Richtlijnen multidisciplinaire diagnostiek bij taalspraakstoornissen

Transcriptie

1 Richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen Een uitwerking van KITS 2 vr verschillende delgrepen vr multidisciplinaire diagnstiek

2 Vrwrd Taal- en spraakstrnissen zijn vaak geen p zichzelf staand prbleem. Kinderen met deze ntwikkelingsprblemen meten vr een efficiënte en adequate hulpverlening eerst een multidisciplinair diagnstisch nderzek krijgen: daar staan de AC s vr! Het is de taak van de AC s m de taalkundige, cgnitieve, gedragsmatige, medische en pedaggische aspecten mee te nemen in de diagnstiek en de advisering. Binnen de FENAC is KITS 1 en vervlgens KITS 2 ntwikkeld. Deze zijn te beschuwen als richtlijn vr de multidisciplinaire diagnstiek van kinderen met taal en spraakprblematiek. Deze richtlijn beheft echter nadere verfijning vr de verschillende patiëntengrepen die binnen de KITS ppulatie vallen. Het del van de richtlijnen die nu vr u liggen, is de verschillende grepen KITS kinderen te nderscheiden en vr ieder van deze grepen als basis vr de richtlijn te zeken naar eenheid van handelen tijdens het diagnstisch traject in de verschillende audilgische centra. Er heft geen sprake te zijn van een unifrm prces de lcale mstandigheden spelen immers k een rl maar er met wel sprake zijn van een zekere standaardisering in de kwaliteit van de tegepaste prcedures. Het expertplatfrm taalspraak hpt dat deze richtlijnen de eenheid van handelen bevrderen. Oktber 2010 FENAC expertplatfrm taalspraak 2010 FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 2

3 Inhud Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij taal-spraakkinderen jnger dan 3 jaar... 4 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij taal-spraakkinderen van 3 tt 7 jaar... 6 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij taal-spraakkinderen uder dan 7 jaar... 8 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij meertalige kinderen jnger dan 3 jaar Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij meertalige kinderen uder dan 3 jaar Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij kinderen met auditieve verwerkingsprblemen (avp) FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 3

4 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij taal-spraakkinderen jnger dan 3 jaar 1. Aanmelding/verwijzing De verwijzing is berdeeld en verwerkt in OpenAC f een lkaal EPD en er wrdt een dssier aangemaakt. De hulpvraag ligt in ieder geval p het gebied van de cmmunicatie. Verwijzing vindt schriftelijk plaats dr KNO-artsen, huisartsen, kinderartsen en dr CB-artsen. Deze verwijzingen wrden berdeeld dr de audilg, het secretariaat f de cördinatr van het TSteam, in verband met inplannen van de nderzeken. Initiatief vr de verwijzing kan k genmen wrden dr CB-arts, lgpedist, peuterschl/kinderdagverblijf en/f uders/verzrgers. Indien er nduidelijkheden zijn mtrent een eventuele aanmelding f verwijzing zal eerst telefnisch verleg plaatsvinden. 2. Infrmatie verzamelen Er is vldende infrmatie verzameld zdat de hulpvraag duidelijk is en een traject bepaald kan wrden. Indien uders/verzrgers testemming hebben gegeven, wrdt infrmatie verkregen dr het psturen van vragenlijsten naar uders en/f peuterschl/kinderdagverblijf, telefnisch cntact met verwijzer f uders, gesprek met uders, pvragen gegevens derden. 3. Strategie bepalen De hulpvraag is duidelijk, het plan van nderzek is pgesteld. Indien bij het inventariseren van de hulpvraag reeds blijkt dat dit geen vraag is vr het Audilgisch Centrum is, krijgen uders/verzrgers het advies naar een instantie te gaan waar hun hulpvraag mgelijk wel kan wrden beantwrd f wrdt terugverwezen naar de verwijzer. De cördinatr/nderzeker f het team bepalen p basis van de verzamelde infrmatie welke nderzeken wrden ingepland. 4. Kind en uders/verzrgers uitndigen De uders/verzrgers zijn p de hgte van de afspraak en van het del en de inhud van het nderzek. Ouders kmen vrbereid p de eerste afspraak. Bij de uitndiging wrdt meegestuurd: - een algemene flder van het Audilgisch Centrum en/f TS-team - een rutebeschrijving - het verzek m de zrgpas en legitimatiebewijs mee te nemen - een brief met de duur van het nderzek en welke nderzeken er zullen plaatsvinden - indien ndig uitndigen tlk via tlkencentrum bij het eerste nderzek en uders/verzrgers hiervan p de hgte stellen 5. Multidisciplinaire diagnstiek Er zijn gegevens verzameld p de diverse nderzeksgebieden die relevant zijn vr het beantwrden van de hulpvraag van uders/verwijzer. Via het mlennderzek f via het sequentieel mdel wrdt nderzek gedaan. De vlgende nderzeken meten in ieder geval gedaan wrden: Anamnese 2010 FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 4

