1 Je zelfbeeld is nooit afgerond

Transcriptie

1 1 Je zelfbeeld i nooi afgerond 1.1 Je heb heel veel geleerd in je leven De poiieve en negaieve kan van je vanzelfprekendheden Je kun je zelfbeeld zelf bijellen Veranderingen in je leven Sreven naar peroonlijke onwikkeling Samenvaing 20 11

2 Je kun de neiging hebben me een e groe vanzelfprekendheid naar jezelf en anderen e kijken. Di kan veel gevolgen hebben voor jezelf en je manier van omgaan me anderen. Wanneer je me een e groe vanzelfprekendheid naar jezelf kijk, loop je he riico da je je mogelijkheden ondercha en onnodig een gebrek aan zelfverrouwen onwikkel. Ook door me een e groe vanzelfprekendheid naar anderen e kijken, kun je menen ekordoen. In di hoofduk gaa he over wa michien e vanzelfprekend voor je i: wie je ben, wa je allemaal kun en de vele mogelijkheden die je heb. 1.1 Je heb heel veel geleerd in je leven een onvoorelbaar leerproce Vanaf je geboore, en michien ook wel daarvoor, heb je een ingewikkeld leerproce doorgemaak. Je ben hierbij beïnvloed door de leveniuaie waarin je werd geboren, je ouder, familie, leerkrachen, kennien, vrienden en allerlei andere menen die je in je leven ben egengekomen. Naa de kenni en vaardigheden die je hui, in he onderwij of in je werk opdeed, heb je heel veel geleerd en gedaan. Je kun ie repareren of organieren. Je heb oog voor bepaalde dingen. Je kun genieen van leuke en fijne momenen. Je heb over moeilijkheden nagedach en overwogen wa de bee oploing kan zijn. Je wilde ie graag en je probeerde je doel e bereiken. Je heb geleerd wa anderen in jou waarderen en wa ommige menen moeilijk vinden in je manier van reageren. Je ben in je leven kinderen, jongeren, volwaenen en oudere menen egengekomen. Je heb ook veel geleerd over he leven: hoe menen in verchillende iuaie kunnen reageren, wa er me menen kan gebeuren in hun leven. Alle wa je heb geleerd Je eigen levenfilm Vaak wee je nog nie de beekeni van wa je heb gedaan of meegemaak. Je deed ooi een ypecuru en die blijk je in di compuerijdperk goed van pa e komen. Je moeder i overleden oen je nog heel jong wa. Je raak oevallig in geprek me iemand me dezelfde ervaringen en er onaa een heche vriendchap. Meeal ben je je er nie zo van bewu wa allemaal bij je hoor. Je kun je erech zeker van jezelf voelen door wie je ben en wa je allemaal ken, kun, wee en heb meegemaak. Deze peroonlijke bagage hoor bij jou en je leven. Door hier regelmaig even bij il e aan, kun je he verrouwen in jezelf vererken. ieder men heef z n eigen levenverhaal Je reageer op een bepaalde, voor jou vanzelfprekende manier op je omgeving en op allerlei gebeurenien. We kennen meeal nie de bron van onze manier van doen en laen en van allerlei gevoelen, gedachen en wenen die in on opkomen. Sel je voor da je hele leven op film i vagelegd: alle wa je heb gedaan, gezegd en meegemaak en alle reacie van anderen op jou. De ene keer i di een verederende en boeiende film: je eere lachje, je eere verliefdheid. De andere keer i he een aaie film: al je maalijden, de ijd die je lapend doorbrach. Som word je door de inhoud van deze film erk geraak: al iemand erech of onerech kwaad op je wa, al je je in de eek gelaen voelde, ijden de momenen of perioden da anderen je nie begrepen of je nie aanvaardden zoal je van jezelf ui ben. Wanneer je zo n levenfilm zou bekijken, zou je waarchijnlijk veel van jezelf beer begrijpen: je ma- 12

