Motoriek: van regelsystemen en anatomie tot behandelprincipes
|
|
- Bert van Wijk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Motoriek: van regelsystemen en anatomie tot behandelprincipes Prof dr Gerard M Ribbers R o t t e r d a m N e u r o r e h a b i l i t a t i o n R e s e a r c h RoNeRes
2
3
4 A computational model: reaching Intention Desired displacement Corrective signal Motor outflow Sensory inflow Error signal Hand location Target Location Final state estimate end point location Initial conditions
5 A computational model: reaching Planning Intention Desired displacement Inverse model Motor plan Corrective signal Motor outflow Sensory inflow Error signal Hand location Target Location Final state estimate end point location Initial conditions
6 A computational model: reaching Planning Intention Desired displacement Inverse model Motor plan Motor command Corrective signal Motor outflow Sensory inflow Error signal Hand location Target Location Initial conditions
7 A computational model: reaching Continuous control Desired displacement Inverse model Motor plan Motor command Corrective signal Motor outflow Sensory inflow Error signal Forward model Hand location Target Location Final state estimate end point location Initial conditions Feedback module
8 A computational model: reaching Continuous control Desired displacement Inverse model Motor plan Motor command Corrective signal Motor outflow Sensory inflow Error signal Forward model Hand location Target Location Execution Final state estimate end point location Initial conditions Feedback module
9 Motorische aansturing: fasen van computatie Motivatie, intentie, doelgerichtheid Dorst, drinken, kopje (amotivationele syndromen) Planning Positie arm tov romp, hand tov en kopje, parameters van richting, afstand en snelheid, gegeven de (bio-) mechanische eigenschappen en redundantie van het systeem (apraxieen) Executie Motorische actie via RM naar extremiteit gegeven geleidingstijden en ruis (centrale parese)
10 Executie: feedback. en het probleem met tempo
11 Executie: feedback en het probleem van tempo Oscillaties door correctiepogingen, traag
12 Executie: feedforward.. en het probleem met precisie
13 Executie: feedforward Snel maar alleen precies als: Ervaring (leren) Statische omgeving Afwezigheid van ruis
14 Executie: feedforward Interne modellen: Snel maar alleen precies als: Ervaring (leren) Statische omgeving Afwezigheid van ruis Forward model: voorspelt sensorische consequenties van de gegeven motorische opdracht (tillen gewicht; stappen - hoogte of lengte) Invers model: uitgaand van de verwachte sensorische consequentie wordt de motorische opdracht gevormd (reiken met paretische arm)
15 Interne modellen Moeten aangepast worden aan: ontwikkeling, groei, veroudering, schade (spasme, contracturen, kracht etc) Repetition Intensity Matters Time Matters Salience Matters Specificity Age Matters Use It and Improve It Transference Use It or Lose It Principles of rehabilitation Inter-ference
16 Signaal-ruis verhouding
17 Signaal-ruis verhouding
18 Ruis interfereert met feedforward Variaties in neurale activiteit die niet gerelateerd zijn aan de taakuitvoering Ruis is afhankelijk van de sterkte van het signaal gecorrigeerd door visuele en proprioceptieve feedback precisie verlies bij snelle feedforward bewegingen
19 A computational model: reaching Continuous control Desired displacement Inverse model Motor plan Motor command Corrective signal Motor outflow Sensory inflow Error signal Forward model Hand location Target Location Final state estimate end point location Initial conditions Feedback module
20 Functionele neuroanatomie 1. Anatomische gradienten 2. Overlappende synergieen in PMC 3. Cerebellum als voorspeller 4. Basale ganglia; bewegingsselectie en beloning 5. Parallelle routes van cortex naar RM 6. RM is meer dan relay station
21 Anatomische gradienten
22 nurture Cognitie NEO Complexe vaardigheden sociale interactie Emotie PALEO automatismen survival Arousal ARCHI tonus vitale functies nature
23 Intrahemisferische organisatie: I
24 Intrahemisferische organisatie: II primaire schorsvelden
25 Intrahemisferische organisatie: II somatotopie primaire schorsvelden
26 Intrahemisferische organisatie: II somatotopie primaire schorsvelden
27 Intrahemisferische organisatie: heteromodale associatievelden
28 Intrahemisferische organisatie en informatieverwerking: 1 handelen 2 voelen horen zien
29 Intra- en interhemisferische associatiebanen connectomen
30 Connectomen en intramodale interhemisfersiche competitie Nowak et al. NNR 2009
31 Nowak et al. NNR 2009 Connectomen en neuromodulatie
32 Intrahemisferische organisatie: Anatomische gradienten (motoriek) I I Anteroposterieur van globaal naar specifiek II II Parallel superior parietofrontaal extern gemedieerd (ideomotore apraxie) III III Premotoor mediolateraal intern gemedieerd (ideationele apraxie)