5 Audilgisch nderzek Taal- spraaknderzek Onderzek naar en/f bservatie van cgnitieve ntwikkeling en/f gedrag vlgens de richtlijnen van KITS-2 Optineel zijn: Kn-nderzek Onderzek dr jeugdarts Klinisch linguïstisch nderzek Observatie van maatschappelijk werk f andere discipline p peuterschl, KDV en/f thuis 6. Multidisciplinair verleg Het antwrd p de hulpvraag bevat de (vrlpige) diagnse, het advies en het vervlgbeleid. Onder advies en vervlgbeleid kan k wrden verstaan het inzetten van extra nderzek binnen het AC, het drverwijzen vr nderzeken/f begeleiding buiten het AC en het bepalen van de cntrle. Het multidisciplinair verleg kan p twee manier plaatshebben: 1. direct na het nderzek in een gesprek tussen betrkken disciplines 2. in een multidisciplinaire bespreking Het is ter berdeling van de nderzeker welke vrm van verleg ndig is en afhankelijk van de cmplexiteit van de casus. 7. Adviesgesprek De hulpvraag van de uders/verzrgers is beantwrd in ieder geval vr zver deze betrekking heeft p het gehr en de spraak-/taalntwikkeling. De uders/verzrgers zijn p de hgte van de resultaten van de verschillende nderzeken en van het advies dat vrtgekmen is uit het multidisciplinair verleg. De vervlgstrategie is besprken. Een f meer nderzekers veren een gesprek met uders/verzrgers. Tenminste een van deze nderzekers heeft het kind k daadwerkelijk gezien vr nderzek. Het gesprek vindt z spedig mgelijk plaats na het multidisciplinair verleg. Z ndig wrden externe betrkkenen uitgendigd. 8. Interne en externe rapprtage De nderzeksresultaten en het advies zijn schriftelijk vastgelegd in het patiëntendssier. De uders/verzrgers, verwijzer en verige betrkkenen hebben de schriftelijke rapprtage ntvangen. De rapprtage wrdt geschreven, electrnisch vastgelegd en verstuurd. 9. Fllw up Brging van het advies. Betrkken disciplines bepalen tijdens multidisciplinair verleg f fllw up ndig is, wanneer dit met plaatsvinden en in welke vrm. Tijdens het adviesgesprek is de fllw-up met de uders/verzrgers besprken FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 5

6 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij taal-spraakkinderen van 3 tt 7 jaar 1. Aanmelding/verwijzing De verwijzing is berdeeld en verwerkt in OpenAC f een lkaal EPD en er wrdt een dssier aangemaakt. De hulpvraag ligt in ieder geval p het gebied van de cmmunicatie. Verwijzing vindt schriftelijk plaats dr KNO-artsen, huisartsen, kinderartsen en dr CB- f schlartsen. Deze verwijzingen wrden berdeeld dr de audilg, het secretariaat f de cördinatr van het TS-team, in verband met inplannen van de nderzeken. Initiatief vr de verwijzing kan k genmen dr CB-arts, lgpedist, peuterschl/kinderdagverblijf, schl (bijv. remedial teacher f intern begeleider) en/f uders/verzrgers. Indien er nduidelijkheden zijn mtrent een eventuele aanmelding f verwijzing zal eerst telefnisch verleg plaatsvinden. 2. Infrmatie verzamelen Er is vldende infrmatie verzameld zdat de hulpvraag duidelijk is en een traject bepaald kan wrden. Indien uders/verzrgers testemming hebben gegeven, wrdt infrmatie verkregen dr het psturen van vragenlijsten naar uders en/f peuterschl/kinderdagverblijf,schl, telefnisch cntact met verwijzer en/f uders, gesprek met uders, pvragen gegevens derden. 3. Strategie bepalen De hulpvraag is duidelijk, het plan van nderzek is pgesteld. Indien bij het inventariseren van de hulpvraag reeds blijkt dat dit geen vraag is vr het Audilgisch Centrum is, krijgen uders/verzrgers het advies naar een instantie te gaan waar hun hulpvraag mgelijk wel kan wrden beantwrd f wrdt terugverwezen naar de verwijzer. De cördinatr/nderzeker f het team bepalen p basis van de verzamelde infrmatie welke nderzeken wrden ingepland. 4. Kind en uders/verzrgers uitndigen De uders/verzrgers zijn p de hgte van de afspraak en van het del en de inhud van het nderzek. Ouders kmen vrbereid p de eerste afspraak. Bij de uitndiging wrdt meegestuurd: - een algemene flder van het Audilgisch Centrum en/f TS-team - een rutebeschrijving - het verzek m de zrgpas en legitimatiebewijs mee te nemen - een brief met de duur van het nderzek en welke nderzeken er zullen plaatsvinden - indien ndig uitndigen tlk via tlkencentrum bij het eerste nderzek en uders/verzrgers hiervan p de hgte stellen 5. Multidisciplinaire diagnstiek Er zijn gegevens verzameld p de diverse nderzeksgebieden die relevant zijn vr het beantwrden van de hulpvraag van uders/verwijzer. Via het mlennderzek f via het sequentieel mdel wrdt nderzek gedaan. De vlgende nderzeken meten in ieder geval gedaan wrden: 2010 FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 6

