samnglfd. [/list] Er zijn dus aanwijzingn voor dat ht ontbrkn van n rcht op alimntati n van d compnsrnd wrking van ht huwlijksvrmognsrcht bij onghuwd samnlvrs rsultrt in n aanzinlijk grotr grop van problmgvalln dan bij ghuwdn. Dz problmatik is rlvant voor ht ondrwrp van ons ondrzok, omdat mn zich d vraag kan stlln in hovrr ht hbbn van n samnlvingscontract n d inhoud daarvan van invlod zijn gwst op ht aantal problmgvalln. 10 Wat kan in n samnlvingsovrnkomst grgld wordn? Mt n samnlvingsovrnkomst kunnn d rchtsgvolgn van n huwlijk bnadrd wordn. D blangrijkst zakn di in n samnlvingsovrnkomst grgld kunnn wordn zijn: vastlggn van idrs igndommn n ht ovrnkomn van bwijsrgls op dit punt; rgln van d draagplicht van d kostn van d huishouding; vrrknn of vrdln van inkomn n/of vrmogn; ovrnkomn van rcht op partnralimntati; ovrnkomn van rcht op partnrpnsion; ovrnkomn van vrblijvingsbdingn. [/list] Ht vrdint om mrdr rdnn aanbvling ook n tstamnt tn bhov van d langstlvnd partnr t makn, omdat d wt gn rfrcht voor d langstlvnd partnr knt. Vanuit juridisch prspctif is ht bst dan ook om idr n tstamnt én samn n samnlvingsovrnkomst op t latn stlln. 11 Ondrzoksopzt Andrs dan voor huwlijks voorwaardn bstaat gn rgistr van samnlvingsovrnkomstn, zijn d gmaakt samnlvingsovrnkomstn nit opnbaar n wordn gn statistikn bijghoudn van ht makn, wijzign n bëindign van samnlvingsovrnkomstn. D ghimhoudingsplicht van notarissn maakt ht onmoglijk om zondr tostmming van cliëntn op dzlfd wijz ondrzok t don als ht priodik ondrzok dat naar d praktijk van ht makn van huwlijks voorwaardn wordt gdaan. En bhoorlijk financiring is nodig om n vrglijkbar nauwkurighid n btrouwbaarhid ondrzok naar d praktijk van samnlvingsovrnkomstn t don. Dat zou immrs vrgn dat n statistisch vrantwoord grot grop van cliëntn individul bnadrd mot wordn om tostmming t gvn voor inzag van d gmaakt samnlvingsovrnkomstn. Daarna zou op soortglijk wijz als in ht huwlijks-voorwaardnondrzok ht grot aantal aktn dat uit dz slcti komt aan n grondig ondrzok motn wordn ondrworpn. Daarvoor haddn w noch d financiël middln, noch d tijd. Daarom is voor n andr opzt van ht ondrzok gkozn. D bropsgrop di zich mt ht makn van samnlvingsovrnkomstn bzig houdt ht notariaat is bvraagd ovr dz praktijk aan d hand van n digital vragnlijst. Dit was kostnfficiënt n btrkklijk snl t ralisrn. Daarm is ht qua opzt n vrknnnd ondrzok, dat n rst bld gft van d notariël praktijk. Dat houdt tvns in dat d rsultatn mt nkl mitsn n marn motn wordn bzin. W wtn nit in hovrr d uitkomstn van dit ondrzok rprsntatif zijn voor d notariël praktijk in hl Ndrland.

5 En rol splt daarbij dat onduidlijk is in hovrr d rspondntngrop rprsntatif is. Ndrland tld in (kandidaat-)notarissn. Om hn t brikn zijn mt hulp van d KNB all notariskantorn bnadrd mt ht vrzok om m t wrkn aan ht ondrzok door ht invulln van n vragnlijst door (kandidaat-)notarissn mt n familirchtpraktijk. Van d aangschrvn notarissn vuldn 137 mnsn d vragnlijst in. Nit bknd is wat ht aandl is van (kandidaat-)notarissn dat zich daglijks mt familirchtzakn bzig houdt. Aangnomn dat dit 20% bdraagt, dan zou d ntto-rspons 22% zijn (137/3187). Ligt ht aandl op 25%, dan is d ntto-rspons 17%. En twd punt, van blang voor d btrouwbaarhid, is d vraag of sprak is van slcti-ffctn in d rspons. Dat kunnn w nit nagaan, omdat landlijk ggvns ovr d knmrkn van notarissn mt n familipraktijk ontbrkn. Er is n aantal aanwijzingn dat d spriding van d rspondntn rdlijk is, nu d rspondntn ovr ht land vrsprid zijn, wrkzaam zijn in grot n klin gmntn n r zowl grot als klin kantorn hbbn dlgnomn. Ook hbbn ongvr vnvl mannn als vrouwn mgdaan. D hlft van d rspondntn was notaris n d andr hlft kandidaat-notaris (zi hirna ondr 13). 12 Inhoud n opzt vragnlijst Bij ht opstlln van d vragnlijst zijn onz hypothss ovr d praktijk van samnlvingscontractn lidnd gwst. Ht dol van ht ondrzok was om in d rst plaats zicht t krijgn op d advisring door d notaris aan onghuwd samnlvnd parn. Ho advisrn (kandidaat-)notarissn cliëntn di bij hn komn voor n samnlvingsovrnkomst? Wlk ondrwrpn komn aan d ord, bstaat r n bpaald advisringsblid n wlk standaardmodlln wordn gbruikt? Zijn r factorn di van invlod zijn op d advisring door d notaris? Naast algmn vragn ovr d praktijk n d notaris zijn in d rst plaats tw casus gprsntrd n is gvraagd wat d notaris op n aantal puntn zou advisrn. Vrvolgns zijn spcifik vragn gstld ovr d volgnd ondrwrpn: Modlln Aanliding voor ht makn van samnlvingsovrnkomstn Ht gbruik van vragnlijstn mt tolichtingn Vrrkning van inkomstn of vrmogn Partnralimntati Vrblijvingsbding Pnsionaansprakn Rgling mrinbrng bij aanschaf godrn Combinati mt tstamntn Bwust zijn van problmn bij ontbrkn van n samnlvingsovrnkomst n d voordln daarvan[/list] D rsultatn wordn hirna pr ondrwrp gprsntrd. Daarbij wordt d trm samnlvingsovrnkomst in d grafikn tot sok afgkort. 13 Rspondntn This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr D man/vrouw vrhouding is ongvr glijk (50% man, 50% vrouw); n d spriding tussn notaris n kandidaat-notaris is 50%-50%. Om in bld t brngn wlk aandl van d wrkzaamhdn van d notarissn btrkking hft op d familirchtpraktijk is daarovr n vraag gstld. In ondrstaand grafik zijn d rsultatn daarvan opgnomn. Grafik 1 Aandl familizakn tn opzicht van ht total aantal zakn Om d spriding van d rspondntn in kaart t brngn is gvraagd naar d omvang van d gmnt waar d notaris wrkzaam is n d rgio waarin. Dat lvrt ht volgnd bld op: Grafik 2 Inwonraantal gmnt wrkzam (kandidaat-)notaris