33 Anteroposterieure gradient I Van doel naar actie en van abstract naar specifiek Niet sequentieel..
34 Anteroposterieure gradient I Van doel naar actie en van abstract naar specifiek Niet sequentieel... maar parallel
35 Parallele parietofrontale circuits B A IIa Dorsale route visuele en proprioceptieve feedback gebruikt voor doelgerichte handelingen (optische ataxie) IIb Ventrale route 1 voeding en objectvermijding 2 visual to motor transformation bv preciesiegrip 3 (observeren van) motorisch gedrag (Broca en spiegelneuronen)
36 Functionele neuroanatomie 1. Anatomische gradienten in parietale en premotore cortex 2. Overlappende synergieen in PMC 3. Cerebellum als voorspeller 4. Basale ganglia; bewegingsselectie en beloning 5. Parallelle routes van cortex naar RM 6. RM is meer dan relay station
37 Overlappende synergieen in PMC Somatotopie in primaire en in premotore cortex is relatief (mozaïek) minder dan in primaire somatosensore cortex grofmotorische functionele synergieen / patroonactivatie Sterke relatie PMC en spinale motoneuronen voor de hand musculatuur
38 Functionele neuroanatomie 1. Anatomische gradienten in parietale en premotore cortex 2. Overlappende synergieen in PMC 3. Cerebellum als voorspeller 4. Basale ganglia; bewegingsselectie en beloning 5. Paralelle routes van cortex naar RM 6. RM is meer dan relay station
39 Cerebellum: functionele anatomie Vestibulocerebellum vestibulaire kernen: balans Spinocerebellum motore en premotore cortex: houding, gangbeeld en proximale extremiteiten Neocerebellum fijne coordinatie hand en cognitieve specialisatie (re: woordselectie en werkgeheugen; li: visueel geheugen niet-verbale redeneertaken.
40 Cerebellum en interne modellen Cerebellum is niet zozeer betrokken in feedback processen maar in het vergaren / aanpassen van interne modellen (feedforward) Door cerebellaire leasies kunnen de interne modellen niet aangepast worden. Er vindt geen correctie plaats op het verschil in geplande en gerealiseerde bewegingen. Nieuwe bewegingen aanleren is bijna onmogelijk.
41 Functionele neuroanatomie 1. Anatomische gradienten in parietale en premotore cortex 2. Overlappende synergieen in PMC 3. Cerebellum als voorspeller 4. Basale ganglia; bewegingsselectie en beloning 5. Paralelle routes van cortex naar RM 6. RM is meer dan relay station
42 Basale ganglia: bewegingsselectie + Gescheiden BG-corticale circuits (motorisch, oculomotorisch, executief en motivationeel) : geen taak in associatie van informatie maar in moduleren activiteit van specifieke corticale gebieden fine tuning van kracht, amplitude en versnelling, motivational drive, alertheid, - BG leasies kunnen daarom corticale symptomen veroorzaken zoals afasie, neglect en akinetisch mutisme Hypokinetische beelden door te hoge BG output -> door inhibitie thalamus te lage corticale recrutering (hyperkinetische beelden door te lage BG output)
43 Basale ganglia: beloning Hoogste dichtheid van dopaminerge neuronen Ontladen bij anticipatie op een beloning: reward circuits Reward circuits betrokken bij verslaving, motorisch leren en remmen / initieren van overleerd gedrag (autorijden)
44 Functionele neuroanatomie 1. Anatomische gradienten in parietale en premotore cortex 2. Overlappende synergieen in PMC 3. Cerebellum als voorspeller 4. Basale ganglia; bewegingsselectie en beloning 5. Parallelle routes van cortex naar RM 6. RM is meer dan relay station
45 Parallelle routes van cortex naar RM: rechtstreeks Tractus corticospinalis: primaire motorische cortex (handen) superieure parietale cortex en premotore gebieden (romp, houding en grove motoriek) 10% kruist niet en er is een grote interhemisferische interactie met name in de superieure parietale en premotore gebieden (contralesionale beinvloeding van motoriek)
46 Parallelle routes van cortex naar RM: via de hersenstam Projectie van cortex naar hersenstam en van hersenstam naar RM (interneuronen & monosynaptisch op motorneuronen), ipsi- en bilateraal: Tractus reticulospinalis (nauw verweven met gehele cortex van beide hemisferen, tr. corticospinalis, ncl fastigeus van cerebellum) -> alternatieve toegang tot motorisch systeem via interneuronen maar ook monosynaptisch op motorneuronen ipsi- en bilateraal -> vermoedelijke betrokken bij alle (grof-) motorische activiteiten
47 Parallelle routes Na een hemisferisch letsel gaat er input naar de spinale motorneuronen via de niet-kruisende corticospinale banen van de contralesionale hemisfeer en via de tractus reticulospinalis. De input op de tractus reticulospinalis komt van grotere corticale gebieden dan de oorsprong van de tr. corticospinalis. De ipsilesionale hemisfeer kan output naar de spinale neuronen genereren zelfs als de totale tr. corticopsinalis is uitgeschakeld.
48 Functionele neuroanatomie 1. Anatomische gradienten in parietale en premotore cortex 2. Overlappende synergieen in PMC 3. Cerebellum als voorspeller 4. Basale ganglia; bewegingsselectie en beloning 5. Parallelle routes van cortex naar RM 6. RM is meer dan relay station
49 RM is meer dan relay station De grote meerderheid van de tr. corticospinalis en reticulospinalis projecteert op interneuronen in de zona intermedia alwaar ze interacteren met reflexroutes. Spinale reflexen dragen tot 40% bij aan de kracht bij willekeurige bewegingen.