7 Anamnese Audilgisch nderzek Taal- spraaknderzek Onderzek naar en/f bservatie van cgnitieve ntwikkeling en/f gedrag vlgens de richtlijnen van KITS-2 Optineel zijn: Kn-nderzek Onderzek dr jeugdarts Klinisch linguïstisch nderzek Observatie van maatschappelijk werk f andere discipline p peuterschl, KDV, schl en/f thuis 6. Multidisciplinair verleg Het antwrd p de hulpvraag bevat de (vrlpige) diagnse, het advies en het vervlgbeleid. Onder advies en vervlgbeleid kan k wrden verstaan het inzetten van extra nderzek binnen het AC, het drverwijzen vr nderzeken/f begeleiding buiten het AC en het bepalen van de cntrle. Het multidisciplinair verleg kan p twee manier plaatshebben: 1. direct na het nderzek in een gesprek tussen betrkken disciplines 2. in een multidisciplinaire bespreking Het is ter berdeling van de nderzeker welke vrm van verleg ndig is en afhankelijk van cmplexiteit van de casus. 7. Adviesgesprek De hulpvraag van de uders/verzrgers is beantwrd in ieder geval vr zver deze betrekking heeft p het gehr en de spraak-/taalntwikkeling. De uders/verzrgers zijn p de hgte van de resultaten van de verschillende nderzeken en van het advies dat vrtgekmen is uit het multidisciplinair verleg. De vervlgstrategie is besprken. Een f meer nderzekers veren een gesprek met uders/verzrgers. Tenminste een van deze nderzekers heeft het kind k daadwerkelijk gezien vr nderzek. Het gesprek vindt z spedig mgelijk plaats na het multidisciplinair verleg. Z ndig wrden externe betrkkenen uitgendigd. 8. Interne en externe rapprtage De nderzeksresultaten en het advies zijn schriftelijk vastgelegd in het patiëntendssier. De uders/verzrgers, verwijzer en verige betrkkenen hebben de schriftelijke rapprtage ntvangen. De rapprtage wrdt geschreven, electrnisch vastgelegd en verstuurd. 9. Fllw up Brging van het advies. Betrkken disciplines bepalen tijdens multidisciplinair verleg f fllw up ndig is, wanneer dit met plaatsvinden en in welke vrm. Tijdens het adviesgesprek is de fllw-up met de uders/verzrgers besprken FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 7

8 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij taal-spraakkinderen uder dan 7 jaar 1. Aanmelding/verwijzing De verwijzing is berdeeld en verwerkt in OpenAC f een lkaal EPD en er wrdt een dssier aangemaakt. De hulpvraag ligt in ieder geval p het gebied van de cmmunicatie. Verwijzing vindt schriftelijk plaats dr KNO-artsen, huisartsen, kinderartsen en schlartsen. Deze verwijzingen wrden berdeeld dr de audilg, het secretariaat f de cördinatr van het TSteam, in verband met inplannen van de nderzeken. Initiatief vr de verwijzing kan k genmen dr de lgpedist, schl en/f uders/verzrgers. Indien er nduidelijkheden zijn mtrent een eventuele aanmelding f verwijzing zal eerst telefnisch verleg plaatsvinden. 2. Infrmatie verzamelen Er is vldende infrmatie verzameld zdat de hulpvraag duidelijk is en een traject bepaald kan wrden. Indien uders/verzrgers testemming hebben gegeven, wrdt infrmatie verkregen dr het psturen van vragenlijsten naar uders en/f schl, telefnisch cntact met verwijzer f uders, gesprek met uders, pvragen gegevens derden. 3. Strategie bepalen De hulpvraag is duidelijk, het plan van nderzek is pgesteld. Indien bij het inventariseren van de hulpvraag reeds blijkt dat dit geen vraag is vr het Audilgisch Centrum is, krijgen uders/verzrgers het advies naar een instantie te gaan waar hun hulpvraag mgelijk wel kan wrden beantwrd f wrdt terugverwezen naar de verwijzer. De cördinatr/nderzeker f het team bepalen p basis van de verzamelde infrmatie welke nderzeken wrden ingepland. 4. Kind en uders/verzrgers uitndigen De uders/verzrgers zijn p de hgte van de afspraak en van het del en de inhud van het nderzek. Ouders kmen vrbereid p de eerste afspraak. Bij de uitndiging wrdt meegestuurd: - een algemene flder van het Audilgisch Centrum en/f TS-team - een rutebeschrijving - het verzek m de zrgpas en legitimatiebewijs mee te nemen - een brief met de duur van het nderzek en welke nderzeken er zullen plaatsvinden - indien ndig uitndigen tlk via tlkencentrum bij het eerste nderzek en uders/verzrgers hiervan p de hgte stellen 5. Multidisciplinaire diagnstiek Er zijn gegevens verzameld p de diverse nderzeksgebieden die relevant zijn vr het beantwrden van de hulpvraag van uders/verwijzer. Via het mlennderzek f via het sequentieel mdel wrdt nderzek gedaan. De vlgende nderzeken meten in ieder geval gedaan wrden: 2010 FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 8