6 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Grafik 3 Rgio kantoor wrkzam (kandidaat-)notaris 14 Analys van d rsultatn 14.1 Casus D vragnlijst bgint mt tw casuspositis, waarvan d rst n bginnnd stl btrft dat gaat samnwonn na d studi n nog gn kindrn hft. D aanliding voor d gang naar d notaris is d aankoop van hun rst huis. Ht gaat dus om startrs di ht onghuwd samnlvn moglijk als opstapj naar n vntul huwlijk bschouwn, n typisch voorbld van d rst grop van onghuwd samnlvnd stlln zoals hirvoor ondr 3 omschrvn. D twd casus btrft n stl dat al gruim tijd samnwoont in hun gmnschapplijk huis, al n kind hft n nit wnst t huwn maar wl alls god grgld wil hbbn. Kortom: n typisch voorbld van d twd grop onghuwd samnlvnd zoals hirvoor omschrvn. Aan d notarissn is n groot aantal ondrwrpn voorglgd dat in idr casuspositi grgld zou kunnn wordn in ht samnlvingscontract, waarbij d rspondntn mostn aanvinkn wlk ondrwrpn zij zoudn rgln in ht contract. Mn kon mrdr antwoordn tglijk aanvinkn. In ondrstaand grafik is in d linkrbalk opgnomn hovl van ht total aantal rspondntn op dat btrffnd punt n rgling zou opnmn in d startrscasus n d rchtrbalk gft wr hovl notarissn uit d stkprof dat voor casus 2 zoudn don. Op dz manir wordt inzichtlijk wlk vrschilln zich voordon in d advisring. Grafik 4 Ondrwrpn in samnlvingsovrnkomst bij startrs n gvordrdn

7 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr D grafik laat zin dat d advisring in bid situatis voor n groot aantal rglingn in n contract min of mr vrglijkbaar is. Knnlijk spln d vrschilln in d tw bschrvn casuspositis gn rol. Rglingn ovr d kostn van d huishouding n idrs igndommn zijn ondrwrpn di nit afhanklijk zijn van d duur n aard van d rlati. Of r nu kort of lang wordt samngwoond, ht is knnlijk voor bid gvalln voor d grop rspondntn van blang drglijk rglingn op t nmn. Daarbij kan wordn opgmrkt dat d inhoud van d rgling wl andrs zou kunnn zijn: solidaritit is vrmodlijk mr in lijn mt d langdurnd samnwoning mt kindrn dan d jong stlln, maar of d notarissn ook n andr inhoudlijk rgling opnmn, hbbn w nit gvraagd. Bdingn di wijzn op mr solidaritit of n vrdrgaand vrmognsvrstrngling lijkn op voorhand mr aangwzn voor situatis als aan d ord in d twd casus. In dit opzicht zijn d vrschilln duidlijk tussn bid casus waar ht gaat om vrrknbdingn: in casus 2 wordn di bduidnd vakr gadvisrd dan in ht gval van n jong stl als in casus 1. En vrglijkbaar punt dot zich voor bij alimntati n pnsionvrvning: bij d samnwonrs mt kindrn is duidlijk sprak van n andr advisring door d ondrvraagd notarissn. Dit vrschil is in lijn mt d vrwachting. Intrssant is daarnaast d vrglijking mt d situati voor ghuwdn. Ongvr 75% van d chtgnotn is in alghl gmnschap van godrn ghuwd n d hlft van d rstrnd 25% is n vrrknstlsl ovrngkomn. Dat btknt dus dat in bijna 90% van d huwlijkn ht opgbouwd vrmogn mt lkaar wordt gdld. Voor onghuwd partnrs wordt dit door notarissn maar in d hlft van d gvalln gadvisrd, trwijl d fitlijk situati in d twd casus vrglijkbaar is mt n huwlijk Modlln Aan d rspondntn is gvraagd wlk ondrwrpn zij in ht algmn (dus los van d tw casus) in n samnlvingscontract opnmn. Dat lvrt ht volgnd bld op. Grafik 5 Mst voorkomnd bdingn in samnlvingsovrnkomst

8 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Uit d grafik blijkt dat d mst gnomd bdingn d volgnd zijn: Dfinitis van d bgrippn kostn van d huishouding n inkomn n vrmogn Rgling btrffnd d gmnschapplijk kostn van d huishouding Rgling btrffnd igndom van gmnschapplijk godrn n n bwijsrgling Rgling btrffnd prmis lvnsvrzkring Rgling voor n/of-bankrkningn En vrblijvingsbding Rgling nabstaandnpnsion Staat van aanbrng Rgling ovr ht ind van ht contract Om t bzin in hovrr ht advisringsblid is afgstmd op d fitlijk situati van cliëntn is d vraag gstld hovl modlln van samnlvingsovrnkomstn mt nig rglmaat gbruikt wordn. D vrwachting bstaat dat ht door ht gbruik van mrdr modlln moglijk is om rkning t houdn mt uitnlopnd fitlijk situatis. Ondr n modl wordt ook vrstaan ht gbruik van wznlijk vrschillnd variantn van htzlfd modl, htgn ook aan d rspondntn zo is uitglgd. Grafik 6 Variati aan modlln