50 Fysiologie Parese Apraxie Ataxie
51 Parese Verminderd vermogen om bewust de spinale motoneuronen te activeren Krachtsverlies, spasticiteit, verlies van geïsoleerde motoriek, motorische planningsproblematiek, geassocieerde bewegingen
52 Behandelen van een parese Priming Verhogen prikkelbaarheid en stimuleren plasticiteit voor therapie Augmenting Stimuleren willekeurige spieraanspanning tijdens therapie Taakspecifiek oefenen
53 Behandelen van een parese: voorbeelden van priming Mental practice Activeren motorische programma s Tactiele stimulatie en passief bewegen Richten van aandacht Spiegeltherapie / action observation Spiegelneuronen Hersenstimulatie (rtms of tdcs) Exciteerbaarheid van corticale neuronen Medicatie stimulantia
54 Behandelen van een parese: voorbeelden van augmenting CIMT Herstellen balans corticale activiteit (massed practice) Robot-assisted Opgelegde sensorische en visuele feedback Kosteneffectief? EMG biofeedback Visuele of auditieve feedback FES en TENS Spieractivatie en sensorische input (niet-specifiek) Bilateraal trainen Interhemisferische interactie
55 Behandelen van een parese: het belang van taakspecifiek oefenen Creëren van nieuwe motorische programma s met nieuwe interne modellen (forward en inverse) -> aanleren nieuwe vaardigheid
56 Apraxie Iha begeleidend bij parese (ipsi- of contraleraal aan lesie!) Ideationeel of conceptioneel (intern gemedieerd) Onvermogen om in een temporele sequentie de juiste motorische programma s te kiezen (ADL taken, koken) Ideomotorisch (extern gemedieerd) Onvermogen om complexe motorische handelingen te verrichten zowel bij object hantering als bij symbolische acties (salueren, blazen)
57 Behandelen van een apraxie Strategietraining Intern (verbaliseren) of extern (bv. met pictogrammen) Foutloos leren Fouten verhogen ruis (backward chaining) Van observatie naar actie Imiteren, afmaken, zelf doen
58 Ataxie schade aan cerebellum, cerebellaire input of output baansystemen, spinocerebellaire tracti falend feedforward systeem en daardoor afhankelijk van trage feedback
59 Behandeling ataxie Kan nieuw feedforward systeem aangeleerd worden? inertie vh systeem vergroten (gewichten)
60 Dat was het
De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE?
De Hersenen Oriëntatie, september 2002 Esther Wiersinga-Post Inhoud college de Hersenen historisch overzicht (ideeën vanaf 1800) van de video PAUZE neurofysiologie - opbouw van neuronen - actie potentialen
Nadere informatieDoel. Programma. NAH symposium workshop balans. Plaats van balans binnen de ICF. Meetinstrument: CTSIB 10-11-2015
NAH symposium workshop balans Doel Ilse Oosterom & Myrthe Schwartz 13 oktober 2015 Bewustwording van complexiteit van balansproblemen bij jongeren met NAH en de gevolgen middels ervaren en casuïstiek Programma
Nadere informatieInhoud 1 Functionele anatomie 13 2 Mentale basisfuncties 33
Inhoud 1 Functionele anatomie 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Zenuwweefsel 13 1.2.1 Neuronen 13 1.2.2 Actiepotentialen en neurotransmitters 14 1.2.3 Grijze en witte stof 15 1.3 Globale bouw van het zenuwstelsel
Nadere informatieDoelgericht trainen van functionele stabiliteit
Doelgericht trainen van functionele stabiliteit Een overzicht van de neurologische regelmechanismen Martin Moons Sportfysiotherapeut Samenvatting van de ochtendlezing en de workshops tijdens het MFT congres
Nadere informatieNederlandse samenvatting GABAerge neurotransmissie in de prefrontale cortex
Nederlandse samenvatting GABAerge neurotransmissie in de prefrontale cortex De prefrontale cortex (PFC) is een hersengebied betrokken bij cognitieve functies als planning, attentie en het maken van beslissingen.
Nadere informatieAandacht, controle & motoriek Tentamen 2010
Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2010 Door psychobio.nl SAMENVATTING 30 meerkeuzevragen en 3 open vragen Vraag 1. Bij welke activiteit worden de motor cortex en de premotor cortex geactiveerd? a.
Nadere informatieNeurorevalidatie in de 1 e lijn
Neurorevalidatie in de 1 e lijn Weer thuis en toch problemen Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen Thema s 1. De patiënt met hersenbeschadiging 2. Het lerende brein 3. Het therapeutisch repertoire
Nadere informatieinhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie...
inhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie... 19 1.1. Historiek vóór 1860... 20 1.2. Broca, Wernicke en Lichtheim
Nadere informatieGevorderde MS & Spasticiteit. Gevorderde MS & Spasticiteit. Spasticiteit [Lance] MS en spasticiteit. MS en spasticiteit. 17.000 MS patiënten/nederland
Gevorderde MS & Spasticiteit Disclosure belangen sprekers (Potentiële) belangenverstrengeling : geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven : geen Ar Henning, fysiotherapeut Johan Koops,
Nadere informatieSI bij SMs ontwikkeling
SI bij SMs ontwikkeling De zintuigen. 1) Ruiken, olfactorisch 2) Zien, visuele systeem 3) Horen, auditieve systeem 4) Proeven, gustatorisch 5) Voelen, tactiele systeem 6) Evenwichtorgaan, vestibulaire
Nadere informatieWerkhouding in de klas : meer dan alleen maar concentratie. Fabienne De Boeck Jeugdarts Gent, 18 januari 2018
Werkhouding in de klas : meer dan alleen maar concentratie Fabienne De Boeck Jeugdarts Gent, 18 januari 2018 THEORETISCH KADER : ONTWIKKELING / RIJPING VH BREIN Intro: Ontwikkeling / rijping van het brein
Nadere informatieNeurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT
Neurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT ITON ITON: instituut voor toegepaste neurowetenschappen Hoofddocent: Dr. Ben van Cranenburgh Inhoud presentatie Cijfers t.a.v. CVA Anatomie,informatieverwerking e.d.