3 nier van denken over allerlei dingen, je manier van reageren in verchillende iuaie, waarom je in bepaalde iuaie zelfverrouwen heb maar in andere iuaie nie, waarom je bijvoorbeeld zo n vrijbuier ben of jui nie. Zo n levenfilm beaa echer nie. Je kun er wel van uigaan da in jezelf zo n levenfilm aanwezig i, ne al in alle menen die je egenkom. Zie no. 1 van bijlage i. Ieder men heef een peroonlijke levengechiedeni, een eigen manier van denken en reageren, eigen kwalieien en beperkingen, een peroonlijk levengevoel en een eigen leerproce in zijn leven. Ieder men i bijzonder en uniek. 1.2 De poiieve en negaieve kan van je vanzelfprekendheden je kun ook jezelf zijn bij een weede ap Vanui je peroonlijke achergrond i er eed de vanzelfprekendheid van je eigen beleving: al je een bepaalde mening heb en laer o andere inzichen kom, al je iemand eer nie aardig vind maar laer wel, al je weinig zelfverrouwen heb en di laer verander, al je jong ben en bij he ouder worden. Je heb door je peroonlijke achergrond en ervaringen een eigen kijk onwikkeld op alle om je heen. Je manier van kijken, je gevoelen en gedachen, de keuze die je maak en je manier van reageren horen bij je. Je heb hierin je eigen gelijk. Je ben daardoor in aa jezelf e ervaren al ik ben ik en jezelf e zijn. Zonder deze vanzelfprekendheid zou je voordurend aan jezelf wijfelen en nie kunnen reageren op menen en iuaie om je heen. Di geld nie Kiezen voor een weede ap alleen voor jezelf, maar voor iedereen. He eigen gelijk van anderen aanvaarden, i vaak nie gemakkelijk. Di verg meeal een bewue omchakeling van je eigen gelijk naar he gelijk van de ander of me elkaar o een compromi proberen e komen. Zie no. 2a van bijlage i. He eigen gelijk kan er ook mee e maken hebben da je nog nie over voldoende informaie bechik. Je vanzelfprekendheden vormen de bai van je leven. Da kan ook zijn nadelen hebben. Je kijk naar anderen vanui je peroonlijke ervaringen en de ideeën die je in je leven heb opgedaan. Menen die ander denken of doen dan jijzelf of dan waaraan je gewend ben, kunnen je belangelling oproepen, maar ook al eere reacie een gevoel van afwijzing of afweer. Onbekendheid me ie of iemand kan je ook onzeker maken. Al je echer in zo n eere reacie blijf eken, kun je andere menen nie leren kennen zoal zij vanui zichzelf zijn of je loop he riico menen onerech e beoordelen of zelf e veroordelen. Behalve da je in je eere reacie jezelf ben en je eigen gelijk heb, kun je ook jezelf zijn bij een weede ap : belangelling en een open houding egenover andere menen, he conac herellen al je iemand heb afgewezen, omda deze ander denk of doe dan jijzelf, ie willen leren van anderen, je openellen voor nieuwe ideeën. Zie no. 2b van bijlage i. Veel van je vanzelfprekende reacie en je peroonlijke bijdrage in conacen, bij amenleven of amenwerken i prima. Da je hiernaa ook bewu kun kiezen voor een weede ap i een belangrijke voorwaarde om je peroonlijke mogelijkheden e onwikkelen en zo goed mogelijk me andere menen om e gaan. 13

4 zelfrepec en he repeceren van anderen Toen je klein wa, leerde je lopen. Leren lopen gaa in da adium meeal gepaard me ro en enhouia gekraai van jezelf en verederde reacie van je omgeving. Laer leerde je michien danen, voeballen of ennien. Geleidelijk aan doe je di zonder erbij na e denken en gaan deze dingen o je vanzelfprekendheden behoren. Meeal zijn we on er nie zo van bewu, da er allerlei ingewikkelde proceen in je herenen en lichaam plaavinden bij iedere beweging die je maak. Pa al je bijvoorbeeld een been breek, of al je iemand zie die moeilijk of nie kan lopen, a je michien il bij he wonder da je je kun bewegen. Deze vanzelfprekendheid kan ook gelden voor he wonder da je kun praen, denken, voelen en ie kun willen, da je jezelf kun zijn, van momenen van ech conac of een goed geprek, van vriendchappen en gevoelen van liefde uen menen. Door bij di alle af en oe il e aan en je e verwonderen, kan op een vanzelfprekende manier je zelfrepec oenemen en daardoor je