HERORDENING VAN FUNCTIES NA HERSENINFARCT: CONSEQUENTIES VOOR THERAPIE? 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "HERORDENING VAN FUNCTIES NA HERSENINFARCT: CONSEQUENTIES VOOR THERAPIE? 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie?"

Jan van Loon
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 HERORDENING VAN FUNCTIES NA HERSENINFARCT: CONSEQUENTIES VOOR THERAPIE? 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie? 3. Tractografie (DTI): 2 wegen 4. Consequenties voor therapie? Michel Rijntjes Klinik für Neurologie Universitätsklinikum Freiburg Zigzag HAND Zigzag VOET Rijntjes, J Neurosci, 1999

Tractografie (DTI): 2 wegen 4. Consequenties voor therapie?

2 Patient > Gezond MOTOR CORTEX FASCICULUS ARCUATUS Inf. Par. PmD DLPFC PmD SMC, lat. Ext. Inf. Par. Insula, front. Operc. BROCA AREAAL AKOESTISCHE CORTEX WERNICKE AREAAL Weiller, Ann Neurol, 1992 Geschwind, Scientific American, 1972 WERKWOORDEN GENEREREN BRO BRO BRO BRO GEZOND WER WER WER WER CVA HERSTELD HERSTELD VAN WERNICKE AFASIE Weiller, Ann Neurol, 1995

BROCA AREAAL AKOESTISCHE CORTEX WERNICKE AREAAL Weiller, Ann Neurol, 1992 Geschwind,

3 Hyper-Activatie Normalisatie CVA ACTIVATIE Gezond De piloot vliegt het vliegtuig (correct) De piloot eet het vliegtuig (semantische fout) giutgeilv teh tgeilv toolip ed (verdraaid) PERFORMANCE Diaschisis TIJD Saur, Brain, 2006 Rijntjes, Curr Op Neurol, 2006 ANDERE FASE: ANDERE THERAPIE? 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie? 3. Tractografie (DTI): 2 wegen 4. Consequenties voor therapie? CVA Gezond Tijd Saur, Brain, 2006

2006 Rijntjes, Curr Op Neurol, 2006 ANDERE FASE: ANDERE THERAPIE? 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2.

4 Dagelijkse training rechte hand -/+ spiegel Control-groep : Obervatie RH Spiegel-groep : Obervatie RH in Spiegel N=20 (5 x 2 x 5 Tage) Altschuler, Lancet, 1999 Hamzei, Neurorahab Neural Rep, Effect op prestatie van de rechte hand Effect op prestatie van de linke hand p < 0, p < 0,013 p < 0, p < 0,076 p < 0, Spiegel - Spiegel Spiegel - Spiegel Baseline Tag 1 Tag 2 Tag 3 Tag 4 Tag 5 n = 20 Hamzei, Neurorahab Neural Rep, Baseline day 1 day 2 day 3 day 4 day 5 n = 20 Hamzei, Neurorahab Neural Rep, 2012

p < 0,002 140 140 p < 0,013 p < 0,011 130 130 p < 0,076 p < 0,47 120 120 110 Spiegel - Spiegel + 110 Spiegel - Spiegel + 100 Baseline Tag 1

5 SPIEGEL -TRAINING ANDERE FASE: ANDERE THERAPIE? OBSERVATIE GRIJPEN LINKE HAND TOENAME NA TRAINING HERSTEL HOE KLINISCH TE BEPALEN? EN: HOE LANG? THERAPIE 1 THERAPIE 2 Dobkin, Neurorehab Neural Rep, 2005 THERAPIE: WAT OEFENEN? THERAPIE: WAT OEFENEN? Zigzag HAND Zigzag VOET Zigzag HAND Zigzag VOET Rijntjes, J Neurosci, 1999 Rijntjes, J Neurosci, 1999 Handtekening VOET

6 MEDICATIE: HOE SPECIFIEK? MEDICATIE: HOE SPECIFIEK? Pulvermüller, Nat Rev Neurol 2011 patient met optische ataxie AMFETAMINE SMC L-DOPA TRICYCLISCHE ANTIDEPRESSIVA NORADRENALINE PIRACETAM Pariente, Ann Neurol, 2001 MEDICATIE: HOE SPECIFIEK? THERAPIE : HOE SPECIFIEK? Luria, Brain, 1959 patient met optische ataxie CIMT (Forced-Use) 30 minuten na injectie van caffein Luria, Brain, 1959 Taub, Stroke 2006

ANTIDEPRESSIVA NORADRENALINE PIRACETAM Pariente, Ann Neurol, 2001 MEDICATIE: HOE SPECIFIEK?

7 BLIK NAAR LINKS THERAPIE : HOE SPECIFIEK? RECHTUIT RECHTS THERAPIE EN LOCATIE? TMS CIMT VOOR NA 6 MAANDEN sec 2 4 WMFT-sec * * Baker, J Neurosci, 1999 PIRAMIDEBAAN * PIRAMIDEBAAN M1 INTACT PIRAMIDEBAAN M1 BESCHADIGD Rijntjes, Rest Nerol Neurosci, 2011 THERAPIE EN LOCATIE? CORRELATIE: 2 WEKEN CIMT (WMFT) EN fmri-signaal Conclusie PIRAMIDEBAAN INTACT AFNAME fmri: - functies in netwerken - beschrijft dynamische herorganisatie na CVA PIRAMIDEBAAN BESCHADIGD % TOENAME z = 45 - verandering in fmri en herstel: kritisch - kan ideeën geven voor therapie TOENAME Rijntjes, Rest Nerol Neurosci, 2011

Rijntjes, Rest Nerol Neurosci, 2011 THERAPIE EN LOCATIE?