Nadere informatieSpiegeltherapie. Martine Eckhardt, fysiotherapeut/bewegingswetenschapper Rijndam revalidatiecentrum
Spiegeltherapie Martine Eckhardt, fysiotherapeut/bewegingswetenschapper Rijndam revalidatiecentrum Plasticiteit v.d. hersenen 7 jarig Turks meisje Op drie-jarige leeftijd oa taalgebieden verwijderd Tweetalig
Nadere informatieDe hersenen. 1. Anatomie en ontwikkeling 2. De grote hersenen
LES 13 De hersenen 1. Anatomie en ontwikkeling 2. De grote hersenen NOTA BENE Moeilijk: Complexe anatomie Gezichtspunten: voor, achter, boven, onder, links, rechts Vele functies Bewust / onbewust autonoom
Nadere informatieDe grijze massa tussen je oren
De grijze massa tussen je oren Centraal zenuwstelsel: Functies bepaald door de interacties tussen gebieden Koppelen van structuur aan rol in gedrag Dierexperimenten Humaan: Spontane en chirurgische lesies
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de
Rick Helmich Cerebral Reorganization in Parkinson s disease (proefschrift) Nederlandse Samenvatting De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de
Nadere informatieWelkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018
Welkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018 Help! Mijn cliënt begrijpt mij niet! Workshop wordt verzorgd door: Marcella de Oude Ergotherapeut en docent Zwaartepunt www.zwaartepunt.nl Wat zijn zichtbare
Nadere informatieDefinitie. Terminologie. Neglect. Hersenfeest!! Aandacht voor Neglect
Hersenfeest!! Aandacht voor Neglect Paul de Kort Neuroloog St.Elisabeth ziekenhuis Tilburg Neglect Definitie Bij wie? Manifestaties? Hoe toon je neglect aan? Theoretische modellen? Anatomisch substraat?
Nadere informatieElektrofysiologische correlaten voor een auditief verwerkingsprobleem bij mensen met dyslexie
Elektrofysiologische correlaten voor een auditief verwerkingsprobleem bij mensen met dyslexie Hanne Poelmans, Heleen Luts, Maaike Vandermosten, Bart Boets, Pol Ghesquière & Jan Wouters ExpORL & Onderzoekseenheid
Nadere informatiespasticiteit en decerebratiestijfheid
Hoofdstuk 10 Beweging en bewegingscontrole Intermezzo 10.1 Ontregeling van de activiteit van de γ-motorische neuronen: 2 spasticiteit en decerebratiestijfheid Intermezzo 10.2 Macro- en microanatomie van
Nadere informatieCerebrale Visuele Stoornissen. Jij maakt het verschil!
Cerebrale Visuele Stoornissen Weet bij jij kinderen wat ik zie? Weet jij wat ik zie? Jij maakt het verschil! Studiedag Carantegroep 20-05-2011 Even voorstellen Marieke Steendam ergotherapeut VVB-team Koninklijke
Nadere informatieCerebrale parese bij volwassenen. Evaluatie en revalidatie
Cerebrale parese bij volwassenen Evaluatie en revalidatie Definitie CP. «Cerebrale Parese (Cerebral Palsy in het Engels) is een internationaal gebruikte term, waarvan de afbakening en definitie talrijke
Nadere informatieBegeleidende tekst MOTORISCH 2 (niet exhaustief) P. Janssen
Begeleidende tekst MOTORISCH 2 (niet exhaustief) P. Janssen 1 Het verband tussen M1 neuronen en de spieren De klassieke manier om M1 neuronen te stimuleren bestaat erin een microelectrode aan te brengen
Nadere informatieBreincentraal leren: van hersenonderzoek naar klaslokaal. Lucia M. Talamini UvA
Breincentraal leren: van hersenonderzoek naar klaslokaal Lucia M. Talamini UvA Onderwerpen 1. Intro Geheugen en het brein 2. Factoren die leren en geheugen bevorderen 3. Multimodaal leren 4. Aansluiten
Nadere informatieChapter 13. Nederlandse samenvatting. A.R.E. Potgieser
Chapter 13 Nederlandse samenvatting A.R.E. Potgieser Chapter 13 Nederlandse samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene introductie over de premotor cortex met een focus op betrokkenheid van deze gebieden
Nadere informatieweken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen Het is aangetoond dat compensatietraining (het aanleren van
Richtlijn Cognitieve revalidatie Niveau A (1) Het is aangetoond dat.. Aandacht Het is aangetoond dat aandachtstraining gedurende de eerste 6 weken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen
Nadere informatieEven voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training
Even voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training Even voorstellen; Marlèn Lemmens; - Logopedist - Consulent Expertisecentrum Doofblindheid
Nadere informatieZien bewegen doet bewegen? Spiegeltherapie, spiegelneuronen en motor imagery technieken in de revalidatie. R.W. Selles
Zien bewegen doet bewegen? Spiegeltherapie, spiegelneuronen en motor imagery technieken in de revalidatie R.W. Selles Onderzoeksgroep Hand Chirurgie en Hand Revalidatie Afdeling Revalidatiegeneeskunde
Nadere informatieHet Magische Getal 7 Hersenontwikkeling: inzichten relevant voor Jeugdgezondheidszorg. Fabienne De Boeck Gent, 17/3/2017
Het Magische Getal 7 Hersenontwikkeling: inzichten relevant voor Jeugdgezondheidszorg Fabienne De Boeck Gent, 17/3/2017 Are There Really as Many Neurons in the Human Brain as Stars in the Milky Way? Bradley
