Landelijke Klachtencommissie voor het openbaar en het algemeen toegankelijk onderwijs ( mr. E.N. Brons, S.J. Drijver, mr. N.

Transcriptie

1 Landelijke Klachtencommissie voor het openbaar en het algemeen toegankelijk onderwijs ( mr. E.N. Brons, S.J. Drijver, mr. N. Gunes ) Uitspraaknr Datum: 18 mei 2005 Onzorgvuldig pedagogisch handelen leerkracht en onvoldoende communicatie en begeleiding door schoolleiding; klacht gedeeltelijk gegrond; primair onderwijs. De klacht Een ouderpaar klaagt over onzorgvuldig handelen van een groepsleerkracht, zoals geïllustreerd in het klaagschrift. De ouders stellen dat de groepsleerkracht hun zoon, die adhd heeft, onprofessioneel heeft aangepakt en hierdoor geestelijke schade bij hem heeft toegebracht. Daarnaast klagen de ouders over het optreden van de schoolleiding. Zij menen dat de schoolleiding hen onvoldoende op de hoogte heeft gesteld van de problemen die hun zoon op school had. Tevens verwijten zij de schoolleiding dat er te weinig begeleiding van zowel leerkracht als hun zoon heeft plaatsgevonden. De visie van partijen De zoon van het klagende ouderpaar heeft adhd en dit was ook op school bekend. Vanaf het moment dat de zoon in groep 8 zat werd hij steeds meer gesloten en dwars. Na een gesprek dat de jongen had met een medewerker van de RIAGG in het najaar van 2004 werd duidelijk dat zijn klachten veroorzaakt werden doordat de groepsleerkracht hem niet serieus nam en hij gediscrimineerd werd vanwege zijn adhd en afkomst uit het westen van het land. De medewerker van de RIAGG is vervolgens met de groepsleerkracht gaan praten en tijdens dit gesprek bleek dat de groepsleerkracht het erg moeilijk had met het gedrag van de jongen. De ouders waren niet eerder op de hoogte gebracht van de problemen die de jongen blijkbaar op school ondervond. Ook bleek dat de jongen één dag voor de herfstvakantie, een hele dag genegeerd was door zijn klas en door de groepsleerkracht, omdat deze vond dat dit de beste manier was om met hem na de vakantie een nieuwe start te maken. De ouders hebben toen zij dit hoorden direct een afspraak gemaakt om hierover op school te gaan praten. De ouders uitten in dit gesprek met de groepsleerkracht en de directeur hun grieven over het negeren van hun zoon en over het feit dat zij hiervan niet tevoren op de hoogte waren gesteld. De directeur en de groepsleerkracht verklaarden dat zij vooraf hadden geprobeerd de ouders in te lichten, maar dat dit niet was gelukt. De weken na dit gesprek was de zoon een aantal keer betrokken bij conflicten, waarbij hij sterk de indruk kreeg dat hij telkens de schuld kreeg. De ouders vonden het verstandig om met alle betrokkenen (de ouders, de groepsleerkracht en de RIAGG) om tafel te gaan zitten en te kijken of er een oplossing kon worden gevonden. De groepsleerkracht vond dit echter niet nodig.