zelfverrouwen, evenal he repec voor andere menen, voor dieren en voor de nauur. Bij he repeceren van menen wil je anderen aanvaarden, onafhankelijk van onderlinge verchillen zoal de levenomandigheden waarin menen zijn geboren en opgegroeid, aangeboren aanleg en capacieien, huidkleur, eke, ekuele geaardheid, leefijd, leven- of geloofoveruiging. In feie gaa he er dan om da je menen wil zien al medemenen op bai van he fei da je allebei men ben. Bij he repeceren van anderen ben je je bewu van onderlinge verchillen uen menen. Di aa echer nie in de weg om op een gelijkwaardige manier me elkaar e willen omgaan: je houd rekening me de Gelijkwaardigheid en repec eigenheid en gevoelen van anderen, je wil menen nie klakkeloo veroordelen, je wil elkaar aanvullen in plaa van aanvallen. Door he repeceren van de eigenheid van menen kun je ook gemakkelijker conac maken me iemand die je nie of nauwelijk ken, vriendelijk zijn egenover menen die je nie zo liggen of me je irriaie omgaan. Zie no. 2c en 2d van bijlage i. Bij zelfrepec en he repeceren van anderen behoor ook een duidelijk andpun innemen egenover kweend of bechadigend gedrag of meningen, zonder in een dergelijke manier van reageren e vervallen. Di i noodzakelijk om op een imulerende manier me elkaar e kunnen amenleven, amenwerken en van de amenleving ech ie e maken. 1.3 Je kun je zelfbeeld zelf bijellen he onaan van je zelfbeeld Hoe jonger je ben, hoe meer je openaa voor allerlei invloeden ui je omgeving. Je ben dan heel kwebaar en gevoelig voor indrukken. Omda je in je jeugd van menen leer die je verrouwd zijn, neem je onwillekeurig veel van hun ideeën en manieren van doen over. Di geld ook voor de manier waarop je ouder en opvoeder jou zagen en op je reageerden. Daaraan onleende je aanvankelijk je zelfbeeld en je mae van zelfverrouwen. Ouder en opvoeder behoren echer o een andere generaie en zij hebben hun eigen levengechiedeni en vanzelfprekendheden. Michien waren er (jeugd)ervaringen die e ingrijpend waren om e verwerken of probeerden zij je jui ander op e voeden dan zij zelf waren opgevoed. Wellich ondeken zij pa acheraf da ze veel ander hadden willen doen. 14

5 Je peroonlijke ervaringen Een noodzakelijk arpun Ingrijpende gebeurenien kunnen hun poren in je hebben achergelaen. Je heb al vroeg je vader of moeder verloren. Je werd op chool of elder vaak gepe en gereierd. Je werd door anderen afgewezen om je uierlijk. Er wa bij jou of je ouder michien prake van moeilijk e verwerken (jeugd)ervaringen, van pychiche of lichamelijke (kinder)mihandeling of van min of meer raumaiche oorlogervaringen. Ook de ijdgee en de maachappelijke en poliieke iuaie kunnen er een rol in pelen of je je zeker of onzeker voel in bepaalde iuaie. Er werd vroeger wel of nie naar je geluierd en wel of nie me je gevoelen, wenen en mening rekening gehouden. Er werd hui wel of nie vrijmoedig over ekualiei gepraa. Je kreeg wel of nie de opleiding die bij je peroonlijke capacieien pa. Al kind ben je geheel afhankelijk van je omgeving en de reacie van je omgeving. Je ben, na de opvoeding door anderen, echer geleidelijk aan in aa de veranwoordelijkheid e nemen voor jezelf, voor je manier van reageren, voor je leven. Je kun daardoor ondekken da je in je leven dingen aanleerde die nu acherhaald zijn, zoal bepaalde gewoonen, aboe of ideeën. Je kun eed weer opnieuw kijken naar jezelf, naar anderen en naar iuaie. onwikkeling van je zelfbeeld Door allerlei ervaringen in je dagelijk leven, leer je veel uen de bedrijven door. Di breng op een geleidelijke manier veranderingen eweeg. Je zelfbeeld verander en je behoefen en wenen veranderen. Je vanzelfprekendheden veranderen en je gaa ander denken, voelen en reageren dan