Nadere informatie1. Overzicht neuropsychologische revalidatie. 2. Ziekte inzicht. 3. casus. 4. Specifieke cognitieve problemen. 5. Relevante informatie
18 mei 2017 1. Overzicht neuropsychologische revalidatie 2. Ziekte inzicht 3. casus 4. Specifieke cognitieve problemen 5. Relevante informatie Klinische Neuropsychologie wetenschappelijk onderzoek diagnostiek
Nadere informatieCognitieve Revalidatie. Dr S. Rasquin 17 september 2015
Cognitieve Revalidatie Dr S. Rasquin 17 september 2015 Definitie Cognitieve Revalidatie CR can apply to any intervention strategy or technique which intends to enable clients or patients and their families
Nadere informatiePROBLEEMGEBIED ETEN EN DRINKEN. ZORGPLANNEN INDELING SENSOMOTORIEK Mond Hoofd / Romp Arm / Hand Cognitief
INHOUD ZORGPLANNEN INDELING SENSOMOTORIEK Mond Hoofd / Romp Arm / Hand Cognitief INTERVENTIEBESCHRIJVINGEN Eten en drinken met mondcontrole met veel facilitatie Eten en drinken met mondcontrole met gemiddelde
Nadere informatieVerstoorde bewegingssturing bij de ziekte van Parkinson. Rick Helmich
Verstoorde bewegingssturing bij de ziekte van Parkinson Rick Helmich Agenda Hoe komt een beweging tot stand? Wat gaat er mis bij de ziekte van Parkinson? Hoe compenseren Parkinson patiënten hiervoor? Zitten
Nadere informatieFUNCTIES. Mentale functies gerelateerd aan motoriek
Bijlage 5: overzicht functies en anatomische eigenschappen, activiteiten en participatie relevant bij ICF-classificatie casus motorisch probleem of stoornis Nederlandse vertaling van de International Classification
Nadere informatieFoutloos leren bij Goal Management Training
A8 Foutloos leren bij Goal Management Training Kan het opnieuw aanleren van alledaagse taken na hersenletsel beter? Dirk Bertens 1 Dirk Bertens, MSc Prof. Luciano Fasotti Prof. Roy Kessels Dr. Danielle
Nadere informatieGating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P.
Gating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P. Willems Regulatie van neuronale activiteit in het brein Verwerking van verspreidende
Nadere informatieWerken met Aandacht. Vraag: Wat is er nodig voor een goede werkhouding? Programma. Neuropsychologie: Drie assen. Triune brain.
1 Werken met Aandacht Programma Inleiding Werkhouding 20 maart 2015 Congres Aandacht André Rietman Gz- en neuropsycholoog Ergotherapeut A. Vier Niveaus: het model B. Diagnostiek C. Problemen D. Aanpak
Nadere informatieNederlandse samenvatting. De invloed van illusies op visueelmotorische
De invloed van illusies op visueelmotorische informatieverwerking 115 Terwijl je deze tekst leest, maken je ogen snelle sprongen van woord naar woord. Deze snelle oogbewegingen, saccades genoemd, gebruik
Nadere informatieSAMENVATTING. Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56
SAMENVATTING Schiemanck_totaal_v4.indd 133 06-03-2007 10:13:56 Schiemanck_totaal_v4.indd 134 06-03-2007 10:13:56 Samenvatting in het Nederlands Beroerte (Cerebro Vasculair Accident; CVA) is een veel voorkomende
Nadere informatieBeperkt leervermogen? Foutloos Leren! Dr. D. Boelen Klinisch neuropsycholoog
Beperkt leervermogen? Foutloos Leren! Dr. D. Boelen Klinisch neuropsycholoog Leren en leervermogen Voor leren is nodig. Gezonde hersenen? Meest belemmerend voor het leren bij hersenaandoening: Geheugen-
Nadere informatieHERORDENING VAN FUNCTIES NA HERSENINFARCT: CONSEQUENTIES VOOR THERAPIE? 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie?
HERORDENING VAN FUNCTIES NA HERSENINFARCT: CONSEQUENTIES VOOR THERAPIE? 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie? 3. Tractografie (DTI): 2 wegen 4. Consequenties voor therapie?
Nadere informatieWillem Bossers - Kennis in Beweging. Bewegen. door het leven heen. Door: Dr. Willem Bossers. @willembossers
20 30 Willem Bossers - Kennis in Beweging 15 40 10 60 5 80 0 100 Bewegen door het leven heen Door: Dr. Willem Bossers @willembossers Bewegen Norm Gezond Bewegen: gericht op het onderhouden van gezondheid
Nadere informatieMethoden hersenonderzoek
Methoden hersenonderzoek Beschadigingen Meting van individuele neuronen Elektrische stimulatie Imaging technieken (Pet, fmri) EEG Psychofarmaca/drugs TMS Localisatie Voorbeeld: Het brein van Broca s patient
Nadere informatieHersenstimulatie na CVA: een stimulerende gedachte?
Hersenstimulatie na CVA: een stimulerende gedachte? Kennisnetwerk CVA Nederland 30 November 2018 Drs. Z.D. Jonker Motorisch leren Natuurlijk herstel Motor training Hersenstimulatie Deep Brain Stimulation
Nadere informatiehet lerende puberbrein
het lerende puberbrein MRI / fmri onbalans hersenstam of reptielenbrein automatische processen, reflexen, autonoom het limbisch systeem of zoogdierenbrein cortex emotie, gevoel, instinct, primaire behoeften
Nadere informatieOEFENVRAGEN PSYCHOLOGIE
OEFENVRGEN PSYCHOLOGIE MEERKEUZEVRGEN Een invloedrijke psychologische stroming, ontstaan in het Duitsland van de 20-ste eeuw staat bekend als de Gestaltpsychologie. Wat is een ander woord voor Gestalt?.