9 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Uit dz grafik kan wordn opgmaakt dat d mst kantorn (63%) één of tw modlln gbruikn. Its mr dan n drd van d kantorn hft dri of mr modlln, waarbij vir rspondntn rapportrn ovr zvn modlln t bschikkn. Ht modllnbstand van kantorn lijkt doorgaans nit bijzondr groot t zijn. Uit d opmrkingn di door d notarissn zijn gmaakt blijkt dat d vrschilln in d modlln vooral schuiln in: d rgling van d inbodl (privé of gmnschapplijk); vrschilln in ht inkomnsbgrip dat wordt ghantrd voor d rgling dr kostn van d huishouding; d rgling inbrng ign woning n waard vrrkning; nvoudig n kort modl vrsus uitgbrid n lang modl Aanliding n rdnn voor ht makn van samnlvingsovrnkomstn W hbbn gprobrd inzicht t krijgn in d aanliding voor stlln om n notaril samnlvingscontract op t latn stlln (wlk gburtnis) n d rdnn daarvoor (bijvoorbld fiscal rdnn). Knnlijk is d wijz waarop w dat gdaan hbbn nit hldr gwst, omdat d antwoordn di als opn vraag ggvn kondn wordn door lkaar hn lopn. Er wordt dus winig ondrschid gmaakt tussn aanliding n rdn. Naast d in d vraag ggvn aanlidingn Ht aanschaffn van n gzamnlijk woning, samnwonn van d partnrs, d gboort van n kind wordt ht startn van n ondrnming gnomd. Wat btrft d rdnn voor ht aangaan van n samnlvingsovrnkomst vrondrstldn w dat d volgnd rdnn daarbij van blang warn: Ht trffn van n rgling voor lkaar, Fiscaal voordl bhaln, Duidlijkhid wat btrft d financiën (huishoudpot, aandl woning, privé igndommn), Om t zijnr tijd aanspraak t kunnn makn op nabstaandnpnsion (partnrpnsion), Ht bidt duidlijkhid op ht momnt dat d rlati vrbrokn wordt, Bsparing van rfblasting, D positi van d langstlvnd partnr in ht rfrcht god rgln. Daarnaast wordt gnomd alimntati, motionl rdnn, ht rgln van d schuldn van d partnrs n ht vastlggn van d ign inbrng in d woning. Ook hbbn w aan d rspondntn gvraagd wat volgns hn (n dus nit d cliënt) d blangrijkst rdnn zijn om n samnlvingscontract op t stlln. 1. Ht trffn van n rgling voor lkaar 2. Fiscal voordln zoals partnrvrijstlling 3. Aanspraak nabstaandnpnsion 4. Duidlijkhid financiën 5. Positi langstlvnd in rfrcht god rgln 6. Bsparing rfblasting 7. Duidlijkhid bij ind rlati 14.4 Ht gbruik van vragnlijstn bij d advisring D voorbriding op n gsprk bij d notaris is blangrijk. Om inzicht t krijgn in d fitn di rlvant zijn voor d advisring kan vooraf n vragnlijst wordn opgstuurd di door d cliëntn wordt ingvuld. Gvraagd wrd naar ht tozndn van n drglijk vragnlijst. Grafik 7 Wl of gn vragnlijst

10 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Grafik 8 Gn vragnlijst voorafgaand aan ht gsprk vrzondn Opvallnd is dat mn n vragnlijst vaak wl tn bhov van ht opstlln van huwlijks voorwaardn tostuurt, maar nit bij n samnlvingsovrnkomst. Vl kantorn latn ht bij d mondling bsprking op kantoor Vrrkning van inkomstn of vrmogn D intrssantst vragn btrffn naar ons id ht opnmn van bdingn waaruit blijkt dat d partnrs wl of nit hun inkomstn of vrmogn op d n of andr manir willn dln mt lkaar. Hir splt moglijk nit alln n rol mt wlk opvattingn d cliëntn zlf bij d notaris binnnkomn, maar ook ho d notaris doorgaans zal advisrn. Ook is blangrijk ondr wlk grop (zi hirvoor ondr 3) ht btrffnd stl valt t scharn. Grafik 9 Vrrkning inkomstn of vrmogn pr 100 samnlvingsovrnkomstn