voorheen. Omda zulke veranderingen zich heel geleidelijk volrekken, ondek je ze meeal pa acheraf. Je kun je dan verwonderd afvragen: Heb ik da oen ech gedach?, of Waarom heb ik da oen nie ander gedaan! Op da momen zag je echer nog geen andere mogelijkheden. Je kun ook een duidelijker beeld van je eigen vanzelfprekendheden krijgen door e kijken naar de manier waarop anderen denken en doen. Door belangelling voor he denken en doen van anderen, word je je vaak bewuer van ook andere keuze die je kun maken. Of je ben je bewuer van je eigen keuze. Menen kunnen zichzelf om allerlei redenen vragen ellen al: Waarom voel ik me och zo vaak onzeker? Waarom val ik zo nel ui egen m n parner? Waarom vrijen we bijna nooi meer? Waarom gaa he om zo moeizaam me m n kinderen? Waarom verlopen m n conacen zo roef? Waarom heb ik nog maar zo weinig plezier in m n werk? Zulke vragen vormen een noodzakelijk arpun om o veranderingen e willen en kunnen komen. Tijden he leerproce da je in je leven doormaak, i je zelfbeeld voordurend in beweging. Je kun nooi zeggen nu ben ik er : je doe eed weer nieuwe ervaringen op en je word je eed bewuer van allerlei apecen van jezelf. De onwikkeling van je zelfbeeld i een proce da je hele leven voorduur. Je kun je zelfbeeld eed weer opnieuw bijellen. Je kun andere ideeën onwikkelen over jezelf dan o nu oe en daardoor ander gaan reageren op de menen om je heen. Je kun er zelf voor kiezen zo goed mogelijk e willen omgaan me alle wa je in je leven egenkom. 15

6 1.4 Veranderingen in je leven je ben in je leven nooi uigeleerd Leren beeken nie alleen nieuwe kenni en vaardigheden, nieuwe ervaringen en nieuwe ideeën opdoen. Leren beeken ook jezelf en de werkelijkheid om je heen beleven en de beekeni van gebeurenien proberen e begrijpen. Wa je leer, hang vooral af van he o je laen doordringen van je ervaringen, erover nadenken en ze verwerken. He i een miverand da nadenken over je leven afhankelijk i van een goed verand en een goed denkvermogen. He kan zelf heel belemmerend zijn al je voornamelijk denkend bezig ben. Bij je leven leren leven zijn veel meer kanen van jezelf berokken: je gevoelleven, je gevoelen verwerken, je manier van kijken naar jezelf en anderen, je manier van kijken naar allerlei dagelijke iuaie en leveniuaie, wel of nie openaan voor onwikkelingen en veranderingen. Wijheid vind je daarom ne zo goed bij kinderen en jongeren die ongeneelijk ziek zijn en bij menen die op chool nie zo goed konden leren. Bij he onwikkelen van je peroonlijke mogelijkheden gaa he erom: je peroonlijke kwalieien eed beer e leren kennen en waarderen en je peroonlijke beperkingen e leren (h)erkennen; gemoiveerd e zijn om je conacen, vriendchappen, relaie, de opvoeding van je kinderen, je beroepuioefening zo goed mogelijk e laen verlopen; je gevoelen en ervaringen oe e laen en bewu e verwerken; van je ervaringen e leren door hierbij il e aan, erover na e denken en deze een eigen plaa in je leven e geven; Leren in je leven de bereidheid e hebben ie e leren of e veranderen; je over drempel heen e zeen; open e aan voor nieuwe gedachen, nieuwe gezichpunen en nieuwe ideeën; aandach e hebben voor ervaringen van anderen, ervaringen ui e wielen en van elkaar e leren. He gaa du om je eigen manier van leren en leven, he uibreiden van je inzichen en he onwikkelen van je peroonlijke mogelijkheden. Leren doe je zelf. Je heb hiervoor een bron van mogelijkheden in jezelf. Je kun he leren in je leven echer ook belemmeren door alleen dagene o jezelf oe e laen wa je peroonlijke vanzelfprekendheden of je eigen gelijk beveig. bewue leerproceen In je jeugd, of laer, kunnen door de manier van reageren in je omgeving ommige van je kwalieien zijn