Nadere informatieInternal and external modulation of parieto-premotor circuitry in voluntary motor control Beudel, Martijn
University of Groningen Internal and external modulation of parieto-premotor circuitry in voluntary motor control Beudel, Martijn IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's
Nadere informatieSerotonergic Control of the Developing Cerebellum M. Oostland
Serotonergic Control of the Developing Cerebellum M. Oostland Nederlandse samenvatting De ontwikkeling van de hersenen is een proces dat nauwgezet gereguleerd wordt, zowel voor als na de geboorte, en is
Nadere informatiehet neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP
het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP 15-03-2013 Inhoud Het neuropsychologisch denkkader De schoolsetting Ter ondersteuning bij het kind met
Nadere informatiedankzij bewegen beter participeren
dankzij bewegen beter participeren Jan Jacobs Herbert Krakauer EMG Congres 2013 Bewegen als middel tot... Kwaliteit van leven Alertheid Therapeutic Motion Simulation KWALITEITSKADER GEHANDICAPTENZORG Uitgangspunten:
Nadere informatieKrachttraining bij kinderen met Cerebral Palsy
Krachttraining bij kinderen met Cerebral Palsy Prof. Dr. C. Van den Broeck Fysiologische De temporele en spatiële rekrutering van de musculatuur is verstoord ( Kwakkel G 1995) Het aantal motor units is
Nadere informatieNeurowetenschappen als inspiratiebron voor nieuwe pijninterventies
Neurowetenschappen als inspiratiebron voor nieuwe pijninterventies Dr. Ben van Cranenburgh, neurowetenschapper Stichting ITON: www.stichtingiton.nl Symposium KNGF Scheutig met pijn 15 april Alkmaar, 20
Nadere informatieZIN IN ZINTUIGEN? Marjon Kat, ergotherapeut
ZIN IN ZINTUIGEN? Marjon Kat, ergotherapeut Zin in zintuigen Waarnemen Sensomotorische informatieverwerking Ervaren De zintuigen Alertheid Verstoorde informatieverwerking Het kind met syndroom van down
Nadere informatiePolar 3. Muscle patterning non-structural shoulder
Polar 3 Muscle patterning non-structural shoulder Werkgroep Instabiliteit Schouder Ellen Grobben Bas Hassels Mönning Wendy Lever Eric Melchert Marike Bisschop Karin Hemmer Joyce Olde Scholtenhuis Stanmore
Nadere informatieOverprikkeling bij NAH en het ASITT-protocol
Overprikkeling bij NAH en het ASITT-protocol Marinka Jansen, ergotherapeut Ergotherapie Gouda Hoofddocent post hbo cursus sensorische integratie bij volwassen (ASITT) Inhoud van de presentatie Definitie
Nadere informatieMotorische ontwikkeling bij kinderen. Erika Velders Kinderfysiotherapeut 1 e lijn Docent Opleiding kinderfysiotherapie
Motorische ontwikkeling bij kinderen Erika Velders Kinderfysiotherapeut 1 e lijn Docent Opleiding kinderfysiotherapie Motorische ontwikkeling bij kinderen? Mijlpalen Motometrisch Kwantiteit Gebaseerd op
Nadere informatie18-2-2014. Spasticiteit bij Multiple Sclerose Sven Slikkerveer revalidatiearts. Spasticiteit. Spasticiteit bij Multiple Sclerose
Spasticiteit bij Multiple Sclerose Sven Slikkerveer revalidatiearts MSMS 2 december 2013, Ede. MS multidisciplinair, dat doe je zo! Spasticiteit bij Multiple Sclerose Definitie spasticiteit Andere stoornissen
Nadere informatieRichtlijn kinderen: elke dag minstens 60 minuten matig-intensief bewegen
SLIM DOOR GYM EEN STUDIE NAAR DE EFFECTEN VAN TWEE TYPEN BEWEGINGSONDERWIJS OP FITHEID, MOTORIEK, COGNITIEVE FUNCTIES, SCHOOLPRESTATIES EN HERSENSTRUCTUUR- EN FUNCTIE Irene van der Fels 1 Namens: A. Meijer
Nadere informatie13/11/12. General Movements. posturale reacties >4-5m primitieve reflexen <4-6m
Is mijn kind normaal dokter? Knipperlichten en alarmsignalen tijdens de ontwikkeling Symposium 15 jaar kinderneurologie Jessa Ziekenhuis Dr. W. Werckx General Movements spontane motoriek van foetus en
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Introductie Hersenen sturen onze bewegingen aan. De aansturing van een spier tijdens een beweging verloopt via de motorische gebieden in onze hersenen (primaire motorcortex en secundaire motorgebieden)
Nadere informatieProblemen in de prikkelverwerking op school. Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE
Problemen in de prikkelverwerking op school Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE Doel workshop Informatie geven vanuit de fysiotherapie over prikkelverwerking Voorbeelden vanuit de praktijk kort
Nadere informatieBLINDISME: EEN OSTEOPATISCHE BENADERING Martin Ott
BLINDISME: EEN OSTEOPATISCHE BENADERING Martin Ott Twee vragen: Wat is osteopathie en hoe kan zij de blik op blindisme verrijken? Kan zij een invloed op blindisme hebben? Hoe is de osteopathie ontstaan
Nadere informatieWat zijn de neuropsychologische gevolgen van een hersentumor bij kinderen. Dr Femke Aarsen, klinisch neuropsycholoog
Wat zijn de neuropsychologische gevolgen van een hersentumor bij kinderen. Dr Femke Aarsen, klinisch neuropsycholoog Wat is neuropsychologie? Neuropsychologie is de psychologie die zich bezighoudt met
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson (ZvP) is een progressieve aandoening van de hersenen
Samenvatting 125 126 SAMENVATTING De ziekte van Parkinson (ZvP) is een progressieve aandoening van de hersenen waarbij zenuwcellen in de middenhersenen, die de neurotransmitter dopamine produceren, afsterven.