9 Anamnese Audilgisch nderzek Taal- spraaknderzek Onderzek naar en/f bservatie van cgnitieve ntwikkeling en/f gedrag vlgens de richtlijnen van KITS-2 Optineel zijn: Kn-nderzek Onderzek dr jeugdarts Klinisch linguïstisch nderzek Observatie van maatschappelijk werk f andere discipline p peuterschl, KDV en/f thuis 6. Multidisciplinair verleg Het antwrd p de hulpvraag bevat de (vrlpige) diagnse, het advies en het vervlgbeleid. Onder advies en vervlgbeleid kan k wrden verstaan het inzetten van extra nderzek binnen het AC, het drverwijzen vr nderzeken/f begeleiding buiten het AC en het bepalen van de cntrle. Het multidisciplinair verleg kan p twee manieren plaatshebben: 1. direct na het nderzek in een gesprek tussen betrkken disciplines 2. in een multidisciplinaire bespreking Het is ter berdeling van de nderzeker welke vrm van verleg ndig is en afhankelijk van de cmplexiteit van de casus. 7. Adviesgesprek De hulpvraag van de uders/verzrgers is beantwrd in ieder geval vr zver deze betrekking heeft p het gehr en de spraak-/taalntwikkeling. De uders/verzrgers zijn p de hgte van de resultaten van de verschillende nderzeken en van het advies dat vrtgekmen is uit het multidisciplinair verleg. De vervlgstrategie is besprken. Een f meer nderzekers veren een gesprek met uders/verzrgers. Tenminste een van deze nderzekers heeft het kind k daadwerkelijk gezien vr nderzek. Het gesprek vindt z spedig mgelijk plaats na het multidisciplinair verleg. Z ndig wrden externe betrkkenen uitgendigd. 8. Interne en externe rapprtage De nderzeksresultaten en het advies zijn schriftelijk vastgelegd in het patiëntendssier. De uders/verzrgers, verwijzer en verige betrkkenen hebben de schriftelijke rapprtage ntvangen. De rapprtage wrdt geschreven, electrnisch vastgelegd en verstuurd. 9. Fllw up Brging van het advies. Betrkken disciplines bepalen tijdens multidisciplinair verleg f fllw up ndig is, wanneer dit met plaatsvinden en in welke vrm. Tijdens het adviesgesprek is de fllw-up met de uders/verzrgers besprken FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 9