11 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Uit dz grafik blijkt dat r winig vrrknbdingn wordn opgnomn in samnlvingsovrnkomstn. Howl d rspondntn bij d vragn ovr d advisring aan d tw vrschillnd stlln in ht gval van d langdurnd rlati mt kindrn aangvn in its mindr dan 50% van d samnlvingsovrnkomstn n vrrknbding n vrvning van oudrdomspnsion advisrn, gft d bantwoording op dz vraag n andr bld. Bij d mst notarissn komt n vrrknbding in mindr dan 20% van d gvalln daadwrklijk voor. Dit grot vrschil valt moglijk t vrklarn doordat ht aantal stlln dat zich tot d notaris wndt n dat tot d rst catgori onghuwd samnwonndn bhoort (d startrs ) vl grotr is dan ht aantal dat tot d twd catgori bhoort (d gvordrdn ). Hirin schuilt n problm: als d situati van n stl van d rst fas als startrs door d tijd hn vrandrt tot gvordrdn n mn in d tussntijd d notaris nit bzokt, dan hft mn n rgling di vrmodlijk nit mr god bij d situati past. Dit is n blangrijk aspct voor d notariël praktijk. En priodik APK (kuring) van ht contract zou naar ons id zo gk nit zijn. Wliswaar gaan daarm vrmodlijk xtra kostn gpaard, maar ht blang n ht nut daarvan motn aan cliëntn uitglgd kunnn wordn. Opvallnd is dat n klin dl van d rspondntn (in totaal zs) aangft dat in bijna all gvalln gkozn wordt voor n contract mt n inkomstn- of vrmognsvrrknbding. Dit is n intrssant ggvn, dat moglijk duidt op n vrschil in advisringsblid. Tglijk gaat ht om n klin grop, zodat nit ondnkbaar is dat dz rspondntn d vraag nit juist hbbn bgrpn of andrs hbbn ingvuld. Daar plit tgn dat ook bij d vragn ovr pnsion n alimntati duidlijk vrschilln bstaan in contractn mt n zondr pnsionvrrkning n n alimntatiplicht. Dnkbaar is ovrigns ook dat d btrffnd rspondntn n van d normal clintèl afwijknd grop bdinn, al is dat op voorhand nit rg waarschijnlijk. Als d vraag indrdaad god bgrpn n bantwoord is n ht publik door di rspondntn wordt bdind nit afwijkt van d normal cliënt van d notaris, dan lidt dat tot d intrssant bvinding dat d notaris knnlijk grot invlod hft op wat uitindlijk in d akt trcht komt. Andrs gformulrd: d inhoud van d samnlvingsovrnkomst lijkt in hog mat bpaald t wordn door (ht advis van) d notaris. Wi mt dzlfd casus ondr d arm bij notaris X binnnwandlt, zou wl ns mt n op blangrijk puntn ghl andr samnlvingsovrnkomst d dur uitlopn dan wannr mn bij notaris Y t rad gaat. Dat gft in trmn van rchtsbschrming t dnkn. Om na t gaan of d advisring vrschilt, is ook d vraag gstld op wins voorstl n vrrknbding trzak van inkomstn n/of vrmogn in n samnlvingscontract wordt opgnomn: d cliënt, d notaris, of andrs. Grafik 10 Initiatif voor vrrknbding In 35% van d gvalln stlt d notaris dit voor, in 49% van d gvalln komt d cliënt rm. Of d notaris in ht gval d cliënt r nit m zou komn, dit toch gadvisrd zou hbbn, wtn w nit.

12 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Om in bld t krijgn wlk factorn van invlod zijn op ht advis van d notaris om al dan nit n vrrknbding op t nmn in ht contract is gvraagd wat d blangrijk puntn zijn. Grafik 11 Factorn bij advisring vrrknbding Vooral wannr partnrs kindrn hbbn of wannr zij nit bidn n inkomn hbbn, advisrt d notaris om n vrrknbding op t nmn. Soms advisrt d notaris ook om juist gn vrrknbding op t nmn. D rdnn waarom gn vrrknbding wordt opgnomn, zijn hirondr vrmld, maar d antwoordn, di via n opn vraag ggvn kondn wordn, zijn uitnlopnd n moilijk ondrling vrglijkbaar. Grafik 12 Rdnn nit-opnmn vrrknbding door notaris Opmrking vrdint dat ht aantal rspondntn op dz vraag t laag is om daaraan n conclusi t vrbindn. D loss bantwoording gft chtr soms wl t dnkn: Ik hb ht nog nooit mgmaakt dat mn hirom vrog. Zlf bn ik gn voorstandr. Af n to wl vrhuis/inrichtingsvrgoding bij vrbrkn rlati. Wij makn r gn. Zlf nog nooit m gmaakt. Zijn mstal jong startrs. Eignlijk J bsprkt dit n vaak willn z ht dan. Ook latn cliëntn vaak hun inkomns naar d n/ofrkning (mt n/of spaarrkning) ovrmakn, dus don z ht ignlijk al. Er blijkt gn bhoft aan. [/list] Aan d rspondntn is d vraag voorglgd wat voor cliëntn di zlf mt ht voorstl komn n vrrknbding trzak van inkomstn n/of vrmogn op t nmn/ vrmogn t willn dln daarvoor d mst voorkomnd rdn is. Grafik 13 Rdnn opnmn vrrknbding voor cliënt

13 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Hiruit blijkt dat financiël glijkwaardighid, kindrn n ht risico op carrièrbruk vrrwg d mst voorkomnd rdnn zijn om n vrrknbding op t nmn Partnralimntati D vraag naar ht opnmn van d vrplichting om na vrbrking van d samnlving alimntati t btaln laat n soortglijk bld zin als hirvoor wrd gschtst bij ht opnmn van vrrknbdingn tr zak van inkomn n/of vrmogn. Grafik 14 Frqunti partnralimntatibding Uit dz grafik blijkt grot glijknis mt d grafik ovr ht opnmn van vrrknbdingn trzak van inkomn of vrmogn, als wrggvn hirvoor ondr Kortom, n contractul alimntatiplicht is vnmin populair. Als ongvr 90% aangft dat ht in mindr dan 20% van d gvalln voorkomt, dan kan d conclusi gtrokkn wordn dat ht nauwlijks ovrngkomn wordt. Opmrklijk is ook hir wr zoals hirvoor al wrd aanggvn dat bijna 7% van d rspondntn vrijwl altijd n rcht op partnralimntati opnmt. Ht lijkt r dus op dat ht ook wat partnralimntati btrft r maar vanaf hangt bij wlk notaris d onghuwd samnwonrs binnnstappn. Voor chtgnotn gldt d partnralimntatirgling uit Bok 1 BW, maar als r n contractul alimntatiplicht wordt opgnomn in n samnlvingscontract rijst d vraag ho di ruit zit. Dz vraag is voorglgd waarbij mn kon kizn uit tw optis, namlijk aansluiting bij d rgling di gldt voor ghuwdn of n spcifik rgling van ht kantoor. Grafik 15 Inhoud alimntatirgling