2 De ouders vinden dat de groepsleerkracht onvoldoende is begeleid door de directeur. De groepsleerkracht had veel beter moeten worden gecoacht en had moeten worden aangesproken op zijn manier van lesgeven. De directeur was op de hoogte van het voornemen van de groepsleerkracht om de zoon een dag te negeren en is hiermee akkoord gegaan. Ook nadat de zoon van de school af was heeft de groepsleerkracht noch de directeur enige actie ondernomen om nog eens van gedachten te wisselen over hetgeen allemaal gebeurd was. De ouders hebben uiteindelijk nog een gesprek gevoerd met de vertrouwenspersoon van de school. Toen zij meldden dat ze een klacht wilden indienen, was de groepsleerkracht ineens wel bereid tot een gesprek. De ouders vonden dat het hiervoor te laat was. Tijdens het gesprek tussen de groepsleerkracht en de medewerker van de RIAGG is het alleen gegaan over de mogelijkheden voor de zoon in het vervolgonderwijs en niet over depressieve gevoelens die hij op dat moment blijkbaar had. Het gesprek had een heel ander verloop dan de ouders schetsen. De groepsleerkracht heeft uitgelegd wat het doel was van het rollenspel in de klas waarbij de jongen genegeerd werd. Met het spel werd beoogd zijn positie in de groep te verstevigen en hem weerbaarder te maken. Na de vakantie zou de groep dan een nieuwe start kunnen maken. Er was absoluut geen sprake van een strafmaatregel. Het rollenspel is een geaccepteerde methode in de pedagogiek om een gedragsverandering te bewerkstelligen. Alle leerlingen, ook de jongen zelf, hadden vooraf met dit spel ingestemd. Het was de bedoeling om dit vooraf met de ouders te bespreken. De dag voordat het rollenspel gepland stond heeft de groepsleerkracht vier of vijf keer geprobeerd om de ouders telefonisch hierover in te lichten, maar hij kon hen niet bereiken. Tijdens het gesprek heeft de groepsleerkracht hiervoor zijn excuses aangeboden. De groepsleerkracht vindt het raar dat ook tijdens dit gesprek niet gesproken is over de depressiviteit van de zoon. Bij de incidenten na het gesprek waar de ouders op wijzen was het niet telkens de zoon die de schuld kreeg. De groepsleerkracht heeft de drie betrokkenen bij een incident op hun gedrag aangesproken en dit ook aan de moeder gemeld. De groepsleerkracht ontkent dat hij door de ouders is uitgenodigd voor een gesprek. De vertrouwenspersoon heeft bij de groepsleerkracht geïnformeerd of hij bereid was een gesprek met de ouders te voeren. De groepsleerkracht ging hier aanvankelijk mee akkoord, maar toen hij de brief had gezien die de ouders aan de ouders van de klasgenoten van de jongen hadden gestuurd is hij hierop teruggekomen. De directeur is van mening dat de school de ouders voldoende heeft geïnformeerd over de problemen die hun zoon op school had. Vanaf zomer 2004 is hij directeur van de school. Daarvoor was hij adjunct-directeur en verving hij een leerkracht. In deze laatste hoedanigheid had de directeur in het schooljaar 2002/2003 de zoon eens in de twee weken een dag onder zijn hoede. In die periode heeft de directeur de jongen extra aandacht gegeven omdat die daar duidelijk behoefte aan had. In het schooljaar 2003/2004 gaf de directeur geen les aan hem.. In het lopende schooljaar gaf de directeur de jongen twee dagen in de week les. De groepsleerkracht en de directeur hebben geen alternatieven overwogen om de betreffende vrijdag voor de vakantie te overbruggen. Uitstel was, gelet op de onmogelijke situatie waarin de jongen binnen de groep terecht was gekomen, niet verantwoord. De directeur zou die vrijdag voor de groep staan. Hij verklaart dat het negeren van de jongen niet letterlijk genomen moet worden; hij kreeg weliswaar geen beurt in de klas maar dat