10 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij meertalige kinderen jnger dan 3 jaar 1. Aanmelding/verwijzing De verwijzing is berdeeld en verwerkt in OpenAC f een lkaal EPD en er wrdt een status aangemaakt. De hulpvraag ligt in ieder geval p het gebied van de cmmunicatie. Verwijzing vindt schriftelijk plaats dr KNO artsen, huisartsen, kinderartsen f cb-artsen. Deze verwijzingen wrden berdeeld dr de audilg, het secretariaat f de cördinatr van het TS team, in verband met inplannen van de nderzeken. Initiatief vr de verwijzing kan k genmen dr CB-arts, lgpedist, peuterschl/kinderdagverblijf en/f uders/verzrgers. Indien er nduidelijkheden zijn mtrent een eventuele aanmelding f verwijzing zal eerst telefnisch verleg plaatsvinden. 2. Infrmatie verzamelen Er is vldende infrmatie verzameld waardr de hulpvraag duidelijk is, zdat het nderzekstraject kan wrden bepaald. Ok is duidelijk f een tlk ndig is bij de nderzeken/gesprekken met uders. Een tlk is in ieder geval betrkken bij het nderzek indien uders aangeven dat de thuistaal de beste taal is van het kind. Indien uders/verzrgers testemming hebben gegeven, wrdt infrmatie verkregen dr het psturen van vragenlijsten naar uders en/f peuterschl/kinderdagverblijf, telefnisch cntact met verwijzer f uders, gesprek met uders, pvragen gegevens derden. 3. Strategie bepalen De hulpvraag is duidelijk, het plan van nderzek is pgesteld. Indien bij het inventariseren van de hulpvraag reeds blijkt dat dit geen vraag is vr het Audilgisch Centrum is, krijgen uders/verzrgers het advies naar een instantie te gaan waar hun hulpvraag mgelijk wel kan wrden beantwrd f wrdt terugverwezen naar de verwijzer. De cördinatr/nderzeker f het team bepalen p basis van de verzamelde infrmatie welke nderzeken wrden ingepland. 4. Kind en uders/verzrgers uitndigen De uders/verzrgers zijn p de hgte van de afspraak en van het del en de inhud van het nderzek. Ouders kmen vrbereid p de eerste afspraak. Bij de uitndiging wrdt meegestuurd: - een algemene flder van het Audilgisch Centrum en/f TS-team - een rutebeschrijving - het verzek m de zrgpas en legitimatiebewijs mee te nemen - een brief met de duur van het nderzek en welke nderzeken er zullen plaatsvinden - indien ndig uitndigen tlk via tlkencentrum bij het eerste nderzek en uders/verzrgers hiervan p de hgte stellen 5. Multidisciplinair nderzek Er zijn gegevens verzameld van het kind p diverse nderzeksgebieden die relevant zijn vr het beantwrden en van de hulpvraag van uders/ verwijzer FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 10

11 Anamnese Anamnese meertaligheid Audilgisch nderzek Spraak- en taalnderzek m de taalvaardigheden in het Nederlands en de andere aanwezige talen in kaart te brengen (afhankelijk van de anamnese meertaligheid). Bij vrkeur uitgeverd dr een lgpedist i.s.m. een linguïst. De Nederlandse uitingen dienen te wrden vergeleken met de anderstalige uitingen waarbij rekening gehuden wrdt met de structuur van de taal. Berdeel de prestaties p het gebied van taalbegrip, taalprductie, spraak en cmmunicatie in de verschillende talen en tegen de achtergrnd van het taalaanbd in de verschillende talen. Geef hierbij geen scres maar beschrijf en interpreteer, mede p basis van de infrmatie die dr de tlk wrdt gegeven. Onderzek naar en/f bservatie van cgnitieve ntwikkeling en/f gedrag vlgens de richtlijnen van KITS-2 Gebruik tlk: Het is zaak een prfessinele tlk in te schakelen ( liever geen uders f familie als tlk). De tlk dient zwel vrafgaand aan het nderzek als achteraf de juiste instructies te krijgen. Optineel zijn: Kn-nderzek Onderzek dr jeugdarts Klinisch linguïstisch nderzek Observatie van maatschappelijk werk f andere discipline p peuterschl, KDV, schl en/f thuis 6. Multidisciplinair verleg Het antwrd p de hulpvraag bevat de (vrlpige) diagnse, het advies en het vervlgbeleid. Onder advies en vervlgbeleid kan k wrden verstaan het inzetten van extra nderzek binnen het AC, het drverwijzen vr nderzeken/f begeleiding buiten het AC en het bepalen van de cntrle. Het multidisciplinair verleg kan p twee manieren plaatshebben: 1. direct na het nderzek in een gesprek tussen betrkken disciplines 2. in een multidisciplinaire bespreking Het is ter berdeling van de nderzeker welke vrm van verleg ndig is. Dit is afhankelijk van he het p het Audilgisch Centrum is gerganiseerd en/f van de cmplexiteit van de casus. 7. Adviesgesprek De hulpvraag van de uders/verzrgers is beantwrd in ieder geval vr zver deze betrekking heeft p het gehr en de spraak-/taalntwikkeling. De uders/verzrgers zijn p de hgte van de resultaten van de verschillende nderzeken en van het advies dat vrtgekmen is uit het multidisciplinair verleg. De vervlgstrategie is besprken. Een f meer nderzekers veren een gesprek met uders/verzrgers. Tenminste een van deze nderzekers heeft het kind k daadwerkelijk gezien vr nderzek. Het gesprek vindt z spedig mgelijk plaats na het multidisciplinair verleg. Indien ndig wrdt vr het veren van het adviesgesprek een tlk ingezet. Z ndig wrden externe betrkkenen uitgendigd. 8. Interne en externe rapprtage De nderzeksresultaten en het advies zijn schriftelijk vastgelegd in het patiëntendssier. De uders/verzrgers, verwijzer en verige betrkkenen hebben de schriftelijke rapprtage ntvangen. De rapprtage wrdt geschreven, electrnisch vastgelegd en verstuurd. Het rapprt wrdt indien ndig vertaald in de medertaal van de uders FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 11