ondergeneeuwd, zoal je ponaniei, je mening en wenen duidelijk maken, nee durven zeggen, aan ie nieuw durven beginnen. He luk meeal nie van de ene dag op de andere om kwalieien die op de achergrond zijn geraak, op e nemen in je dagelijke doen en laen. Je moe jezelf hiervoor de ijd gunnen en je doel voor ogen houden. Bij leren gaa he eed om een proce: ween wa je wil, proberen, leren van wa nog nie zo goed luk en opnieuw proberen. Sel, je ben nogal rechoe rechaan. Je zeg wa je denk en voel en je le weinig op de gevoelen en reacie van anderen. Di i jouw ijl en bij jou hui gebeur di ook zo. Al een ander zijn mening geef of zijn gevoelen laa blijken, heb je daar ook geen moeie mee. Je heb over deze manier van omgaan me elkaar nooi zo nagedach. 16

7 Verrijking van je leven Leren i een proce Je kun dan merken da er menen zijn die je manier van reageren moeilijk of zelf bedreigend vinden. Je houding heef dan een heel ander effec dan je zou willen. Een ander word boo of iemand zeg opeen nie meer egen je. Je voel je aangerokken o wa verlegen en gevoelige menen, maar jui deze conacen en vriendchappen blijken eed van kore duur. Je wil graag verpleegkundige worden, maar je word aan he eind van he eere jaar op je houding afgewezen. Je hulpvrager zoeken een andere ar of een andere hulpverlener. Al je hierover nadenk, kun je o de concluie komen da je manier van doen en laen in bepaalde iuaie goed i, maar in andere iuaie negaieve gevolgen heef. Je aa dan voor de keuze om in ommige iuaie ie af e leren wa je in de loop van je leven heb aangeleerd. Ie in je manier van reageren veranderen, i wel mogelijk maar nie zo gemakkelijk. Toch i di gemakkelijker dan je michien denk. Ook al ben je eraan gewend e zeggen wa je vind en voel, je ken ongewijfeld momenen da je ie nie zeg of voorzichig onder woorden breng, da je rekening houd me de gevoelen van een ander. Je kun je er dan op oeleggen deze kanen van jezelf vaker op de voorgrond e laen reden. Je kun erover nadenken hoe je ie op een andere manier zou kunnen doen. Je kun kijken hoe anderen di doen en me verchillende menen hierover praen. Je kun een andere manier van reageren proberen, eer in voor jou gemakkelijke iuaie en daarna in iuaie die je moeilijker vind. Door hiermee bezig e zijn, kan er binnenin je al ie veranderen. Na enige ijd merk je opeen, da je nu op een vanzelfprekende manier ander reageer dan voorheen. He i dan belangrijk om jezelf e waarderen voor iedere verandering die je van jezelf bemerk of wa anderen je hierover laen blijken. Vaak gaa he bij bewue leerproceen al volg: Je word je ervan bewu da je bijvoorbeeld moeie heb me luieren; je ondek di zelf of anderen wijzen je hier regelmaig op. Al eere reacie denk je ik ben nu eenmaal zo, maar al weede ap belui je da je wil proberen hierin verandering e brengen. Aanvankelijk bemerk je meeal pa acheraf da je, ondank je goede voornemen, weer nie geluierd heb oen di nodig wa. Je ignaleer di voor jezelf, je denk er even over na wa je hierdoor nu nie wee of wa de gevolgen daarvan zijn. Je aa er even bij il da je di ander wil, maar nu nog nie deed. Di kan zich een aanal keren herhalen. Dan kom er een ogenblik, da je je in een bepaalde iuaie realieer: Hier lig mijn valkuil en daar rap ik nu nie in en je verleg je aandach van wa er in jezelf omgaa naar luieren naar de ander. Zie no. 3 van bijlage i. Kunnen luieren naar anderen i egelijkerijd een bai om zo goed mogelijk me anderen e kunnen omgaan, gelijkwaardige geprekken me elkaar e hebben, ponaan e kunnen reageren en ie van anderen e leren. Alle wa je leer, beeken uibreiding van je mogelijkheden, verrijking van jezelf en een vererking van je peroonlijke levenbai. 17