8 DTI (Diffusion Tensor Imaging) 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie? 3. Tractografie (DTI): 2 wegen 4. Consequenties voor therapie? VISUELE SYSTEEM RUIMTELIJKE ORIENTATIE DORSAAL / PARIETAAL : WAAR ACTIVATIE BA 44 BA 45 DTI Dorsaal: Perceptie Ventraal: TPJ, insula, prefrontaal Betekenis VENTRAAL / TEMPORAAL : WAT Ungerleider, Mishkin, 1982 Umarova, Cereb Cortex, 2009

VISUELE SYSTEEM RUIMTELIJKE ORIENTATIE DORSAAL / PARIETAAL : WAAR ACTIVATIE BA 44 BA 45 DTI

9 TAAL PSEUDOWOORDEN HERHALEN TAAL BLAUW: PSEUDOWOORDEN HERHALEN ROOD: ZINNEN BEGRIJPEN F. long. superior (SLF) F. arcuatus ZINNEN BEGRIJPEN In Pu In Pu Capsula Extrema (EmC) Naspreken Saur, PNAS, 2008 AFASIE: LOCATIE CVA EN SYMPTOOM Saur, PNAS, 2008 AFASIE: LOCATIE CVA EN SYMPTOOM Capsula extrema (EmC): knelpunt in netwerk voor begrijpen, overlapping van infarcten x = -44 y = -26 z = 27 Begrijpen EmC x = -28 y = 4 z = -9 Correlatie Voxel Behaviour (n = 100) Kümmerer, Brain 2013 Kümmerer, Brain 2013

PNAS, 2008 AFASIE: LOCATIE CVA EN SYMPTOOM Capsula extrema (EmC): knelpunt in netwerk voor begrijpen, overlapping van

10 MOTORISCH SYSTEEM MOTORISCH SYSTEEM ACTIEVE BEWEGING 1 VORSTELLING BEWEGING Capsula extrema (EmC) Activatie DTI Vry, Exp Brain Res, 2012 Johnson, Neuroreport, 2002 Dorsale en ventrale verbindingen voor alle Modaliteiten SEQUENTIE - perceptie / actie ( doen ) - tijd/ruimte 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie? 3. Tractografie (DTI): 2 wegen 4. Consequenties voor therapie? STRUCTUUR - begrip, concepten - tijd/ruimte onafhankelijk - begrijpen, wat je doet / hoort / ziet Rijntjes, Frontiers Evol Neurosci, 2012

tijd/ruimte 1. Functionele beeldvorming (fmri) 2. Consequenties voor therapie? 3. Tractografie (DTI): 2 wegen 4.

11 Catani 2005 Rilling 2008 Friederici jarige kinderen versus volwassenen Friederici, TICS, 2009 Brauer, Cereb Cortex, 2011 DENKEN Vygotsky Tot op een zeker moment zijn denken en spreken onafhankelijk van elkaar. Op een zeker moment komen ze samen, en dan wordt denken verbaal, en spreken rationaal. INTERNE TAAL SPREKEN Vygotsky, Thought and Language, 1934 Vygotsky, Thought and Language, 1934

12 3-5 jaar: EGOCENTRISCHE TAAL en toen bakte ik een taart HYPOTHESE: DORSAAL EN VENTRAAL KOMEN SAMEN c.s. c.s. GEBOORTE 7JAAR INTERNALISERUNG Rijntjes, Frontiers Evol Neurosci, 2012

13 HYPOTHESE: DORSAAL EN VENTRAAL KOMEN SAMEN PARESE NA CVA Beweging eerst weer externaliseren, taal helpt Parese: Invloed zwaartekracht verminderen - Als ik de arm op tafel leg, kan ik met de hand veel meer doen - Arm verder weg van het lichaam maakt hem zwaarder, daarom heb ik geoefend, grijpbewegingen vlak bij het lichaam te maken c.s. c.s. Spasticiteit - Als ik iets moet pakken is het gemakkelijker, als ik eerst bewust de vingers uitstrek. Veel geoefend, gaat steeds automatischer GEBOORTE 7JAAR INTERNALISERUNG Rijntjes, Frontiers Evol Neurosci, 2012 Analyse van de beweging Bij het lezen bladzijden omslaan gaat automatisch, nu ik heb gemerkt, dat het dezelfde beweging is als bij kaartspelen - Ik ontleed nieuwe en onbekende opgaven in aparte delen, dan lukt het verbale zelfsturing (patient) verbale instructie (therapeut) Sabini, J Hand Therapy, 2012 Conclusie - Dorsaal: Sequentie en ventraal: Structuur, in alle modaliteiten -Samengaan: anatomische rijping, ontwikkeling kind - Verklaart sommige symptomen na CVA - Kan ideeën geven voor therapie

c.s. Spasticiteit - Als ik iets moet pakken is het gemakkelijker, als ik eerst bewust de vingers uitstrek.

Vergelijkbare documenten

De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE?

De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE? De Hersenen Oriëntatie, september 2002 Esther Wiersinga-Post Inhoud college de Hersenen historisch overzicht (ideeën vanaf 1800) van de video PAUZE neurofysiologie - opbouw van neuronen - actie potentialen