12 9. Fllw up Brging van het advies. Betrkken disciplines bepalen tijdens multidisciplinair verleg f fllw up ndig is, wanneer dit met plaatsvinden en in welke vrm. Tijdens het adviesgesprek is de fllw-up met de uders/verzrgers besprken FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 12

13 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij meertalige kinderen uder dan 3 jaar 1. Aanmelding/verwijzing De verwijzing is berdeeld en verwerkt in OpenAC f een lkaal EPD en er wrdt een status aangemaakt. De hulpvraag ligt in ieder geval p het gebied van de cmmunicatie. Verwijzing vindt schriftelijk plaats dr KNO artsen, huisartsen, kinderartsen f schlartsen. Deze verwijzingen wrden berdeeld dr de audilg, het secretariaat f de cördinatr van het TS team, in verband met inplannen van de nderzeken. Initiatief vr de verwijzing kan k genmen dr CB-arts, lgpedist, peuterschl/kinderdagverblijf, schl (bijv. remedial teacher f intern begeleider) en/f uders/verzrgers. Indien er nduidelijkheden zijn mtrent een eventuele aanmelding f verwijzing zal eerst telefnisch verleg plaatsvinden. 2. Infrmatie verzamelen Er is vldende infrmatie verzameld waardr de hulpvraag duidelijk is, zdat het nderzekstraject kan wrden bepaald. Ok is duidelijk f een tlk ndig is bij de nderzeken/gesprekken met uders. Een tlk is in ieder geval betrkken bij het nderzek indien uders aangeven dat de thuistaal de beste taal is van het kind. Indien uders/verzrgers testemming hebben gegeven, wrdt infrmatie verkregen dr het psturen van vragenlijsten naar uders en/f peuterschl/kinderdagverblijf, schl, telefnisch cntact met verwijzer f uders, gesprek met uders, pvragen gegevens derden. 3. Strategie bepalen De hulpvraag is duidelijk, het plan van nderzek is pgesteld. Indien bij het inventariseren van de hulpvraag reeds blijkt dat dit geen vraag is vr het Audilgisch Centrum is, krijgen uders/verzrgers het advies naar een instantie te gaan waar hun hulpvraag mgelijk wel kan wrden beantwrd f wrdt terugverwezen naar de verwijzer. De cördinatr/nderzeker f het team bepalen p basis van de verzamelde infrmatie welke nderzeken wrden ingepland. 4. Kind en uders/verzrgers uitndigen De uders/verzrgers zijn p de hgte van de afspraak en van het del en de inhud van het nderzek. Ouders kmen vrbereid p de eerste afspraak. Bij de uitndiging wrdt meegestuurd: - een algemene flder van het Audilgisch Centrum en/f TS-team - een rutebeschrijving - het verzek m de zrgpas en legitimatiebewijs mee te nemen - een brief met de duur van het nderzek en welke nderzeken er zullen plaatsvinden - indien ndig uitndigen tlk via tlkencentrum bij het eerste nderzek en uders/verzrgers hiervan p de hgte stellen 5. Multidisciplinair nderzek Er zijn gegevens verzameld van het kind p diverse nderzeksgebieden die relevant zijn vr het beantwrden en van de hulpvraag van uders/ verwijzer FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 13