8 1.5 Sreven naar peroonlijke onwikkeling gevoelen van zekerheid en onzekerheid Je zeker en onzeker voelen wielen elkaar voordurend af. Gevoelen van zekerheid beoordelen we meeal poiief en van onzekerheid negaief. Toch lig di nie zo eenvoudig. Je zeker kunnen voelen, i de bai van je leven. Je kun je echer ook e zeker voelen of je zekerder voordoen dan je je voel. Je e onzeker voelen, kan je dagelijk leven of de uioefening van je beroep heel moeilijk maken. He i belangrijk voor jezelf de balan uen je gevoelen van zekerheid en onzekerheid in de gaen e houden en zo nodig appen e ondernemen om je zekerder e gaan voelen in je leven. Gevoelen van onzekerheid zijn moeilijk en vervelend. Deze kunnen je echer ook imuleren om je mogelijkheden e onwikkelen en aan ie nieuw e beginnen. Je gaa een oudercuru volgen, omda je je kinderen zo goed mogelijk wil opvoeden. Je gaa naar een porchool, omda je wil afvallen of naar een yogacuru om e leren je gemakkelijker e onpannen. Je vind he vervelend ruzie me iemand e hebben en je neem he iniiaief om di ui e praen. Gevoelen van onzekerheid kunnen echer ook de oorzaak zijn da je hieraan maar nie begin. Maar waarom zou je je nie onzeker, verlegen, min of meer gepannen, bang of opgelaen mogen voelen, vooral al je aan ie nieuw begin of ie wil doen wa je moeilijk lijk? Ieder men ken deze gevoelen, ook al praen we daar meeal nie over. He i goed om deze gevoelen in jezelf oe e laen en deondank och door e zeen. Je creëer hierdoor leermomenen voor jezelf, je ben bezig je mogelijkheden ui e breiden, je zie moeilijkheden onder ogen. Zie no. 4 van bijlage i. Beweging in gang zeen Nogal chagrijnig worden, gevoelen van onvrede, je belangelling en enhouiame verliezen voor dagelijke zaken, nel geïrrieerd raken, je onruig of rueloo voelen, zijn vaak ignalen da he ijd word ie e veranderen in je leven. Menen kunnen dergelijke ignalen onjui plaaen en dan bijvoorbeeld hun relaie onnodig verbreken. Er zijn echer allerlei mogelijkheden en invalhoeken om afwieling in je leven e brengen en jezelf en je relaie levendig e houden. Kleinigheden kunnen al wonderen verrichen. Je kun kaaren aaneken bij he een of avond. Je kun romaniche muziek opzeen en weer een iniem danen, zoal in je jeugd. Je kun amen ie nieuw kopen wa je allebei mooi of leuk vind en naar he goedkoope zoeken da aan deze voorwaarde voldoe. Je kun ie ondernemen wa nieuw i voor één van beiden of voor allebei. Je kun me elkaar over meer onderwerpen praen dan je o nu oe deed. Je kun ech naar elkaar kijken en op elkaar reageren al je amen hui ben. Je kun lekker egen elkaar aanzien en in de inimiei daarvan naar een eleviieprogramma kijken. Je kun regelmaig aandach en waardering voor elkaar laen blijken en zorgvuldig me elkaar omgaan. Je kun je dan weer meer evreden gaan voelen over jezelf, je relaie, je leven. Moch je alleen wonen: je kun hierop eigen variaie maken, voor jezelf en me de menen om je heen. Naar ie reven i boeiender dan in een paieve levenhouding vervallen. Di reven i een goed egenwich voor de vele dingen die we in on leven moeen doen en om nie e verzanden in vanzelfprekendheden en dagelijke belommeringen. 18

9 allerlei mogelijkheden Je kun egenwoordig ui van alle kiezen om je kwalieien e verkennen of meer zich e krijgen op bepaalde problemen. Je kun je in allerlei onderwerpen verdiepen via de kran, ijdchrifen of boeken en bepaalde onderwerpen op de eleviie volgen. Je kun aan een curu of opleiding beginnen. Je kun een keuze maken ui allerlei vormen van porieve of creaieve hobby zoal rimmen, zwemmen, ekenen en childeren, een verhaal of gedich proberen e chrijven, een muziekinrumen leren bepelen, allerlei danvormen beoefenen, zingen in een koor of di lekker hui doen (onder