3 gebeurde niet nadrukkelijk. Met de gymles heeft hij ook gewoon meegedaan. Ter zitting heeft de directeur bij monde van zijn gemachtigde verklaard dit handelen te beschouwen als behorend tot de professionele vrijheid van handelen van onderwijsgevenden. De directeur had ingestemd met het plan op voorwaarde dat de ouders hierover vooraf zouden worden geïnformeerd. De donderdagavond voor de bewuste vrijdag voor de herfstvakantie bleek dat het niet was gelukt om contact met de ouders te krijgen. De directeur erkent dat de school hier een steek heeft laten vallen. In een gesprek met de ouders op hebben de groepsleerkracht en de directeur hiervoor hun excuses aangeboden. In ditzelfde gesprek is ook gesproken over de communicatie tussen de school en de ouders. Er zijn afspraken gemaakt om structureel met elkaar in contact te blijven. Van dit gesprek is een verslag gemaakt dat aan de ouders is gezonden. Twee weken later kwam een van de ouders op school om mee te delen dat de zoon naar een andere school zou gaan. De directeur had dit helemaal niet verwacht en was verbaasd en geschokt. Vooral ook omdat hij niet eerder van de ouders had vernomen dat de problemen zodanig waren dat zij geen andere uitweg meer zagen dan een andere school te zoeken. De directeur vindt dat de ouders meer met de school hadden moeten communiceren, bijvoorbeeld over het feit dat hun zoon klachten van depressieve aard had. Omdat niemand op school daar weet van had, kon men er ook geen rekening mee houden. Over de begeleiding van de groepsleerkracht merkt de directeur op, dat dit wel degelijk is gebeurd tijdens leerlingbesprekingen. Wat betreft de begeleiding van de zoon meent de directeur dat dit in eerste instantie een zaak van de leerkracht is. Nadat de ouders hadden besloten om hun zoon van school te halen heeft de directeur geen contact meer met hen opgenomen. Hij had hier, zeker na de brieven te hebben gelezen die de ouders aan ouders en leerkrachten hadden gestuurd, weinig behoefte meer aan. Overwegingen van de Commissie Bij het beoordelen van de klacht gaat de Commissie uit van de volgende feiten. Al vrij snel in het schooljaar 2004/2005 is er rondom de zoon een zodanige sfeer van onrust komen te hangen dat de leerkracht het noodzakelijk heeft geacht daar met de hele groep aandacht aan te besteden. Hij heeft dit in overleg met de directeur, tevens groepsleerkracht voor twee dagen in de week, gedaan in de vorm van een spel. Op de donderdag voorafgaand aan de herfstvakantie hebben de leerkracht en de groep daartoe besloten. Het spel bestond daaruit dat iedereen na de herfstvakantie zou doen alsof de zoon een nieuwe leerling op de school was. Ter overbrugging van de laatste dag voor de herfstvakantie zou gedaan worden alsof de zoon nog niet op school was. De directeur heeft ingestemd met het spel maar heeft daaraan de voorwaarde verbonden dat de ouders daarover voorafgaand zouden worden geïnformeerd. Dit laatste is niet gebeurd. De Commissie ziet zich voor de vraag geplaatst of het door de leerkracht geïnitieerde spel beschouwd moet worden als pedagogisch verantwoord handelen. Verweerders hebben er terecht op gewezen dat leerkrachten beschikken over een bepaalde, zelfs vrij ruime, professionele autonomie. Autonomie houdt in dat de leerkracht op basis van onder meer eigen vakkennis, ervaring en de uitgangspunten van de school invulling geeft aan het onderwijs. Autonomie omvat niet het vervolgens volledig gevrijwaard zijn van een beoordeling van dat professionele handelen. Was dat wel het geval, zou dat betekenen dat een groot (misschien

4 wel het grootste) gedeelte van het handelen van een leerkracht onttrokken zou zijn aan bijvoorbeeld een beoordeling door de klachtencommissie. Hoewel de LKC bij die beoordeling een bepaalde mate van terughoudendheid betracht, acht zij zich niet alleen bevoegd, maar ook verplicht zich een oordeel over het professionele handelen te vormen. Het ligt besloten in de opdracht van de LKC handelen van leerkrachten te beoordelen op onder meer professioneel gehalte. In het onderhavige geval heeft de leerkracht voor een pedagogische aanpak gekozen die de toets der kritiek niet kan doorstaan. De zoon was een buitenbeentje in de groep of dreigde dat te worden. Het is ongerijmd een kind dat uitgesloten dreigt te worden binnen een groep te isoleren op een manier zoals op de bewuste vrijdag voor de herfstvakantie heeft plaatsgevonden. Dat dit geschiedde in het kader van een spel dat na de vakantie voortgezet zou worden doet daaraan niet af. Het wekt bevreemding dat de leerkracht niet gezocht heeft naar alternatieven voor het invullen van de vrijdag. Zo had bijvoorbeeld eerst na de vakantie met het spel begonnen kunnen worden of had