14 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Als n rgling voor partnralimntati opgnomn wordt, dan is d rgling mstal (80%) inhoudlijk glijk aan di voor ghuwdn. In 20% van d gvalln wordt n spcifik kantoorrgling opgnomn. Bij d opti andrs, namlijk. gft n grot mrdrhid aan dat d algmn rgling van ht kantoor aangpast wordt aan d wnsn van d cliënt. En kwart gft aan dat d alimntatirgling vrschilt van d rgling voor ghuwdn. Dz ggvns zijn gbasrd op d antwoordn van ongvr twintig rspondntn n lnn zich daarm nit voor gnralisring. Als n rgling wordt opgnomn gburt dat in 41% van d gvalln op initiatif van d notaris, bij 45% op initiatif van d cliënt n voor d rstrnd 12% wrd n andr antwoord ingvuld. In dit opzicht is r dus n grot ovrnkomst mt ht bld voor d inkomns- n vrmognsvrrknbdingn: ht is vakr d cliënt dan d notaris di ht voorstlt, al is ht vrschil mt inkomns- n vrmognsvrrknbdingn mindr groot. Grafik 16 Tolichting nit opnmn partnralimntati Op d vraag waarom gn partnralimntatibding wrd opgnomn in ht samnlvingscontract gft 62% aan dat zij d cliëntn hirovr wl hbbn voorglicht, maar dat mn r nit voor kist, trwijl 12% aangft dit nit op t nmn op advis van drdn. Ongvr 25% van d rspondntn gft aan dat dit afhanklijk is van d wns van d cliëntn. Intrssant was na t gaan of ht prspctif van d notaris om n drglijk bding op t nmn vrschilt van dat van d cliënt. Hirondr is wrggvn wat voor d notaris rspctivlijk d cliënt d mst voorkomnd rdnn zijn om partnralimntati op t nmn. Grafik 17 Mst voorkomnd rdnn voor d notaris om bding partnralimntati t advisrn

15 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Grafik 18 Mst voorkomnd rdnn voor d cliënt om partnralimntati op t nmn Er zijn op hoofdlijnn ovrnkomstn tussn bid figurn, al is voor d notaris d komst van kindrn n vakr voorkomnd rdn om n partnralimntatibding op t nmn dan voor d cliënt Vrblijvingsbding Om fiscal rdnn is ht gunstig om n vrblijvingsbding op t nmn. D rst vijf jaar van d samnlving wordt htgn via n vrblijvingsbding om nit wordt vrkrgn, nit fictif in d rfblasting btrokkn. Daarna zal d partnr na ovrlijdn van zijn partnr door d glijkstlling mt ghuwdn in aanmrking komn voor d grot vrijstlling van d langstlvnd. Ook in andr fiscaal opzicht is ht hbbn van n samnlvingsovrnkomst gunstig. Als r kindrn zijn, zal n rgling tn bhov van d langstlvnd partnr op ovrnkomstig wijz als d wttlijk vrdling (art. 4:13.v. BW), nit zondr n samnlvingsovrnkomst kunnn (vgl. art. 4:82 jo. 126 n 129 BW). Kortom, dit maakt ht d moit waard om t ondrzokn ho vaak vrblijvingsbdingn daadwrklijk voorkomn. Dat lvrt ht volgnd bld op. Grafik 19 Frqunti opnam vrblijvingsbding

16 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr W wistn al dat ht vrblijvingsbding n blangrijk rdn is om n samnlvingsovrnkomst t makn. Dz grafik bvstigt dit. Ht vrblijvingsbding is populair. D solidaritit wordt vooral vorm ggvn door dz n andr voorziningn (rcht op nabstaandnpnsion, zi hirna) di wrkn na ovrlijdn van n van d partnrs. Er zijn dus aanwijzingn dat d postrlationl solidaritit zich vooral op di situati richt n nit zozr op d situati na schiding. Op wins initiatif wordt n vrblijvingsbding in n samnlvingscontract opgnomn? D notaris advisrt volgns d rspondntn in mr dan 60% van d gvalln n vrblijvingsbding op t nmn. In 30% van d gvalln komn cliëntn zlf mt ht id. Rspondntn gavn ook vaak aan dat ht allbi gburt, of dat ht standaard in d akt of ht modl staat. Op d vraag in wlk gvalln d (kandidaat-)notaris advisrt n rgling ovr n vrblijvingsbding in n samnlvingsovrnkomst op t nmn komt ht volgnd naar vorn. Grafik 20 Mst voorkomnd rdnn voor notaris om vrblijvingsbding t advisrn D mst voorkomnd rdn voor ht advis n vrblijvingsbding op t nmn is d aankoop van n gzamnlijk woning of gzamnlijk godrn. Ook n vrblijvingsbding als altrnatif voor ht tstamnt wordt vaak gadvisrd. En groot dl van d rspondntn gaf aan dat z juist gn vrblijvingsbding advisrn wannr r kindrn zijn. D gdacht zal zijn dat d vrzorging van d langstlvnd partnr in dat gval btr door middl van tstamntn grgld kan wordn. Dit aangzin vrblijving om nit implicrt dat d rfrchtlijk aansprakn van d kindrn nit ook d aan d langstlvnd vrblvn godrn omvattn. D aan d langstlvnd vrblvn godrn bhorn namlijk wl tot d rfrchtlijk aansprakn van d kindrn. Voor cliëntn is volgns d rspondntn ht volgnd van blang. Grafik 21 Mst voorkomnd rdnn voor cliënt om n vrblijvingsbding op t nmn