Nadere informatieErgotherapie. Apraxie
Ergotherapie Apraxie 1 Wat? Apraxie is het onvermogen om doelgerichte handelingen (bv. haar kammen, sokken aantrekken) uit te voeren. Deze kunnen willekeurig en/of aangeleerd zijn. Elke handeling kan
Nadere informatieDe klinische aspecten van ataxie. Expertisedag 20 mei 2017
De klinische aspecten van ataxie Expertisedag 20 mei 2017 Inhoud 2 Wat is ataxie? Hoe meten we ataxie? Ataxie en cognitie Behandeling van ataxie Ziekte specifieke behandeling Symptoom behandeling Europese
Nadere informatieDia 1. Dia 2. Dia 3. Aspecten van cognitief functioneren in Autisme Spectrum Stoornissen. Executieve functies en autisme (Hill, 2004)
Dia 1 Aspecten van cognitief functioneren in Autisme Spectrum Stoornissen Een reactie van Bibi Huskens Dia 2 Executieve functies en autisme (Hill, 2004) Problemen in: Planning Inhibitie Schakelvaardigheid
Nadere informatieStaat alles in het brein vast?
7 maart 2009 Staat alles in het brein vast? Rob van der Lubbe, GW-CPE Universiteit Twente Sheet 1 Goedemorgen allemaal. Welkom bij de lezing Staat alles vast in het brein?. Allereerst wil ik Toine van
Nadere informatieCognitieve stoornissen en neglect. Caroline van Heugten. Dept NP&PP, FPN Dept P&N, FHML. Symposium Ketenzorg 27 juni 2017, Maastricht
Cognitieve stoornissen en neglect Caroline van Heugten Symposium Ketenzorg 27 juni 2017, Maastricht Dept NP&PP, FPN Dept P&N, FHML 2 Inhoud workshop Wat is neglect? (filmpje) Theoretische verklaringen
Nadere informatieWelke strategie, bij wie en waarom?
Instituut voor toegepaste Neurowetenschappen Faculteit der Bewegingswetenschappen Welke strategie, bij wie en waarom? Dr. Ben van Cranenburgh Symposium De fysiotherapeut als bewegingsprofessional RGF 18
Nadere informatieHET DOVE BABYBREIN: HANS KLOK ONDER DE ILLUSIONISTEN
HET DOVE BABYBREIN: HANS KLOK ONDER DE ILLUSIONISTEN L E Z I N G T H E M A : H E T D O V E B A B Y B R E I N J O H N B O S, M S C N E U R O W E T E N S C H A P P E R N E U R O P S Y C H O L O O G D O C
Nadere informatieHoofdstuk 8: Control of movement
SPIEREN Skeletspieren Skeletspieren zijn spieren die ons skelet bewegen en verantwoordelijk zijn voor onze handelingen. Ze zijn vastgehecht aan elk uiteinde van elk been via pezen (sterke bundel bindweefsel).
Nadere informatieWii Fit: wat kun je observeren en trainen bij kinderen met balansproblemen?
Wii Fit: wat kun je observeren en trainen bij kinderen met balansproblemen?, Ede Dorothee Jelsma Ernst Smit Doel workshop Wii Fit Promotie onderzoek D. Jelsma, promotor Prof dr. B. Smits-Engelsman (AVANS+
Nadere informatieInhoud. Meer weten? 94 Reeds verschenen 95 In voorbereiding 96. TIB Tool_MarcelVanDeWiel_v3.indd :08
Inhoud 1. Executieve functies in de klas 4 2. Planning en organisatie 14 3. Metacognitie en timemanagement 22 4. Taakinitiatie 32 5. Werkgeheugen 42 6. Reactie-inhibitie 50 7. Emotieregulatie 58 8. Volgehouden
Nadere informatiewww.revarte.be Etiologische factor
www.revarte.be Etiologische factor Etiologische factor Etiologische factor Etiologische factor Etiologische factor Etiologische factor TIJD Plasticiteit - Leren Acuut Chronisch Fylo-/Ontogenese Verandering
Nadere informatieBrein Centraal leren. geheugentraining - bewegingsstrategieën
Brein Centraal leren geheugentraining - bewegingsstrategieën Onze hersenen Opgebouwd uit zenuwcellen/neuronen (100mld) Neuronen verbinden via transmitters Meer onderlinge activiteit => sterkere verbindingen
Nadere informatieWerkgeheugen bij kinderen met SLI. Indeling presentatie. 1. Inleiding. Brigitte Vugs, 19 maart 2009. 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond
Werkgeheugen bij kinderen met SLI Brigitte Vugs, 19 maart 2009 Indeling presentatie 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond SLI, Geheugen, Werkgeheugen 3. Ontwikkeling werkgeheugen 4. Relatie werkgeheugen
Nadere informatieHoe verbeter ik mijn looptechniek? Peter J. Beek, Vrije Universiteit
Hoe verbeter ik mijn looptechniek? Peter J. Beek, Vrije Universiteit Loopcyclus Scharen Grondcontact andere been Bijhalen Vluchtfase Plaatsing Vluchtfase Afzet Grondcontact Landing Atletiekunie Timing
Nadere informatieOnderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties. Informatie voor verwijzers
Onderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties Informatie voor verwijzers Zie jij wat ik zie? Kinderen met CVI Visuele problemen en beperkingen in het dagelijks
Nadere informatiePsycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid. Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012
Psycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012 Esli Struys -assistent Prof. dr. Piet Van de Craen (VUB)
Nadere informatie1. Welke rol heeft Cajal gespeeld in de geschiedenis van de Neurowetenschappen?