de zoon de vrijdag in een andere groep of thuis kunnen doorbrengen. Dat de zoon van het spel nadelige psychische gevolgen heeft ondervonden heeft de Commissie niet vast kunnen stellen; dit is echter bepaald niet uit te sluiten. De klacht, gericht tegen de leerkracht, is gegrond voor zover deze betrekking heeft op het onzorgvuldig pedagogisch handelen. Het heeft de ouders zeer gegriefd dat zij niet voorafgaand zijn geïnformeerd over het op handen zijnde spel. Verweerders hebben daarvoor terecht hun excuses aangeboden. Een dergelijk ingrijpend pedagogisch handelen dient, nog los van de vraag of dat juist is, vooraf met ouders of verzorgers te worden besproken. Nu dat niet heeft plaatsgevonden is de klacht hierover gegrond. Meer in het algemeen kan worden vastgesteld dat het ontbroken heeft aan een goede communicatie tussen school en de ouders. Verweerders hebben aangevoerd dat de ouders essentiële informatie over de zoon niet met hen hebben gedeeld. De ouders hebben naar voren gebracht dat zij pas via de medewerker van de RIAGG vernomen hebben van de situatie waarin de zoon op school verzeild was geraakt. De jongen werd door verweerders beschouwd als zorgleerling. Al vaker heeft de Commissie uitgesproken dat het overleg met ouders of verzorgers van zorgleerlingen nauw luistert. Het is primair de school die er zorg voor dient te dragen dat regelmatig informatie wordt uitgewisseld. Indien zulk overleg gevoerd wordt mag van ouders worden verwacht dat zij relevante informatie met de school delen. Waar het in deze situatie echter juist aan heeft ontbroken is regelmatig overleg. Daardoor heeft het zo kunnen zijn dat de ouders verrast waren door de (omvang van) de problemen van de zoon op school. Nu het organiseren van zulk overleg de verantwoordelijkheid van de school is, is de klacht ook op dit punt gegrond. Tot slot verwijten de ouders de directeur dat hij zowel hun zoon als de leerkracht onvoldoende heeft begeleid. Als directeur gaf verweerder geen uitvoering aan de dagelijkse begeleiding van de zoon. Dit neemt niet weg dat hij wel (eind)verantwoordelijk voor die begeleiding moet worden gehouden.

5 Nu hij ook nog eens voor twee dagen in de week als groepsleerkracht (mede) gestalte gaf aan de begeleiding van de zoon wekt het des te meer bevreemding, dat hij het spel dat zijn collega had bedacht liet doorgaan in weerwil van de omstandigheid, dat de voorwaarde die hij daaraan had gesteld, niet was vervuld. Op de bruiloft was hem immers duidelijk geworden, dat het niet gelukt was de ouders vooraf in te lichten. De posities van groepsleerkracht en directeur verenigd in één persoon laten zich in dit geval niet precies scheiden: juist als directeur zou het op de weg van verweerder hebben gelegen de uitvoering van het spel een halt toe te roepen, nu de door hem gestelde voorwaarde niet was vervuld. Dat hij als groepsleerkracht uitvoerder van het spel zou zijn, maakte het nog gemakkelijker het spel geen doorgang te laten hebben. Enige communicatie op de valreep met wie dan ook zou immers onnodig zijn. Nu verweerder het spel niet alleen geen halt heeft toegeroepen, maar er ook nog uitvoering aan heeft gegeven, zonder dat de ouders hierin waren gemengd, is hij tekortgeschoten in het - op zichzelf prijzenswaardige - streven de positie van de jongen in de groep te verstevigen en zijn weerbaarheid te vergroten. Het voorgaande leidt tot het oordeel, dat de klacht dat de zoon onvoldoende is begeleid gegrond is. Van onvoldoende begeleiding van de leerkracht is evenwel niet gebleken. Tijdens de regelmatige leerlingbesprekingen heeft overleg plaatsgevonden over de begeleiding van leerlingen. Er is geen aanleiding te veronderstellen dat de, ervaren, leerkracht verder specifieke begeleiding behoefde. De klacht is op dit onderdeel ongegrond. Het oordeel van de Commissie De klacht over onzorgvuldig (pedagogisch) handelen door de leerkracht en de klacht over het onvoldoende communiceren door school met de ouders zijn gegrond. De klacht tegen de directeur over de begeleiding van de zoon is gegrond voor zover deze betrekking heeft op de gang van zaken op de dag voor de herfstvakantie. De klacht over het onvoldoende begeleiden van de leerkracht is ongegrond.