17 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Blangrijk is dat n vrblijvingsbding d trkkn hft van n tstamntair voorzining. Soms latn d partnrs ht dan ook bij ht makn van n samnlvingsovrnkomst n komn tstamntn pas aan d ord als r kindrn komn. Intrssant is ook d vraag t stlln waarom vrblijvingsbdingn wl vl voorkomn in samnlvingsovrnkomstn n nit in huwlijks voorwaardn. Dz vraag is zkr rlvant, aangzin tstamntair voorziningn uit hun aard nzijdig hrropbaar zijn n n vrblijvingsbding nit. In dit vrband is intrssant om t bzin in hovrr in samnlvingsovrnkomstn ht vrblijvingsbding trugtrdt indin ht fiscal voordl na vijf jaar wgvalt. Grafik 22 Frqunti trugtrdbpaling Ht bld is dat ht vrblijvingsbding in vrrwg d mst gvalln zijn wrking bhoudt. Uit dz informati kan nit wordn afglid of dit n bwust kuz is of dat dz variant gwoonwg nit in ht modl staat of mt d cliënt bsprokn wordt. Daarom is ook gvraagd naar d rdnn om ht vrblijvingsbding nit t latn trugtrdn. Grafik 23 Rdnn om vrblijvingsbding nit t latn trugtrdn

18 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Uit dz grafik blijkt dat r wl dglijk rkning m wordt ghoudn, maar dat r vlal gnog andr rdnn zijn om d wrking van ht vrblijvingsbding in stand t houdn Pnsionaansprakn Pnsionn zijn n blangrijk ondrdl van d inkomns- n vrmognspositi; rdn om ook op dit punt vragn t stlln ovr d advisring n d contractn: komn rglingn ovr pnsionaansprakn vaak voor n wat is d inhoud? D rst vraag handld ovr d frqunti van pnsionrglingn in samnlvingsovrnkomstn. Grafik 24 Frqunti pnsionaansprakn D grafik is duidlijk: in vrijwl all samnlvingsovrnkomstn komn pnsionrglingn voor. Maar wat staat r in? Daarovr gaan d volgnd vragn. Grafik 25 Opnmn bding pnsionvrrkning of vrvning

19 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Ook dz grafik vrtoont glijknis mt di ovr vrrknbdingn trzak van inkomn of vrmogn n partnralimntati. Pnsionvrrkning komt maar winig voor. Nabstaandnpnsion is prima, maar gn vrrkning van ht opgbouwd oudrdomspnsion bij ht vrbrkn van d rlati. Ook hir is sprak van n klin prcntag rspondntn (bijna 11%, dat zijn 15 rspondntn) dat aangft dat pnsionvrrkning wél vrijwl altijd wordt opgnomn. Ook voor pnsionvrrkning is intrssant om t bzin ho vr di postrlationl solidaritit gaat. Ho is ht grgld mt btrkking tot ht nabstaandnpnsion na vrbrking van d rlati? Moglijk is om t rgln dat di togknd aanspraak bij vrbrkn van d samnlving wr mot wordn inglvrd. Grafik 26 Frqunti inlvrn nabstaandnpnsion bij schiding W zin dat op dit punt sprak is van grot divrsitit. Ht is d vraag of dit ook wrgft ho d gmiddld cliënt r wrklijk ovr dnkt, of dat ht door d notaris wordt opgnomn, omdat ht nu nmaal in ht modl staat. Ht initiatif voor ht opnmn van n rgling ovr pnsionaansprakn komt in ovrwgnd mat van d notarissn (60%) vrsus 25% van cliëntn n 15% andrs. Indin d rspondntn andrs, namlijk.. hbbn ingvuld hbbn zij dit toglicht mt ht antwoord dat soms d notaris n soms d cliënt dit dot n dat d aanliding ht modl zlf is. Uit di antwoordn kan d aanwijzing wordn ghaald dat ht modl n blangrijk richtlijn is voor ht uitindlijk samnlvingscontract. D rdnn om n rgling op t nmn zijn voor d notaris rspctivlijk d cliënt als volgt wr t gvn. Grafik 27 Rdnn voor d notaris om n rgling pnsion op t nmn

20 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Grafik 28 Mst voorkomnd rdnn voor d cliënt om n rgling pnsionn op t nmn Ht bld loopt licht uitn n d antwoordoptis di zijn ingvuld zijn nit glijk. Voor d notaris spln mr rdnn n rol dan voor cliëntn, voor wi d zorgplicht na ovrlijdn d mst voorkomnd rdn is Rgling mrinbrng bij aanschaf godrn Vaak wordn samnlvingsovrnkomstn gslotn naar aanliding van d aanschaf van n woning. Daarbij wordt mstal ook n vrblijvingsbding opgnomn. Als d n partnr mr ign gld inbrngt dan d andr rijst d vraag ho dit ondrling 22 grgld wordt. Allrli bdingn zijn dnkbaar. Op wins voorstl wordn drglijk bdingn opgnomn? Ht voorstl om n rgling ovr d inbrng van ign gld op t nmn komt vakr van d notaris (48%) dan van d cliënt (35%). Wannr d rspondntn andrs als antwoord hbbn ggvn, hbbn zij dit toglicht mt ht fit dat dit wisslt van gval tot gval. Gvraagd naar d gvalln waarin d (kandidaat-)notaris n rgling ovr pnsionaansprakn in n samnlvingsovrnkomst opnmt, wordt n virtal factorn gnomd di in ondrstaand grafik zijn opgnomn. Grafik 29 Rdnn notaris om n rgling inbrng ign gld t advisrn

21 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Daarm is nog nit hldr wat d inhoud van ht bding is n mt nam of d aanspraak van d partnr di mr inbrngt nominaal of via d blggingslr wordt vrgod. Grafik 30 Inhoud rgling inbrng ign gld In bijna 80% advisrt mn n nominal vrgoding ovrn t komn in plaats van n vrgoding conform d blggingslr. Dat kan rop duidn dat d notarissn doorgaans gn aanhangr zijn van d blggingslr. En opmrking van n rspondnt luidd als volgt: cliëntn uit noordn willn n rgling mt d nominalititslr n di uit ht wstn willn d blggingslr. Ook wordt soms ondrschid gmaakt naar d aard van ht god: blggingslr bij onrornd god, nominalititslr bij ovrig godrn, mrkt n rspondnt op. Ook wordt opgmrkt dat ht dnkn van cliëntn aan ht schuivn is n dat d blggingslr aan popularitit wint. Vrmodlijk is dat ook zo bij d notaris. Gvraagd is ook of indin is gkozn voor nominalitit rkning is ghoudn mt d situati van waarddaling. Grafik 31 Frqunti bpaling vrdiscontrn waarddaling