de douche). Je kun onpanningoefeningen aanleren, aan yoga doen, gaan medieren of regelmaig naar de auna gaan. Je kun een keuze maken ui de vele verchillende vormen van vrijwilligerwerk, meedoen aan milieu-, nauur-, buur- en jeugdprojecen. Je kun gerich zoeken naar menen die ie voor je kunnen beekenen of deelnemen aan een oudergroep, een zelfhulpgroep, een groep van logenoen. Je kun buddy willen zijn voor menen me aid of voor menen in hun laae levenfae. Je kun een keuze maken ui de vele groepen die er egenwoordig zijn vanui allerlei verchillende ideeënwerelden. Je kun je regelmaig afvragen wa je ech wil me jezelf en je leven. Zoekochen naar wa je wil of nodig heb, kunnen riico meebrengen. Je kun vinden wa je zoek: je voel je in je dagelijk leven meer onpannen door onpanningoefeningen, yoga of mediaie. Je kun menen egenkomen die je door hun ideeën of manier van reageren op nieuwe ideeën brengen. He kan je door de manier van denken en doen van anderen duidelijker worden wa je wel of jui nie wil. Je kun ook denken Wa doe ik hier eigenlijk? of Nee hoor, da i nie voor mij. Di kan e maken hebben Riico herkennen Je mogelijkheden ondekken me een weerand in jezelf, omda he vaak moeilijk i nieuwe dingen in jezelf oe e laen. Al je je hiervan nie bewu ben, kun je e nel opgeven en je onwikkeling blokkeren. Je weerand kan ook erech zijn. Er zijn menen die anderen of groepen begeleiden zonder voldoende kenni van zaken e hebben, of die uigaan van ideeen die egenrijdig zijn me he repec voor anderen, of die menen da zij de waarheid in pach hebben. Je kun je dan erech veronwaardigd of in he nauw gedreven voelen en acheraf denken Wa ik daar maar nooi aan begonnen of Zonde van he geld. Menen kunnen ook een halve waarheid o een hele waarheid uivergroen. He i bekend da pychiche facoren o bijvoorbeeld maagpijn kunnen leiden en al je wel een ziek ben gewee, wee je da ziek zijn meeal ook pychich gevolgen heef. Door er ongenuanceerd van ui e gaan da menen hun zieke of handicap zelf veroorzaken, worden hun problemen onerech verzwaard. Poiieve gedachen hebben uieraard een poiievere invloed op jezelf dan negaieve gedachen. He idee da je door poiief denken alijd alle kun krijgen wa je harje begeer, i echer meeal egenrijdig me de werkelijkheid. Je kun in je zoekoch echer ook menen egenkomen, die je op een warme, berokken manier in je waarde laen en daardoor jui je eigen mogelijkheden aanvullen. Bij zoekochen gaa he nie om je eere reacie van enhouiame. Menen kunnen om heel uggeief zijn bij he overbrengen van hun eigen ideeën of e veel uigaan van hun peroonlijke kwalieien. Al ie je op de een of andere manier raak, kan he een ignaal zijn da di een diepere beekeni voor je heef. Je kun bij jezelf nagaan wa deze beekeni 19

10 zou kunnen zijn. He i dan nog wel nodig je een idee of ervaring eigen e maken en hieraan je peroonlijke vorm e geven. Di ko meeal enige ijd. Som gaa he erom blij e kunnen zijn me je michien beperke kwalieien op een bepaald gebied, zoal ekenen en childeren, en je nie blind e aren op wa anderen kunnen. Som gaa he erom in ikaal e leren denken en praen in plaa van in jij-aal. Som ondek je da de ideeënwereld van een ander nie ech bij je hoor, maar wel een bepaald gedeele daarvan. Som gaa he om idealen waarnaar je alleen maar kun reven, bijvoorbeeld andere menen nie onnodig kween. Iedere poiieve of negaieve ervaring kan je bewuer maken van wa je ech wil me jezelf en je leven. Negaieve ervaringen kunnen di om nog duidelijker maken dan poiieve ervaringen. genuanceerd kijken Alijd goed luieren naar iedereen i onmogelijk, ne al je alijd zeker van jezelf voelen, nooi kwaad worden, eed op de juie manier reageren, nooi andere menen kween. He gaa