14 Anamnese Anamnese meertaligheid Audilgisch nderzek Onderzek m de taalvaardigheden in het Nederlandse en de andere aanwezige talen in kaart te brengen( afhankelijk van de anamnese meertaligheid. Bij vrkeur uitgeverd dr een lgpedist i.s.m. een linguïst. Onderzek naar en/f bservatie van cgnitieve ntwikkeling en/f gedrag vlgens de richtlijnen van KITS-2 Optineel zijn: Kn-nderzek Onderzek dr jeugdarts Klinisch linguïstisch nderzek Observatie van maatschappelijk werk f andere discipline p peuterschl, KDV, schl en/f thuis 6. Multidisciplinair verleg Het antwrd p de hulpvraag bevat de (vrlpige) diagnse, het advies en het vervlgbeleid. Onder advies en vervlgbeleid kan k wrden verstaan het inzetten van extra nderzek binnen het AC, het drverwijzen vr nderzeken/f begeleiding buiten het AC en het bepalen van de cntrle. Het multidisciplinair verleg kan p twee manieren plaatshebben: 1. direct na het nderzek in een gesprek tussen betrkken disciplines 2. in een multidisciplinaire bespreking Het is ter berdeling van de nderzeker welke vrm van verleg ndig is. Dit is afhankelijk van he het p het Audilgisch Centrum is gerganiseerd en/f van de cmplexiteit van de casus. 7. Adviesgesprek De hulpvraag van de uders/verzrgers is beantwrd in ieder geval vr zver deze betrekking heeft p het gehr en de spraak-/taalntwikkeling. De uders/verzrgers zijn p de hgte van de resultaten van de verschillende nderzeken en van het advies dat vrtgekmen is uit het multidisciplinair verleg. De vervlgstrategie is besprken. Een f meer nderzekers veren een gesprek met uders/verzrgers. Tenminste een van deze nderzekers heeft het kind k daadwerkelijk gezien vr nderzek. Het gesprek vindt z spedig mgelijk plaats na het multidisciplinair verleg. Indien ndig wrdt vr het veren van het adviesgesprek een tlk ingezet. Z ndig wrden externe betrkkenen uitgendigd. 8. Interne en externe rapprtage De nderzeksresultaten en het advies zijn schriftelijk vastgelegd in het patiëntendssier. De uders/verzrgers, verwijzer en verige betrkkenen hebben de schriftelijke rapprtage ntvangen. De rapprtage wrdt geschreven, electrnisch vastgelegd en verstuurd. Het rapprt wrdt indien ndig vertaald in de medertaal van de uders. 9. Fllw up Brging van het advies. Betrkken disciplines bepalen tijdens multidisciplinair verleg f fllw up ndig is, wanneer dit met plaatsvinden en in welke vrm. Tijdens het adviesgesprek is de fllw-up met de uders/verzrgers besprken FENAC richtlijnen multidisciplinaire diagnstiek bij taalspraakstrnissen 14

15 Richtlijn multidisciplinaire diagnstiek bij kinderen met auditieve verwerkingsprblemen (avp) 1. Aanmelding/verwijzing Mgelijke hulpvragen: - Expliciete vraag: AVP? - Integraal nderdeel bredere vraagstelling mbt spraak/taal - Vragen rndm infrmatieverwerking - Onderdeel dyslexie-nderzek - Indicatiestelling cluster 2 2. Infrmatie verzamelen Er is vldende infrmatie verzameld zdat de hulpvraag duidelijk is Bepalen f AVP-nderzek geïndiceerd is. Hulpmiddel: Checklist Keith, Checklist CHAPS, in kaart brengen risicfactren (met name veelvuldig misverstaan, gedrag als SH, prblemen met auditieve leesvrwaarden, veelvuldige middenrprblemen zijn sterke indicatren). Cntra-indicaties: - gehrverlies > 20 db (gemiddeld ver alle frequenties) f perceptieve hge tnenverliezen ( drempels bij 2 en 4 khz > 20 db) - beneden gemiddelde perfrmale intelligentie 1 - nvldende articulatievaardigheid CVC-wrden (bij kinderen > 7;6 jaar) - gediagnsticeerde AD(H)D, zwel p visueel als auditief vlak - Leeftijd < 4;0 jaar Cntact met uders, verwijzers, externe deskundigen. 3. Strategie bepalen AVP- nderzekstraject starten indien cntra-indicaties uitgeslten zijn met behulp van vrinfrmatie Na AVP- nderzek kan k aan het licht kmen dat vervlgnderzek ndig is vr een gede diagnsestelling na intern nderzek (lgpedisch, psychlgisch) kan een expliciete hulpvraag mbt AVP ntstaan Multidisciplinair verleg wanneer externe gegevens niet expliciet naar AVP wijzen. 4. Ouders krijgen uitndiging, flder, infrmatie Ouders en kind zijn p de hgte van del, inhud en duur van het nderzek. Brief, infrmatieflder 5. (Multidisciplinair) nderzek Uitspraak p basis van multidisciplinaire gegevens, nit na mndisciplinair AVP-nderzek. Uitzndering: als bij AVP-nderzek geen afwijkende scres wrden gevnden. - Audimetrie: Tn- en spraakaudimetrie - Auditieve testbatterij: Keuze is afhankelijk van de leeftijd 2 1 De nrmeringen van de auditieve testbatterijen gaan uit van een gemiddelde perfrmale intelligentie. Kinderen met een lager PIQ kunnen wel getest wrden, maar afwijkende scres p auditieve tests meten dan met grte vrzichtigheid geïnterpreteerd wrden. 15