22 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Dit gft n bhoorlijk gvarird bld, waaruit vrmodlijk kan wordn afglid dat ht blid van d notaris van invlod is op d inhoud van ht contract. Gvraagd is wat d mst voorkomnd rdnn zijn voor cliëntn di zlf ht initiatif voor n rgling ovr d inbrng van ign gld bij d aankoop van godrn nmn. Grafik 32 Mst voorkomnd rdnn cliënt om rgling inbrng ign gld op t nmn Combinati mt tstamntn Zoals hirvoor al wrd aanggvn kan ht, vooral wannr r kindrn zijn, vrstandig zijn om naast ht samnlvingscontract tstamntn t latn opstlln. Grafik 33 Naast samnlvingsovrnkomst tvns n tstamnt opgmaakt

23 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Ht mrndl van d rspondntn dat n samnlvingsovrnkomst sluit, stlt ook n tstamnt op bij ht zlfd kantoor. Aanggvn wordt door d rspondntn dat in d gvalln waarin dat nit gburt, ht kostnaspct voor cliëntn n grot rol splt Bwustzijn nut van n samnlvingsovrnkomst In ht algmn is van blang of onghuwd samnwonrs di zich bij d notaris mldn, zich vooraf ralisrn dat ht samnwonn op zichzlf in vrmognsrchtlijk zin in ht algmn nit tot rchtn tn opzicht van lkaar lidt. Daarom lgdn w di vraag voor aan d rspondntn. Grafik 34 Bwustzijn cliëntn van ontbrkn vrmognsrchtlijk aansprakn Voorzichtig kan op basis hirvan gconcludrd wordn dat r nog vl gvalln zijn waarin cliëntn zich nit bwust zijn van ht fit dat ht samnwonn op zichzlf nog gn vrmognsrchtlijk aansprakn tn opzicht van lkaar mt zich brngt. Dat gldt ook voor d knnis bij cliëntn ovr d fiscal voordln di n samnlvingscontract kan hbbn. Grafik 35 Bwustzijn cliëntn fiscal n andr voordln samnlvingscontract

24 This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Grafik 36 Aantal gvalln waarin ontbrkn van n samnlvingscontract problmn oplvrt bij d vrmognsrchtlijk afwikkling Ht ontbrkn van vrmognsrchtlijk gvolgn aan onghuwd samnwonn lvrt problmn op. Uit dit ondrzok blijkt dat ongvr d hlft van d notarissn aangft dat ht in n drd tot tw drd van d gvalln problmn oplvrt dat partijn gn notaril samnlvingscontract hbbn gslotn. Maar lifst 15% van d 137 rspondntn gft aan dat dit in all gvalln problmn oplvrt. Gnomd wordn problmn mt d famili van d rststrvnd partnr als d famili d bzittingn opist. Di famili kan bstaan uit kindrn uit n rdr rlati of d oudrs n vntul brors n zussn van d rflatr. Wannr r nits grgld is n r mindrjarig kindrn zijn, zal d kantonrchtr ovr d afwikkling van d nalatnschap van d rststrvnd mbslissn, htgn ook als problmatisch kan wordn rvarn. 15 Rlativring van d uitkomstn D bovnstaand ggvns bidn vl informati ovr ht gbruik van samnlvingscontractn n d notariël praktijk op dit punt. Dat nmt nit wg dat ht ondrzok vanwg d aard n opzt n vrknnnd karaktr hft. Nit alln is d rspons moglijk slctif, ook zijn d ggvn antwoordn vaak schattingn, waarvoor d rspondntn gn tllingn hbbn gdaan. Bij sommig vraagondrdln was ht aantal rspondntn ook dusdanig gring, dat daaraan gn conclusis kunnn wordn ontlnd. Tot slot zijn nit all vragn op dzlfd manir gïntrprtrd, zoals blijkt wannr r vrschillnd soortn antwoordn komn. Dsondanks lvrt ht ondrzok nkl blangrijk uitkomstn op. 16 D blangrijkst uitkomstn