hierbij om min of meer onbereikbare idealen, idealen waarnaar je wel kun reven. Al je je zulke richlijnen nie bewu ben, kan he moeilijk of onmogelijk zijn naar ie e reven. Idealen geven je ook de gelegenheid om, in plaa van overpoeld e raken door allerlei dagelijke zaken, ondercheid e maken uen wa je wel of nie wil en priorieien e ellen. geef? In welke mae i er volgen mij prake van een goede amenwerking in he belang van onze beroepuioefening? Me di hulpmiddel ga je bijna vanzelf genuanceerd kijken en krijg je neller zich op wa evenueel veranderd zou kunnen of moeen worden. Je kom ook gemakkelijker o de concluie da menen me wie je moeie of moeilijkheden heb, ook poiieve kanen hebben. Me di hulpmiddel kun je ook veranderingen vaellen: een jaar geleden vond ik mezelf voor 70 procen onzeker en nu nog maar voor 30 procen. Tegelijk houd deze 30 procen in, da je je in je leven voor 70 procen zeker voel! Je kun ook vergelijkingen maken: je vind jezelf voor 70 procen onzeker, je parner vind je voor 50 procen onzeker, je bee vriend of vriendin cha di op 40 procen, enkele collega op 10, 15 en 30 procen en iemand me wie je amen een hobby doe, cha di zelf maar op 5 procen. Door zulke verchillen kun je gemakkelijker nadenken over jezelf, over je kwalieien en over wa je ander zou willen. Zie no. 5 en 6 van bijlage i. Door ernaar e reven van je leven e maken wa mogelijk i, kun je jezelf levendig en je leerproce gaande houden. Perfecionime kan je onzeker en gepannen maken. Je el dan e hoge eien aan jezelf of aan anderen. Di kan eroe leiden da je aan voor jezelf belangrijke zaken maar nie begin of onmoedigd raak en e nel opgeef. Minder perfecioniich worden, beeken echer nie da je dan nonchalan, lordig of onverchillig ben. Bij allerlei onderwerpen kun je al hulpmiddel een chaal van 0 o 10 of van 0 o 100 gebruiken: In welke mae voel ik me onzeker van mezelf? In welke mae vind ik he goed gaan in onze relaie? In welke mae vind ik da m n parner me e weinig aandach Nuance zien 1.6 Samenvaing Je kun je erech zeker voelen door wie je ben en wa je kun, wee en heb meegemaak in je leven. 20

11 Hierbij af en oe ilaan en je over jezelf verwonderen, kan je zelfrepec vererken en he gemakkelijker maken repec voor anderen op e brengen. Wanneer je anderen repeceer, aanvaard je he onderling verchillend zijn van menen en wil je op een gelijkwaardige manier me anderen omgaan. Bij zelfrepec en repec voor anderen behoor een duidelijk andpun innemen egenover kweend of bechadigend gedrag of meningen zonder in een dergelijke manier van reageren e vervallen. Je vanzelfprekendheden vormen de bai van je leven. Di geld voor iedereen. Na je eere reacie kun je echer ook bij een weede ap jezelf zijn. Je kun je zelfbeeld eed weer opnieuw bijellen. Leren doe je zelf. Je kun leren in je leven echer in de weg aan door alleen oe e laen wa je vanzelfprekendheden beveig. Ben je je bewu van een leerproce dan wee je wa je wil veranderen en hoe je di kun doen. Gevoelen van zekerheid en onzekerheid wielen elkaar voordurend af. Gevoelen van onzekerheid kunnen je aanmoedigen of je ervan weerhouden e reven naar peroonlijke onwikkeling of ie e doen wa je moeilijk vind. Zoekochen naar wa je ech wil me jezelf en je leven kunnen riico inhouden. Je kun echer ook menen egenkomen die je aanvullen, me repec voor je eigenheid. Genuanceerd kijken kan voorkómen da je jezelf en anderen e veel al vanzelfprekend gaa zien. Idealen zijn noodzakelijke richlijnen om e ween waarnaar je wil reven. Naar ie reven i boeiender dan in een paieve levenhouding vervallen. Alle wa je leer, beeken een verrijking van jezelf, een uibreiding van je mogelijkheden en een vererking van je peroonlijke levenbai. 21