Tentamen Neurobiologie 29 juni 2007 9.00 12.00 hr Naam: Student nr: Het tentamen bestaat uit 28 korte vragen. Het is de bedoeling dat u de vragen beantwoordt in de daarvoor gereserveerde ruimte tussen
Nadere informatieErgotherapie bij Parkinsonpatiënten ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE BEHANDELING
Ergotherapie bij Parkinsonpatiënten ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE BEHANDELING Observatie Beperkingen komen vaak voor bij volgende motorische activiteiten: Transfers Houding Reiken en grijpen Balans Stappen
Nadere informatieA Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M.
A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. Goltstein Proefschrift samenvatting in het Nederlands. Geschreven
Nadere informatieFocus op aandacht! Aandacht en aandachtsstoornissen: de gedragsneurologische en neuropsychologische invalshoek
Focus op aandacht! Aandacht en aandachtsstoornissen: de gedragsneurologische en neuropsychologische invalshoek VWVJ-Symposium Leuven, 20-3-2015 Prof. Dr. Evert Thiery Universiteit Gent Disclosure belangen
Nadere informatieIlse van Tilborg Klinisch neuropsycholoog. met dank voor bijdrage dia s van prof. Roy Kessels
Ilse van Tilborg Klinisch neuropsycholoog met dank voor bijdrage dia s van prof. Roy Kessels Geheugen en leren Vormen van geheugen en leren Training opzetten Casus Vragen Dementie Leren? Leren = Het opnemen,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20126 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dumas, Eve Marie Title: Huntington s disease : functional and structural biomarkers
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatieTaalverwerking in relatie tot geheugen
Taalverwerking in relatie tot geheugen Van fundamenteel onderzoek naar klinische toepassing Vitória Piai Radboud University, Donders Centre for Cognition Radboud University Medical Center, Department of
Nadere informatieAnatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie
Anatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie K.J. Kaland, AIOS klinische geriatrie, Parnassia Groot Haags Geriatrie Referaat 6 februari 2017 Gedragsproblemen bij dementie Behavioral
Nadere informatieBlock 1: Basic emotions, Brain structures and Stress.
Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress. Vraag 1 (10 punten) A. Wat is het Circuit van Papez en welke hersenstructuren maken hier deel van uit? (5 punten) B. Welke extra hersenstructuren zijn
Nadere informatieHeeft Transcraniële Direct Current Stimulatie (tdcs) een toegevoegd effect op de afasie behandeling in de sub-acute fase?
Heeft Transcraniële Direct Current Stimulatie (tdcs) een toegevoegd effect op de afasie behandeling in de sub-acute fase? Kerstin Spielmann dr. W.M.E. van de Sandt-Koenderman Prof. Dr. G.M. Ribbers R o
Nadere informatieHet brein maakt deel uit van een groter geheel, het zenuwstelsel. Schematisch kan het zenuwstelsel als volgt in kaart worden gebracht:
Ons brein Het brein maakt deel uit van een groter geheel, het zenuwstelsel. Schematisch kan het zenuwstelsel als volgt in kaart worden gebracht: De hersenen zijn onderdeel van het zogenoemde centrale zenuwstelsel.
Nadere informatieWaarom uitstellen zo verleidelijk is. Dr. Esther Aarts
Waarom uitstellen zo verleidelijk is Dr. Esther Aarts Inhoud Uitstelgedrag Meten van uitstelgedrag in het lab en in het brein impulsieve keuzes plannen, vooruit denken beloningsgevoeligheid Tips om uitstelgedrag
Nadere informatieNeuroanatomical changes in patients with loss of visual function Prins, Doety
Neuroanatomical changes in patients with loss of visual function Prins, Doety IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatieHET MOTORISCH SYSTEEM (2)
Motorisch systeem (2) 1 HET MOTORISCH SYSTEEM (2) Inleiding Naast de spinale controle over de beweging, wordt elke vrijwillige activiteit gecommandeerd door de hersenen (wat niet wegneemt dat deze banen
Nadere informatieAfd. Kinderfysiotherapie. Afd. Kinderfysiotherapie
Een syndroom, wat nu? Prof. dr. Ria Nijhuis-van der Sanden Hoofd Kinderfysiotherapie, UMC ST Radboud Hoogleraar paramedische wetenschappen, IQ Healthcare Met hulp van: Jeanne van der Burgt Annette van
Nadere informatieSensorische integratie. Anja Baeyens en Ines Devulder Comfortzorgconsulenten Care Comfort Studiedag 2 februari 2017
Sensorische integratie Anja Baeyens en Ines Devulder Comfortzorgconsulenten Care Comfort Studiedag 2 februari 2017 Overzicht Sensorische integratie Theorie van sensorischeintegratie Zintuigen en hun belang
Nadere informatieGastles 17 september 2009. van Theorie naar Praktijk. Door Theone Kampstra
Gastles 17 september 2009 van Theorie naar Praktijk De SI-behandeling Door Theone Kampstra Wie is Theone Bewegingswetenschappen 1992-1997 Ergotherapie 1997-1999 Sensorische Integratie opleiding 2000 Werkzaam
Nadere informatie