25 D blangrijkst uitkomstn kunnn als volgt wordn samngvat: 1. D praktijk van ht makn van samnlvingsovrnkomstn lijkt aanzinlijk t vrschilln van di van ht makn van huwlijks voorwaardn. Waar ht huwlijksrcht uitgaat van solidaritit n huwlijks voorwaardn daar n wijziging in aanbrngn, is n samnlvingscontract nodig om solidaritit na n schiding (n ook na ovrlijdn) t rgln. Mn zou dus vrwachtn dat in huwlijks voorwaardn bdingn voorkomn di d wttlijk voorgschrvn solidaritit tussn chtgnotn concrtisrn, wijzign of vrandrn, bijvoorbld in d vorm van vrrknbdingn, partnralimntativrplichtingn of pnsionvrrkning. Andrzijds zou mn vrwachtn dat in n dl van d samnlvingscontractn juist solidaritit in ht lvn gropn wordt, omdat Bok 1 BW gn rgling trft voor d vrmognsrchtlijk aspctn n postrlationl solidaritit. Dat is chtr nit ht bld dat uit dit ondrzok naar vorn komt. Bpalingn in samnlvingscontractn di n bpaald ffct tn opzicht van d fiscus btrffn, of rglingn rondom praktisch aspctn komn vl voor, maar bdingn di n postrlationl solidaritit crërn lijkn juist rg winig voor t komn. D doorsn samnlvingsovrnkomst in ht ondrzok lijkt mr op huwlijks voorwaardn inhoudnd koud uitsluiting. 2. Ho w dit motn vrklarn, is nit ondrzocht. W kunnn wl nkl moglijk vrklaringn nomn. In d rst plaats is n moglijk vrklaring n vrschil in samnstlling van d grop onghuwd samnwonndn n d ghuwdn. Slchts n dl van d onghuwd samnwonnd stlln kan wordn aangmrkt als d grop di ht onghuwd samnwonn zit als n duurzam rlationl status t vrglijkn mt ht huwlijk. Ht is d grop di bwust of onbwust nit kist voor n huwlijk, maar wl n soortglijk duurzam rlati hft. Tglijk is r vrij winig mpirisch ondrzok naar vrschilln gdaan. W wtn wl dat d grop onghuwd samnlvrs mt kindrn stijgt, maar w wtn nit in hovrr zich vrschilln voordon tussn ghuwd n onghuwd stlln mt kindrn. 3. En twd vrklaring kan zijn dat ht trffn van n rgling mt solidaritit vrist dat d cliëntn wtn dat dit nodig is, bijvoorbld omdat z dat uit hun ntwrk ghoord hbbn of omdat d notaris hn daarovr informrt. Hir zou zich n knlpunt kunnn voordon, omdat uit ons ondrzok blijkt dat ongvr d hlft van d notarissn aangft dat in mr dan d hlft van d gvalln cliëntn zich nit bwust zijn van d voordln van n samnlvingsovrnkomst. Mn wt ook nit dat mn gn spcifik vrmognsrchtlijk aansprakn jgns lkaar hft als r gn samnlvingsovrnkomst is. Uit rdr mpirisch ondrzok is bknd dat van n kuz tussn vrschillnd rlativormn, juridisch rdnn nit zondr mr maatgvnd zijn. Waar ghuwdn als zij nits don (n dat is thans in ongvr 75% van d huwlijkssluitingn), automatisch ondr n wttlijk rgim gbasrd op (post)rlationl solidaritit valln, is dat dus voor onghuwd samnlvrs juist andrsom. 4. En drd moglijk vrklaring is dat dit ondrzok aanwijzingn bvat dat d inhoud van d ovrnkomst duidlijk afhangt van d notaris in kwsti. Uit ht ondrzok blijkt dat vruit d mst kantorn di hbbn dlgnomn wrkn mt 1 of 2 modlln of variantn di wznlijk van lkaar vrschilln. Dit gft aan dat r nit vl divrsitit in samnlvingsovrnkomstn is, tnzij dit pr situati zou wordn aangpast, maar hirovr zijn gn ggvns bschikbaar. Ht lijkt r op dat d spcifik situati waarin d cliëntn zich bvindn nit zondr mr maatgvnd is, al past rlativring, omdat mt ht ondrzok nit all rlvant fitn in kaart gbracht kondn wordn. Dit btknt dat d (kandidaat-)notarissn pr situati motn kijkn wlk bdingn gschikt zijn voor d btrffnd cliënt. Mrdr maln kwam d opmrking staat nit in ht modl trug bij d antwoordn van d rspondntn. En samnlvingsovrnkomst opstlln is maatwrk n uit ht ondrzok blijkt dat nit lk notaris dit als maatwrk zit. Ht vooraf sturn van n vragnlijst lijkt nit standaard ht blid t zijn. Bovndin blijkt op vrschillnd puntn dat ht d notaris is di mt n bpaald suggsti komt om n aspct in ht contract t rgln. 5. Nadr ondrzok naar samnlvingscontractn is wnslijk. In d rst plaats zou ht n god zaak zijn als mt n btrouwbar stkprof ondr vrschillnd notariskantorn of via onghuwd samnlvrs d contractn daadwrklijk inhoudlijk bkkn zoudn wordn n in kaart wordt gbracht wat d situati van d dsbtrffnd cliëntn was tn tijd van ht opmakn daarvan. Op di manir, di vl tijd n gld kost, is ht moglijk in kaart t brngn in wlk mat wlk factorn bijdragn aan d inhoud van n samnlvingscontract, wat d invlod van d notaris is n wlk invlod d fitlijk situati n d wnsn van cliëntn zijn. In d twd plaats zou ondrzocht motn wordn wat concrt bij n schiding n ovrlijdn ht daadwrklijk nut is van n samnlvingscontract, wlk problmn rijzn n wat d vrschilln zijn zondr notaril samnlvingscontract. In d drd plaats zou ondrzok vrricht kunnn wordn naar d knnis n ht inzicht van mnsn di onghuwd samnlvn n in hovrr zij afgaan op ht advis van d notaris ovr ht samnlvingscontract n of z nadnkn aan n wijziging van ht contract als d situati vrandrt. 1 Vragnlijst notariël samnlvingsovrnkomstn in d praktijk Rijksunivrsitit Groningn This articl from Famili & Rcht is publishd by Boom juridisch and mad availabl to anonim bzokr Dit vrknnnd ondrzok bstaat uit 2 kort casus n 40 vragn naar d notariël praktijk van ht makn van samnlvingsovrnkomstn. Graag bij lk vraag n schatting van d aantalln of prcntags aangvn. Glt op d vrknnnd aard van ht ondrzok is ht nit nodig om n prcis aantal in t vulln. Alvast vrindlijk bdankt voor uw mdwrking! Casus 1: Jan n Annmik (allbi 26 jaar) zijn ht afglopn jaar afgstudrd. Bid partnrs hbbn n baan. In ht kadr van d aankoop van hun rst huis willn z graag hun zakn juridisch grgld hbbn. Jan n Annmik hbbn nog gn kindrn, maar zij sluitn d komst van kindrn in d tokomst nit uit. Ovr n vntul huwlijk hbbn zij ht nog nit ghad. Wat advisrt u dit stl om op t nmn in n samnlvingsovrnkomst? 0 Dfiniti van ht bgrip kostn van d huishouding 0 Dfiniti van ht bgrip inkomn n vrmogn 0 Rgling btrffnd kostn van d gmnschapplijk huishouding 0 Vrvalbding vrrknplicht kostn van d gmnschapplijk huishouding 0 Rgling btrffnd d igndom van (gmnschapplijk) godrn 0 Bwijsrgling igndom