16 Auditieve Tests vr Kleuters (ATK): 4;0 7;6 jr Eindhvense testbatterij (Simkens & Verheven, 2000): 5;6 10;6 jr. Nijmeegse testbatterij (Neijenhuis, 2003): vanaf 8;6 jr. - Vragenlijsten: CHAPS-NL vr leerkracht, LIFE-NL vr cliënt zelf Gede bservatie van gedrag / aandacht tijdens de testafname is van grt belang vr juiste interpretatie van testgegevens en bepaling ndzaak vr eventueel aanvullend nderzek 6. Multidisciplinair verleg - Vaststellen (vrlpige) diagnse; Alleen AVP-nderzek p zich (znder aanvullende multidisciplinaire gegevens) kan nit tt een diagnse AVP leiden - Vaststellen vervlgnderzek (bij ntbrekende gegevens, nieuwe vragen) - Vaststelling (vrlpige) advisering Multidisciplinair verleg met minimaal lgpedist, gedragswetenschapper, audilg 7. Adviesgesprek - Gesprek ver erkenning en herkenning van de prblemen - (Vrlpige) adviezen p 3 gebieden (aanpassing mgeving, auditieve training, cmpensatie strategieën) - Afspraken ver transfer naar mgeving (schlcntact, cntact lgpedist) evt. FENAC-flder meegeven, verwijzen naar website - Afspraken wrden gemaakt vr fllw-up: minimaal jaarlijks indien interventies nderhud beheven (wisseling leerkracht, cntrle p gebruik en werking van hulpmiddelen zals slapparatuur) telefnisch, mndeling, eventueel schlbezek 8. Interne en externe rapprtage verslag aan betrkkenen vlgens prtcl AC. Bevat minimaal hulpvraag en beschrijving inclusieexclusiecriteria AVP. Indien advisering aan de rde is, wrdt deze k vermeld p de drie eerder vermelde gebieden: aanpassing mgeving, auditieve training, cmpensatie strategieën. Vlgens prtcl AC 9. Fllw-up beleid Overzicht ver effectiviteit van adviezen, vrtgang van begeleiding. Wanneer ndig, kunnen aanvullende adviezen wrden gegeven, f eerder gegeven adviezen wrden herhaald/tegelicht. Afspraken wrden gemaakt vr fllw-up: minimaal jaarlijks indien interventies nderhud beheven (wisseling leerkracht, cntrle p gebruik en werking van hulpmiddelen zals sl-apparatuur) Bijlage 1. checklist Keith Lsse bijlage: 2. checklist CHAPS 2 Vr smmige leeftijdsgrepen (5;6 7;6, en 8;6-10;0) is er een keuze uit twee testbatterijen; de beslissing wrdt dan bepaald dr het al f niet bestaan van een spraakprduktieprbleem (dan kan gekzen wrden vr een test znder eisen aan de spraakprduktievaardigheid zals de ATK) f de aandachtsspanne van het kind (indien deze mgelijk een strende factr kan zijn, zu gekzen kunnen wrden vr de testbatterij met de krtste afnametijd en krtste subtests) 16

17 Bijlage 1. Checklist Keith Checklist vr kinderen met auditieve verwerkingsprblemen (Keith, 2000) Gedrag als een slechthrend kind Regelmatig misverstaan; meite met het nderscheiden van verschillende spraakklanken Meite met het nthuden en manipuleren van fnemen (analyse, synthese) Meite met spraakverstaan in een rumerige mgeving Zwak auditief geheugen; meite met lange pdrachten Wisselend screpatrn bij lgpedische en psychlgische tests Zwakke luistervaardigheid, merkbaar dr verminderde aandacht vr auditieve infrmatie; snel afgeleid, nrustig in luistersituaties Wisselende reacties p auditieve infrmatie, niet altijd bewust van geluid/auditieve infrmatie. Cnversatievaardigheid verbetert bij individuele benadering. Strnis in taalbegrip en/f taalprduktie. Er kan een discrepantie zijn tussen taalprduktie- en taalbegripsvaardigheden. Meite met het verstaan van persnen, die snel praten, f met een nbekend accent/dialect spreken. Zwakke muzikale vaardigheden; herkent geen meldieën f ritmes; zwakke prsdie in spraakprduktie. Vrwaarden Een auditief verwerkingsprbleem is mgelijk aanwezig als: - minstens vier van bvengenemde criteria aanwezig zijn - deze prblemen langer dan 6 maanden bestaan - de auditieve vaardigheden slechter zijn dan verwacht, gezien kalenderleeftijd en andere (bijv. visuele, nnverbale) vaardigheden. 17